Bogdan Falkiewicz - "Starzejące się społeczeństwo. Demografia i implikacje dla systemu ochrony zdrowia"

1. Starzejące się społeczeństwo
Demografia i implikacje dla systemu
ochrony zdrowia
Bogdan Falkiewicz
Wrocław, 19 listopada 2013 r.

2. Wystąpienie realizowane w ramach projektu
„Wzmacnianie potencjału Związku Pracodawców
Ochrony Zdrowia Dolnego Śląska motorem do
rozwoju dialogu społecznego na Dolnym Śląsku”
współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w
ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Strona 2

3. Plan prezentacji
1
Demograficzne czynniki starzenia się społeczeństwa w Polsce
2
System ochrony zdrowia i wsparcie dla osób starszych
3
Implikacje dla systemu ochrony zdrowia
4
Wnioski i dyskusja
3

4. Kierunki zmian demograficznych starzejącego się
społeczeństwa w Polsce
Polska: obraz populacji
W ciągu kolejnej dekady liczba osób w podeszłym wieku w Polsce ma wzrosnąć o 35%. Wzrost ten będzie najbardziej widoczny na
obszarach miejskich, gdzie do 2020 roku 1 mieszkaniec na 5–ciu będzie miał 65 lat lub więcej.
Przewidywany wzrost liczby ludności w
wieku powyżej 65
W milionach
Miliony
Populacja w regionach
CAGR: 3.04%
8
6,95
5,93
6
5,15
4
2
0
2010
Legenda:
1.7m - populacja regionu
19% - udział ludności w wieku powyżej 65
2015 F
2020 F
Nadchodzące zmiany: struktura populacji osób w starszym wieku dziś i w 2020
Udział w
populacji
65 +, 2010
Udział w
populacji, 65+,
2020 F
Mężczyźni
11%
15%
Kobiety
16%
21%
Źródło: Główny Urząd Statystyczny (GUS)
Udział w
populacji,
65+, 2010
Udział w
populacji,
65+, 2020 F
Miasto
14%
20%
Wieś
13%
16%

5. Kierunki zmian demograficznych starzejącego się
społeczeństwa w Polsce
Wzrost znaczenia mieszkańców w wieku 65+
Oczekiwana średnia długość życia ma wzrosnąć o 3 lata do 2030 r., z widocznym podobieństwem pomiędzy kobietami i
mężczyznami. Wraz z trendem spadku liczby urodzeń spowoduje to znaczny wzrost znaczenia osób starszych w społeczeństwie.
Czynnik 1: Wzrost długości życia
90
85
80
75
70
65
60
78,8 79,2 79,7
78
80
80,7 80,8 82,2
72,1 73,4
69,6 70,3 70,6 70,9 71,3
75,8
WYNIK: Wzrost udziału starszych
osób (65 +) w populacji Polski
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2015F
2020F
2025F
2030F
20%
lat
Mężczyźni
18,38%
15,60%
16%
13,53%
Kobiety
Female
12%
800
696680
646
700
548
600 548
494
500
433413
418
388
388
382368
351364
400
300
200
100
0
1970
1975
1980
1985
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
Tysięcy
Czynnik 2: Zmniejszenie liczby urodzeń
5
Źródło: GUS
8%
4%
0%
2010
2015 F
2020 F

7. Kierunki zmian demograficznych starzejącego się
społeczeństwa w Polsce
Czynnik 2: Niski wskaźnik urodzeń
Liczba urodzeń spadała przez ostatnie 30 lat średnio w tempie niemal 2%, pomimo chwilowego odbicia między 2003 i 2009 rokiem.
WSKAŹNIK URODZEŃ W POLSCE
W tysiącach
800
646
700
600
696
680
548
CAGR: -1.9%
548
494
500
433
413
400
382
368
351
364
388
1999
2001
2003
2005
2007
418
388
300
200
100
0
1970
7
1975
1980
Źródło: GUS 1970 – 2009 Eurostat 2010 - 2011
1985
1991
1993
1995
1997
2009
2011

