tăng prolactin máu endocrine society guidelines

1. SỞ Y TẾ HÀ NỘI
BỆNH VIỆN PHỤ SẢN HÀ NỘI
TĂNG PROLACTIN MÁU
hyperprolactinemia
SINH HOẠT KHOA HỌC
Hà Nội – 2023
Bùi Thanh Tùng
Khoa Khám bệnh C1

2. I. Đại cương
II. Lâm sàng
III. Chẩn đoán
IV. Xác định nguyên nhân
V. Xử trí

3. I.ĐẠI CƯƠNG

4. 1930, Oscar Riddle
phát hiện trên động vật
1970, Henry Friesen
phát hiện trên người
Prolactin

5. Prolactin
Tiết sữa
Phát triển tuyến vú

6. Vahide Lajevardi (2016)
Evaluation of prolactin levels in patients with newly diagnosed pemphigus
vulgaris and its correlation with pemphigus disease area index
Giới hạn: 0-25 ng/mL
Prolactin
1 ng/mL = 1mcg/L = 21.25mUI/L

7. Estrogen
TRH
epidermal growth factor
dopamine receptor antagonists
Dopamine (D2 receptor)
Progesterone

8. Tăng prolactin máu
hyperprolactinemia
Sinh lý
Thuốc
Bệnh lý
tần suất gặp: 0.6-1/10 000

9. II.LÂM SÀNG

10. Lâm sàng
Suy sinh dục
Giảm mật độ xương
Tiết sữa
Đau đầu
Vô sinh
Thiểu kinh
Vô kinh
Cơn nóng bừng
Khô âm đạo
Pha hoàng thể ngắn
Thay đổi thị trườ

11. Lâm sàng

12. III.CHẨN ĐOÁN

13. Xác định tình trạng tăng prolactin máu với một lần đo duy nhất vượt
ngưỡng bình thường (25 ng/mL)*
JCEM (2011) Diagnosis and Treatment of Hyperprolactinemia: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline
Guidelines of the Pituitary Society (2006) Guidelines of the Pituitary Society for the diagnosis and management of prolactinomas.
Chẩn đoán
* phải đảm bảo bệnh nhân không bị stress quá mức với kim tiêm tĩnh mạch.
Nếu nghi ngờ bệnh nhân có stress quá mức với kim tiêm tĩnh mạch, cần đặt kim
bướm tĩnh mạch và lấy máu sau đó 15-30 phút.
Nếu prolactin máu < 40 ng/mL, có thể lặp lại xét nghiệm lần hai với bệnh
nhân nhịn đói trước xét nghiệm

14. 1. Xác định tình trạng tăng prolactin máu
JCEM (2011) Diagnosis and Treatment of Hyperprolactinemia:
An Endocrine Society Clinical Practice Guideline
2. Các nguyên nhân sinh lý, thuốc, suy gan, suy thận, suy giáp
3. MRI tuyến yên, macro PRL
4. Các nguyên nhân do bệnh lý khác
Chẩn đoán

15. Prolactin máu cao
Lâm sàng nhẹ/không
U tiết prolactin kích thước lớn
Prolactin tăng nhẹ
U to trên CDHA
Xét nghiệm lại với hòa loãng dịch
Cạm bẫy

16. Little PRL Big PRL Macro PRL
23kDA 48kDA 150kDA

17. “Hook effect” = Xét nghiệm miễn dịch theo cơ chế
sandwich có thể bị nhiễu khi nồng độ PRL quá cao
Prolactin máu trả về 2-200 ng/mL
Có u kích thước >= 1cm trên MRI
Prolactin thực tế > 5000 ng/mL

18. Prolactin máu cao
Lâm sàng nhẹ/không
U tiết prolactin kích thước lớn
Prolactin tăng nhẹ
U to trên CDHA
Xét nghiệm lại với hòa loãng dịch
Cạm bẫy

