1. Σκευή Αρχαίου
Ελληνικού Θεάτρου
Αγγελική Κουνάδη
Φαίη Κουφάκη
Μύριαμ Μπάμπου
Δήμητρα Πάτρα
Τπεφθυνη Καθηγήτρια:
Πιτταράκη Ειρήνη
Μουςικό ΢χολείο Ιλίου
Σμήμα: Γ’3
΢χολικό Έτοσ 2012-2013

2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Ειςαγωγι………………………………………………ςελ.6-7
2. Θζμα 1:1.1Θζατρα……………………………….ςελ.9-10
1.2Σκθνογραφία-Σκθνοκεςία…...ςελ.11-12
3. Θζμα 2: 2.1Ενδυματολογία…………………….ςελ.13-17
2.2Σθνοκζτεσ……………………………ςελ.18-19
2.3Σφγκριςθ Ραραςτάςεων………ςελ.20-22
4. Επίλογοσ………………………………………………..ςελ.23
5. Βιβλιογραφία…………………………………………ςελ.24-25
1

3. Ειςαγωγή
“Ἐ ζηὶ
ν οὖ ν ηπαγωδία μίμηζιρ ππάξεωρ ζποςδαίαρ καὶ ηελείαρ,
μέγεθορ ἐ σούζηρ, ἡ δςζμένῳ λόγῳ , σωπὶ ρ ἑ κάζηῳ ηῶ ν εἰ δὼ ν ἐ ν
ηοῖ ρ μοπίοιρ, δπώνηων καὶ οὐ δι’ ἀ παγγελίαρ, δι’ ἐ λέος καὶ θόβος
πεπαίνοςζα ηὴ ν ηῶ ν ηοιούηων παθημάηων κάθαπζιν.”
Αξηζηνηέιεο “Πεξί πνηεηηθήο”
Δειαδή, είλαη ινηπόλ ε ηξαγσδία κίκεζε (δει.
αλαπαξάζηαζε επί ζθελήο) πξάμεο ζεκαληηθήο θαη
νινθιεξσκέλεο, ε νπνία έρεη θάπνηα δηάξθεηα, κε ιόγν πνηεηηθό,
ηα κέξε ηεο νπνίαο δηαθέξνπλ ζηε θόξκα ηνπο, πνπ παξηζηάλεηαη
ελεξγά θαη δελ απαγγέιιεηαη, ε νπνία πξνθαιώληαο ηε ζπκπάζεηα
θαη ην θόβν ηνπ ζεαηή ηνλ απνθαζάξεη (ιπηξώλεη) από παξόκνηα
ςπρηθά ζπλαηζζήκαηα.
Τν ζέαηξν ινηπόλ ήηαλ αλεθηίκεην ζηελ Αξραία Ειιάδα
θαζώο ζεσξνύηαλ από ηηο πην ζεκαληηθέο αζρνιίεο ησλ θαηνίθσλ
ηεο Αζήλαο. Τν θξάηνο ππνζηήξηδε ελεξγά ηνπο ζηάζνπο θαη
παξόηξπλε ηνπο πνιίηεο ηνπ λα παξαθνινπζνύλ ζεαηξηθέο
παξαζηάζεηο. Επίζεο, ρνξεγνύζε ζηνπο θησρνύο πνιίηεο δσξεάλ
εηζηηήξηα ώζηε λα κπνξνύλ λα παξαθνινπζήζνπλ ζέαηξν πνπ είρε
παηδαγσγηθό θαη ςπραγσγηθό ξόιν. Τν ζέαηξν ζηελ αξραία Ειιάδα
είρε θαη’ νπζίαλ έλα ςπραγσγηθό πεξηερόκελν. Δηακνξθσλόηαλ
µέζα από ηελ θνηλσλία. Υπήξρε µηα ζρέζε ακθίδξνκε,
δηακνξθώλνληαο ηειηθά µηα ηζρπξή ζεαηξηθή, εθπαηδεπηηθή δύλαµε
ζε πνιιαπινύο ηνµείο ηεο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηαο: ζηνλ
πνιηηηθό, ζηνλ θνηλσληθό, ζην ζξεζθεπηηθό, ζηνλ εθπαηδεπηηθό θαη
ζηνλ πνιηηηζµηθό ηνκέα. Απνηύπσλε έηζη ην ζέαηξν ην ζπιινγηθό
παιµό ηεο πόιεο θαη γηλόηαλ αληηθείκελν ζρνιίσλ θαη απζηεξήο
θξηηηθήο, ζεηηθήο ή αξλεηηθήο. Ταπηόρξνλα όµσο δεκηνπξγνύζε
θαη έλαλ θνηλσληθό νδνδείθηε πνπ, ιίγν πνιύ, θαηεύζπλε ηνλ
θόζµν. Από απηή ηελ άπνςε, ελζσκάησζε ηνπο θαλόλεο ηεο πόιεο
θαη ηελ ίδηα ζηηγµή έγηλε έλα κεγάιν ιατθό δηθαζηήξην γηα ηελ
θξίζε ηεο θνηλσληθήο ηεο δηαρείξηζεο. Επεηδή όκσο ε δηδαζθαιία
ησλ Δξακάησλ ήηαλ πνιύ δαπαλεξή, ε πόιε όξηδε κε λόκν ηε
Φνξεγία .Οη Φνξεγνί, πνπ ήηαλ απ’ ηνπο πινπζηόηεξνπο πνιίηεο,
δαπαλνύζαλ η’ αλαγθαία ρξεκαηηθά πνζά γηα ηελ άζθεζε ησλ
2

