Zdrowie publiczne ok.

1. ZDROWIE
PUBLICZNE
Mgr Danuta Kordalska

2. Zdrowie – definicja
■ Klasyczna - Zdrowie jest stanem pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego,
społecznego i duchowego, a nie jedynie brakiem choroby czy niepełnosprawności
(WHO).
■ Biomedyczna – Zdrowie jako brak choroby.
■ Funkcjonalna – zdrowie jako brak choroby uniemożliwiającej pełnienie przez jednostką
codziennych ról społecznych, np. w rodzinie, pracy, środowisku.

3. Determinanty zdrowia
■ Styl życia
■ Środowisko naturalne
■ Środowisko społeczne
■ Czynniki genetyczne
■ Opieka zdrowotna

4. Zdrowie publiczne
■ Zdrowie publiczne – nauka zajmująca się zdrowiem na poziomie populacji ludzkiej.
■ Dotyczy nie tylko jednostki ale całej populacji.
■ Medycyna naprawcza wpływa na poprawę stanu zdrowia w ok. 10%, działania
podejmowane w ramach zdrowia publicznego w ok. 70%.

5. Zdrowie publiczne - prof. C-E. A. Winslow
■ Zdrowie publiczne jest nauką i sztuką zapobiegania chorobom, przedłużania życia, promowania
zdrowia i sprawności fizycznej poprzez zorganizowane wysiłki na rzecz higieny środowiska,
kontroli chorób zakaźnych, szerzenia zasad higieny osobistej, organizowania służb medycznych i
opiekuńczych w celu wczesnego rozpoznawania, zapobiegania i leczenia oraz rozwijania takich
mechanizmów społecznych, które zapewnią każdemu standard życia umożliwiający zachowanie i
umacnianie zdrowia.
Profesor UniwersytetuYale, Charles-EdwardAmory Winslow, kierownik, pierwszego Zakładu Zdrowia
Publicznego, Szkoła Medyczna UniwersytetuYale, USA, 1920 r.

6. Zdrowie publiczne
■ Zdrowie publiczne to dyscyplina naukowa obejmująca zagadnienia zdrowia społeczeństwa,
współzależność stanu zdrowia od warunków życia oraz form troski o zdrowie w odniesieniu
do jednostki, rodziny i całej społeczności.
■ Definicja wg Kulik T.B (red) Latalski M., Zdrowie Publiczne, Wydawnictwo Czelej,
Lublin 2002 r.)

7. Zdrowie publiczne wg WHO
■ Zdrowie publiczne jest to zorganizowany wysiłek społeczny, realizowany głównie
przez wspólne działania instytucji publicznych, mający na celu polepszenie, promocję,
ochronę i przywracanie zdrowia ludności. Obejmuje, między innymi, takie rodzaje
działalności jak analizę sytuacji zdrowotnej, nadzór zdrowotny, promocję zdrowia,
zapobieganie, zwalczanie chorób zakaźnych, ochronę środowiska i sanitację, działania
przygotowawcze na wypadek katastrof i nagłych sytuacji zdrowotnych i medycynę
pracy.
■ Sanitacja - polega na prowadzeniu działań technicznych, organizacyjnych,
ekonomicznych oraz kulturowych, których celem jest podniesienie jakości życia i
standardu sanitarnego miejsca zamieszkania.

8. ■ ŚwiatowaOrganizacjaZdrowia (WHO) za jeden z priorytetów w swojej działalności
uznała poprawę jakości zdrowia publicznego i opieki zdrowotnej – w tych priorytetach
szczególne miejsce zajmuje ochrona zdrowia psychicznego obywateli.
■ Zaburzenia psychiczne stanowią bardzo istotny problem społeczny, prowadzą
do dyskryminacji, marginalizacji osób nimi dotkniętych, a w konsekwencji
do osłabienia więzi społecznych

9. Zdrowie publiczne wg Międzynarodowego
Towarzystwa Epidemiologicznego
■ W słowniku epidemiologii wydanym przez MiędzynarodoweTowarzystwo Epidemiologiczne
(International EpidemiologicalAssociation) - zdrowie publiczne definiuje się jako zorganizowany
wysiłek społeczeństwa na rzecz ochrony, promowania i przywracania ludziom zdrowia, a wszelkie
programy, świadczenia i instytucje zajmujące się tą problematyką są ukierunkowane na
zapobieganie chorobom i potrzeby zdrowotne populacji jako całości.
■ Połączenie nauki, umiejętności skierowanych na utrzymanie i poprawę stanu zdrowia całego
społeczeństwa poprzez wspólne działanie. Jednak działania te ulegają ciągłym zmianom, które
spowodowane są między innymi rozwojem technologii.Cele pozostają jednak te same, a są nimi
zmniejszenie liczby zachorowań, przedwczesnych zgonów, profilaktyka.

