30o Συνέδριο Παγκρήτιας Παιδιατρικής Εταιρείας

1. Συμπληρωματική Διατροφή στο Υγιές
βρέφος
Σύμφωνα με τις Συστάσεις της ESPGHAN
Μαραγκουδάκη Μαρία
Παιδίατρος – Παιδογαστρεντερολόγος
Επιστημ. Συνεργάτης Παιδιατρικής Κλινικής
ΠαΓΝΗ

2. • Καμία σύγκρουση συμφερόντων

4.  Υγιή τελειόμηνα βρέφη που ζουν στην Ευρώπη
 Αναθεώρηση συστάσεων 2008
 Περίληψη των δεδομένων για τις άμεσες και απώτερες
επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών του χρόνου
έναρξης αλλά και της σύστασης της ΣΔ
 Καθορισμός πεδίων περαιτέρω έρευνας

5. Η διατροφική κατάσταση της μητέρας κατά την κύηση, την
γαλουχία ακόμα και πριν την σύλληψη, είναι καθοριστική για
την υγεία του παιδιού...
Το νεογέννητο εξαρτάται από
την διατροφή της μητέρας του
Wopereis et al. Pediatr Allergy Immunol 2014: 25: 428–438
Παίζει ρόλο η διατροφή της μητέρας στην υγεία
του παιδιού;

6. Η διατροφή της
μητέρας μπορεί
να αυξήσει τον
κίνδυνο χρόνιων
φλεγμονωδών
νοσημάτων στο
έμβρυο
Ποσότητα ινών
Ποσότητα λίπους
Μεταβολίτες
αίματος:
•Απορρόφηση από
ΓΑΣ
•Επίδραση σε
περιφερική
ανοσιακή
απάντηση
•Επίδραση σε
ουδετερόφιλα,
φλεγμονώδη
απάντηση
Πνεύμονες &
βρόγχοι
•Επίδραση στην
φυσική ανοσία Treg,
επιθήλια
Μεταβολίτες στο ΜΓ
•Επίδραση στην
ανοσιακή απάντηση
του νεογνού
Μεσεντέριοι
λεμφαδένες
•Επίδραση DC
•Επαγωγή ανοχής
Άμεση απορρόφηση
μεταβολιτών από το λ. έντερο
•Ω3 Λιπαρά Οξέα
•Μεταβολίτες τρυπτοφάνης
Μεταφορά μεταβολικών προϊόντων
μέσω του πλακούντα για την
ανάπτυξη του βρέφους
•Επίδραση στην ανοσία
• Επίδραση στην ωρίμανση πνευμόνων,
καρδιάς, εγκεφάλου
•Επιγενετική δράση μέσω των SCFAs
Μυελός των οστών
•Ωρίμανση DC
•Επίγενετική δράση μέσω SCFAs
Ομοιόσταση
εντέρου
•Σύνθεση της
μικροβιοκοινότητας
•Προϊόντα
βακτηριακού
μεταβολισμού SCFAs
•Επιθηλιακή
ακεραιότητα
•Treg
•Ανοχή σε τροφικά
αντιγόνα
Bischoff, BMC Medicine, 2011, 9:24
Η διατροφή
αποτελεί θεμέλιο
καθοριστή της
εντερικής
μικροβιοκοινότητας
και της
ανοσολογικής
ωρίμανσης

7. O Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συνιστά:
Αποκλειστικό Μητρικό Θηλασμό για τους πρώτους 6 μήνες
της ζωής του βρέφους,
τη συνέχισή του έως τα 2 χρόνια ή και περισσότερο εφόσον
μητέρα και παιδί το επιθυμούν, μαζί με την εισαγωγή της
συμπληρωματικής διατροφής

8. Ορισμοί
• Αποκλειστικός μητρικός θηλασμός (ΑΜΘ) : Ο θηλασμός κατά
το οποίο το βρέφος λαμβάνει μόνο μητρικό γάλα και καμία
άλλη υγρή ή στερεή τροφή, με μόνη εξαίρεση διαλύματα
επανυδάτωσης, σταγόνες ή σιρόπια (π.χ βιταμίνες, ανόργανα
στοιχεία, φάρμακα)