4. Φνξεπηώλ θαη ηελ πξνεηνηκαζίαηνπ Δξάκαηνο. Η ιέμε Φνξεγόο
παξάγεηαη απ’ ηηο ιέμεηο ρνξόο θαη εγνύκαη. Δειαδή ζηελ
θπξηνιεμία ζεκαίλεη αξρεγόο ηνπ ρνξνύ. Πνιύ γξήγνξα όκσο πήξε
ηελ έλλνηα ηνπ ρξεκαηνδόηε πνπ όξηδε ην θξάηνο θη αξγόηεξα
γεληθά ην ρξεκαηνδόηε. Επεηδή ην αμίσκα ηνπ Φνξεγνύ ήηαλ πνιύ
ηηκεηηθό, νη ππνςήθηνη ζπλήζσο πξνζθέξνληαλ εζεινληηθά. Σε
πεξίπησζε όκσο πνπ δελ πξνζθεξόηαλ θαλείο ε πνιηηεία είρε ην
δηθαίσκα λα νξίζεη θάπνηνπο απ’ ηελ εύπνξε ηάμε. Τελ αλάιεςε
ρνξεγίαο ηε ζεσξνύζαλ εμππεξέηεζε ηνπ γεληθνύ ζπκθέξνληνο,
ιεηηνπξγία, θαη γη’ απηό ήηαλ ππνρξέσζε θάζε ειεύζεξνπ πνιίηε.
Σηα Λήλαηα κάιηζηα ήηαλ θαζήθνλ θαη ησλ κεηνίθσλ (απηώλ πνπ
θαηνηθνύζαλ ζε μέλε ρώξα).
Στθ ςπάνια περίπτωςθ που κάποιοσ αρνιόταν ν’ αναλάβει τθ
Χορθγία, για οικονομικοφσ λόγουσ, τότε γινόταν θ Αντίδοςισ. Κατά
τθν Αντίδοςθ εκείνοσ που οριηόταν για μια μεγάλθ χορθγία προσ
τθν πολιτεία και δεν ικελε να τθν αναλάβει, πιγαινε ςτο
δικαςτιριο και πρότεινε κάποιον άλλον που πίςτευε ότι είναι
πλουςιότεροσ απ’ αυτόν να τον αντικαταςτιςει. Στθν περίπτωςθ
όμωσ αυτι ζπρεπε να ζχει υπόψθ του ότι το προτεινόμενο
πρόςωπο μποροφςε να προτείνει κι αυτό με τθ ςειρά του τθν
ανταλλαγι τθσ περιουςίασ που ζπρεπε να πραγματοποιθκεί
αμζςωσ, γι’ αυτό ζπρεπε να είναι πολφ προςεκτικόσ.
Στθν τραγωδία κυριαρχεί ο λόγοσ που υπογραμμίηει τθ
ςκθνικι δράςθ. Ο ποιθτισ χρθςιμοποιεί ςκθνικά για να κλιμακϊςει
τθ δραματικι αντιπαράκεςθ που γίνεται κυρίωσ με το διάλογο.
Σχεδόν τα δυο τρίτα των ςωηόμενων τραγωδιϊν διαδραματίηονται
μπροςτά ςϋ ζνα ανάκτορο ι ναό, ενϊ άλλεσ πάλι ςε κάποιο
ςτρατόπεδο ι ερθμικό τόπο. Σαν φόντο όμωσ υπιρχε πάντα
μόνο μια απλι ξφλινθ καταςκευι , το ςκθνικό οικοδόμθμα (Σκθνι
ι Μεταςκινιον). Για να καταλάβουμε το αρχαίο κζατρο , ζχει
μεγάλθ ςθμαςία να ξζρουμε αν οι ποιθτζσ κακόριηαν (κι από
πότε) το χαρακτιρα του εκάςτοτε ςκθνικοφ χϊρου με τθ βοικεια
κάποιου ηωγραφιςμζνου ςκθνικοφ ι με άλλα κινθτά ςκθνικά
μζςα.
3

5. Σύκθσλα κε ηηο παξαπάλσ αλαθνξέο, ζηελ παξνύζα
εξγαζία, αλαιύνπκε ζθελνζεηηθά θαη ζθελνγξαθηθά παξαζηάζεηο
αξραίνπ ειιεληθνύ δξάκαηνο.
4

6. 1.1 Θέαηρα
Τα αξραία ζέαηξα πνπ ζώδνληαη κέρξη θαη ζήκεξα
είλαη 134 ζηνλ αξηζκό αιιά δελ ρξεζηκνπνηνύληαη όια. Τα
ζεκαληηθόηεξα από απηά πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη είλαη ηα εμήο:
1.
2.
3.
4.
Ηξώδεην (λνκόο Αηηηθήο)
Θέαηξν Επηδαύξνπ (λνκόο Αξγνιίδαο)
Θέαηξν Φηιίππσλ (λνκόο Καβάιαο)
Θέαηξν Δηόο (λνκόο Πηεξίαο)
Απηά ηα ηέζζεξα ζέαηξα έρνπλ ππάξμεη ρώξνη ζπγθέληξσζεο
πνιιώλ θαη δηαθνξεηηθώλ ζθελνζεηηθώλαπόςεσλ, αξραίσλ θαη
ζύγρξνλσλ παξαζηάζεσλ δξάκαηνο,θαζώο θάζε θαιιηηέρλεο έρεη
πιένλ ηελ επθαηξία λα παξνπζηάζεη ζην επξύ θνηλό ηελ πξνζσπηθή
ηνπ άπνςε ζρεηηθά κε ην ζέαηξν. Πέξα από ηα παξαπάλσ απηά ηα
ζέαηξα έρνπλ απνηειέζεη πεγή έκπλεπζεο γηα πάξα πνιινύο
θαιιηηέρλεο ιόγσ ηνπ πεξηβάιινληνο πνπ ηα πεξηθιείεη.
Το μεγάλο μζγεκοσ του κεάτρου (ςτθν τελικι μορφι του
χωροφςε 20.000 ανκρϊπουσ) και θ απόςταςθ ακόμθ και των
κοντινότερων κεατϊν από τουσ θκοποιοφσ (περιςςότερο από 10
μζτρα) υπαγόρευςε μια μθ νατουραλιςτικι προςζγγιςθ ςτθν
θκοποιία . Πλεσ οι χειρονομίεσ ζπρεπε να είναι ιδιαίτερα
εκφραςτικζσ ςε κακοριςμζνα πρότυπα, ϊςτε να «διαβάηονται» από
τισ πίςω ςειρζσ. Το ίδιο ςυνζβαινε και με τα πρόςωπα. Τα
προςωπεία, οι μάςκεσ, ζδειχναν περιςςότερο «φυςικζσ» από τα
γυμνά πρόςωπα ςτο κζατρο του Διονφςου, αν και είχαν το φυςικό
μζγεκοσ του προςϊπου και μεγάλο άνοιγμα ςτο ςτόμα για να
επιτρζπουν τθν κακαρι ομιλία. Τα υλικά τθσ καταςκευισ τουσ
ποίκιλαν. Άλλα ιταν φτιαγμζνα από ξφλο, άλλα από δζρμα και άλλα
από φφαςμα και αλευρόπαςτα. Υπάρχουν διάφορεσ κεωρίεσ για
κάκε υλικό ξεχωριςτά, αλλά κακϊσ δεν ζχουμε κάποιο αυκεντικό
εφρθμα ςτθ διάκεςι μασ, οι κεωρίεσ παραμζνουν υποκζςεισ. Οι
πραγματικζσ πλθροφορίεσ που διακζτουμε είναι ςκαλιςμζνοι λίκοι
που κα μποροφςαν να χρθςιμοποιθκοφν ωσ καλοφπια και οι
αγγειογραφικζσ απεικονίςεισ.
5