10. Zdrowie publiczne…
■ „Zdrowie publiczne to stan zdrowia danej populacji wynikający z zachowań i działań
przez nią podejmowanych na rzecz utrzymania tego zdrowia, poprawy jakości życia i
wydłużenia jego długości” (definicja własna).

11. Funkcje zdrowia publicznego wg WHO
Za wdrażanie i monitorowanie działań z zakresu zdrowia publicznego odpowiada administracja
państwowa.
■ Monitorowanie, ewaluacja i analiza stanu zdrowia,
■ Nadzór epidemiologiczny, badania i zwalczanie zagrożeń dla zdrowia publicznego,
■ Promocja zdrowia, edukacja zdrowotna,
■ Rozwój polityki zdrowotnej i bazy instytucjonalnej dla planowania i zarządzania zdrowiem
publicznym,
■ Ocena i standaryzacja technologii medycznych.
■ Umacnianie prawodawstwa zdrowotnego i możliwości jego wdrażania.

12. Zakres działania
■ Ewaluacja i promocja równego dostępu do świadczeń zdrowotnych oraz zapewnienie
jakości tych świadczeń
■ Rozwój kadr i szkolenia w dziedzinie zdrowia publicznego, edukacja zdrowotna,
■ Promowanie zachowań prozdrowowtnych,
■ Prowadzenie badań naukowych w zakresie zdrowia publicznego,
■ Zmniejszenie niekorzystnego wpływu na zdrowie sytuacji nagłych i katastrof.
■ Kontrola chorób zakaźnych,
■ Tworzenie, organizację służb medycznych zajmujących się wczesną diagnostyką oraz
profilaktyką chorób,
■ Walka z nałogami oraz dyskryminacją,

13. Długość życia w Polsce – raport GUS
■ W 2018 r. przeciętne trwanie życia mężczyzn zamieszkałych w miastach wynosiło 74,2
lata, tj. o rok więcej niż mężczyzn na wsi, natomiast mieszkanki zarówno miast, jak i
wsi żyły średnio 81,6 lat.
■ Najkrócej żyli mężczyźni z województwa łódzkiego, natomiast najdłużej ci z
Podkarpacia. Kobiety żyją najkrócej w województwie łódzkim i śląskim, najdłużej na
Podkarpaciu.
■ We wszystkich województwach leżących na terenach Polski wschodniej i południowo-
wschodniej przeciętne trwanie życia kobiet jest wyższe od średniej dla kraju.

14. Długość życia c.d.
■ Wg GUS – zarówno w Polsce jak i w krajach UE występuje nadumieralność mężczyzn.
■ Jak podaje GUS, w miastach kobiety żyją obecnie o 7,4 lat dłużej niż mężczyźni (w 1991 r. – prawie
9; w 2001 – 7,8), natomiast na wsi o 8,4 lat (w 1991 r. – 9,7, w 2001 – 8,8).
■ Najnowsze dane GUS dotyczące średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn pokazują, że
będziemy żyć krócej. Statystycznie o jeden miesiąc. Największy spadek oczekiwanego czasu
trwania życia dotyka osób w wieku 30-33 lat oraz osoby między 50 a 60 rokiem życia.W tych
przedziałach wiekowych prognozowany czas trwania życia w porównaniu z przewidywaniami
sprzed roku spadł o 1,4-1,6 miesiąca.

15. Długość życia w UE
Średnia oczekiwana długość życia w zdrowiu w Unii Europejskiej w 2016 r. wynosiła ok. 64,2 lata dla
kobiet i 63,5 lat dla mężczyzn Najlepiej pod tym względem było w Szwecji.
Krajem o najdłuższej spodziewanej liczbie lat zdrowego życia w 2016 r., zarówno dla kobiet, jak i
mężczyzn, była Szwecja (73,3 lata dla kobiet, 73,0 dla mężczyzn).
Po drugiej stronie znalazła się Łotwa, gdzie te wskaźniki wyniosły odpowiednio - 54,9 lat dla kobiet i
52,3 lat dla mężczyzn. Polska zajęła dopiero 18. miejsce jeśli chodzi o długość życia panów (61,3 lata)
oraz 12. miejsce jeśli chodzi o panie (64,6 lat).
(wg raportu Eurostatu).