9. Ορισμοί
Συμπληρωματική διατροφή (ΣΔ)
ΠΟΥ 2002
• Η διαδικασία κατά την οποία
στερεές και υγρές τροφές
εισάγονται στην διατροφή
του βρέφους, όταν το
μητρικό γάλα δεν είναι πλέον
ικανό να καλύψει τις
διατροφικές του ανάγκες
Συμπληρωματική διατροφή
(ΣΔ) ESPGHAN 2017
• Όλες τις υγρές και στερεές
τροφές εκτός από το
μητρικό γάλα ή τα γάλατα
πρώτης και δεύτερης
βρεφικής ηλικίας

10. Πως καθορίζεται ο ιδανικός χρόνος
έναρξης στερεών τροφών ;
Φυσιολογική και νευροαναπτυξιακή ωρίμανση

11. Πότε το βρέφος είναι «ώριμο» να σιτιστεί
με ΣΔ;
 Η νεφρική λειτουργία και η λειτουργία του ΓΕΣ είναι ώριμα
 Νευροαναπτυξιακή ωρίμανση - νευροαναπτυξιακά ορόσημα
 Βρέφος κάθεται με υποστήριξη
 Στηρίζει καλά το κεφάλι του στην καθιστή θέση
 Αναγνωρίζει το κουτάλι
 Δείχνει ενδιαφέρον στις τροφές
 Κατάργηση του αντανακλαστικού προβολής γλώσσας (tongue extrusion
reflex)
 Καταπίνει την τροφή χωρίς να πνίγεται

12. 5ος -6ος μήνας ζωής
Τα βρέφη αποκτούν σταδιακά τις αναγκαίες κινητικές
δεξιότητες για να χειριστούν με ασφάλεια τις στερεές τροφές

13. Φυσιολογική και νευροαναπτυξιακή ωρίμανση
• 4-6 μηνών σίτιση πολτοποιημένων τροφών με κουτάλι
• > 9 μήνες ικανά να:
σιτιστούν μόνα τους
πιουν από ποτήρι με τα δύο χέρια
τρώνε το φαγητό της οικογένειας σε μικρά κομμάτια
(finger-food)
• Κρίσιμο παράθυρο: 9-10 μηνών!
 Η παράταση πολτοποίησης μετά την ηλικία αυτή
αυξάνει την πιθανότητα σιτιστικών προβλημάτων και
μειωμένης μελλοντικής κατανάλωσης σημαντικών
ομάδων τροφών (πχ φρούτα και λαχανικά)
Naylor AJ, Morrow A, editors. Washington, DC:Wellstart International and the LINKAGES
Project/Academy for Educational Development; 2001. Accessed March 11, 2016.

14. Θρεπτική επάρκεια ΑΜΘ; μέχρι πότε;
WHO GUIDELINES FOR EUROPE page 177
• Συνιστάται όλα τα βρέφη να θηλάζουν
αποκλειστικά από τη γέννηση έως την ηλικία των
6 μηνών.
• Ενδείξεις ότι ΣΔ πρέπει να εισαχθεί πριν από τους
6 μήνες είναι όταν το μωρό,
• δεν κερδίζει επαρκώς βάρος (με βάση 2 ή 3
διαδοχικές αξιολογήσεις)
• οργανικό υπόστρωμα με δυσχέρεια σίτισης
• Πρέπει να δοθεί, προσοχή στη χρήση
κατάλληλων καμπυλών αναφοράς για την
ανάπτυξη, διότι τα βρέφη που θηλάζουν έχουν
ρυθμούς ανάπτυξης που διαφέρουν από εκείνους
στους οποίους βασίζεται η αναφορά των Εθνικών
Κέντρων Υγείας των ΗΠΑ.

15. Θρεπτική επάρκεια ΑΜΘ;
μέχρι πότε;
WHO και European Food Safety Authority (EFSA):
– Ο ΑΜΘ από μητέρες με φυσιολογική διατροφή καλύπτει
επαρκώς τις ανάγκες του αναπτυσσόμενου βρέφους σε ενέργεια,
πρωτεΐνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία για τους 6 πρώτους μήνες
– Εξαιρέσεις: Vit K, Fe και Vit D
– EFSA: Ο ακριβής χρόνος που ο ΑΜΘ γίνεται ανεπαρκής δεν έχει
προσδιοριστεί και η έναρξη της ΣΔ θα πρέπει να εξατομικεύεται