7. Κατά τθ διάρκεια τθσ ελλθνιςτικισ εποχισ το κζατρο του
Διονφςου ξαναχτίςτθκε με μια πολυϊροφθ ςκθνι και οι θκοποιοί
δθμιοφργθςαν επαγγελματικό ςωματείο, που ονομαηόταν οι
«Καλλιτζχνεσ του Διονφςου». Σε αυτι τθν περίοδο χτίςτθκαν και
άλλα κζατρα ςε πολλά ςθμεία τθσ Ελλάδασ, ςυμπεριλαμβανομζνου
του κεάτρου τθσ Επιδαφρου.
Με άλλα λόγια το κζατρο ςτθν αρχαία Ελλάδα δεν υπιρξε
ποτζ ζνα απλό ψυχαγωγικό δρϊμενο, ι μάλλον ιταν ψυχαγωγικό
ςτθν κυριολεκτικι ζννοια του όρου.
1. Η Επίδαυροσ (κζατρο)
6

8. 1.2 Σκηνογραθία - Σκηνοθεζία
Η ζθελνζεζία είλαη µηα ζεµαληηθή εηδηθόηεηα γηα ην ζέαηξν
από ηα αξραία ρξόληα, όηαλ νη πνηεηέο αλέζεηαλ ηελ πξνεηνηκαζία
ησλ έξγσλ ηνπο ζηνπο δηδάζθαινπο ή ρνξνδηδαζθάινπο. Οη
πνηεηέο ρξεζηκνπνηνύζαλ ζαλ ζθεληθά κόλν ηα απνιύησο
απαξαίηεηα πηζηεύνληαο όηη ζα απνθηνύζαλ ηε ζεκαζία ηνπο από
ηα ζπκθξαδόκελα. Αθόκα κπνξνύκε λα πνύκε όηη πξνηηκνύζαλ ηε
ρξήζε ηνπ θνζηνπκηνύ θαη ηεο κάζθαο παξά ην ζθεληθό δηάθνζκν,
γηαηί ηα έβξηζθαλ πην απνηειεζκαηηθά.
Αντίκετα, ςτθν Αρχαία Κωμωδία τα ςκθνικά είχαν πολφ
μεγαλφτερθ ςθμαςία απ’ ότι ςτθν τραγωδία. Αυτό ςυνζβαινε επειδι
τα ζργα τθσ κωμωδίασ είχαν πολφ “χαλαρότερθ” ςφνκεςθ κι
απουςίαηε θ αυςτθρι κεματικι ςυνοχι.Το κωμικό ςτοιχείο οφείλει
τθν αποτελεςματικότθτά του μόνο κατά το ιμιςυ ςτο λόγο, ενϊ το
άλλο μιςό πρζπει ν’ αποδοκεί ς’ ο,τι ςυμβαίνει ςτθ ςκθνι, δθλαδι
ςτθ ςκθνογραφία και τθ δράςθ. Ζτςι εξθγείται θ μεγάλθ ελευκερία
ςτθ χριςθ των βοθκθτικϊν ςκθνικϊν μζςων.
“Η ςυνειςφορά τθσ ςκθνογραφίασ ςτο κζατρο είναι θ απόδοςθ τθσ
δράςθσ και των νοθµάτων του ζργου ςτθν εικαςτικι γλώςςα.”
Ελζνθ Βακαλό, Η εικαςτικι λειτουργία του ςκθνικοφ
Σθελνγξαθηθά ζηνηρεία ήηαλ θαηά ηνλ Πνιπδεύθε, ηα
θαηαβιήκαηα κε κνξθή είηε πθαζκάηηλσλ παξαπεηαζκάησλ είηε
δσγξαθηζκέλσλ πηλάθσλ. H αλαγθαία εηζαγσγή ζηε ζθεληθή
δξάζε ηνπ εζσηεξηθνύ ελόο ρώξνπ, ε εκθάληζε ελόο ζενύ ή
ελόο πξνζώπνπ ηνπ εμσζθεληθνύ ρώξνπ ή ε ζεαηξηθή
αλαπαξάζηαζε ελόο θπζηθνύ θαηλνκέλνπ ήηαλ δπλαηά κόλν κε
ηε βνήζεηα εηδηθώλ κεραληζκώλ. Π.ρ. ην εθθύθιεκα απνηεινύζε
έλα ρακειό ηξνρνθόξν όρεκα επί ηνπ νπνίνπ εκθαλίδνληαλ ή
εμαθαλίδνληαλ πξόζσπα ή θαη ην εζσηεξηθό ελόο ρώξνπ.Οι
κεότθτεσ εμφανίηονταν ξαφνικά ςτθ ςτζγθ μζςω μιασ καταπακτισ.
Χαρακτιρεσ που πετοφςαν ςτον αζρα μεταφζρονταν ςτον αζρα
πάνω από το ςκθνικό διάκοςμο με τθ βοικεια ενόσ απλοφ γερανοφ,
που λεγόταν μθχανι ι γερανόσ. Η γνωςτότερθ χριςθ τθσ μθχανισ
7

9. ςυνζβθ το 431 π.Χ., όταν ο Ευριπίδθσ τθ χρθςιμοποίθςε ςτο τζλοσ
τθσ Μιδειασ.
Με τθ ςειρά τουσ οι εςωτερικζσ ςκθνζσ παρουςιάηονταν ςτο
κοινό με τθ βοικεια του εκκυκλιματοσ, μιασ χαμθλισ κυλιόμενθσ
πλατφόρμασ, που ζφερνε τον ανάλογο διάκοςμο και φυςικά τουσ
θκοποιοφσ. Το εκκφκλθμα χρθςιμοποιοφταν ςυνικωσ για να
επιδειχκεί ςτο κοινό εκείνοσ που ςκοτωνόταν ςτο εςωτερικό του
οίκου ι χαρακτιρεσ που νοςοφςαν. Το εκκφκλθμα χρθςιμοποιοφταν
ςυνικωσ για να επιδειχκεί ςτο κοινό εκείνοσ που ςκοτωνόταν ςτο
εςωτερικό του οίκου ι χαρακτιρεσ που νοςοφςαν. Ρικανι ιταν και θ
περιςτροφικι κίνθςθ του εκκυκλιματοσ, ανάλογθ µε τθ ςθμερινι
χριςθ τθσ περιςτροφικισ ςκθνισ πάνω ςε βαγονζτο. Ραρόµοιοσ
µθχανιςµόσ ιταν και θ εξϊςτρα , για τθν αλλαγι του εςωτερικοφ
ςκθνικοφ. Ζνασ άλλοσ ςθµαντικόσ και εφχρθςτοσ µθχανιςµόσ ιταν θ
μθχανι, ζνα ανυψωτικό µθχάνθµα για τθ μεταφορά ςτθ ςκθνι
κακοριςτικϊν για τθ δράςθ προςϊπων, όπωσ οι ιρωεσ και οι κεοί,
γνωςτό ωσ ο «από μθχανισ κεόσ». Η µθχανι µπορεί να κεωρθκεί ο
πρόδρομοσ των ανυψωτικϊν µθχανιςµϊν υψθλισ τεχνολογίασ του
ςθμερινοφ κεάτρου και λειτουργοφςε ωσ γερανόσ µε ςχοινί που
ονομαηόταν αιϊρα.Για τθν άµεςθ εµφάνιςθ και απομάκρυνςθ
προςϊπων ι αντικειµζνων ςτο αρχαίο κζατρο χρθςιμοποιοφνταν
επίςθσ και τα λεγόμενα αναπιζςµατα, ζνα είδοσ καταπακτϊν που
λειτουργοφςαν όπωσ οι αντίςτοιχεσ καταπακτζσ των ςφγχρονων
κεατρικϊν ςκθνϊν. Ζνασ ιδιαίτερα ςυνικθσ κεατρικόσ µμθχανιςμόσ
για τθν άµεςθ αλλαγι ςκθνικϊν εικονογραφικϊν ςτοιχείων
αποτελοφςαν οι περίακτοι, πριςµατικισ µμορφισπεριςτρεφόμενεσ
καταςκευζσ, που τοποκετοφνταν ςε κατάλλθλα ςθµεία του ςκθνικοφ
οικοδοµιµατοσ. Η ςκθνικι παρουςίαςθ εντόνων φυςικϊν
φαινομζνων επιτυγχανόταν µε τθ βοικεια του κεραυνοςκοπείου,
ενόσ τφπου περιάκτου που διζκετε είτε πλευρζσ µε ςχζδια κεραυνϊν,
είτε µια γυαλιςτερι επιφάνεια πάνω ςτθν οποία αντανακλοφςε το
φωσ του ιλιου. Για τθν παραγωγι του χαρακτθριςτικοφ ιχου τθσ
βροντισ χρθςιμοποιοφςαν το βροντείον, µμεταλλικό δοχείο µε
χαλίκια για τθν παραγωγι κορφβου.
8

