hay

1. Phïng Ngäc Hoµ §HY HN

2. I. §¹i c¬ng
1. LÞch sö
 Hippocrates ®· m« t¶ vÒ gi¶i phÉu vµ kiÓu trËt
khíp vai, bµn luËn vÒ trËt t¸i diÔn vµ m« t¶ thñ
thuËt mæ ®Çu tiªn ®Ó ®iÒu trÞ. ¤ng m« t¶ c¸ch
n¾n ®¹p gãt ch©n vµo n¸ch, mµ nay cßn rÊt phæ
biÕn.
 ¤ng biÕt dïng dïi nung ®á, dïi vµo ®Ønh chám
phÝa trø¬c, phÝa sau vai cho khái trËt t¸i diÔn.

3. 2. Mét sè ®Æc ®iÓm
gi¶i phÉu vµ sinh lý cña khíp vai:
 Khíp vai lµ mét khíp chám cÇu v× thÕ biªn ®é
vËn ®éng cña khíp lín. Chám to, hâm khíp bÐ,
cã mét sôn viÒn quanh khíp ®Ó t¨ng cêng cho
khíp.

4.  C¸c ph¬ng tiÖn gi÷ khíp: bao khíp réng,
phÝa tríc máng vµ láng lÎo. Gi÷a d©y ch»ng
gi÷a vµ d©y ch»ng díi lµ ®iÓm yÕu. V× thÕ
hay bÞ trËt khíp vai kiÓu tríc trong, díi
mám qu¹.

5. Rappel anatomique

6. Rappel anatomique

8. 4. Tû lÖ
TrËt khíp vai hay gÆp nhÊt ë ngêi trÎ khoÎ,
tuæi tõ 20 - 40 tuæi.
- ChiÕm 60% tæng sè trËt khíp.
- Cã thÓ gÆp trËt khíp vai míi, trËt cò, trËt t¸i
diÔn.

10. §éng t¸c gÊp - duçi
(®a ra tríc, ra sau)

11. Xoay trong - ngoµi

12. D¹ng - khÐp khíp vai

13. Mét sè ®éng t¸c khíp
vai

14. II. Nguyªn nh©n, c¬ chÕ
 C¬ chÕ chÊn th¬ng lµ gi¸n tiÕp, do ng· chèng
tay hoÆc chèng khuûu, c¸nh tay d¹ng, ®a ra sau
vµ xoay ngoµi.
 C¸c yÕu tè thuËn lîi g©y trËt khíp: khíp vai cã
biªn ®é vËn ®éng lín, chám to hâm n«ng, c¸c
d©y ch»ng bao khíp ë tríc díi yÕu.

16. III. Gi¶i phÉu bÖnh
 TrËt khíp lµm r¸ch bao khíp phÝa tríc díi, lµm
bong gê sôn, chám bËt ra khái hâm khíp, chui
vµo phÝa tríc díi lµ n¬i phÇn mÒm yÕu.
 Thêng kÌm g·y bong mÊu ®éng lín. Chám bËt
ra, tú vµo bê cøng cña æ ch¶o, lµm ¨n lâm
chám. BÞ trËt t¸i diÔn nhiÒu lÇn, chç khuyÕt
cµng bÞ to vµ hay gÆp ®Õn 3/4 tæng sè ca, thËm
chÝ 100% . Cã lÏ chç khuyÕt lµm chám dÔ bÞ
trËt l¹i.

17. Lésions constantes
• Rupture de la capsule
ligamentaire
– soit déchirure à son insertion
– soit décollement avec le
périoste de l’omoplate
• Lésion du bourrelet
Lésions associées
• Fract. du rebord de la glène
• Encoche céphalique
• Rupture de la coiffe
• Fracture du trochiter
Gi¶i phÉu bÖnh

18. IV. Ph©n lo¹i
1. TrËt khíp vai míi:
TrËt khíp vai tríc trong. HÇu hÕt ®Õn 95% lµ
trËt khíp vai ra tríc, khi bÞ trËt ra tríc th× chám
x¬ng xuèng díi vµ vµo trong, gåm cã:
 Chám ngoµi mám qu¹ (cßn gäi lµ b¸n trËt)
 Chám díi mám qu¹ (chiÕm kho¶ng 80% trËt
khíp lo¹i nµy)
 Chám díi x¬ng ®ßn, trong lång ngùc.

19. C¸c kiÓu trËt khíp vai
96 %

20. C¸c kiÓu trËt khíp vai tríc trong

21. Cã mét sè Ýt lµ chám trËt xuèng díi, díi æ
ch¶o, c¸nh tay quÆt ngîc lªn trêi.
TrËt khíp vai ra sau: trËt khíp vai ra sau rÊt
hiÕm(5%) v× cã x¬ng b¶ vai ¸n ng÷.

