1. Μπουλογεώργου Ευθυμία- Γεωργίου
Παναγιώτα
ΓΕ.Λ. Σχηματαρίου
«Παιχνίδια εξουσίας»
Ξενοφώντος «Ελληνικά»
Α΄ Λυκείου
ΗΜΕΡΙΔΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
«ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΑΙ ΛΥΚΕΙΟΥ»
31-10- 2013, Λιβαδειά
Διοργάνωση: Στρατής Μαϊστρέλλης
Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Ν. Βοιωτίας

2. Η ιδέα του σεναρίου
Το πρόβλημα
Το μάθημα των αρχαίων ελληνικών παρουσιάζει μία σειρά από
προβλήματα, καθώς οι μαθητές δεν είναι συνήθως εξοικειωμένοι με την αρχαία
ελληνική γλώσσα και η γνώση τους είναι αποσπασματική, ελλιπής και
επιφανειακή. Οι δυσκολίες είναι ιδιαίτερα αισθητές στην Α’ τάξη Λυκείου,
καθώς οι μαθητές, προέρχονται από το γυμνάσιο όπου δεν υπήρχε το συνεχές
αρχαίο κείμενο και οι δυνατότητες που αυτό δίνει για νοηματική επεξεργασία.
Επιπλέον, ο αρχαίος ελληνικός κόσμος έχει καταγραφεί στη συνείδηση των
μαθητών ως είδος περισσότερο «μουσειακό», αφού τους είναι κάτι μακρινό
και έξω από την καθημερινότητά τους, και για τους περισσότερους ανιαρό και
δυσνόητο.
Κρίνεται λοιπόν χρήσιμο να γίνει μια διαφορετική προσέγγιση του κειμένου
του Ξενοφώντα, με τη χρήση τεχνολογικών μέσων, ώστε να κεντριστεί το
ενδιαφέρον των μαθητών και να ανακαλύψουν οι ίδιοι τα όσα ο ιστορικός
αποκαλύπτει για την εποχή του.

3. Επίσης, το συγκεκριμένο απόσπασμα των Ελληνικών του Ξενοφώντα
προτείνεται και για βαθύτερη κατανόηση μιας σημαντικής ταραγμένης
ιστορικής περιόδου.
Ειδικότερα η συγκεκριμένη ενότητα αναφέρεται και σε μια αμφιλεγόμενη
ιστορική προσωπικότητα, το Θηραμένη, που μέσω του σεναρίου οι μαθητές
θα προσεγγίσουν από διαφορετικές οπτικές γωνίες.

4. Τάξη: Α΄Λυκείου
Αριθμός μαθητών : 20
Γνωστικό αντικείμενο: Αρχαία Ελληνικά.
Διδακτική Ενότητα: Ξενοφώντος Ελληνικά, Β.2, Κεφ.3, §50-56
Εμπλεκόμενα μαθήματα: Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας (για τις ιστορικές
πληροφορίες που σχετίζονται με την εποχή του κειμένου), Ιστορία της
Νεότερης Ελλάδας, Θρησκευτικά, Νέα ελληνική γλώσσα (εφ’όσον ζητείται
από τους μαθητές να συντάξουν κείμενα διαφόρων ειδών), Πληροφορική
(αφού οι ομάδες θα εργαστούν και θα παρουσιάσουν τα αποτελέσματα των
εργασιών τους σε excel, word και power- point).
Τόπος διεξαγωγής του μαθήματος: Αίθουσα διδασκαλίας, Εργαστήριο
Πληροφορικής, Βιβλιοθήκη.
Ενδεικτικός απαιτούμενος χρόνος: Πέντε (05) διδακτικές ώρες .

5. ΣΤΟΧΟΙ
ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

6. Α. Γνωστικοί-μαθησιακοί








Η γνωριμία μιας σημαντικής ιστορικής περιόδου της αρχαίας
αθηναϊκής -και ελληνικής- ιστορίας, μέσα από το αρχαίο κείμενο του
Ξενοφώντα.
Ειδικότερα, η κατανόηση της κατάστασης που επικρατεί στην
ηττημένη Αθήνα μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο.
Η κατανόηση της λειτουργίας των πολιτευμάτων, μέσω της
βιωματικής προσέγγισης του καθεστώτος των Τριάκοντα.
Η εξοικείωση με την αρχαία ελληνική γλώσσα.
Η προσέγγιση της αμφιλεγόμενης προσωπικότητας του Θηραμένη.
Η εξάσκηση στην παραγωγή διαφόρων κειμενικών ειδών
(προσχεδιασμένο λόγο, ημερολόγιο, δοκίμιο).
Η εξάσκηση στο να διακρίνουν το φανερό από το λανθάνον νόημα.
Η εξοικείωση με το δικανικό λόγο και τη χρήση επιχειρημάτων.