16. Ποιές είναι οι διατροφικές ανάγκες κατά
την διάρκεια της διατροφής με στερεές
τροφές ;
ΠΟΥ και EFSA συστήνουν
ημερήσια πρόσληψη
ενέργειας:
~ 600 kcal στους 6 μήνες,
έως ~800kcal στους 12
μήνες,
ή αντίστοιχα
76-81 kcal/kg ΒΣ/24 ωρο
για κορίτσια και
76-82kcal /kg BΣ/24ωρο
για αγόρια

17. Διατροφικές ανάγκες (πόσο;)
• Ο υπολογισμός των διατροφικών απαιτήσεων των βρεφών
6 -12 μηνών βασίζεται στην πρόσληψη θρεπτικών ουσιών
βρεφών που είναι φαινομενικά υγιή και μεγαλώνουν
φυσιολογικά.
• Τα θρεπτικά συστατικά που παρέχονται από το μητρικό σε σχέση με
τα βρεφικά γάλατα διαφέρουν (πχ. πρωτεΐνες, Fe,
βιοδιαθεσιμότητα)
• Το είδος του γάλατος καθορίζει και τα θρεπτικά
συστατικά που απαιτούνται από την ΣΔ
EFSA NDA Panel (EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and
Allergies).EFSA J 2013;11:3408.
Ενέργεια
από γάλα
Ενέργεια
από ΣΔ
Ενεργειακή
κάλυψη

18. Διατροφικές ανάγκες:
πρωτεΐνη
• Ανώτερο όριο μέσης πρόσληψης πρωτεΐνης
στους 12 μήνες να μην ξεπερνα το 15 % της συνολικής
ενεργειακής πρόσληψης
• Η υψηλότερη πρόσληψη πρωτεϊνών στη βρεφική ηλικία
συσχετίστηκε με αυξημένη ανάπτυξη και υψηλότερο ΔΜΣ στην
παιδική ηλικία, ιδιαίτερα όταν το ποσοστό ενέργειας από
πρωτεΐνη σε ηλικία 12 μηνών ήταν μεταξύ 15% και 20%
• Υπερβολική ποσότητα πρωτεϊνών, ιδιαίτερα από γαλακτοκομικά
πρέπει να αποφεύγεται και να καλύπτονται από πρωτεΐνες
υψηλής βιολογικής αξίας (αυγό, ψάρι, κρέας) και φυτικής
προέλευσης Ho¨rnell A, et al. Food Nutr Res 2013:57.
Weber M, et al. Am J Clin Nutr 2014;99:1041–51.
Pimpin L, et al. Am J Clin Nutr 2016;103:389–97.

19. Διατροφικές ανάγκες:
πρωτεΐνη
• ΕFSA συνιστά για τα βρεφικά παρασκευάσματα με
βάση το ΓΑ :
 τα κατώτερα όρια να παραμείνουν στα 1,8 g / 100 kcal
 το ανώτατο όριο των παρασκευασμάτων 2ης βρεφικής
ηλικίας θα πρέπει να μειωθεί από 3,0 σε 2,5 g / 100
kcal.
EFSA NDA Panel (EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and
Allergies). Scientific Opinion on the essential composition of infant
and follow-on formulae. EFSA J 2014;12:3760.

20. Διατροφικές ανάγκες: Fe
Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά διατρέχουν αυξημένο
κίνδυνο ανεπάρκειας σιδήρου λόγω της ταχείας
ανάπτυξής τους

21. Διατροφικές ανάγκες: Fe
• ESPGHAN Fe : 0,9-1,3 mg/kg/day (6-12 μηνών: 6-11 mg/d)
 εμπλουτισμένα με σίδηρο τρόφιμα
 γάλατα εμπλουτισμένα με σίδηρο
 συμπληρώματα σιδήρου κατά περίπτωση (προωρότητα)
 Τελειόμηνα, υγιή νεογνά με φυσιολογικό ΒΓ και ΑΜΘ έχουν
επαρκείς αποθήκες σιδήρου και δεν απαιτείται
συμπληρωματική χορήγηση σιδήρου

