Διδακτικό σενάριο της Προκοπίου Κατερίνας για τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου

1. ΠΑΡΑΔΟ΢Η
ΚΑΙ
ΜΟΝΣΕΡΝΙ΢ΜΟ΢
΢ΣΗ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗ΢Η
Πρόταςη
διδαςκαλίασ – οργάνωςησ
του β΄ μζρουσ
τησ κυρίωσ ανάγνωςησ
Κατερίνα Προκοπίου

2. • Δηζαγωγή ζην ζέκα
Α΄ θάζη: Πριν από ηην ανάγνωζη • Αλάγλωζε – αθξόαζε πνηεκάηωλ θαη
(περίποσ 2 διδακηικές ώρες) θαηάηαμή ηνπο ζε κία ζεηξά από ην πην παξαδνζηαθό ζην πην
κνληέξλν.
• Οη βαζηθέο έλλνηεο ηεο πνίεζεο
(α) 2 ώρες :
• ζπγθξηηηθή κειέηε ελόο παξαδνζηαθνύ θη ελόο λεωηεξηθνύ πνηήκαηνο
• θαηαγξαθή ραξαθηεξηζηηθώλ παξαδνζηαθήο θαη λεωηεξηθήο πνίεζεο
(β) 4 ώρες
• κειέηε ινγνηερληθώλ ξεπκάηωλ, ζρνιώλ, γεληώλ
• ζπκπιήξωζε πίλαθα κε ηε γξακκή ηεο εμέιημεο από ηελ
παξαδνζηαθή ζηε κνληέξλα πνίεζε
Β΄ Φάζη: Κσρίως ανάγνωζη: • επηζήκαλζε πνηεηώλ πνπ έθαλαλ ηε ξήμε κε ηελ παξάδνζε θαη
(περίποσ 10 διδακηικές ώρες) θαηαγξαθή ηωλ λεωηεξηζκώλ ηνπο
(γ) 4 ώρες:
• αλαδήηεζε δηαθνξώλ θαβαθηθήο – παξαδνζηαθήο πνίεζεο
• αλαδήηεζε δηαθνξώλ θαξπωηαθηθήο – παξαδνζηαθήο πνίεζεο
• ηαμηλόκεζε πνηεκάηωλ αλάινγα κε ην βαζκό ηνπ άινγνπ ζηνηρείνπ
• αλαδήηεζε πνηεηηθώλ θαη θαζεκεξηλώλ ιέμεωλ ζε πνηήκαηα
Παιακά, Καβάθε, ΢εθέξε
• αλαδήηεζε ηωλ ιόγωλ πνπ νδήγεζαλ ζηε ξήμε κε ηελ παξάδνζε
• Γηαζθεπή παξαδνζηαθνύ πνηήκαηνο ζε κνληέξλν.
• ΢ύλζεζε παξαδνζηαθνύ θαη κνληέξλνπ πνηήκαηνο
Γ΄ Φάζη: Μεηά ηην ανάγνωζη • ΢ύλζεζε από θνηλνύ ππεξξεαιηζηηθνύ πνηήκαηνο
(περίποσ 4 διδακηικές ώρες) • ΢πγθέληξωζε ηωλ εξγαζηώλ θαη ηωλ ηξηώλ θάζεωλ ηνπ project

3. ΢κοποθεςία
(για αυτι τθ φάςθ τθσ ερευνθτικισ εργαςίασ) :
1. Να αποκτιςουν οι μακθτζσ μια ςυνολικι εικόνα τθσ εξζλιξθσ τθσ
νεοελλθνικισ ποίθςθσ.
2. Να ςυνειδθτοποιιςουν ότι θ ποίθςθ αλλάηει, τόςο ςτο
περιεχόμενο όςο και ςτθ μορφι τθσ, από εποχι ςε εποχι.
3. Να γνωρίςουν τα λογοτεχνικά κινιματα του ρομαντιςμοφ, του
παρναςςιςμοφ, του ςυμβολιςμοφ, του μοντερνιςμοφ και του
υπερρεαλιςμοφ.
4. Να εντοπίςουν τουσ ποιθτζσ που ζρχονται ςε ριξθ με τθν
παράδοςθ και ανανεϊνουν τθν ποίθςθ
5. Να δθμιουργιςουν πίνακεσ που να παρουςιάηουν τθν εξζλιξθ
από τθν παράδοςθ ςτο μοντερνιςμό