10. 2.1 Ενδυμαηολογία
Η παρουςίαςθ και θ ςκθνικι ολοκλιρωςθ ενόσ ζργου ςτο
αρχαίο ελλθνικό κζατρο περιελάμβανε και τθ ςκευι των υποκριτϊν
(κοςτοφμι, µμάςκα, υπόδθµα) θ οποία ςιγά ςιγά ενςωματϊκθκε ωσ
ςθμαςιολογικό και λειτουργικό ςτοιχείο τθσ διδαςκαλίασ του
κεάτρου. Υπεφκυνοσ για τθν ενδυμαςία των υποκριτϊν ιταν ο
ποιθτισ που αναλάμβανε και χρζθ ενδυματολόγου. Τα κυριότερα
αρχαιοελλθνικά ενδφματα ςτθν τραγωδία ιταν τα εξισ:
ΡΕΡΛΟΣ: Ζνδυµα από μάλλινο ςυνικωσ φφαςµα που
φοροφςαν γυναίκεσ. Ρριν το τυλίξουν γφρω απ’ το ςϊµα τουσ , το
αναδίπλωναν ςτο πάνω µζροσ ςχθματίηοντασ το απόπτυμα. Το
ροφχο ςτερεωνόταν ςτουσ ϊµουσ µε περόνεσ ι πόρπεσ. Μερικζσ
φορζσ φόραγαν και ηϊνθ ςτθ µζςθ. Επίςθσ δθμιουργοφνται πτυχζσ
πάνω από τθ µζςθ, απ’ το ηϊςιµο του ροφχου, και ονομάηονται
κόλποσ. Ο Δωρικόσ πζπλοσ φοριόταν χωρίσ ηϊνθ, ιταν ανοιχτόσ ςτο
πλάι και γιϋ αυτό ονοµαηόταν «
φαινοµθρίσ ».
ΧΙΤΩΝΑΣ: Ζνδυµα από λεπτό
φφαςµα, λινό ι µάλλινο, που
φοροφςαν άνδρεσ ι γυναίκεσ
κατάςαρκα. Ήταν ραµµζνοσ ςτο ζνα
πλάι και γιϋ αυτό τον φοροφςαν απ’
το κεφάλι και τον ςυγκρατοφςαν
ςτουσ ϊµουσ µε κουµπιά ι πόρπεσ,
ϊςτε να ςχθµατίηονται µακριά ι
κοντά µανίκια. Στθν πρϊτθ
περίπτωςθ ονοµαηόταν χειριδωτόσ.
Εικόνα 1 : Χιτώνασκαι ςτθ δεφτερθ αχειρίδωτοσ.
Μπορεί να ιταν κοντόσ ι µακρφσ και ςυνικωσ τον φοροφςαν µε
ηϊνθ. Στο αρχαίο κζατρο οι χιτϊνεσ είχαν χρωµατιςτζσ
κατακόρυφεσ ραβδϊςεισ . (Εικόνα 1)
9

11. ΙΜΑΤΙΟ: Ζνδυµα από,
ςυνικωσ, µάλλινο ι χοντρό
φφαςµα. Οι γυναίκεσ το φοροφςαν
πάνω από το χιτϊνα και οι άντρεσ
είτε πάνω από το χιτϊνα είτε
κατάςαρκα. Το Ιωνικό ιµάτιο ιταν
ζνα ςτενό ορκογϊνιο φφαςµα , που
τυλιγόταν κατά µικοσ του πάνω
µζρουσ του κορµοφ, περνοφςε κάτω
από το αριςτερό χζρι ςχθµατίηοντασ
µια αναδίπλωςθ και ςτερεωνόταν
πάνω από τον δεξιό ϊµο µε κουµπιά
ι πόρπεσ. Οι γυναίκεσ ςυχνά
κάλυπταν το κεφάλι τουσ μ’ αυτό. Οι
άντρεσ ςυχνά το ζβαηαν πάνω από
το χιτϊνα και το Εικόνα 2:Ιμάτιο
τφλιγαν γφρω απ’ τουσ ϊµουσ ζτςι ϊςτε να πζφτει το ίδιο και απ’ τισ
δφο πλευρζσ. (Εικόνα 2)
ΧΙΤΩΝΙΣΚΟΣ: Κοντόσ χιτϊνασ που φοροφςαν κυρίωσ οι ςτρατιϊτεσ
κάτω από τθν πανοπλία τουσ.
ΧΛΑΜΥΔΑ: Κοντό ιµάτιο ςτερεωμζνο
ςτον ζνα ϊµο µε πόρπθ. Τθ χλαμφδα
φοροφςαν κυρίωσ οι ζφθβοι, οι ιππείσ, οι
αγγελιοφόροι και γενικά όςοι χρειάηονταν
ελευκερία κινιςεων. (Εικόνα 3)
ΕΞΩΜΙΣ: Είδοσ κοντοφ χιτϊνα που
άφθνε τον δεξιό ϊµο ελεφκερο. Τθν εξωµίδα
φοροφςαν όςοι χρειάηονταν ελεφκερων
κινιςεων όπωσ οι αναβάτεσ, οι τεχνίτεσ κ. ά.
(Εικόνα 4)
Εικόνα 3 : Χλαμφδα
10