16. ■Zdrowie publiczne wg przepisów
prawnych w Polsce

17. ■ Ustawa z dnia 11września 2015r.o zdrowiu publicznym;
■ Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001r. o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej;
■ Ustawa z dnia 24 października 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i
chorób zakaźnych u ludzi;
■ Ustawa z dnia 5grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty;
■ Prawo farmaceutyczne.

18. Ustawa z dnia 24 października 2008r. o zapobieganiu
oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi
■ Art.2 pkt. 35 ustawy:
– Zdrowie publiczne – stan zdrowotny całego
społeczeństwa lub jego części, określany na
podstawie wskaźników epidemiologicznych
i demograficznych.

19. Ustawa z dnia 11września 2015r.o zdrowiu publicznym
■ Art.1.1. Ustawa określa zadania z zakresu zdrowia publicznego, podmioty uczestniczące w
realizacji tych zadań oraz zasady finansowania zadań z zakresu zdrowia publicznego.
■ Art.2.Zadania z zakresu zdrowia publicznego obejmują:
– monitorowanie i ocenę stanu zdrowia społeczeństwa, rozpoznawanie i eliminowanie
zagrożeń i szkód dla zdrowia oraz jakości życia związanej ze zdrowiem społeczeństwa;
– edukację zdrowotną, promocję zdrowia i profilaktykę chorób;
– analizę adekwatności i efektywności udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej w odniesieniu do
rozpoznanych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa;
– inicjowanie i prowadzenie działalności naukowej oraz współpraca międzynarodowa w dziedzinie
zdrowia publicznego;
– rozwój kadr uczestniczących w realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego;
– ograniczanie nierówności w zdrowiu wynikających z uwarunkowań społeczno--ekonomicznych;
(Dz. U. z 2018 r. poz. 1492, z 2019 r. poz. 447).

20. Ustawa z dnia 11września 2015r.o zdrowiu
publicznym
■ Środki finansowe – 140 milionów złotych rocznie z:
– Budżetu państwa,
– Funduszu rozwiązywania problemów hazardowych,
– Funduszu rozwoju kultury fizycznej,
– Funduszu zajęć sportowych.

21. Program polityki zdrowotnej MZ
■ Program polityki zdrowotnej to zaplanowane, szerokie działania z zakresu opieki
zdrowotnej, które są skuteczne, bezpieczne i uzasadnione.
■ Zawiera on konkretne cele i określa termin, w jakim mają zostać osiągnięte. Są to
przede wszystkim:
– wykrywanie i zrealizowanie określonych potrzeb zdrowotnych,
– poprawa stanu zdrowia określonej grupy docelowej chorych.

22. Narodowy Program Zdrowia na lata 2016-2020
I. Cel strategiczny Narodowego Programu Zdrowia
■ Celem strategicznym Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016–2020, zwanego dalej
„NPZ”, jest wydłużenie życia w zdrowiu, poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia
ludności oraz zmniejszenie nierówności społecznych w zdrowiu.
(Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2016 r. w sprawie Narodowego
Programu Zdrowia na lata 2016–2020 Dz. U. 2016 poz. 1492)

23. Cele NPZ
■ Poprawa sposobu żywienia oraz aktywności fizycznej – Narodowy Program
Profilaktyki Nadwagi i Otyłości – 12mln osób w Polsce cierpi na nadciśnienie tętnicze.
■ Ograniczenia rozpowszechniania używania alkoholu, tytoniu i innych substancji
psychoaktywnych oraz zapobieganie uzależnieniom – Narodowy Program Profilaktyki
i Rozwiązywania Problemów Związanych z Uzależnieniem – spożycie czystego
alkoholu w Polsce –wzrosło z 8,4. do 10l na osobę dorosłą, w UE - spadek z 11,1l do 10l.
■ Poprawa dobrostanu psychicznego – Narodowy Program Ochrony Zdrowia
Psychicznego.

24. Cele NPZ
■ Ograniczenie narażenia na środowiskowe i biologiczne czynniki ryzyka w miejscu
pracy, nauki, odpoczynku.
■ Utrzymanie i poprawa zdrowia osób starszych – w Polsce jest obecnie ok. 4% osób po
65r.ż.Wg prognozGUS – w 2030r. będzie ok. 15%, a w 2050 – ok. 33%
■ Zdrowie prokreacyjne.