19. IV.NGUYÊN NHÂN

20. Prolactin máu trong thai kỳ
Prolactin máu khi cho con bú
Giới hạn: 35-600 ng/mL
Giới hạn: +300 ng/mL Giới hạn: +10 ng/mL
1. SINH LÝ

22. Giới hạn: <40 ng/mL
• Stress
• Sau ăn
• Vận động thể lực
• Ngủ
• Quan hệ tình dục
• Rụng trứng
Anthony C. Hackney (2015)
Exercise augments the nocturnal prolactin rise in exercise-trained men

23. 2. DO THUỐC

24. 2. DO THUỐC

25. 2. DO THUỐC

26. 2. DO THUỐC

27. 2. DO THUỐC
• Thuốc chống loạn thần:
- Chlorpromazine, Fluphenazine, Haloperidol, Loxapine, Perphenazine,
Pimozide, Thiothixene, Trifluoperazine,…
- Aripiprazole, Asenapine, Clozapine, Iloperidone, Lurasidone, Olanzapine,
Paliperidone, Quetiapine, Risperidone, Ziprasidone,…
• Thuốc chống trầm cảm: Amitriptyline, Clomipramine, Desipramine
• Thuốc kháng histamine: Cimetidine, ranitidine,...
• Hormon: thuốc tránh thai đường uống, estrogen
• Thuốc chống co giật: Topiramate
• Thuốc tiêu hóa (chống nôn): Domperidone, Metoclopramide,
Prochlorperazine,…
• Thuốc hạ huyết áp: Methyldopa, Verapamil,…
• Thuốc giảm đau opioid: Methadone, Morphine,…
Molitch ME. Drugs and prolactin. Pituitary 2008;
Giới hạn: < 200 ng/mL

28. • Bệnh lý u hạt
• Xâm nhiễm: ung thư di căn
• Xạ trị
• Nang khe Rathke
• Chấn thương: sau cắt cuống hạ đồi- yên, sau các phẫu thuật
trên yên,…
• Các khối u: u sọ hầu, u tế bào mầm, vùng dưới đồi di căn, u
màng não, khối u trên yên đè ép,…

29. • Bệnh lý to đầu chi
• Tăng prolactin máu vô căn
• Viêm tuyến yên tế bào lympho hoặc khối cạnh yên
• Khối u lớn đè ép: u không có nguồn gốc tb tiết prolactin ở
tuyến yên
• U tiết prolactin: u nhỏ tiết prolactin, u lớn tiết prolactin
• U tuyến đa nội tiết
• Phẫu thuật
• Chấn thương
• Hội chứng hố tuyến yên rỗng Empty Sella Syndrome

30. • Bệnh lý to đầu chi
• Tăng prolactin máu vô căn
• Viêm tuyến yên tế bào lympho hoặc khối cạnh yên
• Khối u lớn đè ép: u không có nguồn gốc tb tiết prolactin ở
tuyến yên
• U tiết prolactin: u nhỏ tiết prolactin, u lớn tiết prolactin
• U tuyến đa nội tiết
• Phẫu thuật
• Chấn thương
• Hội chứng hố tuyến yên rỗng Empty Sella Syndrome
200-1000 ng/mL
100-250 ng/mL
25-100 ng/mL

31. • Tổn thương tk lồng ngực: sau phẫu thuật, chấn thương,
herpes zoster
• Bệnh thận mạn
• Xơ gan
• Động kinh
• HC buồng trứng đa nang PCOS
• Bệnh Cushing
• Bệnh Parkinson không điều trị
• HC mang thai giả
• Suy giáp

32. • Tổn thương tk lồng ngực: sau phẫu thuật, chấn thương,
herpes zoster
• Bệnh thận mạn
• Xơ gan
• Động kinh
• HC buồng trứng đa nang PCOS
• Bệnh Cushing
• Bệnh Parkinson không điều trị
• HC mang thai giả
• Suy giáp
25-100 ng/mL