7. •
•
•
•
•
Να είναι σε θέση να ξεχωρίζουν τους ρηματικούς τύπους του
κειμένου (ρήμα, απαρέμφατο, μετοχή), να διακρίνουν τους
παροντικούς από τους παρελθοντικούς χρόνους και τις
προτάσεις (Κύριες – Δευτερεύουσες) μεταξύ τους ώστε
να αντιλαμβάνονται τη δομή της αφήγησης με βάση τους
ρηματικούς τύπους και τα υποκείμενα των ενεργειών και
έτσι να συντάσσουν περίληψη.
Να ερευνούν στο Διαδίκτυο και να βρίσκουν τις σημασίες των
λέξεων που δεν γνωρίζουν στο αρχαίο κείμενο π.χ. κώνειο και
κότταβος και να εντοπίζουν εικόνες των αντικειμένων ώστε να
αποκτούν αναπαραστάσεις .
Να εξοικειωθούν με το δικανικό λεξιλόγιο του κειμένου
Να αντιλαμβάνονται την πολιτική σκοπιμότητα των πράξεων που
περιγράφονται στο κείμενο.
Να διακρίνουν τους θεσμικούς από τους παρακρατικούς
μηχανισμούς.

8. 



Να αντιλαμβάνονται την πολιτική σκοπιμότητα των πράξεων που
περιγράφονται στο κείμενο
Να γνωρίζουν τη διάκριση και τα βασικά χαρακτηριστικά των
πολιτευμάτων
Να διακρίνουν το γεγονός από το σχόλιο και να αντιλαμβάνονται
την οπτική γωνία του ιστορικού
Να καταγράφουν τα επιχειρήματα, να τα ελέγχουν και να τα
αξιολογούν

9. Β. Παιδαγωγικοί









Να εργάζονται ομαδικά, να οικοδομούν γνώσεις και να παράγουν
κείμενο από κοινού.
Η διδασκαλία οργανώνεται ομαδοκεντρικά και οι μαθητές/τριες
εμπλέκονται στην αναζήτηση και τη σύνθεση του υλικού με
εποικοδομητικό τρόπο, ενώ ο ρόλος του/της διδάσκοντος/ουσας
είναι διευκολυντικός και οργανωτικός αλλά και εμψυχωτικός.
Εξοικείωση των μαθητών με τη διαθεματική προσέγγιση των
μαθημάτων.
Εμπειρία των μαθητών στη διερεύνηση και την αξιοποίηση
ιστορικού υλικού.
Αξιολόγηση των πληροφοριών που παρέχουν οι δικτυακοί τόποι.
Καλλιέργεια του πνεύματος συνεργασίας .
Ανάληψη από τους μαθητές ενεργού ρόλου στη διαδικασία της
μάθησης.
Οικοδόμηση της γνώσης μέσω της ανακάλυψης – διερεύνησης.
Άσκηση στη συνεργατική παραγωγή λόγου.

10. Γ.



•





Ψηφιακός Γραμματισμός - Τεχνολογικοί Στόχοι
Να εξοικειώνονται με τον τρόπο εργασίας και έρευνας σε
ηλεκτρονικά περιβάλλοντα μάθησης.
Να αξιοποιούν τον επεξεργαστή κειμένου για την οργάνωση και
επεξεργασία των δεδομένων τους.
Να ερευνούν στοχευμένα στο Διαδίκτυο για να βρίσκουν τις
απαραίτητες πληροφορίες.
Συνειδητοποίηση της χρησιμότητας των ΤΠΕ στη μαθησιακή
διαδικασία.
Προώθηση τεχνολογικού εγγραμματισμού
Γνωριμία με επιλεγμένους δικτυακούς τόπους χρήσιμους για το
μάθημα των αρχαίων ελληνικών, εύρεση και αξιολόγησή τους .
Ικανότητα αναζήτησης πληροφοριών στο διαδίκτυο.
Άσκηση στη χρήση του Επεξεργαστή κειμένου και των
υπολογιστικών φύλλων, για την αποθήκευση του υλικού και τη
συμπλήρωση των φύλλων εργασίας .
Άσκηση στη χρήση του λογισμικού παρουσίασης (Power Point).