8. Kierunki zmian demograficznych starzejącego się
społeczeństwa w Polsce
Zamożność i warunki życia (1/2)
Głównym źródłem dochodów ludzi, którzy przekroczyli 60 rok życia są emerytury, które określają ich dochód i sumę pieniędzy, jaką
mogą przeznaczyć na usługi i produkty medyczne. Jest to czynnik bardzo różniący Polskę od krajów Europy Zachodniej, gdzie
oszczędności mają duży udział w kształtowaniu dochodu emerytów.
ROZKŁAD EMERYTUR WEDŁUG
WARTOŚCI (tys PLN) W POLSCE
W 2011 roku siła nabywcza
emerytów w Polsce szacowana jest
na 9mld PLN (3 mld USD) i
przewiduje się jej wzrost o 3%
rocznie w kolejnych latach,
osiągając 10.4 mld w 2015 roku.
80%
58%
60%
40%
23%
20%
9%
7%
2%
0%
0.0 - 1.0
8
1.0 - 2.0
Źródło: ZUS 2011 /2012 GUS 2012
2.0 - 3.0
3.0 - 4.0
4.0+
W 2011 przeciętne miesięcznego
wynagrodzenia w Polsce wyniosło
3646 PLN (1215 USD), podczas gdy
średnia emerytura wyniosła 1804
PLN (601 USD), czyli 49% średniego
wynagrodzenia.

9. Kierunki zmian demograficznych starzejącego się
społeczeństwa w Polsce
Zamożność i warunki życia (2/2)
W ciągu ostatnich 15 lat Polska poczyniła ogromne postępy w zakresie konwergencji do poziomów UE w PKB na mieszkańca.
Jednak nadal przeważa znaczna różnica pod względem zarobków pomiędzy krajami Europy Zachodniej
PKB na osobę w PPE (EUR k)
Indeks: 100% w każdym roku
oznacza średnią UE-27
ROCZNE ZAROBKI
NETTO W 2011 (tys EUR)
140
60
52,5
120
50
100
40
32,8
80
30
60
20
15,8
10,7
10
40
20
0
Germany
Niemcy
Spain
Hiszpania
Czech Republic
Czechy
Poland
Polska
0
Czech Republic
Czechy
Germany
Niemcy
Hiszpa
Spain
nia
9
Źródło: Eurostat 2011
Polska
Poland

10. Czynniki demograficzne starzejącego się społeczeństwa
w Polsce
Czynniki stylu życia w grupie 60 +
Grupa wiekowa 50 + jest bardzo pasywna w Polsce, szybciej następuje spadek aktywności sportowej niż konsumpcja używek.
OSOBY BIORĄCE UDZIAŁ W
SPORTOWYM LUB AKTYWNYM
WYPOCZYNKU WZGLĘDEM GRUP
WIEKOWYCH
CZĘSTOTLIWOŚĆ SPOŻYCIA
TYPOWYCH UŻYWEK
ALKOHOL
100%
80%
80%
68%
70%
32% średnio dla
innych krajów
europejskich dla
populacji 65 +
60%
47%
40%
40%
12%
10%
7%
47%
72%
75%
74%
70%
20%
58%
17%
0%
13%
14%
20%
32%
50%
15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79
27%
30%
abstynent
do 4 razy w miesiącu
31%
61%
40%
33%
32%
12%
40%
60%
62%
50%
11%
67%
80+
2 razy w tygodniu
21%
20%
PAPIEROSY
100%
10%
80%
0%
4-9
10-14
15-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60+
60%
69%
66%
60%
62%
88%
75%
90%
96%
40%
20%
0%
10
Źródło: Stan zdrowia społeczeństwa polskiego, 2009, GUS;
Uczestnictwo Polaków w sporcie i rekreacji aktywnej, 2008, GUS;
31%
34%
40%
12%
38%
25%
10%
15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79
PALACZE
NIEPALĄCY
80+