12. ΚΟΘΟ΢ΝΟΣ: Τυπικό ςτοιχείο
υπόδθςθσ των θκοποιϊν ιταν ο
γνωςτόσ κόκορνοσ.Αρχικά αποτελοφςε
ζνα µαλακό υπόδθµα µε λεπτό τακοφνι
και κορδόνια που µποροφςε να φορεκεί
αδιάκριτα είτε ςτο αριςτερό είτε ςτο
δεξί πόδι. Στθν εξζλιξθ του αποκτοφςε
όλο και ψθλότερθ ςόλα για να
καταλιξει ςτθ ρωµαϊκι περίοδο
πανφψθλοσ. Με τον τρόπο αυτό οι
χαρακτιρεσ των ζργων φαίνονταν πιο
µεγαλόςωµοι και εξζφραηαν τθν Εικόνα
4:Εξωμίσανωτερότθτά τουσ.
ΜΑΣΚΑ: Η χριςθ τθσ µάςκασ εµφανίςτθκε ςτθν αρχαία
Ελλάδα και ςυγκεκριμζνα ςτισ τελετζσ προσ τιµι του κεοφ
Διόνυςου. Οι κιαςϊτεσ του Διόνυςου ζβαφαν το πρόςωπό τουσ
µετο κατακάκι τουκραςιοφ. Σφµφωνα µε τθν αρχαία παράδοςθ,
πρϊτοσ ο Θζςπθσ, το δεφτερο µιςό του 6ου π.Χ. αι., ζβαψε τα
πρόςωπα των υποκριτϊν µε διάφορεσ χρωςτικζσ ουςίεσ και πρϊτοσ
ειςιγαγε τα προςωπεία από λινό φφαςµα. Με τθν αφξθςθ των
απαιτιςεων του δράµατοσ κατά τον 5ο π. Χ. αι. το προςωπείο
βοθκοφςε τον θκοποιό να υπερβεί τθν ατοµικι του προςωπικότθτα
και να εναλλάςςει διαφορετικοφσ αντρικοφσ και γυναικείουσ
χαρακτιρεσ ςτα δραµατικά είδθ. Στο αρχαίο κζατρο τα προςωπεία
ιταν καταςκευαςµζνα ανάλογα µε το είδοσ του ζργου, ϊςτε να
δίνεται θ κατάλλθλθ ζκφραςθ. Είχαν µεγάλα ανοίγµατα για το
ςτόµα και τα µάτια και µε γραµµζσ ιταν ηωγραφιςµζνα τα
χαρακτθριςτικά των προςϊπων του δράµατοσ.Οι παράλλθλεσ
κεωρίεσ για τθν καταγωγι του
11

13. κεάτρου ανιχνεφουν τουσ
ςυςχετιςμοφσ τθσ
τραγωδίασ με
κρθςκευτικζσ εκδθλϊςεισ
και κεςμικζσ τελετζσ τθσ
αρχαιοελλθνικισ
κοινωνίασ, που ζχουν
ενίοτε προτακεί ωσ
προβακμίδεσ τουΕικόνα 5 :
ΜάςκεσΤραγωδίασδράματοσ. Ζτςι, θκεματικι απομάκρυνςθ από το
διονυςιακό υλικό και ο εντοπιςμόσ του
ςτουσ μφκουσ των θρϊων οδιγθςε οριςμζνουσ μελετθτζσ
ςτθκεϊρθςθ τθσ λατρείασ των θρϊων ωσ πρωτογενοφσ υλικοφ του
δράματοσ. Ραράδειγμα αποτελεί το προςωπείο που τονίηει τθ
ςυγγζνεια τθσ τραγωδίασ με τισιερουργικζσ μεταμφιζςεισ. Το
τραγικό προςωπείο, όμωσ, από τθ φφςθ και τθ λειτουργία του,
διαφζρει από τθν κακαρι κρθςκευτικι μεταμφίεςθ. Ζχει μεν
ιερουργικό υπόβακρο, αλλά θ διάςταςθ τθσ μεταμφίεςθσ
παραμζνει ανκρϊπινθ. Ο ρόλοσ του είναι περιςςότερο αιςκθτικόσ
και το ιερουργικό ςτοιχείο κινείται ςτθν ανκρϊπινθ εξελικτικι
γραμμι. Το προςωπείο μπορεί κοντά ςτα άλλα, να χρθςιμεφει για
να υπογραμμίηει τθν απόςταςθ, τθ διαφοροποίθςθ ανάμεςα ςτα
δφο ςτοιχεία που κατζχουν τθν
τραγικι ςκθνι, ςτοιχεία αντίκετα
και ςυνάμα πολφ ςτενά δεμζνα.
Από τθ μία μεριά, ζχουμε το χορό
ζνα ςυλλογικό πρόςωπο που το
ενςάρκωνε ζνα ςϊμα πολιτϊν και
που κατ' αρχιν φαίνεται δεν
φοροφςε προςωπείο, αλλά ιταν
μόνο μεταμφιεςμζνοσ, και από το
Εικόνα 6 : Μάςκεσ Κωμωδίαστθν άλλθ μεριά ζχουμε ζνα τραγικό
πρόςωπο, που το υποδυόταν ο θκοποιόσ, ξεχωρίηοντασ με
προςωπείο του από τθν ανϊνυμθ ομάδα χοροφ. Το προςωπείο
12

14. ενςωματϊνει το τραγικό πρόςωπο ςε μια πολφ κακοριςμζνθ
κοινωνικι και κρθςκευτικι κατθγορία, τθν κατθγορία των θρϊων.
(Εικόνα 5)
Οι θκοποιοί τθσ κωμωδίασ φοροφςαν λιγότερο άβολα και
εμποδιςτικά κουςτοφμια, μαλακζσ παντόφλεσ (ςόκκοι), ςφιχτά
παντελόνια ςτο χρϊμα του δζρματοσ, ζνα κοντό χιτϊνα γελοία
παραγεμιςμζνο και, τουλάχιςτον ςτθν εποχι του Αριςτοφάνθ, ζνα
φαλλό από κόκκινο δζρμα, ενϊ οι μάςκεσ τουσ ιταν υπερβολικζσ
για να αναδεικνφεται άμεςα το κωμικό ςτοιχείο. Οι θκοποιοί αυτοί
ζπρεπε να είναι και λίγο ακροβάτεσ .
Οι θκοποιοί ςτο ςατυρικό δράμα, οι ακόλουκοι του Διονφςου
φοροφςαν μικρζσ γοφνινεσ τιράντεσ ςτισ οποίεσ ιταν
προςαρμοςμζνα μια ουρά κι ζνασ φαλλόσ.
2. Σκθνι με τον Τεφκρο και τθν Ελζνθ
2.2 ΢κηνοθέτεσ:
13

