Η παρουσίαση αποτελεί μια προσπάθεια για ανασύσταση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της Κέρκυρας κατά την κλασική αρχαιότητα (5ος - 4ος αι. π.Χ.).

1. Μια φανταστική περιήγηση
στην αρχαία Κέρκυρα
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας
Λευκίμμη, 2,3,4 Μαΐου 2014
Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος M.Sc.
Γ.ΕΛ. Αγρού Κέρκυρας
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

2. Πήγες ανασυγκρότησης
παρελθόντος αρχαίας Κέρκυρας
• Θουκυδίδης ο Αθηναίος,
• Ξενοφών ο Αθηναίος,
• Πορίσματα αρχαιολογικής έρευνας
(βιοαρχαιολογία, πειραματική αρχαιολογία)
• Γεωλογία
• «Εύλογες υποθέσεις»
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

3. Θουκυδίδης ο Αθηναίος
• Στο βιβλίο του «Ἱστορίαι» περιγράφει τα
γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου
(431 – 404 π.Χ.) ως το 411 π.Χ.
• Στα βιβλία Γ’ (70 – 81) και Δ’ (46 – 48)
περιγράφει τα γεγονότα του εμφυλίου
πολέμου στην Κέρκυρα το καλοκαίρι του
427 και την οριστική εξόντωση των
κερκυραίων ολιγαρχικών το 425 π.Χ.
αντίστοιχα
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

4. Ξενοφών ο Αθηναίος
• Στο έργο του «Ἑλληνικά» συνεχίζει την
αφήγηση του Πελοποννησιακού πολέμου
από το 411 π.Χ., «παίρνοντας τη
σκυτάλη» από τον Θουκυδίδη.
• Στην Κέρκυρα αναφέρεται στην πολιορκία
της πόλης από τον Σπαρτιάτη ναύαρχο
Μνάσιππο στο βιβλίο Στ’ 2 (§§ 4 – 38), το
373-372 π.Χ.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

5. Αρχαιολογία
• Τυχαίες ανακαλύψεις από τους Βρετανούς
κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας (1814 –
1864), όπως ο ναός του Απόλλωνα στο
Καρδάκι, το 1822.
• Ανασκαφές του Γερμανού αρχαιολόγου
Wilhelm Dörpfeld στις αρχές του 20ου
αιώνα (Μον Ρεπό και Ανάληψη).
• Οργανωμένες και συστηματικές
ανασκαφές από την δεκαετία του ‘60 και
μετά.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

6. Γεωλογία
Μέχρι στιγμής, η Γεωλογία δεν έχει
αποκαλύψει τα μυστικά της αρχαίας
Κέρκυρας, ωστόσο υπάρχουν – σε
προφορικό επίπεδο τουλάχιστον –
διατυπωμένες γνώμες γεωλόγων για
κάποια θέματα σχετικά με τη
γεωμορφολογία της Κέρκυρας την εποχή
εκείνη.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

7. Γεωλογία
• Η βροχή, ο αέρας, τα θαλάσσια ρεύματα, η
γεωλογική δραστηριότητα (σεισμοί, κατολισθήσεις
κ.α.) μεταβάλλουν τη γεωμορφολογία.
• Η ακτογραμμή εντελώς διαφορετική.
• Τα βουνά του νησιού λίγα μέτρα ψηλότερα.
• Ύπαρξη περιοχών με στάσιμα νερά (έλη) σε
διάφορα σημεία του νησιού (έργα αποξήρανσης
από Βενετούς και Βρετανούς αργότερα).
• Το κλίμα ίδιο με το σημερινό (ήπιο χειμώνα, ζεστό
και υγρό καλοκαίρι).
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

8. Φυσικό περιβάλλον
• Σε όλο το νησί κυριαρχεί το πεύκο, η καρυδιά,
η βελανιδιά, το κυπαρίσσι και η χαμηλή
βλάστηση (πουρνάρια, ασπάλαθοι κ.α.).
• Το νησί είναι γεμάτο από αμπελώνες
Ακολουθούν οι κήποι («αγροί), κυρίως στη
νότια (Λευκίμμη) και κεντρική Κέρκυρα
(σημερινό Λιβάδι Ρόπα).
• Στην κεντρική Κέρκυρα (σημερινό Λιβάδι
Ρόπα) καλλιεργούνται λίγα δημητριακά.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

9. Φυσικό περιβάλλον : δάση
• Πεύκο, βελανιδιά, λεύκα, ευκάλυπτος, καρυδιά,
κυπαρίσσι.
• Άφθονη ξυλεία για κατασκευές οικιών και πλοίων.
• Οι Κερκυραίοι το 480 π.Χ. εξοπλίζουν 60 πλοία για
να συνδράμουν τον ελληνικό συμμαχικό στόλο
εναντίον των Περσών (Ηρόδοτος).
• Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι οι Κερκυραίοι στις
αρχές του Πελοποννησιακού πολέμου (431 π.Χ.)
διαθέτουν ένα στόλο 110 πλοίων, τον τρίτο
μεγαλύτερο στην Ελλάδα μετά από αυτόν της
Αθήνας και της Κορίνθου.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