11. Czynniki demograficzne starzejącego się społeczeństwa
w Polsce
Duże znaczenie grupy pacjentów 60 + w wydawanych receptach
Mimo, że grupa wieku 60+ wynosi 15% społeczeństwa polskiego, ci obywatele konsumują prawie 60% leków na receptę, tworząc
coraz większe obciążenie dla publicznego systemu refundacji.
UDZIAŁ WYDAWANYCH RECEPT DLA PACJENTÓW W 2012/13 W POLSCE
Mniej niż
less than 3
more
Więcej niż
75
than 75
3
4-18
4%
6%
27%
19-40
11%
W 2012/2013 r. udział pacjentów
w wieku 60 + wyniósł ok. 60%
wszystkich wydanych na
receptę opakowań leków
20%
41-60
32%
61-75
11
Źródło: RECEPTOmetr SequenceTM, analiza wydawania recept dla Polski. Wielkość badanej grupy: 6m receptami kwartalne, 700 aptek..

12. Czynniki demograficzne starzejącego się społeczeństwa w
Polsce
Choroby przewlekłe
Razem z wiekiem zwiększa się udział pacjentów w grupie chorych / leczonych.
Udział w
grupie
wiekowej
NADCIŚNIENIE
2 000
CUKRZYCA
6.0%
400
1 617
1 600
467
500
5.0%
1 811
1 353
4.0%
1 200
Udział w
grupie
wiekowej
463
369
1.6%
300
1.2%
3.0%
683
800
2.0%
198
200
0.8%
2.0%
400
1.0%
100
0.4%
0
0.0%
0
0.0%
50-59
60-69
70-79
Udział w
grupie
wiekowej
ZAWAŁ SERCA
168
180
152
150
120
110
86
90
60
30
0
50-59
60-69
50-59
80+
70-79
8%
7%
6%
5%
4%
3%
2%
1%
0%
80+
Źródło: Stan zdrowia społeczeństwa Polskiego, 2009, GUS; RECEPTOmetr Sequence;
60-69
70-79
80+
PACJENCI 60+ CAŁKOWITY UDZIAŁ W
PRZYPISYWANYCH LEKACH
100%
80%
60%
40%
78%
79%
84%
Nadciśnienie
Cukrzyca
Leki
przeciwzakrzepowe
20%
0%

13. Czynniki demograficzne starzejącego się społeczeństwa w
Polsce
Suplementy diety stosowane w chorobach przewlekłych
DYNAMIKA WARTOŚCI SPRZEDAŻY
SUPLEMENTÓW DIETY % PPG
30%
Groups:
Grupy
24%
20%
20%
15%
Choroby przewlekłe (typowe
chronic diseases (typical
dla wieku)
of aging)
Sposób
lifestyle życia
10%
Wszystkie suplementy
all supplements
0%
2 009
2 010
2 011
Udział suplementów diety mających zastosowane w chorobach
przewlekłych rośnie dynamicznie, pomimo spowolnienia tempa
wzrostu innych kategorii suplementów diety, co dowodzi wzrostu
znaczenia osób starszych na rynku.
13
Źródło : GUS, Diagnoza Społeczna 2011

14. Plan prezentacji
1
Demograficzne czynniki starzenia się społeczeństwa w Polsce
2
System ochrony zdrowia i wsparcie dla osób starszych
3
Implikacje dla systemu ochrony zdrowia
4
Wnioski i dyskusja
14

15. System opieki zdrowotnej dla osób starszych
Dostępność opieki geriatrycznej w Polsce
Geriatrzy na 10 000 osób
5
4.2
4
2.6
3
2
2
1.7
1.5
1.3
1.1
1.1
1
0.8
0.35
Według badań opublikowanych
przez Royal College of
Physicians (UK), odpowiednią
opiekę zapewni 1,2 geriatrów
na
10 000 osób.
0
Geriatrzy, łączna liczba
1 800
2 000
1 600
1 000
1 200
800
696
650
800
400
169
170
300
215
95
170
Wg tych obliczeń Polska
wymaga około 650 geriatrów,
a obecnie tylko 292 lekarzy
praktykuje w tej specjalności
(wg NIL).
0
15
Źródło: Kropińska S., Wieczorowska-Tobis K, Opieka geriatryczna w wybranych krajach Europy, Geriatria, 2009; Naczelna Izba Lekarska XI 2013