11. Δ.
Απαραίτητο Υλικό: ( έντυπο και ηλεκτρονικό)
1). Πηγές:
 Σχολικό εγχειρίδιο με το αρχαίο κείμενο
 Σχολικό εγχειρίδιο με τη μετάφραση του κειμένου
 Σημειώσεις των μαθητών χειρόγραφες
 Διαδίκτυο (ενδεικτικά - συνδέσεις με ιστοσελίδες, π.χ.:
α).http://www.greek-language.gr , β). http://www.ime.gr,
γ). http://www. Wikipedia.org) μέσα στο Εργαστήριο
Πληροφορικής
2). Λογισμικά:
 Τα λογισμικά word και power-point (με χρήση των ηλεκτρονικών
υπολογιστών του σχολικού εργαστηρίου).

12. Ε.
Προαπαιτούμενες γνώσεις (ή δεξιότητες)
Για την επιτυχή υλοποίηση αυτού του σεναρίου οι μαθητές
προαπαιτείται να είναι εξοικειωμένοι με:
-το ιστορικό πλαίσιο των γεγονότων της συγκεκριμένης ενότητας,
-το περιεχόμενο των §50-56, που θα έχουν ήδη μελετηθεί και
εξομαλυνθεί γλωσσικά σε προηγούμενο διδακτικό δίωρο,
-την ικανότητα χειρισμού του Η/Υ (αναζήτηση στο διαδίκτυο,
αποθήκευση πληροφοριών σε υπολογιστικά φύλλα ή σε αρχείο
κειμένου, επεξεργασία κειμένου, χρήση λογισμικού παρουσίασης).

13. Περιγραφή Σεναρίου
Η εκπόνηση του σεναρίου ξεκινά με τη σύνδεση με τα προηγούμενα με τη
χρήση του λογισμικού «Περιπλάνηση στο χωροχρόνο», το οποίο με
εξαιρετικό τρόπο προσφέρει στα παιδιά το απαραίτητο χωροχρονικό
πλαίσιο.
Στη συνέχεια γίνεται ο χωρισμός των ομάδων και η ανάληψη των ρόλων
μεταξύ των μελών. Όλες οι ομάδες κατευθύνονται στην αναζήτηση του
κειμένου στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα (http://www.greeklanguage.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.ht
ml?m=1
&t=395 ), όπου βρίσκουν και δύο μεταφραστικές δοκιμές: (α). Μτφρ. Ρ.
Ρούφος. [1966] 2000. Ξενοφώντος Ελληνικά. Ι–ΙΙ. Αθήνα: Ωκεανίδα. [1η
έκδ. Αθήνα: Γαλαξίας] και (β).Μτφρ. Γ.Α. Ράπτης. 2002. Ξενοφώντος
Ελληνικά Α', Β', Γ'. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Θεσσαλονίκη:
Ζήτρος.
Αποθηκεύουν το παραπάνω αρχείο στον υπολογιστή τους δίνοντάς του
την ονομασία «μετάφραση.doc», για να προχωρήσουν οι εργασίες τους.

14. Οργάνωση Τάξης
Για τις ανάγκες του σεναρίου οι μαθητές/τριες χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες
των πέντε ατόμων. Οι ομάδες θα εργαστούν ομαδοσυνεργατικά, ενώ ο
ρόλος του καθηγητή θα είναι συμβουλευτικός και εμψυχωτικός.
.
Θα χρησιμοποιήσουν τη σχολική τάξη και το χώρο της σχολικής βιβλιοθήκης ,
όπου υπάρχουν τέσσερις υπολογιστές και μεγάλα στρογγυλά τραπέζια που
προσφέρονται για ομαδική εργασία.
Οι μαθητές/τριες αποφάσισαν εντός της ομάδας ποια δύο μέλη της θα
ασχολούνταν με την αναζήτηση πληροφοριών και την καταχώριση των
στοιχείων στον υπολογιστή. Οι προβολές στην ολομέλεια έγιναν στον ίδιο
χώρο με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα.

15. Υλικοτεχνική Υποδομή
Σχολική βιβλιοθήκη, τέσσερις υπολογιστές με σύνδεση στο Διαδίκτυο με το
λογισμικό πακέτο του Office.
Τα δύο λογισμικά «Περιπλάνηση στο χωροχρόνο» και «Περιήγηση στην
Αρχαία Αγορά» βοηθούν τα παιδιά να κατακτήσουν οπτικά τη
χωροχρονική διάσταση και να «τοποθετήσουν» σωστά τα ιστορικά
γεγονότα στο περιβάλλον όπου συνέβησαν.
Συσχετισμός με το Αναλυτικό Πρόγραμμα
Η ανάπτυξη του σεναρίου ακολουθεί το νέο Πρόγραμμα Σπουδών,
τόσο ως προς τις γενικές αρχές του, όσο και ως προς τους στόχους, που
έχουν τεθεί για τη συγκεκριμένη ενότητα.

16. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2.3.50–2.3.56
Η παρωδία δίκης του Θηραμένη - Ο Κριτίας υπαγορεύει την καταδίκη του
Θηραμένη, που εκτελείται.
http://www.greeklanguage.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?t=395
[2.3.50] Ὡς δ’ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο, καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο
εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι
τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο
οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθείς τι τοῖς
τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια
ἔχοντας φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις.
[2.3.51] πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν· Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον
εἶναι οἵου δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ ἐπιτρέπῃ. καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο
ποιήσω. καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν ἄνδρα τὸν
φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις τῶν μὲν ἐν τοῖς
τρισχιλίοις ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου, τῶν δ’ ἔξω τοῦ
καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν.

17. ἐγὼ οὖν, ἔφη, Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου,
συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. καὶ τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν.
[2.3.52] ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν καὶ
εἶπεν· Ἐγὼ δ’, ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω τὰ πάντων ἐννομώτατα, μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι ἐξαλείφειν μήτε ἐμὲ μήτε
ὑμῶν ὃν ἂν βούληται, ἀλλ’ ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν περὶ
τῶν ἐν τῷ καταλόγῳ, κατὰ τοῦτον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ τὴν
κρίσιν εἶναι.
[2.3.53] καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ,
ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ βωμός, ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο
ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι. ὑμῶν μέντοι,
ἔφη, ὦ ἄνδρες καλοὶ κἀγαθοί, θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήσετε
ὑμῖν αὐτοῖς, καὶ ταῦτα γιγνώσκοντες ὅτι οὐδὲν τὸ ἐμὸν
ὄνομα εὐεξαλειπτότερον ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάστου.
[2.3.54] ἐκ δὲ τούτου ἐκέλευσε μὲν ὁ τῶν τριάκοντα κῆρυξ τοὺς ἕνδεκα ἐπὶ τὸν
Θηραμένην· ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες σὺν τοῖς ὑπηρέταις, ἡγουμένου αὐτῶν Σατύρου
τοῦ θρασυτάτου τε καὶ ἀναιδεστάτου, εἶπε μὲν ὁ Κριτίας· Παραδίδομεν ὑμῖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ κατακεκριμένον κατὰ τὸν νόμον·

18. [2.3.55] ὑμεῖς δὲ λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες οἱ ἕνδεκα οὗ δεῖ τὰ ἐκ τούτων
πράττετε. ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν, εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ
Σάτυρος, εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται. ὁ δὲ Θηραμένης ὥσπερ
εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ γιγνόμενα.
ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν, ὁρῶσα καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς
δρυφάκτοις ὁμοίους Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευτηρίου πλῆρες τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ ἀγνοοῦντες ὅτι ἐγχειρίδια
ἔχοντες παρῆσαν.
[2.3.56] οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ
δηλοῦντα οἷα ἔπασχε. λέγεται δ’ ἓν
ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο,
εἰ μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο· Ἂν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ’, ἔφη,
οἰμώξομαι; καὶ ἐπεί γε ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ
κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν
αὐτόν· Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ. καὶ τοῦτο μὲν οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω
τοῦ ἀνδρὸς ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ
φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς.

19. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1ο - ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ


Προσπαθήστε να εξομαλύνετε το κείμενο του Ξενοφώντα.
Αναζητήστε στο Συμφραστικό Πίνακα Λέξεων κειμένων της αττικής
πεζογραφίας, που υπάρχει στην «Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα»:
http://www.greeklanguage.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/concordance/index.html

(α) τις άγνωστες λέξεις που πιθανόν έχετε από τη δική σας ενότητα.
(β) διαβάστε και άλλα κείμενα που πιθανόν απαντούν οι λέξεις.
Προσπαθήστε να γράψετε μια μετάφραση στον επεξεργαστή κειμένου (word).
Έπειτα συγκρίνετέ την με τη μετάφραση που θα βρείτε στο «Ανθολόγιο της
Αττικής πεζογραφίας» της Πύλης. Καταγράψτε τις δυσκολίες που συναντήσατε
και τις παρατηρήσεις σας σχετικά με τη μετάφραση που διαβάσατε.





20. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2ο - ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ

Απαντήσετε στα δύο τεστ γραμματικής και δύο συντακτικού
συντακτικού, τα οποία δημιουργήθηκαν με το σύστημα των "hot
potatoes", και να δείτε ταυτόχρονα τα αποτελέσματά σας.
(Συμβουλευτείτε παράλληλα και τη μετάφραση που έχετε διαβάσει).
Βήματα που θα ακολουθήσετε:
Aνοίξτε το φάκελο που βρίσκεται στην επιφάνεια εργασίας του
υπολογιστή σας, με τίτλο «Ασκήσεις Γραμματικής και Συντακτικού».
Έπειτα, ανοίξτε τα έγγραφα με τίτλο «Τεστ 1» και «Τεστ 2»
και απαντήστε στις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής γραμματικών
και συντακτικών φαινομένων.

21. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1ο
ΟΜΑΔΑ Α΄ - ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ
1. Υποθέστε πως είστε ένας από τους βουλευτές της Βουλής των
Εφήβων και κάνετε μια εισήγηση σχετική με την ακμή και παρακμή των
πολιτικών αρχηγών. Θεωρείτε καλό να φέρετε ως παράδειγμα την
ακμή και την πτώση του Κριτία.
Για πληροφορίες ανατρέξτε στο σχολικό εγχειρίδιο Κεφ.3, § 15-16
μεταφρασμένο και §50-56 ή μέσα από την Πύλη της Ελληνικής
Γλώσσας.
2. Είστε ολιγαρχικός Αθηναίος βουλευτής. Παρακολουθώντας τη δίκη του
Θηραμένη αντιλαμβάνεστε ότι βλέπετε με συμπάθεια τον
κατηγορούμενο και ότι, μετά την απολογία του, θα επιθυμούσατε την
αθώωσή του, αλλά δεν είχατε την ευκαιρία. Η παρουσία των
παρακρατικών σας συγκράτησε από το να εκφέρετε τη γνώμη σας.

22. Παρόλα αυτά, επιστρέφοντας σπίτι σας, μετά την καταδίκη του,
νιώθετε την ανάγκη να καταγράψετε στο ημερολόγιό σας τα
γεγονότα, τις σκέψεις σας και την απογοήτευσή σας για την
έκβαση της δίκης. Το ημερολόγιό σας να γραφεί σε Word και να
σωθεί στο φάκελο «Δίκη Θηραμένη_βουλευτές.doc», που
βρίσκεται στην επιφάνεια εργασίας.

23. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2ο
ΟΜΑΔΑ Β΄ - ΘΗΡΑΜΕΝΗΣ - ΚΡΙΤΙΑΣ
Α. Να συμπληρώσετε το παρακάτω σταυρόλεξο χρησιμοποιώντας
λέξεις – φράσεις του κειμένου (§ 56 ) μέσα από τις οποίες
διαφαίνεται “ τὸ παιγνιῶδες τῆς ψυχῆς ” του Θηραμένη:
1. αιτιατική ενικού, γένους αρσενικού, μετοχής ενεστώτα, ενεργητικής
φωνής ,συνηρημένου ρήματος σε –όω.
2. γ΄ενικό ευκτικής μέσου μέλλοντα.
3. ονομαστική ενικού, γένους αρσενικού, μετοχής ενεστώτα, μ. φ.
4. αιτιατική ενικού, γένους αρσενικού, μετοχής αορίστου, ενεργ.φ.
5. η περιβόητη φράση.

24. 1

25. Β. Υποθέστε ότι είστε Αθηναίος ιστορικός, φιλικά
διακείμενος προς το ολιγαρχικό πολίτευμα και πρόκειται
να παρουσιάσετε μία ιστορική μελέτη στην οποία θα
περιγράφετε τα γεγονότα , με απώτερο σκοπό να
υποστηρίξετε το τυραννικό καθεστώς των Τριάκοντα και
να δικαιολογήσετε τη θανάτωση του Θηραμένη.
Ετοιμάστε τη μελέτη σας και δείτε με κριτική διάθεση την
επιχειρηματολογία σας, χρησιμοποιώντας μέσα και
τεχνικές πειθούς (επίκληση στη λογική και στην
αυθεντία). [Για την άσκηση αυτή θα βοηθηθείτε από
τον/την φιλόλογό σας, όπου θα σας γίνει σαφής
αναφορά για τους τρόπους πειθούς]. Ανοίγετε ένα άλλο
έγγραφο του word με όνομα «ολιγαρχία» και σε αυτό
γράφετε τη μελέτη σας για τους Τριάκοντα και το
Θηραμένη.