4. Δημιουργία ομάδων: Κάκε ομάδα αναλαμβάνει να μελετιςει ζνα λογοτεχνικό ρεφμα / ςχολι / γενιά:
Μελετοφν τα χαρακτθριςτικά του δθμοτικοφ τραγουδιοφ και τα εντοπίηουν ςτα
1η ομάδα: δθμοτικά τραγοφδια :«Του νεκροφ αδελφοφ», «Γιατί είναι μαφρα τα
Δημοτικό τραγοφδι βουνά», «Ήλιε μου και τριςήλιε μου»
Μελετοφν (α) τα λογοτεχνικά είδθ τθσ Κρθτικισ λογοτεχνίασ, τα χαρακτθριςτικά
2η ομάδα: τθσ και τα εντοπίηουν ςτα ζργα Ερωφίλη, Ερωτόκριτοσ, Θυςία του Αβραάμ
Κρητική λογοτεχνία (β) τα κοινά ςτοιχεία Κρθτικισ λογοτεχνίασ και δθμοτικοφ τραγουδιοφ
Μελετοφν : (α) τα χαρακτθριςτικά τθσ Επτανθςιακισ ςχολισ ,του Ρομαντιςμοφ
και τα εντοπίηουν ςτα ποιιματα του Δ. ΢ολωμοφ «Ελεφκεροι
3η ομάδα: Πολιορκθμζνοι», ςχεδίαςμα Γ6 «Ο Πειραςμόσ», «Ο Πόρφυρασ»
Διαφωτιςμόσ (β) τθ μετάβαςθ από το δθμοτικό τραγοφδι ςτο ΢ολωμό με ενδιάμεςο τον Ι.
Επτανηςιακή ΢χολή Βθλαρά, πρόδρομο του ΢ολωμοφ («΢αν πεταλοφδα ςτθ φωτιά»)
Κλαςικιςμόσ – Ρομαντιςμόσ (γ) τα χαρακτθριςτικά του Κλαςικιςμοφ και τθν ιδιότυπθ περίπτωςθ του Α.
Κάλβου ςτο ζργο του «Ο Φιλόπατρισ»
Μελετοφν (α) το καλλιτεχνικό ρεφμα του Παρναςςιςμοφ μζςα από το ζργο του Κ.
Παλαμά «Πατρίδεσ»
4η ομάδα: (β) τθ μετάβαςθ από τον Παρναςςιςμό ςτο ΢υμβολιςμό με το ζργο του Ι.
Γενιά του 1880 Γρυπάρθ «Εςτιάδεσ»
(γ) τθν «Ιθάκη» του Κ.Π. Καβάφθ και καταγράφουν τα ςτοιχεία που
αποδεικνφουν τθν ιδιοτυπία του και κεωροφνται προδρομικά του Μοντερνιςμοφ.
(α) μελετοφν τα χαρακτθριςτικά του ΢υμβολιςμοφ – Νεοςυμβολιςμοφ και τα
5η ομάδα: εντοπίηουν ςτα ποιιματα του Κ. Χατηόπουλου «Ήρθεσ» και του Κ. Καρυωτάκθ
Γενιά του 1920 «Είμαςτε κάτι…»
(β) εντοπίηουν ςτο ποίθμα του Κ. Καρυωτάκθ τα ςτοιχεία που αποδεικνφουν τθ
ριξθ του με τθν παράδοςθ
Μελετοφν (α) τα χαρακτθριςτικά του Μοντερνιςμοφ και τα εντοπίηουν ςτο
6η ομάδα: ποίθμα του Γ. ΢εφζρθ «Ελζνθ»
Γενιά του 1930 (β) τα χαρακτθριςτικά του Τπερρεαλιςμοφ και τα εντοπίηουν ςτα ποιιματα του Α.
Εμπειρίκου «Σρία αποςπάςματα», του Οδ. Ελφτθ «Η Μαρίνα των βράχων» και
του Γ. Ρίτςου «Ρωμιοςφνθ»