22. Fe αίμης: υπάρχει στην
αιμοσφαιρίνη και τη
μυοσφαιρίνη των ζωικών
τροφών.
Ο Fe τροφής είναι διαθέσιμος σε μορφές
αίμης και μη- αίμης
Fe μη αίμης: όσπρια (π.χ.
αποξηραμένα φασόλια,
μπιζέλια, φακές, ρεβίθια),
καρύδια, πράσινα
φυλλώδη λαχανικά,
αποξηραμένα φρούτα και
τρόφιμα εμπλουτισμένα με
σίδηρο, όπως ορισμένα
ψωμιά και προϊόντα με
βάση τα δημητριακά.
Αίμη
Μη-αίμη
Η ποσότητα του Fe αίμης
που προσλαμβάνεται
καθημερινά υπολογίζεται
σε 10%
Και η απορρόφησή από
πηγές αίμης είναι ~ 25%
δεν επηρεάζεται από
διατροφικούς παράγοντες.
Η ποσότητα του Fe μη αίμης
που προσλαμβάνεται
καθημερινά υπολογίζεται σε
90%: πρέπει να
μεταβολιστεί πριν την
απορρόφηση.
Απορρόφηση ~ 4%.
JR. Am J Clin Nutr 2003;78(3 suppl):633S–9S.
Ziegler EE, et al. AJCN 2009;90:76–87.

23. ↑απορρόφησης : ΜΘ,
πρωτεΐνες κρέατος,
ασκορβικό και κιτρικό οξύ
και ζυμωμένα φυτικά
προϊόντα,
↓ απορρόφησης : κακάο,
πολυφαινόλες, τανίνες,
φυτικές-διαιτητικές ίνες,
ασβέστιο,ΓΑ
Thorisdottir AV, et al. Eur J Nutr 2013;52:1661–8
Krebs NF, et al. J Pediatr 2013;163:416–23.
Απορρόφηση Fe

24. Τα βρέφη που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ΑΓ διατρέχουν
μεγαλύτερο κίνδυνο σιδηροπενίας και αναιμίας από έλλειψη σιδήρου
λόγω:
 χαμηλής περιεκτικότητας
 χαμηλής βιοδιαθεσιμότητας
 εκτόπισης άλλων τροφών πλούσιων σε Fe
MMWR, April 3, 1998; Vol 47, No. RR-3.

25. Διατροφικές ανάγκες:
Λίπος
• Η σημαντικότερη ενεργειακά τροφή:35%-40%
• Περιορισμός κορεσμένων λιπαρών οξέων (π.χ λίπη ζωικής
προέλευσης) σε < 10%
• Προτίμηση κυρίως μονοακόρεστων (π.χ ελαιόλαδο)
• Αποφυγή trans λιπαρών οξέων
• Διατροφή υψηλής περιεκτικότητας λίπους (>50%) = μειωμένη
ποικιλία τροφής
• EFSA: λίπος διατροφής 40% (λινολεϊκό 4%, α-λινολενικό 0.5%, DHA
100 mg/ημέρα) EFSA NDA Panel (EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and
Allergies). EFSA J 2013;11:3408.

26. Διατροφικές ανάγκες:
Λίπος
• Τα μακράς αλύσου πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (LCPUFA), κυρίως το
docosahexaenoic acid (DHA), παίζουν σημαντικό ρόλο στην
ανάπτυξη του εγκεφάλου.
• Η πρόσληψη DHA, προδρόμων λιπαρών οξέων ή λιπαρών ψαριών,
κατά τη διάρκεια της ΣΔ μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα του DHA
και την οπτική λειτουργία
• Καθοριστικοί παράγοντες των επιπέδων DHA:
 ο θηλασμός
 ο γονότυπος της αφυδρογονάσης των λιπαρών οξέων,
 η πρόσληψη ψαριών Libuda L, et al. Eur J Nutr 2016;55:1633–44.
Harsløf LB,et al. Am J Clin Nutr 2013;97:1403–10

27. Υπάρχουν επιπτώσεις στην υγεία που
σχετίζονται με το χρόνο εισαγωγής των
στερεών τροφών;