22. 2. TrËt khíp vai cò:
Lµ trËt khíp ®Õn muén trªn 3 tuÇn.
3. TrËt khíp vai t¸i diÔn:
Lµ trËt khíp mµ cã tÇn suÊt trËt ®i trËt l¹i trªn
10 lÇn

23. V. ChÈn ®o¸n
1. TrËt khíp vai ra tríc
xuèng díi vµo trong:
 BÖnh nh©n ®Õn kh¸m, tay lµnh ®ì tay ®au,
nh×n thÊy vai bªn trËt ng¾n h¬n, bê vai vu«ng
(dÊu hiÖu gï vai).

24.  C¸nh tay d¹ng chõng 20°, khuûu rêi xa th©n
m×nh mét Ýt, Ên khuûu vµo th©n m×nh th¶ ra th×
bËt l¹i vÒ vÞ trÝ cò (dÊu hiÖu lß xo).
 sê thÊy æ ch¶o lâm, sê ®îc chám x¬ng låi trßn
ë r·nh denta- ngùc, ë hâm n¸ch.

25. DÊu hiÖu trËt khíp vai

27. Chôp Xquang xem chám trËt vµ xem cã g·y
bong mÊu ®éng lín.

29. Radio de face
• Chám ra khái æ ch¶o
• Vì cñ lín x¬ng c¸nh tay

30. radio de profil

31. G·y- trËt khíp

32. 2. TrËt khíp vai xuèng díi:
 C¸nh tay quÆt ngîc lªn trêi, khuûu gÊp nhän,
bµn tay sê ®Çu.
 Xquang: chám x¬ng trËt xuèng díi æ ch¶o.

33. 3. TrËt khíp vai ra sau:
 C¸nh tay khÐp, c¼ng tay nh d¸n chÆt, n»m
ngang tríc lång ngùc, cæ bµn tay ruçi tèi ®a.
nh×n d¸ng vÎ nh cña mét ngêi ghª sî mét vËt
g× kh«ng muèn ®Õn gÇn.
 Xquang phim th¼ng, ®äc kh«ng kü dÔ tëng
khíp vai b×nh thêng. Phim nghiªng thÊy râ
chám x¬ng trËt ra sau.

35. VI.C¸c biÕn chøng
1. Tæn th¬ng thÇn kinh: cã thÓ gÆp
®Õn 15% sè trêng hîp.
Cã nhiÒu møc ®é: tõ liÖt nhÑ thÇn kinh mò
®Õn liÖt nÆng ®¸m rèi thÇn kinh c¸nh tay. C¬
denta hay bÞ nhÊt ®Õn 10%, thêng bÞ liÖt t¹m
thêi. NÕu bÞ liÖt kÐo dµi qu¸ 3 th¸ng sÏ kh«ng
håi phôc, hiÕm gÆp.

36. Paralysie circonflexe
Lésions vasculaires axillaires
Plexus brachial

37. 2. Tæn th¬ng m¹ch m¸u.
 N¨m 1911, Guibe th«ng b¸o 78 trêng hîp bÞ
th¬ng tæn m¹ch m¸u trong trËt khíp vai.
 N¨m 1942 J.P. CalvÐ tËp hîp 90 trêng hîp, tØ lÖ
gÆp 6 - 10%, cã thÓ ®éng m¹ch bÞ t¾c do th¬ng
tæn néi m¹c sau ®ông dËp, bÞ r¸ch bªn do ®øt
gèc ®éng m¹ch vai díi.

38. 3. Viªm quanh khíp vai rÊt hay gÆp ë ngêi
lín tuæi sau trËt khíp vai, ®au dai d¼ng, khã
chÞu cho sinh ho¹t còng nh lao ®éng hµng
ngµy.

39. VII.§iÒu trÞ
1. §iÒu trÞ trËt khíp vai míi:
1.1. V« c¶m: bÞ trËt khíp vai sau vµi giê cÇn
g©y mª n¾n, thªm thuèc d·n c¬ ®Ó n¾n cho
dÔ, nhÑ nhµng quan träng h¬n lµ n¾n cè lÊy
®îc.

40. 1.2.N¾n:
Ph¬ng ph¸p Hypocrat: bÖnh nh©n n»m ngöa,
ngêi n¾n ngåi bªn c¹nh, ®én gãt ch©n vµo
n¸ch, ®¹p ch©n tùa vµo thµnh ngùc kÐo c¸nh
tay d¹ng 20°, tõ tõ, cã thÓ kÌm xoay nhÑ. Theo
Bohler gÇn 100 trêng hîp chØ mÊy lÇn thÊt b¹i
do mÈu x¬ng, g©n bÞ kÑt vµo hâm khíp.