15. Στθν ιςτορία του ελλθνικοφ κεάτρου υπιρξαν πολλοί καλλιτζχνεσ
(Σκθνοκζτεσ και θκοποιοί) που άφθςαν το δικό τουσ ςτίγμα ςτο
χϊρο.
Ζνασ από τουσ πιο δοξαςμζνουσ
ςκθνοκζτεσ του ελλθνικοφ κεάτρου
υπιρξε ο Κάρολοσ Κουν. Ήταν ζνασ από
τουσ κορυφαίουσ Ζλλθνεσ ςκθνοκζτεσ.
Αςχολικθκε τόςο με το ςφγχρονο όςο και
με το αρχαίο ελλθνικό κζατρο. Στθ
βιογραφία του ςθμειϊνονται πάρα πολλζσ
επιτυχίεσ αρχαίων ελλθνικϊν τραγωδιϊν και κωμωδιϊν . Μερικζσ
από αυτζσ είναι:
1.
2.
3.
4.
"Πρνικεσ" του Αριςτοφάνθ.
"Λυςιςτράτθ" του Αριςτοφάνθ.
"Οιδίπουσ Τφραννοσ" του Σοφοκλι.
"Ρζρςεσ" του Αιςχφλου.
Ζνασ ακόμα ςπουδαίοσ
άνκρωποσ του κεάτρου είναι ο Αλζξθσ
Σολομόσ ο οποίοσ ζχει διατελζςει και
διευκυντισ του Εκνικοφ Θεάτρου δφο
φορζσ. Ζχει ςκθνοκετιςει πάρα πολλά
ζργα αρχαίασ τραγωδίασ αλλά και
κωμωδίασ. Θεωρείται από τουσ
ςκθνοκζτεσ που ςυνζβαλλαν ςτθν
αναβίωςθ των ζργων του Αριςτοφάνθ,
ανεβάηοντασ ςτθν Επίδαυρο δζκα από τισ ζνδεκα κωμωδίεσ του, με
τθ χριςθ ςτοιχείων από τθν ελλθνικι λαογραφικι παράδοςθ.
Επιπλζον μελζτθςε και με τισ αρχαίεσ τραγωδίεσ και ςκθνοκζτθςε
ζργα και των τριϊν μεγάλων Ελλινων Τραγικϊν. Κάποιεσ από τισ
παραςτάςεισ που ςκθνοκζτθςε είναι:
14

16. 1.
2.
3.
4.
"Βάκχαι" του Ευριπίδθ.
"Ιππισ" του Αριςτοφάνθ.
"Ελζνθ" του Ευριπίδθ.
"Μιδεια" του Ευριπίδθ.
Επίςθσ, ζνασ ακόμα
καταπλθκτικόσ Σκθνοκζτθσ αλλά και
ςπουδαίοσ θκοποιόσείναι ο
Αλζξανδροσ Μινωτι ο οποίοσ ζχει
διατελζςει και διευκυντισ του
Εκνικοφ Θεάτρου. Ζχει παίξει ςε
αρκετζσ παραςτάςεισ και ζχει
ςκθνοκετιςει μερικζσ από τισ πιο γνωςτζσ αρχαίεσ ελλθνικζσ
τραγωδίεσ. Αυτζσ είναι :
1. "Οιδίπουσ Τφραννοσ" του Σοφοκλι.
2. "Εκάβθ" του Ευριπίδθ.
3. "Μιδεια" του Ευριπίδθ.
Τζλοσ , ζνασ ακόμα
ςπουδαίοσ ςκθνοκζτθσ υπιρξε ο
Δθμιτρθσ ΢οντιρθσ. Αρχικά
ξεκίνθςε τθν καριζρα του ωσ
θκοποιόσ όμωσ αργότερα
εξελίχτθκε ωσ ςκθνοκζτθσ.
Κάποιεσ από τισ πιο επιτυχθμζνεσ
παραςτάςεισ που ςκθνοκζτθςε ιταν:
1. "Ηλζκτρα" του Σοφοκλι.
2. "Ορζςτεια" του Αιςχφλου.
15

17. 1. Ελζνθ , ο Χορόσ.
16

18. 2.3 ΢φγκριςη παραςτάςεων:
Ππωσ ξζρουμε υπάρχουν πολλοί τρόποι να ςκθνοκετθκεί μια
παράςταςθ και κατ' επζκταςθ υπάρχουν πολλζσ διαφορετικζσ
απόψεισ για το πωσ πρζπει να αποδοκεί ο κάκε ρόλοσ. Για αυτό
λοιπόν ζχουμε τθ δυνατότθτα να ςυγκρίνουμε διαφορετικζσ
απόψεισ που ζχουν ειπωκεί για ζνα ζργο (μια τραγωδία).
Ραρακάτω κα προςπακιςουμε να βροφμε τισ διαφορετικζσ
αντιλιψεισ που ζχει κάκε ςκθνοκζτθσ για το είδοσ τθσ αρχαίασ
τραγωδίασ και να τισ ςυγκρίνουμε με τισ αντιλιψεισ ενόσ
διαφορετικοφ ςκθνοκζτθ.
Η ςφγκριςι μασ κα γίνει με βάςθ μία από τισ πιο γνωςτζσ
αρχαίεσ τραγωδίεσ, τθν «Ελζνθ» του Ευριπίδθ.
Εικόνα
17

19. Στθν πρϊτθ εικόνα
βλζπουμε ζνα
απόςπαςμα από τθν πιο
πρόςφατθ εκτζλεςθ τθσ
παράςταςθσ
(ςυγκεκριμζνα από τισ 17
Φεβρουαρίου του 2013)
ςε ςκθνοκεςία του
Δθμιτρθ Καραντηά.
Τζςςερισ
ταλαντοφχοι θκοποιοί με
τα απολφτωσ απαραίτθτα
ςκθνικά μζςα και μια
ςφγχρονθ ςκθνοκετικι
οπτικι παρουςιάηουν ζνα
Εικόνα 2: «Ελζνθ» Δθμιτρθσ Καρατηάσ 2013
από τα κλαςικά
αριςτουργιματα τθσ
αρχαίασ ελλθνικισ
γραμματείασ. Με τθ
δικι τουσ φρζςκια
ματιά, θκοποιοί και
ςκθνοκζτθσ,ςτινουν
μια ευζλικτθ
παράςταςθ . Ππωσ
παρατθροφμε ςτθ
εικόνα οι θκοποιοί
ζχουν απλό και
κακθμερινό ζνδυμα
και δεν ακολουκοφν
το φφοσ και το
"χαρακτιρα" τθσ
Εικόνα 3: «Ελζνθ» Τάκθσ Μουηενίδθσ 1962
18