28. Επιπτώσεις στην υγεία:
Λοιμώξεις
• Ο παρατεταμένος ΑΜΘ προστατεύει από λοιμώξεις και νοσηλείες σε
βρέφη υψηλού εισοδήματος με πρόσβαση σε καθαρό νερό και
ασφαλή ΣΔ.
• Millennium Birth Cohort Study:
 η εισαγωγή βρεφικής τροφής (φόρμουλα), όχι στερεών τροφών,
επέφερε αυξημένη πιθανότητα εισαγωγής στο νοσοκομείο
• ΕΑΤ RCT (διάμεση διάρκεια του ΑΜΘ 16 εβδ-ομάδα παρέμβασης vs
24 εβδ - ομάδα ελέγχου):
 τα βρέφη στην ομάδα παρέμβασης κατανάλωναν το μεγαλύτερο
μέρος της ΣΔ ως στερεά τρόφιμα κι όχι φόρμουλα
• Η εισαγωγή στερεών τροφών μαζί με το θηλασμό δεν οδηγεί σε
αύξηση του κινδύνου λοιμώξεων, με εξαίρεση την λοίμωξη του
ανώτερου αναπνευστικού συστήματος
Quigley MA, et al. Arch Dis Child2009;94:148–50.
Perkin MR, et al.(EAT) study.J Allergy Clin Immunol 2016;137:1477

29. Επιπτώσεις στην υγεία:
Αλλεργία
• Αύξηση των ποσοστών αλλεργίας στα τρόφιμα:
 Χώρες με υψηλότερα εισοδήματα
 Περιορισμό και καθυστέρηση έκθεσης σε πιθανώς αλλεργιογόνα τρόφιμα
(ΑΓ, αυγό, ψάρι, γλουτένη, φυστικιού και σπόρων)
 Σε εισαγωγή στερεών τροφών πριν τον 3ο-4ο μήνα
• Χαμηλή επίπτωση αλλεργίας στα φυστίκια σε χώρες όπου
χρησιμοποιούνται αράπικα φιστίκια ως τροφές απογαλακτισμού
• Η ανάπτυξη της ανοσολογικής ανοχής σε ένα αντιγόνο μπορεί να
απαιτήσει επαναλαμβανόμενη έκθεση, ίσως κατά τη διάρκεια ενός
κρίσιμου πρώιμου παραθύρου, και ίσως διαμορφωμένη από άλλους
διαιτητικούς παράγοντες (πχ ΜΘ)
Du Toit G,et al. J Allergy Clin Immunol 2008;122:984–91.
Muraro A, e al. EAACI Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines Group. Allergy 2014;69:590–601.
Nwaru BI, et al. Pediatrics 2010;125:50–9.
Ierodiakonou D, et al. JAMA2016;316:1181–92.

30. Επιπτώσεις στην υγεία
Κοιλιοκάκη
• 2008 Συστάσεις ESPGHAN: Εισαγωγή γλουτένης > 4ο μήνα και < 7ο ενώ το
βρέφος θηλάζει
 Σύμφωνα με μελέτες παρατήρησης: Μείωση του κινδύνου εμφάνισης
κοιλιοκάκης, ΣΔ τύπου Ι και αλλεργίας στη γλουτένη
• 2 τυχαιοποιημένες μελέτες (RCTs):
– H ηλικία εισαγωγής της γλουτένης μειώνει την επίπτωση της νόσου
κατά τα πρώτα 2 χρόνια της ζωής αλλά όχι την συνολική επίπτωση
– Ο θηλασμός κατά την εισαγωγή της γλουτένης δεν έχει καμία
επίδραση στην επίπτωση της νόσου
• Εισαγωγή γλουτένης
 Οποτεδήποτε ανάμεσα στους 4-12 μήνες
 Αποφυγή μεγάλων ποσοτήτων τις πρώτες εβδομάδες
Vriezinga SL, et al. N Engl J Med 2014;371:1304–15.
Lionetti E, et al. NEJM2014;371:1295–303
Szajewska H, et al. JPGN 2016;62:507–13.