25. Aktualnie działające programy polityki zdrowotnej
państwa:
■ Program polityki zdrowotnej służący wykonaniu programu kompleksowego wsparcia dla rodzin
„Za życiem” na lata 2017-2021
■ Zapewnienie samowystarczalności RP w krew i jej składniki na lata 2015-2020
■ Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2017-2021
■ Narodowy program ochrony antybiotyków na lata 2016-2020
■ Program kompleksowej ochrony zdrowia prokreacyjnego w Polsce na lata 2016-2020
■ ProgramWsparciaAmbulatoryjnego Leczenia Zespołu Stopy Cukrzycowej na lata 2016-2018
■ Program zapobiegania depresji w Polsce na lata 2016-2020
■ Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD na lata 2017-
2020

26. Aktualnie działające programy polityki
zdrowotnej państwa:
■ Krajowy program zmniejszania umieralności z powodu przewlekłych chorób płuc poprzez tworzenie
sal nieinwazyjnej wentylacji mechanicznej 2016-2019
■ Program kompleksowej diagnostyki i terapii wewnątrzmacicznej w profilaktyce następstw i powikłań
wad rozwojowych i chorób płodu - jako element poprawy stanu zdrowia płodów i noworodków na lata
2018-2020
■ Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej na lata 2016-2020
■ Ogłoszenia konkursowe w ramach programów polityki zdrowotnej
■ Raporty z realizacji programów polityki zdrowotnej
– Poprawa dostępności do świadczeń stomatologicznych dla dzieci i młodzieży w szkołach w 2018 r.
■ Narodowy program leczenia chorych na hemofilię i pokrewne skazy krwotoczne na lata 2019-2023
■ Program badań przesiewowych noworodków w Polsce na lata 2019-2022

27. Międzynarodowe regulacje prawne
■ Art. 25. „Zdrowie to również prawo człowieka” - Deklaracja Praw Człowieka, uchwalona w 1948r.
przez Zgromadzenie OgólneONZ.
■ Art. 11. „Prawo do ochrony zdrowia” – Europejska Karta Społeczna z 1961r., razem z
■ Europejską Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i PodstawowychWolności stanowią podstawę
europejskiego systemu ochrony praw człowieka. Podpisana przez członków Rady Europy w 1950r.
w Rzymie, weszła w życie w 1953r. Ratyfikowana przez Polskę 19.01.1993r.
■ Europejska Karta Socjalna – zobowiązuje państwa ją ratyfikujące do eliminacji przyczyn i
zapobieganie chorobom zwłaszcza epidemicznym, wprowadzania ułatwień w korzystaniu z
poradnictwa i oświaty dla ochrony zdrowia i rozwijanie indywidualnej odpowiedzialności w
sprawach zdrowia

28. Regulacje c.d.
■ EuropejskiTrybunał Praw Człowieka - jest organem sądownictwa międzynarodowego
właściwym do orzekania w sprawach dotyczących skarg na naruszenie praw zawartych
w Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i PodstawowychWolności oraz jej
Protokołach dodatkowych. Został utworzony w 1959 roku, a jego siedziba mieści się w
Strasburgu.W skład EuropejskiegoTrybunału PrawCzłowieka wchodzą sędziowie w
liczbie równej liczbie państw członkowskich Rady Europy.

29. Kompetencje Unii Europejskiej
■ Traktaty Rzymskie (1957)– I – ustanawiał EuropejskąWspólnotęGospodarczą (EWG), II – Europejską
Wspólnotę Energii Atomowej – Euratom - system organizacji ochrony zdrowia i system
ubezpieczenia społecznego pozostał w kompetencji państw członkowskich.
■ Traktat z Maastricht (1992) – oficjalnie traktat o Unii Europejskiej - wzrost działań na rzecz promocji
zdrowia, stymulacja współpracy pomiędzy państwami, szczególny nacisk na profilaktykę.
■ Traktat Amsterdamski (1997)– wzrost działań zmierzających do poprawy zdrowia publicznego,
utrzymanie wysokiego poziomu ochrony zdrowia we wszystkich regulacjach.
■ Traktat z Lizbony (2007) - zmieniającyTraktat o Unii Europejskiej iTraktat ustanawiającyWspólnotę
Europejską – umowa międzynarodowa zakładająca m.in. reformę instytucji Unii Europejskiej.W
Polsce obowiązujący od 2 grudnia 2009 (Dz.U. z 2009 r. nr 203, poz. 1569) - wspieranie i
uzupełnianie polityki zdrowotnej poszczególnych krajów przy zachowaniu pełnej odpowiedzialności
państw członkowskich.