41. Ph¬ng ph¸p Hypocrat

42. Ph¬ng ph¸p Kocher: (4 th×.) kh«ng dïng cho
n¾n trËt lÇn ®Çu, v× lµm háng phÇn mÒm do lùc
®ßn bÈy cã h¹i. Nay cßn dïng cho trËt t¸i diÔn
®· nhiÒu lÇn, cã thÓ tù n¾n, g©y tª t¹i chç.
 Th× 1: kÐo th¼ng c¸nh tay.
 Th× 2: xoay c¸nh tay ra ngoµi b»ng c¸ch ®a
c¼ng tay ra ngoµi tèi ®a
 Th× 3: khÐp c¸nh tay vµo th©n m×nh
 Th× 4: ®a c¸nh tay lªn trªn vµ vµo trong, bµn
tay sê ®îc tai ®èi diÖn.

43. Traction Rotation externe Adduction Rotation interne
1 2 3 4
Ph¬ng ph¸p Kocher

44. Chôp XQ kiÓm tra sau n¾n

45. 1.3.BÊt ®éng:
 BÊt ®éng b»ng b¨ng Desault hoÆc Velpeau ®Ó
3 - 4 tuÇn. BÖnh nh©n trªn 40 tuæi b¨ng kho¶ng
2 tuÇn, sau ®ã tËp vËt lý trÞ liÖu khíp vai.
 NÕu cã g·y mÊu ®éng to kÌm theo (Ýt di lÖch)
th× b¨ng cã t¨ng cêng bét ngoµi, nÕu di lÖch
nhiÒu th× mæ KHX.

46. Durée d’immobilisation : 3 semaines
b¨ng Velpeau (Desault)

48. Ostéosynthèse des fractures déplacées du trochiter

49. 2. §iÒu trÞ trËt khíp vai cò:
Lµ trËt trªn 3 tuÇn.
 Tõ 3 - 4 tuÇn: n¾n thö theo p.p Hypocrat, n¾n
nhÑ nhµng, kh«ng cè g¾ng ®Ó n¾n v× dÔ g©y
g·y cæ x¬ng c¸nh tay.
 Sau 8 tuÇn: kh«ng cßn chØ ®Þnh n¾n, ph¶i mæ
®Æt l¹i khíp.
 Mæ ®Æt l¹i khíp vai, g¨m kim Kirchner gi÷
trong 3 tuÇn, sau ®ã rót kim vµ cho tËp phôc
håi chøc n¨ng.

52. 3. §iÒu trÞ trËt khíp vai t¸i diÔn:
lµ tÇn suÊt trËt ®i trËt l¹i trªn 10 lÇn.
§a sè bÞ trong 2 n¨m ®Çu sau lÇn trËt ®Çu tiªn.
ChØ cã 21% bÞ sau 2-5 n¨m. Cµng ngµy cµng bÞ
trËt nhiÒu h¬n vµ do chÊn th¬ng nhÑ h¬n. Nam
nhiÒu h¬n n÷. §iÒu trÞ trËt khíp vai t¸i diÔn
cßn kh¸ phøc t¹p vµ chñ yÕu b»ng phÉu thuËt.

53.  PhÉu thuËt can thiÖp phÇn mÒm:
Phôc håi bao khíp phÝa tríc( kü thuËt
Bankart): kh©u chç r¸ch bao khíp phÝa tríc
b»ng c¸c mòi kh©u qua x¬ng.
Kü thuËt lµm ng¾n c¬ díi vai( kü thuËt Putti-
Platt): c¾t rêi g©n c¬ díi vai c¸ch chç b¸m tËn
2,5 cm, më bao khíp kh©u chç r¸ch vµo tríc æ
ch¶o, kh©u chång lªn g©n c¬ díi vai lµm cho
g©n c¬ nµy ng¾n l¹i.

54. Opération de Bankart (capsuloraphie)

55.  PhÉu thuËt can thiÖp x¬ng:
Chèt x¬ng bê tríc díi æ ch¶o(kü thuËt
Eden-Hybbinette)
ChuyÓn vÞ trÝ mÈu mám qu¹ cã c¬ b¸m( kü
thuËt Latarjet)

56. Butées

57. Transposition de la coracoïde
Procédé de Latarjet modifié par Bristaw
(section du sous scapulaire) (à travers le muscle)