31. Επιπτώσεις στην υγεία
ΣΔ Ι
• Συστηματική αναθεώρηση – 9 μελέτες
– Η εισαγωγή της γλουτένης < 3ο μήνα συνδέεται με αυξημένο
κίνδυνο ΣΔ τύπου Ι
– Η εισαγωγή της γλουτένης > 4ο μήνα δεν έχει καμία επίδραση
στον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ τύπου Ι
Pies´cik-Lech M, et al.J Pediatr Gastroenterol Nutr 2016

32. Επιπτώσεις στην υγεία
Ανάπτυξη και σωματική διάπλαση-
παχυσαρκία
• Ανασκόπηση 26 μελέτες: Δεν υπάρχει καμία συσχέτιση μεταξύ
ηλικίας εισαγωγής ΣΔ και μεταγενέστερης ανθρωπομετρίας ή
κινδύνου παχυσαρκίας
• Η χορήγηση ΣΔ:
 επηρεάζεται από την ανάπτυξη του βρέφους και την ενεργειακή
πρόσληψη
• 2 μεγάλες μελέτες έδειξαν ότι η πρώιμη εισαγωγή ΣΔ (<4 μήνες)
σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο μεταγενέστερης παχυσαρκίας
• Αυτή η συσχέτιση επιβεβαιώθηκε μόνο σε βρέφη που σιτίζονται με
φόρμουλα κι όχι στα θηλάζοντα
Daniels L, et al. Aust NZ J Public Health 2015;39:366–73
Vail B, et al. J Pediatr 2015;167:317.e1–24.e1.

33. Υπάρχουν επιπτώσεις στην υγεία που
σχετίζονται με το είδος των στερεών τροφών;

34. Επιπτώσεις στην υγεία:
ανάπτυξη
• Σε ηλικία 8 μηνών, τα βρέφη που έλαβαν ΑΓ είχαν
σημαντικά υψηλότερη μέση πρόσληψη ενέργειας,
πρωτεΐνης και λίπους από τα θηλάζοντα βρέφη
• Σε ηλικία 8 μηνών παιδιά με πρόσληψη ΓΑ > 600 mL/d, σε
ηλικία 10 έτη ήταν σημαντικά βαρύτερα από αυτά που
έλαβαν κυρίως ΜΘ Inostroza J, et al. J Pediatr GastroenterolNutr 2014;59:70–7.
Ziegler EE, et al. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2015;61:596–603.
Hopkins D, et al. Am J Clin Nutr 2015;102:1096–103.

35. Επιπτώσεις στην υγεία
Καρδιαγγειακό
• Δυσμενή επίδραση στο καρδιαγγειακό
σύστημα από την ταχεία ανάπτυξη των νεογνών
• Μελέτη αξιολόγησης πρόσληψης LCPUFA στην ΑΠ:
 βρέφη ηλικίας 9 μηνών ελάμβαναν ή όχι συμπλήρωμα με
ιχθυέλαιο
 εκείνα που ελάμβαναν ιχθυέλαιο είχαν σημαντικά
χαμηλότερη συστολική αρτηριακή πίεση σε ηλικία 12 μηνών
αλλά υψηλότερη χοληστερόλη και LDL
• Αντικρουόμενα αποτελέσματα σχετικά με το κατά πόσο
η διατροφή στην περίοδο της ΣΔ επιδρά στο
καρδιαγγειακό
Golley RK, et al. J Nutr 2013;143:1611–7.

36. Επιπτώσεις στην υγεία:
Νευρολογική ωρίμανση
• Κρέας: Σημαντικό στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, καλή
πηγή σιδήρου, ψευδαργύρου και αραχιδονικού οξέος
• Η χορήγηση κρέατος ως 1η ΣΔ ή τα εμπλουτισμένα με
σίδηρο δημητριακά επιδρούν θετικά στους
αναπτυξιολογικούς δείκτες ;;
Αντικρουόμενα τα αποτελέσματα μελετών
Krebs NF. J Pediatr GastroenterolNutr 2006;42:207–14.
Morgan J,et al.J Pediatr Gastroenterol Nutr 2004;39:493–8.

37. Επιπτώσεις στην υγεία
Τερηδόνα
• Η ζάχαρη είναι ο κύριος επιβαρυντικός παράγοντας
κινδύνου εμφάνισης τερηδόνας
• Η σουκρόζη μεταβολίζεται σε γλυκάνες που ευνοούν
την προσκόλληση των βακτηριδίων στα δόντια
• Συνιστάται :
Αποφυγή χυμών/σακχαρούχων ροφημάτων
Αποφυγή χρήσης biberon στον ύπνο
Καλή στοματική υγιεινή από την έκφυση του 1ου
δοντιού
Bowen WH, et al. J Am Dent Assoc 1997;128:865–71.