30. Programy UE w dziedzinie zdrowia
publicznego
■ Stanowią spis działań podejmowanych przez organy europejskie w określonej dziedzinie i czasie
(zwykle 5,10 lat), są przyjmowane przez Radę, numerowane, publikowane w formie komunikatu.
– TRZECI PROGRAM ZDROWIAUNII EUROPEJSKIEJ NA LATA 2014-2020 - przyjęty 11 marca
2014 r. Program wspiera państwa członkowskie w ich wysiłkach mających na celu poprawę
zdrowia obywateli oraz zapewnienie długotrwałości systemów zdrowotnych, co wpisuje się w
strategię Europa 2020. Nowy program ma pomóc krajomUE stawić czoła wyzwaniom
ekonomicznym i demograficznym, z jakimi borykają się ich systemy ochrony zdrowia, i pozwolić
obywatelom żyć dłużej w dobrym zdrowiu.
– Podstawą prawną Programu jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr
282/2014 z dnia 11 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia Trzeciego Programu działańUnii w
dziedzinie zdrowia (2014-2020).

31. 1. Zwiększenie innowacyjności, efektywności
i stabilności systemów opieki zdrowotnej
■ Pomoc Komisji Europejskiej dla państw członkowskich obejmuje rozwiązywanie problemu
niedoborów zasobów zarówno ludzkich, jak i finansowych. Ponadto Komisja zachęca państwa
członkowskie do wdrażania innowacji w dziedzinie opieki zdrowotnej, na przykład
wykorzystywania rozwiązań w zakresie e-zdrowia oraz do dzielenia się wiedzą w tej dziedzinie.
Program zapewnia również wsparcie w ramach Europejskiego partnerstwa na rzecz innowacji
sprzyjającej aktywnemu starzeniu się w dobrym zdrowiu.

32. 2. Ułatwienie obywatelom UE dostępu do
lepszej i bezpieczniejszej opieki
zdrowotnej
■ Komisja zaleca tworzenie systemów akredytacji i wsparcia dla europejskich sieci
referencyjnych, co umożliwi na przykład wsparcie działań w dziedzinie rzadkich chorób.
Opracowanie wytycznych europejskich w zakresie bezpieczeństwa pacjentów oraz rozważnego
stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych.
■ Choroby rzadkie - to 6-8% populacji, nie więcej niż 5/10000 osób.W Polsce ok. 2,3 – 3 mln osób.

33. 3. Promocja zdrowia, profilaktyka chorób
z uwzględnieniem zasady „zdrowie we
wszystkich politykach”
■ Zachęca się państwa członkowskie do wymiany najlepszych praktyk dotyczących zapobiegania
uzależnieniu od tytoniu, nadużywania alkoholu oraz otyłości.
■ Proponowane są także specjalne działania w obszarze profilaktyki chorób przewlekłych, w tym
nowotworów.

34. 4. Ochrona obywateli UE przed poważnymi
transgranicznymi zagrożeniami
zdrowotnymi
■ W opinii Komisji należy zwiększyć poziom gotowości i koordynacji w sytuacjach kryzysowych
związanych z transgranicznymi zagrożeniami dla zdrowia.
■ Realizacja działań programu podlega kontroli Komisji, która współpracuje ściśle w tym zakresie
z państwami członkowskimi.

35. Karta Praw Podstawowych UE
■ Karta Praw Podstawowych – zbiór fundamentalnych praw człowieka uchwalony i podpisany 7
grudnia 2000r. podczas szczytu w Nicei. Składa się z preambuły i 54 artykułów podzielonych na 7
rozdziałów:
1. Godność – art. 1-5;
2. Wolności – art. 6-19;
3. Równość – art. 20-26;
4. Solidarność – art. 27-38;
5. Prawa obywatelskie – art. 39-46;
6. Wymiar sprawiedliwości – art. 47-50;
7. Postanowienia ogólne – art. 51-54;
Prawa te mogą zostać ograniczone tylko wtedy gdy jest to konieczne dla ochrony dobra publicznego
lub innego z praw.

36. ■ Dziękuję za uwagę.