26. Γ. Ο Θηραμένης τις τελευταίες στιγμές της ζωής του αποφασίζει να
παίξει το παιχνίδι του κότταβου. Πληκτρολογήστε στον παγκόσμιο
ιστό «google» τη φράση «παιχνίδια αρχαίων» και παρουσιάστε
τρόπους διασκέδασης των αρχαίων Ελλήνων.

27. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3ο
ΟΜΑΔΑ Γ΄ - Ο ΣΑΤΥΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΕΚΑ
Α. Να χωριστείτε σε ομάδες και να προβείτε σε διανομή
ρόλων (Σάτυρος-Ένδεκα-Φίλοι). Ο Σάτυρος και οι Ένδεκα
επιθυμούν να ενημερώσουν τους ομοϊδεάτες φίλους τους για
τον τρόπο με τον οποίο απέσπασαν το Θηραμένη από το
βωμό, τον οδήγησαν στη φυλακή και τον ανάγκασαν να πιει
το κώνειο. Δραματοποιήστε την αναπαράσταση (σε ευθύ
λόγο).
Β. Σύμφωνα με το κείμενο ο Σάτυρος και οι ένδεκα
διατάχτηκαν από τον Κριτία «λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες οἱ
ἕνδεκα οὗ δεῖ τὰ ἐκ τούτων πράττετε».
Να προσδιορίσετε το «οὗ δεῖ» .

28. Να βρείτε στο διαδίκτυο μέσα από τη σελίδα το Ι.Μ.Ε. την εικονική
αναπαράσταση της Αρχαίας Αγοράς και του Βουλευτηρίου και να την
παρουσιάσετε στην τάξη.
Γ. Να βρείτε πληροφορίες στο διαδίκτυο για το μέσο θανάτου του
Θηραμένη και να αναφερθείτε στο Σωκράτη , ο οποίος εκτελέστηκε με
τον ίδιο τρόπο.
Στη συνέχεια να παρουσιάσετε τις ομοιότητες ανάμεσα στους δύο
άνδρες στις τελευταίες στιγμές της ζωής τους (για το Σωκράτη θα βρείτε
πληροφορίες στο Διαδίκτυο πληκτρολογώντας: Πλάτων, Κρίτων 52c-a.
Οι «Νόμοι» μιλούν στο Σωκράτη.
Δημιουργείτε φάκελο με το όνομα «Σωκράτης-Θηραμένης» και
μεταφέρετε εκεί τα δύο αρχεία που δημιουργήσατε παραπάνω.
.

29. Δ. α. Να βρείτε στο Διαδίκτυο και να παρουσιάσετε το άρθρο του
Ελληνικού Συντάγματος όπου απαγορεύεται η θανατική
ποινή. Στη συνέχεια να ερευνήσετε ένα ιστορικό γεγονός
της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας -η δίκη των έξι- όπου
εφαρμόστηκε η θανατική ποινή . Σε λογισμικό power point, να
παρουσιάσετε το παραπάνω ιστορικό γεγονός. Στη συνέχεια μέσω
πληροφοριών από τη wikipedia, σε λογισμικό excel διατυπώστε τα
συμπεράσματά σας για το ποια ήπειρος έχει τους περισσότερους
θανάτους.
β. Καταγράψτε τις σκέψεις σας σχετικά με την
καταστρατήγηση της ελευθερίας του ανθρώπου η οποία
μπορεί να επιφέρει την έσχατη ποινή : το θάνατο, σε
αντιπαράθεση με την Οικουμενική Διακήρυξη των
ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπου ρητά και κατηγορηματικά
απαγορεύεται η επιβολή του Θανάτου, ως τιμωρία. Ανοίγετε ένα
φάκελο σε λογισμικό word με το όνομα «ανθρώπινα δικαιώματα».

30. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4ο
ΟΜΑΔΑ Δ΄ - ΔΙΚΑΣΤΕΣ
Α. Είστε δικαστής και βρίσκεστε στην αίθουσα δικαστηρίου αντιμέτωπος
με μία δικαστική πλεκτάνη την οποία προσπαθείτε να αποδείξετε.
Αντλήστε πληροφορίες από τις εξής παρόμοιες υποθέσεις: δίκη του
Χριστού και υπόθεση Ντρέιφους. Στην έρευνά σας θα σας βοηθήσουν τα
σχολικά εγχειρίδια (βιβλίο Θρησκευτικών) και το διαδίκτυο.
Β. Υποθέστε ότι είστε συνταγματολόγος και αναλαμβάνετε να συγγράψετε
μία μελέτη στην οποία θα εξετάζετε το αν και πότε επιβλήθηκε η στέρηση
του δικαιώματος της ελευθερίας του λόγου στα ελληνικά ιστορικά
δρώμενα. Επιθυμείτε να εστιάσετε την έρευνα σας σε δυο κομβικές
στιγμές της αρχαίας και νεότερης ελληνικής ιστορίας.
Αποφασίζετε, λοιπόν, να μελετήσετε τα γεγονότα της καταδίκης του
Θηραμένη δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην αδρανή στάση των
βουλευτών, σε συνδυασμό με τη δήλωση «σιωπής» του Σεφέρη κατά
την περίοδο του Πολυτεχνείου , όπου περίτρανα αποδεικνύεται η έλλειψη
ελευθεροστομίας.

31. Ἡ δήλωση τοῦ Γ. Σεφέρη κατὰ τῆς δικτατορίας
Ὁ Γιῶργος Σεφέρης στὰ πρῶτα χρόνια τῆς δικτατορίας εἶχε ἐπιλέξει
τὴ σιωπὴ καὶ τὴν ἄρνηση νὰ δημοσιεύσει δουλειά του στὴν Ἑλλάδα.
Στὶς 28 Μαρτίου τοῦ 1969, δυὸ χρόνια πρὶν τὸ θάνατό του,
ἀποφασίζει νὰ μιλήσει γιὰ πρώτη φορὰ δημόσια καὶ νὰ καταγγείλει
τὴ Δικτατορία. Ἡ δήλωσή του στὸ BBC ἔκανε τεράστια αἴσθηση
στὴν Ἑλλάδα καὶ τὸ ἐξωτερικὸ καὶ ἔδωσε δύναμη καὶ ἐλπίδα στὸ
ἀντιδικτατορικὸ κίνημα.
« Πάει καιρὸς ποὺ πῆρα τὴν ἀπόφαση νὰ κρατηθῶ ἔξω ἀπὸ τὰ πολιτικὰ
τοῦ τόπου. Προσπάθησα ἄλλοτε νὰ τὸ ἐξηγήσω. Αὐτὸ δὲ σημαίνει
διόλου πὼς μοῦ εἶναι ἀδιάφορη ἡ πολιτικὴ ζωή μας.
Αὐτὸ δὲ σημαίνει διόλου πὼς μοῦ εἶναι ἀδιάφορη ἡ πολιτικὴ ζωή μας.
Ἔτσι, ἀπὸ τὰ χρόνια ἐκεῖνα, ὡς τώρα τελευταῖα, ἔπαψα κατὰ κανόνα νὰ
ἀγγίζω τέτοια θέματα· ἐξάλλου τὰ ὅσα δημοσίεψα ὡς τὶς ἀρχὲς τοῦ 1967
καὶ ἡ κατοπινὴ στάση μου - δὲν ἔχω δημοσιέψει τίποτα στὴν Ἑλλάδα
ἀπὸ τότε ποὺ φιμώθηκε ἡ ἐλευθερία - ἔδειχναν, μοῦ φαίνεται, ἀρκετὰ
καθαρὰ τὴ σκέψη μου.

32. Μολαταῦτα, μῆνες τώρα, αἰσθάνομαι μέσα μου καὶ γύρω μου, ὁλοένα
πιὸ ἐπιτακτικά, τὸ χρέος νὰ πῶ ἕνα λόγο γιὰ τὴ σημερινὴ κατάστασή
μας. Μὲ ὅλη τὴ δυνατὴ συντομία, νὰ τί θὰ ἔλεγα:
Κλείνουν δυὸ χρόνια ποὺ μᾶς ἔχει ἐπιβληθεῖ ἕνα καθεστὼς ὁλωσδιόλου
ἀντίθετο μὲ τὰ ἰδεώδη γιὰ τὰ ὁποῖα πολέμησε ὁ κόσμος μας καὶ τόσο
περίλαμπρα ὁ λαός μας στὸν τελευταῖο παγκόσμιο πόλεμο. Εἶναι μία
κατάσταση ὑποχρεωτικῆς νάρκης, ὅπου ὅσες πνευματικὲς ἀξίες
κατορθώσαμε νὰ κρατήσουμε ζωντανές, μὲ πόνους καὶ μὲ κόπους, πᾶνε
κι αὐτὲς νὰ καταποντιστοῦν μέσα στὰ ἑλώδη στεκούμενα νερά. Δὲ θὰ
μοῦ ἦταν δύσκολο νὰ καταλάβω πῶς τέτοιες ζημιὲς δὲ λογαριάζουν
πάρα πολὺ γιὰ ὁρισμένους ἀνθρώπους.
Δυστυχῶς δὲν πρόκειται μόνον γι᾿ αὐτὸ τὸν κίνδυνο. Ὅλοι πιὰ τὸ
διδάχτηκαν καὶ τὸ ξέρουν πὼς στὶς δικτατορικὲς καταστάσεις ἡ ἀρχὴ
μπορεῖ νὰ μοιάζει εὔκολη, ὅμως ἡ τραγωδία περιμένει ἀναπότρεπτη στὸ
τέλος.
Τὸ δράμα αὐτοῦ τοῦ τέλους μᾶς βασανίζει, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα,
ὅπως στοὺς παμπάλαιους χοροὺς τοῦ Αἰσχύλου. Ὅσο μένει ἡ
ἀνωμαλία, τόσο προχωρεῖ τὸ κακό.