20. αντίςτοιχθσ εποχισ. Αυτό ςαφζςτατα είναι μια φρζςκια ςκθνοκετικι
άποψθ που αποδίδει ζνα διαφορετικό φφοσ ςτουσ θκοποιοφσ.
Αντίκετα ςτθν παραπάνω εικόνα κα δοφμε μια
διαφορετικι εκδοχι τθσ "Ελζνθσ" που βρίςκεται πιο κοντά ςτο
πραγματικό ςκθνικό τθσ εποχισ.
Ππωσ παρατθροφμε τα κοςτοφμια παραπζμπουν ςτο κλίμα τθσ
τότε Αιγφπτου και δεν ξεφεφγουν από το ςκθνικά που παρουςιάηει ο
ίδιοσ ο Ευριπίδθσ ςτο ζργο του. Επομζνωσ βλζπουμε πωσ ο
ςκθνοκζτθσ (Τάκθσ Μουηενίδθσ) δεν διαφοροποιεί το ζργο (όςο
αφορά τα
κοςτοφμια και τα
ςκθνικά όπωσ κα τα
δοφμε ςτθ
ςυνζχεια).
Εδϊ
βλζπουμε ζνα
ςτιγμιότυπο από
τθν παράςταςθ
(Εκνικό Θζατρο:
Κεντρικι ςκθνι
1962) ςτθν οποία
απεικονίηεται ο
χορόσ και θ Ελζνθ
ςτο κζντρο. Και ςε
Εικόνα 4: «Ελζνθ» Τάκθσ Μουηενίδθσ1962
αυτι τθ φωτογραφία φαίνεται πωσ ο ςκθνοκζτθσ ζχει κρατιςει τα
ςκθνικά όπωσ αυτά μασ δίνονται-περιγράφονται από το ζργο του
Ευριπίδθ.
Στθ ςυνζχεια βλζπουμε μία ακόμα εκδοχι τθσ πολφ γνωςτισ
τραγωδίασ "Ελζνθ" του Ευριπίδθ. Η παρακάτω φωτογραφία
προζρχεται από τθν παράςταςθ που παρουςιάςτθκε ςτθν κεντρικι
19

21. ςκθνι του Εκνικοφ Θεάτρου το 1977. Η παράςταςθ ςκθνοκετικθκε
από τον Αλζξθ Σολομό.
Στθ φωτογραφία
λοιπόν
απεικονίηεται ο
χορόσ και θ Ελζνθ.
Ππωσ παρατθροφμε
και εδϊ ο
ςκθνοκζτθσ (Αλζξθσ
Σολομόσ) επιλζγει
τα κοςτοφμια και τα
ςκθνικά να
Εικόνα 5: «Ελζνθ» Αλζξθσ Σολωμόσ1977
ςυμβαδίηουν με αυτά που παρουςιάηονται ςτο πρωτότυπο κείμενο
του Ευριπίδθ. Δθλαδι δεν ζχει ςκοπό να δείξει μια ακόμα εκδοχι του
μφκου, απλά κζλει να παρουςιάςει τθν ιςτορία ςτο ευρφ κοινό.
Επομζνωσ, ο κάκε ςκθνοκζτθσ ζχει τθν ελευκερία να εκφραςτεί
και να εμπνευςτεί από ζνα ζργο και ςτθ ςυνζχεια να προςκζςει και
εκείνοσ μια καινοφργια άποψθ. Οι επόμενεσ φωτογραφίεσ αφοροφν
ςτο ζργο του Ευριπίδθ «Βάκχαι». Στθν πρϊτθ φωτογραφία βλζπουμε
τον κεό Διόνυςο και τον χορό ςε ςκθνοκεςία
20

22. Εικόνα 6: «Βάκχαι»Αλζξθσ Σολομόσ 1969
Αλζξθ Σολομοφ το 1969. Στθν δεφτερθ φωτογραφία, ςε μια πιο
ςφγχρονθ παρουςίαςθ, βλζπουμε όλθ τθν
Εικόνα 7: «Βάκχαι»Γιώργοσ Παπακεοδώρου 2012
κεατρικι ομάδα ςε μία παράςταςθ του 2012 με ςκθνοκζτθ τον
Γιϊργο Ραπακεοδϊρου. Ππωσ φαίνεται και από τισ φωτογραφίεσ ο
δεφτεροσ ςκθνοκζτθσ επζλεξε μια ςαφϊσ πιο τολμθρι ςκθνοκετικι
21

23. άποψθ με τουσ θκοποιοφσ να φοροφν ελάχιςτα και ςκιςμζνα, ανά
περίπτωςθ, ροφχα κάποιοι καλυμμζνοι με αίμα ςε αντίκεςθ με τον
πρϊτο ςκθνοκζτθ. Στθν παράςταςθ του 1969 όλοι οι θκοποιοί είναι
περιποιθμζνοι κακαροί με ροφχα μακριά και φροντιςμζνα αλλά με
ζντονθ παρουςία και αξεςουάρ.
Η δεφτερθ κεατρικι παράςταςθ με τθν οποία κα αςχολθκοφμε είναι
το ζργο του Αριςτοφάνθ «Ιππισ». Οι δφο ςκθνοκζτεσ είναι ξανά ο
Εικόνα 8: «Ιππισ» Αλζξθσ Σολομόσ 1979
22

24. Αλζξθσ Σολομόσ και εδϊ ο Σταμάτθσ Φαςουλισ. Η ςκθνοκετικι
Εικόνα 9: «Ιππισ» Σταμάτθσ Φαςουλισ 2012
άποψθ του πρϊτου (1976) είναι και πάλι κάπωσ αναμενόμενθ με
εξαίρεςθ τα «άλογα» τα οποία «καβαλά» ο χορόσ.
Ο δεφτεροσ ςκθνοκζτθσ από τθν άλλθ είναι πολφ πρωτοποριακόσ με
τα ςκθνικά τθσ παράςταςθσ αλλά και τα κοςτοφμια τα οποία μοιάηουν
με ανάμειξθ αρχαίασ και ςφγχρονθσ Ελλάδασ.
Και ςτισ δφο παραπάνω περιπτϊςεισ βλζπουμε ότι οι ςκθνοκζτεσ
ιταν λογικά επθρεαςμζνοι από τθν εποχι ςτθν οποία βρίςκονταν.
Δθλαδι, ο Αλζξθσ Σολομόσ για παράδειγμα, με μία ματιά ςτισ
εικόνεσ μποροφμε να καταλάβουμε ότι βαςίηεται ςτον όγκο των
αξεςουάρ και των αντικειμζνων π.χ.: ο κεόσ Διόνυςοσ με ζνα
ςκιπτρο που μασ βάηει ςε υποψίεσ για κάτι μεγαλειϊδεσ, ςτθν
εικόνα 1. Αντικειμζνων δθλαδι που «μαρτυροφν» τον ρόλο του
θκοποιοφ. Αντίκετα οι άλλοι δφο ςκθνοκζτεσ και ςτισ δφο
περιπτϊςεισ βαςίηονται ςτθν υπερβολι και δεν φαίνεται να
ενδιαφζρονται τόςο πολφ για το μινυμα που περνοφν ςτουσ κεατζσ
με τθν πρϊτθ ματιά παρά για τθν προςωπικι τουσ άποψθ πάνω ςτο
κζμα. Επικεντρϊνονται ςτθν προςωπικι τουσ ικανοποίθςθ, ςτον
εγωιςμό τουσ με άλλα λόγια. Και αυτό διότι πλζον ςτον 21ο αιϊνα
οι ςκθνοκζτεσ και οι καλλιτζχνεσ γενικότερα ζχουν απόλυτθ
23