5. Οι μακθτζσ κακοδθγοφνται ςτθ μελζτθ τουσ με φφλλα εργαςίασ τα οποία τουσ παραπζμπουν
ςτα ΚΝΛ : Α, Β, Γ τεφχοσ και ςτο Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων
Η πρώτη ερώτηςη ςε κάκε φφλλο εργαςίασ ζχει ζναν πίνακα με τισ περιόδουσ τθσ
Νεοελλθνικισ λογοτεχνίασ, ςτον οποίο πρζπει να εντάξουν το λογοτεχνικό ρεφμα / ςχολι /
γενιά που μελετοφν, αφοφ διαβάςουν τθν ειςαγωγι ςτα ΚΝΛ και το αντίςτοιχο λιμμα ςτο
Λεξικό Λογοτεχνικϊν Όρων.
Γιαίρεζη ηης ιζηορίας ηης Νεοελληνικής Λογοηετνίας
Α΄ Περίοδος Β΄ Γ΄ Περίοδος Γ΄ Περίοδος
Περίοδος 1830 - ζήμερα
Νεόηεξε Λνγνηερλία
1920 - ζήκεξα
Νενειιεληθόο Γηαθωηηζκόο
Θξεζθεπηηθόο νπκαληζκόο
Ρνκαληηθή ζρνιή Αζελώλ
Χξόλνη κεηά ηελ άιωζε
Νέα Αζελαϊθή ζρνιή
Δπηαλεζηαθή ζρνιή
10νο αηώλαο - 1204
Α΄ Γεθαεηία Μεζνπνιέκνπ
Β΄ δεθαεηία Μεζνπνιέκνπ
Φαλαξηώηεο
1453 - 1669
1669 - 1774
1774 - 1830
1880 - 1920
1830 - 1880
1204-1453
Α΄ θάζε
Β΄ θάζε
΢ύγρξνλε Λνγνηερλία
Μεηαπνιεκηθή γεληά
Νενζπκβνιηζκόο
Νενξνκαληηζκόο
Η γεληά ηνπ ‘20
Η γεληά ηνπ ‘30
1930 – 1940
1941 – 1967
1920 - 1930
Α΄ θαη Β΄

6. Ο επόμενεσ ερωτιςεισ
του φφλλου εργαςίασ
αφοροφν τα χαρακτηριςτικά του
λογοτεχνικοφ ρεφματοσ
και βαςικζσ ζννοιεσ τθσ ποίθςθσ.
Παραπζμπουν ςτισ αντίςτοιχεσ
ςελίδεσ τθσ ειςαγωγισ των ΚΝΛ
και ςτα αντίςτοιχα λιμματα του
Λεξικοφ Λογοτεχνικϊν Όρων, τα
οποία πρζπει οι μακθτζσ να
διαβάςουν, για να απαντιςουν
ςτισ ερωτιςεισ και να
ςυμπλθρϊςουν τουσ πίνακεσ

8. ΢τθ ςυνζχεια οι μακθτζσ μελετοφν τα
ποιήματα και
(α) απαντοφν ςε ερωτιςεισ,
ςυμπλθρϊνουν πίνακεσ που τουσ
κακοδθγοφν να εντοπίςουν ςε κάκε
ποίθμα:
• τα χαρακτηριςτικά που το εντάςςουν
ή το απομακρφνουν από το
ςυγκεκριμζνο λογοτεχνικό ρεφμα /
ςχολι / γενιά
• τα χαρακτηριςτικά του που
ςυνομιλοφν με τα προθγοφμενα
λογοτεχνικά ρεφματα
(β) κρατοφν ςθμειϊςεισ για τουσ
ποιητζσ που ανανεώνουν την ποίηςη ή
κάνουν τη ρήξη με τθν παράδοςθ και
καταγράφουν τουσ νεωτεριςμοφσ.
Να διαβάςετε τα ποιιματα :
(α) του Ι. Βθλαρά «Σαν πεταλοφδα ςτη φωτιά» και το ειςαγωγικό
ςθμείωμα, ςελίδεσ, 173-
174.
(β) του Δ. ΢ολωμοφ
«Ελεφκεροι Πολιορκθμζνοι», ςχεδίαςμα Γ6 «Ο Πειραςμόσ» (ςελίδα
242) και το ειςαγωγικό ςθμείωμα για τουσ Ελεφκερουσ Πολιορκθμζνουσ,
ςελίδα 224-225
«Ο Πόρφυρασ», απόςπαςμα 5 (ςελίδα 254-255) κακϊσ και το
ειςαγωγικό ςθμείωμα (ςελίδα 254)
και να εντοπίςετε τα χαρακτθριςτικά του ρομαντιςμοφ:

9. • χαρακτηριςτικά που ςυνομιλοφν με τα προθγοφμενα λογοτεχνικά ρεφματα πχ

10. Η τελευταία εργαςία κάκε φφλλου εργαςίασ κακοδθγεί τουσ μακθτζσ
να γράψουν ωσ ομάδα ζνα κείμενο, για να παρουςιάςουν ςτθν
ολομζλεια τθσ τάξθσ τα αποτελζςματα τθσ ζρευνάσ τουσ
Με βάςθ τισ παραπάνω αςκιςεισ που ςυμπλθρϊςατε, να ςυνκζςετε ωσ ομάδα ζνα
ςφντομο κείμενο με το οποίο κα εξθγείτε ςτθν τάξθ
τουσ λόγουσ για τουσ οποίουσ ο Βθλαράσ κεωρείται προδρομικι μορφι τθσ
νεοελλθνικισ ποίθςθσ
τισ ςχζςεισ του ΢ολωμοφ με τον ρομαντιςμό και το δθμοτικό τραγοφδι
΢τθ ςυνζχεια κάκε ομάδα
(α) παρουςιάηει ςτθν ολομζλεια τθσ τάξθσ τθν εργαςία τθσ για το λογοτεχνικό
ρεφμα / ςχολι / γενιά που ζχει αναλάβει
(β) και αναρτά ςτο ταμπλό που ζχουμε από πριν τοποκετιςει ςτθν αίκουςα
ζναν πίνακα με τα χαρακτθριςτικά του λογοτεχνικοφ ρεφματοσ και τουσ
νεωτεριςμοφσ ποιθτϊν που φζρνουν τθν ανανζωςθ.
* Κατά τθν παρουςίαςθ οι υπόλοιπεσ ομάδεσ κρατοφν ςθμειϊςεισ.

11. Ο ςτόχοσ είναι να δθμιουργθκεί μζςα από τισ παρουςιάςεισ των ομάδων ζνασ πίνακασ που κα
περιλαμβάνει τα χαρακτθριςτικά των λογοτεχνικϊν ρευμάτων / ςχολϊν κακϊσ και τα
χαρακτθριςτικά των ποιθτϊν που ζκαναν τθ ριξθ με τθν παράδοςθ, τοποκετθμζνα ςτθ γραμμι
τθσ εξζλιξθσ από τθν παραδοςιακι ςτθ μοντζρνα ποίθςθ. Ο πίνακασ αυτόσ κα μασ βοθκιςει
ςτθ ςυνζχεια να κάνουμε τθ ςφνθεςη όςων μάκαμε.
Δημοτικό Κρητική Νεοελληνικόσ Επτανηςιακή Γενιά του Γενιά του 1920 Γενιά του 1930
τραγοφδι Λογοτεχνία Διαφωτιςμόσ ΢χολή 1880 ΢υμβολιςμόσ Μοντερνιςμόσ
Κλαςικιςμόσ Παρναςςιςμόσ Τπερρεαλιςμόσ
Ρομαντιςμόσ

12. Ζχοντασ τον γενικό πίνακα ςτθν αίκουςα θ ολομζλεια τθσ τάξθσ μπορεί ςυηθτϊντασ να κάνει τθ
ςφνθεςη :
(α) να επιςθμάνει πάνω ςτον πίνακα
• τισ επιδράςεισ μεταξφ λογοτεχνικϊν ρευμάτων και ποιθτϊν
• τουσ ποιθτζσ που κάνουν τθ ριξθ με τθν παράδοςθ και να καταγράψει ποιοι από
τουσ νεωτεριςμοφσ τουσ υιοκετοφνται από τα επόμενα λογοτεχνικά ρεφματα /
γενιζσ
(β) να ςυνειδθτοποιιςει ότι κάκε λογοτεχνικό ρεφμα ζρχεται ςε ριξθ με το προθγοφμενο και
ανανεϊνει τθν ποίθςθ
(γ) να μελετιςει τον πίνακα ςε ςχζςθ με το ιςτορικό πλαίςιο κάκε λογοτεχνικοφ
ρεφματοσ / γενιάσ και να αναηθτιςει τουσ λόγουσ που οδθγοφν ςτθ ριξθ με τθν
παράδοςθ. ΢ε αυτι τθν εργαςία βοθκά ο παρακάτω πίνακασ

13. Ποιητζσ που ζρχονται ςε ρήξη με την παράδοςη τα χαρακτηριςτικά τουσ
Κ.Π.Καβάφησ: Κ. Καρυωτάκησ: Γ. ΢εφζρησ:

14. Η ολομζλεια τθσ τάξθσ μπορεί να δθμιουργιςει και να ςυμπλθρϊςει με  τον παρακάτω
πίνακα με τα χαρακτθριςτικά τθσ παραδοςιακισ και τθσ νεωτερικισ ποίθςθσ, για να δει
παραςτατικά τθ μετάβαςθ από τθν παράδοςθ ςτον μοντερνιςμό (με τουσ τελευταίουσ πίνακεσ
περνάμε ςτθ γϋ φάςθ τθσ κυρίωσ ανάγνωςθσ)

16. Προκοπίοσ Καηερίνα
katproko@hotmail.com
http://3gymnasio-toumpas-thessalonikis.blogspot.gr/