33. V.ĐIỀU TRỊ

34. 1. TĂNG PROLACTIN DO THUỐC
- Thử dừng/ thay thuốc trong 3 ngày và xét nghiệm lại để xác định chẩn đoán.
- Nếu tăng prolactin không có triệu chứng, không cần điều trị.
- Đánh giá tình trạng suy sinh dục và giảm mật độ xương, nếu có tăng nguy cơ
thì điều trị với estrogen
JCEM (2011) Diagnosis and Treatment of Hyperprolactinemia:
An Endocrine Society Clinical Practice Guideline

35. 2. TĂNG PROLACTIN DO KHỐI U TIẾT
- Nếu không kèm triệu chứng lâm sàng, có thể không cần điều trị.
- Sử dụng thuốc đồng vận dopamine: Cabergoline (dostinex) 0.25-3mg/tuần
(thường chia 2 lần) trong 12-24 tháng.
- Theo dõi:
Prolactin huyết thanh lặp lại mỗi 1 tháng
MRI đánh giá kích thước u mỗi 1 năm
Đánh giá lại triệu chứng lâm sàng, thị trường mỗi lần thăm khám
- Sau 24 tháng, nếu prolactin máu về bình thường, khối u trên MRI biến mất,
không còn triệu chứng lâm sàng, có thể cân nhắc dừng thuốc
JCEM (2011) Diagnosis and Treatment of Hyperprolactinemia:
An Endocrine Society Clinical Practice Guideline

36. 2. TĂNG PROLACTIN DO KHỐI U TIẾT
-Với u kháng trị với điều trị Cabergoline chuẩn:
Điều trị theo từng bước: (1) Tăng liều đến liều tối đa dung nạp
(2) Đổi sang sử dụng Bromocriptine
(3) Phẫu thuật loại bỏ u xuyên xương bướm
(4) Xạ trị
- Với u ác tính: điều trị bằng temozolomide hoặc xạ trị
- Với bệnh nhân mang thai trong quá trình điều trị:
Dừng thuốc đồng vận dopamine, nếu phải sử dụng thì ưu tiên đổi sang
bromocriptine.
Không sử MRI và prolactin huyết thanh như phương pháp theo dõi thường
quy.
JCEM (2011) Diagnosis and Treatment of Hyperprolactinemia:
An Endocrine Society Clinical Practice Guideline

37. 2. TĂNG PROLACTIN DO KHỐI U TIẾT
-Với u kháng trị với điều trị Cabergoline chuẩn:
Điều trị theo từng bước: (1) Tăng liều đến liều tối đa dung nạp
(2) Đổi sang sử dụng Bromocriptine
(3) Phẫu thuật loại bỏ u xuyên xương bướm
(4) Xạ trị
- Với u ác tính: điều trị bằng temozolomide hoặc xạ trị
- Với bệnh nhân mang thai trong quá trình điều trị:
Dừng thuốc đồng vận dopamine, nếu phải sử dụng thì ưu tiên đổi sang
bromocriptine.
Không sử MRI và prolactin huyết thanh như phương pháp theo dõi thường
quy.
JCEM (2011) Diagnosis and Treatment of Hyperprolactinemia:
An Endocrine Society Clinical Practice Guideline

38. Cabergoline tốt hơn Bromocriptine về
• Khả năng đưa nồng độ prolactin máu về bình thường.
• Giải quyết tình trạng vô kinh
• Hạn chế tác dụng phụ như nôn và buồn nôn

39. • Tình trạng tăng prolactin máu có thể chẩn đoán tương đối dễ dàng
dựa vào các dấu hiệu cận lâm sàng và lâm sàng, nhất là ở nhóm
phụ nữ chưa mãn kinh.
• Chẩn đoán nguyên nhân tăng prolactin máu dựa trên hỏi bệnh,
định lượng prolactin và MRI tuyến yên.
• Điều trị tăng prolactin máu dựa theo nguyên nhân song hành với
điều trị bản thân tình trạng tăng prolactin máu, phương pháp
được khuyến cáo chính là liệu pháp đồng vận dopamine.
Take-home Message

40. THANK YOU
FOR LISTENING