16. System opieki zdrowotnej dla osób starszych
Dostępność opieki geriatrycznej w Polsce
Chociaż liczba oddziałów geriatrycznych i geriatrów w Polsce jest wysoce niewystarczająca, to wykorzystane są jedynie w ok. 70%,
ze względu na silne geograficzne niedopasowanie podaży i popytu.
ODDZIAŁY GERIATRYCZNE W POLSCE (2011 wg MZ)
Liczba łóżek na oddziałach
geriatrycznych na 1 mln osób –
nierównomierny podział między
regionami (2011).
Oddziały geriatryczne
Liczba łóżek
37
782*
ZAPOTRZEBOWANIE NA ODDZIAŁY GERIATRYCZNE W
POLSCE
ZAPOTRZEBOWANIE DO UZYSKANIA
ŚREDNIOEUROPEJSKIEGO NASYCENIA ŁÓŻEK
GERIATRYCZNYCH NA 10 tys MIESZKAŃCÓW:
ok. 7.600 ŁÓŻEK
ZAPOTRZEBOWANIE DO UZYSKANIA
REKOMENDOWANEGP NASYCENIA ŁÓŻEK
GERIATRYCZNYCH NA 10 tys MIESZKAŃCÓW
(NIEMCY, AUSTRIA, BELGIA): ok. 19.000 ŁÓŻEK
16

17. Plan prezentacji
1
Demograficzne czynniki starzenia się społeczeństwa w Polsce
2
System ochrony zdrowia i wsparcie dla osób starszych
3
Implikacje dla systemu ochrony zdrowia
4
Wnioski i dyskusja
17

18. Modele systemu finansowania służby zdrowia
Możliwe ścieżki rozwoju systemu
SYSTEM FINANSOWANIA
Koszty w relacji do
PKB są nadal w
Polsce na bardzo
niskim poziomie
Koszty w wartości
bezwzględnej w
porównaniu z
krajami EU są
jeszcze niższe
18
REALIZACJA OPIEKI ZDROWOTNEJ
Ceny produktów i koszty technologii są globalne
i bardziej dostosowane dla krajów wysoko
rozwiniętych.
on the other
side…
on the other
side…
Aspiracje finansowe lekarzy rosną, następuje
polityczny i społeczny wzrost ich pozycji. W
ostatnich latach stali się jednym z najbardziej
wpływowych interesariuszy systemu opieki
zdrowotnej.
Oczekiwania klientów i pacjentów wzrosły i są
oni niezadowoleni z obecnej sytuacji.
Cały system jest zorganizowany i zarządzany w
sposób nieefektywny.
Dostawcy usług otrzymują jeszcze niższe
kontrakty z szerszymi wymaganiami i dla
większej ilości pacjentów.
WZROST NAPIĘCIA W
SYSTEMIE WEWNĘTRZNYM

19. Modele systemu finansowania służby zdrowia
Możliwe ścieżki rozwoju systemu
WYNIKI WZROSTU NAPIĘCIA:
1. USŁUGODAWCY MEDYCZNI (MSP) DOSTOSOWUJĄ SWOJĄ POLITYKĘ DO
SPADAJĄCYCH MARŻY
Publiczni dostawcy zwiększają finansowe zadłużenie
Zarówno publiczni, jak i prywatni usługodawcy medyczni naciskają na dostarczanie lepiej
wycenianych usług
Polityka „Spijania śmietanki" jest coraz bardziej popularna - dostawcy obsługują tylko najlepiej
wycenione usługi, odmawiając podpisania umowy na te, które mają niską marżę lub są jej zupełnie
pozbawione.
2. CORAZ GORSZA OCENA SYTUACJI PRZEZ PACJENTA
Kolejki rosną
Dostęp do nowoczesnej diagnostyki i terapii zmniejsza się
Wzrost nierówności dostępu
3. SYSTEM JEST NIEEFEKTYWNY
System opieki zdrowotnej jest finansowany w celu zapewnienia bieżących potrzeb, bez dłuższej
perspektywy, co powoduje niską jakość stosowanego prawa (Nowe Prawo Refundacji)
19
Wzrost bezpośrednich kosztów pacjenta (głównie w obszarze opłat za usługę leczenia i dopłat do
leków). Jako, że system dopłat nie jest skoordynowany, przez to jest wysoce nieskuteczny i działa
głównie na korzyść lekarzy.