10. Όρη
Η μοναδική αναφορά γίνεται από τον Θουκυδίδη
για το όρος «Ιστώνη». Προφανώς πρόκειται για το
σημερινό όρος «Παντοκράτορας», το υψηλότερο
του νησιού.
• Ο Θουκυδίδης δεν γράφη η "Ιστώνη" αλλά το
"όρος την Ιστώνην". "Αναβάντες ες το όρος την
Ιστώνην", και αλλαχού "εν τω όρει τη Ιστώνη"
παραδέχεται δε ως θέλομεν ίδει και κατωτέρω,
περιφέρειαν όλη έχουσαν το όνομα "Ιστώνη".
(Μάνης Ευάγγελος, «Το εν Κερκύρα όρος της Ιστώνης και η επί της
Κορυφής αυτού Ιερά Μονή του Υψηλού Παντοκράτορος», Αθήνα 1968)
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

11. Ανθρωπογενές φυσικό
περιβάλλον : αμπελώνες
• Το νησί είναι γεμάτο από αμπελώνες (το
κερκυραϊκό κρασί, φημισμένο μέχρι τη
βυζαντινή περίοδο για την ποιότητά του,
εξαγόταν κυρίως στην ιταλική χερσόνησο).
• Ο Θουκυδίδης (Γ’70) κάνει λόγο για τις
«χάρακες», δηλαδή τα υποστυλώματα που
χρησιμοποιούνταν για να στηρίζουν τα
κλήματα.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

12. Ο Ξενοφώντας στα «Ἑλληνικά» (Στ’ 2, 6)
παρουσιάζει το σπαρτιάτη στρατηγό
Μνάσιππο να επιτίθεται το 372 π.Χ. στην
Κέρκυρα:
«Και αφού πραγματοποίησε απόβαση (ο
Μνάσιππος), κυριαρχούσε στην ξηρά και
λεηλατούσε την υπέροχα δουλεμένη και
καλλιεργημένη ύπαιθρο και τις
μεγαλοπρεπείς κατοικίες και τους αμπελώνες
μέσα στα κτήματα».
(Ιδία μετάφραση)
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

13. Μάλιστα η ομορφιά του φυσικού τοπίου και
η αφθονία των αγαθών καταβάλλει πάρα
πολύ τους σκληροτράχηλους Σπαρτιάτες και
μισθοφόρους τους, και οι τελευταίοι
«φτάνουν σε τέτοιο σημείο πολυτελούς ζωής,
ώστε να μην θέλουν να πίνουν, αν δεν
υπήρχε μυρωδιά λουλουδιών».
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

14. Ανθρωπογενές φυσικό
περιβάλλον: αγροί
• Ακολουθούν οι αγροί, κυρίως στη νότια
(Λευκίμμη).
• Ο Θουκυδίδης (Γ’79–80) αναφέρει ότι
στρατεύματα της Πελοποννησιακής
συμμαχίας αποβιβάζονται (427 π.Χ.) στην
περιοχή της Λευκίμμης και «ἐπόρθουν τοὺς
ἀγρούς», δηλ. λεηλατούσαν τα χωράφια
«μέχρι μέσου ἡμέρας», μέχρι το μεσημέρι,
γεγονός που παραπέμπει σε μεγάλη έκταση
καλλιεργήσιμης γης.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

15. Ανθρωπογενές φυσικό
περιβάλλον: αγροί
• Κατά τον Θουκυδίδη (Γ’70) υπάρχει μια
ομάδα ολιγαρχικών στους οποίους ανήκουν
μεγάλες εκτάσεις γης, τις οποίες καλλιεργούν
δούλοι, όπως προκύπτει από το κείμενο του
ίδιου ιστορικού (Γ’ 73).
• Δεν γνωρίζουμε τη μορφή της καλλιέργειας
(επίμορτη, δουλοκτητική ή κάποια άλλη).
• Παράλληλα υπάρχουν και μικρής ή μεσαίας
έκτασης καλλιεργήσιμες εκτάσεις γης.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαϊου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

16. Ανθρωπογενές περιβάλλον : δίκτυο
μεταφορών νησιού
• Λιγοστοί αμαξιτοί χωμάτινοι δρόμοι για την
μετακίνηση δίτροχων αμαξών (κάρων).
• Μετακίνηση ατόμων με μονοπάτια μέσα
από κτήματα.
• Δρόμοι στρωμένοι με πέτρα μόνο μέσα
στην Παλαιόπολη.
• Κυριαρχία των μικρών πλοίων για τις
μετακινήσεις εντός του νησιού.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