33. Εἶμαι ἕνας ἄνθρωπος χωρὶς κανένα ἀπολύτως πολιτικὸ δεσμὸ καί,
μπορῶ νὰ τὸ πῶ, μιλῶ χωρὶς φόβο καὶ χωρὶς πάθος. Βλέπω μπροστά
μου τὸν γκρεμὸ ὅπου μᾶς ὁδηγεῖ ἡ καταπίεση ποὺ κάλυψε τὸν τόπο.
Αὐτὴ ἡ ἀνωμαλία πρέπει νὰ σταματήσει. Εἶναι ἐθνικὴ ἐπιταγή.
Τώρα ξαναγυρίζω στὴ σιωπή μου. Παρακαλῶ τὸ Θεὸ νὰ μὴ μὲ φέρει
ἄλλη φορὰ σὲ παρόμοια ἀνάγκη νὰ ξαναμιλήσω».

34. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5ο - ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ
ΟΜΑΔΑ Ε΄ - ΜΑΘΗΤΕΣ – ΗΘΟΠΟΙΟΙ
Α. Ας ετοιμάσουμε ένα θεατρικό παιχνίδι. Υποθέστε ότι η σχολική σας
τάξη μεταφέρετε στο χώρο του Βουλευτηρίου στην Αρχαία Αγορά και
βρίσκεστε εκεί σε όλη τη διάρκεια της δίκης του Θηραμένη.
α. Προβείτε σε διανομή ρόλων ( Θηραμένης – Κριτίας – Σάτυρος –
βουλευτές – κοινό ).
β. Ντύστε τους ήρωες με την ανάλογη ενδυμασία.
γ. Επενδύστε τη δίκη με την κατάλληλη μουσική υπόκρουση.
δ. Σχεδιάστε το εξώφυλλο της πρόσκλησης με την οποία θα καλέσετε
τους θεατές να παρακολουθήσουν την παράστασή σας.
Β. Τελείωσε το παιχνίδι. Τα συναισθήματά σας είναι πολλά και ποικίλα
και νιώθετε ότι δεν μπορείτε να τα εκφράσετε με λόγια. Θέλετε όμως
να βρείτε κάτι που να σας αντιπροσωπεύει. Να ανατρέξετε στην
ποίηση, στη μουσική αλλά και στην τέχνη και να βρείτε ένα
χαρακτηριστικό ποίημα και ένα τραγούδι μέσα από τα οποία θα
ηρεμήσει η ψυχή σας γιατί θα ταυτίζονται με τις απόψεις σας για την
αδικία που επικρατεί όταν δεσπόζουν τα «τυραννικά» καθεστώτα και
η ανθρώπινη ζωή χάνει την αξία της.

35. ….Ας φανταστούμε όλοι μαζί έναν κόσμο,
που ζει ειρηνικά….
«Imagine» John Lennon

36. Ευχαριστούμε πολύ το Σύμβουλο Φιλολόγων
κ. Μαϊστρέλλη Ευστράτιο για τη δυνατότητα και την
ευκαιρία, που μας έδωσε να δημιουργήσουμε και να
εμπνευστούμε μέσα από τα φιλολογικά μαθήματα
καθώς και τους συναδέλφους καθηγητές, που
δημοσιεύουν τη «δουλειά» τους στο διαδίκτυο, έτσι
ώστε να είναι προσβάσιμη σε όλους.
Μπουλογεώργου Ευθυμία
Γεωργίου Παναγιώτα
Γ.Ε.Λ. Σχηματαρίου
Μάιος 2013