20. Modele systemu finansowania służby zdrowia
Możliwe ścieżki rozwoju systemu
OGÓLNIE, MOŻLIWE SĄ DWA
SCENARIUSZE:
Kompleksowa reforma
systemu umożliwia
prywatnym
ubezpieczycielom
zarządzanie środkami
publicznymi opieki
zdrowotnej
lub
Dalsza "ewolucja"
obecnego systemu
Jest prawie niemożliwe, aby
dzisiejszy system pozostał w
obecnej postaci przez dłuższy
czas!
20

21. Modele systemu finansowania służby zdrowia
Możliwe ścieżki rozwoju systemu
WNIOSKI DLA BIZNESU:
Spodziewane są zmiany przepisów
Pozostanie silna presja na ceny
Możliwy wzrost składki na ubezpieczenie zdrowotne (o nie więcej niż
0,5%, „po wyborach”)
Powstanie nowa oferta dla pacjentów i konsumentów:
Dzisiejsi subskrybowani usługodawcy będą rozwijać się w
przedsiębiorstwa na wpół-ubezpieczeniowe
Firmy ubezpieczeniowe wejdą w segment ubezpieczeń
komplementarnych i uzupełniających
Rozwój oferty ubezpieczeniowej pozwoli pacjentom zapewnić dostęp
do nowoczesnych terapii, jak również pozwoli na lepszą koordynację
swoich długoterminowych kosztów opieki zdrowotnej
21

22. Modele systemu finansowania służby zdrowia
Możliwe ścieżki rozwoju systemu
RODZINA + Narodowy Fundusz Zdrowia
Tradycyjny i najbardziej popularny model
Państwo zapewnia tylko opiekę medyczną, a
rodzina zajmuje się codzienną opieką i wspiera
PUBLICZNE DŁUGOTERMINOWE DOMY
OPIEKI
Pobyt finansowany przez NFZ
Długie kolejki oczekujących
PRYWATNE DŁUGOTERMINOWE DOMY
OPIEKI
Pobyt finansowany przez pacjenta, czasem
współfinansowany przez Narodowy Fundusz
Zdrowia
Niewielkie, ale stale zwiększające się użycie
22

23. Plan prezentacji
1
Demograficzne czynniki starzenia się społeczeństwa w Polsce
2
System ochrony zdrowia i wsparcie dla osób starszych
3
Implikacje dla systemu ochrony zdrowia
4
Wnioski i dyskusja
23

24. Kluczowe wnioski
Społeczeństwo Polski szybko się starzeje, stanie się jednym z
najstarszych społeczeństw w Europie do 2050 r.
Wysoka i rosnąca liczba mieszkańców 65+ jeszcze bardziej zwiększy
presję na już nieefektywną opiekę zdrowotną i system opieki społecznej.
Te niedomagania nie zostaną równoważone ani przez zwiększenie wieku
emerytalnego, ani prognozowany wzrost gospodarczy.
Rozwój medycyny, dostępność potencjalnych nowych technologii
medycznych i wzrost oczekiwań (przyszłych) emerytów będzie zachęcać
ich do poszukiwania rozwiązań alternatywnych dla publicznego systemu
opieki zdrowotnej, tymczasem medycyna i opieka społeczna dla osób
starszych w Polsce jest słabo rozwinięta
Jest to dziedzina niewystarczająco finansowana przez Narodowy Fundusz
Zdrowia i publiczne finansowanie usług zdrowotnych dla osób starszych
pozostanie niewystarczające
Będzie za to rosła potrzeba poszukiwania nowych, twórczych rozwiązań
systemowych i usług w tym obszarze
24

25. Dziękuję za uwagę!
Strona 25