25. ελευκερία ζκφραςθσ ςε αντίκεςθ με τον 20ο αιϊνα και αυτό
φαίνεται και ζμπρακτα ςτα ζργα τουσ.
24

26. Επίλογοσ
Το αρχαίο κζατρο είναι εντελϊσ ςυνδεδεμζνο με το κεό
Διόνυςο και τισ κρθςκευτικζστελετουργίεσ προσ τιμιν του, κακϊσ
τόςο θ τραγωδία όςο και θ κωμωδία παρουςιάηονται αποκλειςτικά
ςτα πλαίςια των εορταςμϊν προσ τιμιν του Διόνυςου με το άγαλμα
του κεοφ ναδεςπόηει ςτθν ορχιςτρα του κεάτρου, ενϊ το κζατρο του
Διονφςου να αποτελεί ςυνζχεια του κεοφ. Η λατρεία τουΔιονφςου
ςυνδζεται με τθ χριςθ μάςκασ και τθν ζκςταςθ,είναι
Ο κεόσ που ςυνενϊνει, ο κεόσ των μεταμορφϊςεων,
του κραςιοφ, του ξεφαντϊματοσ, τθσμεταμφίεςθσ, τθσ μυςτθριακισ μ
φθςθσ, του τραγουδιοφ. Πλεσ αυτζσ οι πτυχζσ λοιπόνενυπάρχουνςτο
κζατρο απότθν αρχι: οι θκοποιοί και ο χορόσ φοροφν μάςκεσ(που
αποτελοφνεκφράςεισ του υπερφυςικοφ και ανάγουν το κεατι ςε μια
κατάςταςθ δζουσ και καυμαςμοφ)και κοςτοφμια όπωσ είναι γνωςτό
ότι φοροφςαν οι πιςτοί ςτισ διονυςιακζσ τελετζσ, το
λυρικόςτοιχείο(μζλοσ), θ όρχθςθ, ο διάλογοσ Υποκριτι-Χοροφ(όπωσ
ςτα δικυραμβικά άςματα).Οιλατρείεσπροσ τιμιν του
Διονφςου, ζδιναν τθ δυνατότθτα για ξεφάντωμα και φυγι
απότθν κακθμερινότθτα, ενϊνοντασ ζνα κοινό ποικίλο που είχε
τθν ευκαιρία να ευκυμιςει, ναψυχαγωγθκεί, να διδαχκεί, να ενϊςει
τισ ςχζςεισ του, αλλά ιταν και μια επίδειξθ ιςχφοσ τθσ
πόλθσ προσ φίλουσ, επιςκζπτεσ και ςυμμάχουσ. Η ενεργι ςυμμετοχι
κεωροφνταν τόςοςθμαντικι για τουσ πολίτεσ όςο και θ
ςυμμετοχι τουσ ςτθν Εκκλθςία του Διμου.
25

27. 3.Βιβλιογραφία:
3.1 Βιβλιογραφία εικόνων:
Αρχείο Εκνικοφ Θεάτρου
Google images
3.2 Βιβλιογραφία κειμένων:
theatrovlepsias «Χορθγία ςτουσ κλαςςικοφσ χρόνουσ» http://t
heatrovlepsias.blogspot.gr/search/label/%CE%B1%CE%B4%29
%20%CE%A7%CE%9F%CE%A1%CE%97%CE%93%CE%99
%CE%91%20%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82
%20%CE%9A%CE%9B%CE%91%CE%A3%CE%99%CE%9A
%CE%9F%CE%A5%CE%A3%20%CE%A7%CE%A1%CE%9F
%CE%9D%CE%9F%CE%A5%CE%A3
theatrovlepsias «Αρχαίο ελλθνικό κζατρο» http://theatrovlepsias.blogspot.gr/search/label/%CE%91%CE%A1%CE
%A7%CE%91%CE%99%CE%9F%20%CE%95%CE%9B%CE
%9B%CE%97%CE%9D%CE%99%CE%9A%CE%9F%20%CE
%98%CE%95%CE%91%CE%A4%CE%A1%CE%9F
«Το κζατρο ωσ χϊροσ παραςτάςεων» Γυμνάςιο Λφκειο
Καλλιμαςιάσ Χίου 2004, επιμζλεια: Μαρία ΢εβελάκθ ht
tp://www.theatroedu.gr/main/images/stories/files/Ylik
o_Drast/EandT_educ_assort_TheatroOsXorosParastase
on.pdf
«Ενδυματολογία αρχαίου κεάτρου» Ανκι Ακαναςοποφ
λου, Φραντηζςκα Αντωνζλλου http://arxaio8eatro.blogs
pot.gr/2011/01/blog-post.html
Βικιπαίδεια
26

28. Κείμενο: «Ο χϊροσ του αρχαίου κεάτρου»
http://gomedusa.blogspot.gr/2010/11/blog-post_878.html
Άρκρο ςτθν εφθμερίδα το Βιμα: «Θριαμβεφει θ Αντιγόνθ
ςτο Λονδίνο»
http://mag.ose.wiznet.gr/index.php/music/item/492%CE%B8%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CE%B2%CE%B5
%CF%8D%CE%B5%CE%B9-%CE%B7%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%B3%CF%8C%CE%BD
%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%B4%CE%AF%CE%BD%CE%BF
Κείμενο: «Η Ενδυματολογία ςτο αρχαίο κζατρο»
http://arxaio8eatro.blogspot.gr/2011/01/blog-post.html
Κείμενο: «Η αρχαία Τραγωδία»
http://www.politikokafeneio.com/arxea/tragodia060405.ht
m
http://www.scribd.com/doc/22402966/%CE%A4%CE%9F%CE%91%CE%A1%CE%A7%CE%91%CE%99%CE%9F%CE%98%CE%95%CE%91%CE%A4%CE%A1%CE%9F%CE%A4%CE%9F%CE%A5%CE%94%CE%99%CE%9F%CE%9D%CE%A5%CE%A3%CE%9F
%CE%A5-%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%9D%CE%91%CE%98%CE%97%CE%9D%CE%91
http://www.asda.gr/lyk11per/Computer_Lab/Theater/theat
er.htm
http://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/5538/
1/Nimertis_Tsalapatis(thea).pdf
27