17. Παλαιόπολη: 733 π.Χ.
• Οι πρώτοι Κορίνθιοι άποικοι εγκαθίστανται
υπό την ηγεσία του Χερσικράτη στη
χερσόνησο που βρίσκεται νοτίως της
σύγχρονης πόλης της Κέρκυρας, το 733
π.Χ. (Ηρόδοτος).
• Προηγούνται Λιβυρνοί (ιλλυρικό φύλο) οι
οποίοι καθυποτάσσονται στους Κορίνθιους
αποίκους και μετατρέπονται σε δούλους
τους.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

18. Οχύρωση Παλαιόπολης
• Φυσική οχύρωση της χερσονήσου
(υψηλός λόφος, ανάμεσα στο Ιόνιο
πέλαγος και τη σημερινή λιμνοθάλασσα
Χαλικιόπουλου).
• Σταδιακή κατασκευή του νότιου και
βόρειου τείχους που «θωρακίζουν» τη
χερσόνησο.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

19. Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

20. Αρχαία αγορά
• Δημιουργείται στην περιοχή του Μον
Ρεπό. Στην περιοχή αυτή πρέπει να
εντοπιστεί ο πυρήνας της Παλαιόπολης.
• Η Αγορά έχει οικονομική και πολιτική
λειτουργία.
• Τριγύρω από την Αγορά κατασκευάζονται
οι «οικίαι» και οι «ξυνοικίαι».
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

21. Ο χώρος της Αρχαίας Αγοράς
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

22. οικία
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

23. Πρόταση αναπαράστασης οικίας
αρχαίας Λευκάδας
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

24. ξυνοικία
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

25. Τμήμα του Ηραίου (Ανάληψη)
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

26. Ναός Αρτέμιδος: εμπρόσθια όψηcopyright D. Neel Smith 1989, drawn by M. W. Cutler based on G. Rodenwaldt and H.Schlief, Korkyra, 1939-40, in Gruben 1966 104 fig. 94
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

27. Ναός Αρτέμιδος: κάτοψηcopyright D. Neel Smith 1989, drawn by M. W. Cutler based on G. Rodenwaldt and H.Schlief, Korkyra 1939-40, in Gruben 1966
104 fig. 93 Corfu, Gorgonaion, plan
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

28. Καρδάκι: Ναός Απόλλωνα
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

29. Υλλαϊκός λιμένας
• Η σημερινή λιμνοθάλασσα Χαλικιόπουλου
• Λιμάνι κυρίως για εμπορική χρήση
• Στην παραθαλάσσια περιοχή του (προς
την πλευρά του Κανονιού) εντοπίζεται
σειρά εργαστηρίων (κυρίως
κεραμουργικής) και αποθηκών γεγονός
που σχετίζεται με την διακίνηση
προϊόντων από και προς το νησί.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

30. Υλλαϊκός λιμένας : είσοδος
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

31. Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

32. Λιμάνι Αλκίνοου
• Δεν υπάρχει σήμερα.
• Τοποθετημένο στη σημερινή περιοχή του
Ανεμόμυλου (δίπλα από την αρχαία Αγορά
– περιοχή Μον Ρεπό).
• Στάθμευση κυρίως πολεμικών πλοίων
αλλά ταυτόχρονα και «νεώριον»
(Θουκυδίδης), χώρος δηλαδή κατασκευής
και συντήρησης πλοίων.
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα

33. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΑΡΘΟΓΡΑΦΙΑ
• Dontas, George (1968), «Local Imitation of Corinthian Vases of the Later Seventh
Century B.C. Found in Corfu», Hesperia: The Journal of the American School of
Classical Studies at Athens, Vol. 37,No.3, pp. 331-337
• Farnsworth, Marie – Perlman, I. – Asaro, Frank (1977), «Corinth and Corfu: A
Neutron Activation Study of Their Pottery», American Journal of Archaeology, Vol. 81,
No. 4, pp. 455-468
• Fiedler Manuel (2009), «Η αρχαία Λευκάδα και τα σπίτια της», Τέχνες και Αρχαιολογία
: 112
• Gomme, A. W (1982), A Historical Commentary on Thucydides, vol. II, London :
Oxford At The Clarendon Press
• Hornblower, Simone (1991), A Commentary On Thucydides, vol.I: books I-III, London
: Clarendon Press Oxford
• Jones H. Stuart (ed.) (1958), Thucydidis Historiae, Tomus Prior, OXONII
• Marchant E.C. (ed.) (1968), Xenophontis Opera Omnia. Tomus I “Historia Graeca”,
OXONII
• Renfrew, Colin – Bahn Paul (2001) , Αρχαιολογία. Θεωρία, Μεθοδολογία και
Πρακτικές εφαρμογές, Αθήνα : Εκδόσεις Α. Καρδαμίτσα
• Winter,J.G. (1915), «Dörpfeld's Excavations in Corfu», The Classical Weekly, Vol. 9,
No. 8 (pp. 60-61)
Κ.Π.Ε. Κέρκυρας, 2,3,4 Μαΐου 2014.
Μια φανταστική περιήγηση στην αρχαία Κέρκυρα