38. Ποιός είναι ο καλύτερος τρόπος για την εξέλιξη
της γευστικής προτίμησης;

39. • Τα βρέφη έχουν έμφυτη
προτίμηση στις γλυκές και αλμυρές γεύσεις
απέχθεια προς την πικρή γεύση
Mennella JA. Am Clin Nutr 2014;99:704S–S711
• Όμως.....
αυτές οι προδιαθέσεις μπορούν να τροποποιηθούν!!!
 επαναλαμβανόμενη πρόωρη έκθεση στη γεύση ορισμένων
λαχανικών ενισχύει τη συμπάθεια για αυτά έως και 6 χρόνια μετά
Maier-No¨th A, al. PLOS One 2016; 11:e0151356
 ένα βρέφος μπορεί να χρειαστεί να γευτεί 8 -10 φορές μία τροφή
πριν από την αποδοχή της
Remy E, et al. J Nutr 2013;143:1194–200

40. Ποιά η προτιμότερη μέθοδος σίτισης;

41. Μέθοδοι σίτισης
• Οι γονείς παίζουν σημαντικό ρόλο κατά τη ΣΔ
• Καθορίζουν
 το χρόνο σίτισης
 είδος της τρόφης
 τον τρόπο σίτισης
• Αυξανόμενη τάση να αποφευχθεί το αρχικό στάδιο πολτοποίησης
των τροφών εντελώς
• Κατ 'ευθείαν σίτιση με τα χέρια: «Σίτιση καθοριζόμενη από το
βρέφος»=«baby-led weaning»
• Έχει προταθεί ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες
διατροφικές συνήθειες και να μειώσει τον κίνδυνο της παχυσαρκίας
Cameron SL, et al. Nutrients 2012;4:1575–609
 Εμπλουτισμένα με Fe και ενέργεια
 Αποφυγή πνιγμονής
Ακολουθούν πάντα τα
σημάδια πείνας και
κορεσμού του βρέφους

42. Έχουν διαφορές τα σπιτικά από τα έτοιμα
βρεφικά γεύματα;
 Προσοχή στον τρόπο παρασκευής της τροφής και στις
προσθήκες (ζάχαρη-αλάτι)
 Υψηλότερο ποσοστό έτοιμων βρεφικών τροφών συνδέεται
με μειωμένη πρόσληψη λαχανικών
Garcia AL, et al. Mat Child Nutr 2016;12:838–47.
Fotarek K, et al. Appetite 2015;85:84–90.

43. Είναι επαρκής οι
χορτοφαγικές δίαιτες;
• Μπορούν να προωθήσουν την ομαλή ανάπτυξη
• Με διαιτολογική καθοδήγηση των μητέρων και τα
απαραίτητα συμπληρώματα
• Βιταμίνη Β12, Β2, A και D και Fe κατά την εγκυμοσύνη και
την γαλουχία
• Στα μη θηλάζοντα βρέφη χορηγείται φόρμουλα με βάση τη
σόγια
Van Winckel M, et al. Eur J Pediatr 2011;170:1489–94.

44. Υπάρχουν τροφές που πρέπει να
αποφεύγονται;
Tanzi MG, Gabay MP. Pharmacotherapy 2002;22:1479–83.
Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC) assessment report on Foeniculum vulgare miller.
European Medicines Agency Evaluation of Medicines for Human Use. February 2008. EMEA/HMPC/137426/2006
Hojsak I, et al. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2015;60:142–5.
- Αλάτι
- Ζάχαρη
- Μέλι: όχι < 12 μηνών
- Μάραθος: όχι < 4 ετών (λόγω estragole-γονοτοξικότητας
και καρκινογόνου δράσης)
- Αρσενικό –ροφήματα ρυζιού

46. Συστάσεις ESPGHAN 2017
Χρόνος έναρξης ΣΔ
Αποκλειστικός μητρικός θηλασμός
Για τουλάχιστον 4 μήνες -17 εβδομάδες (έναρξη του 5ο
μήνα)
Αποκλειστικός ή κυρίως μητρικός θηλασμός
Ιδανικά για 6 μήνες
Συμπληρωματική Διατροφή
στερεές τροφές και υγρά εκτός από μητρικό/βρεφικό
γάλα
Όχι πριν τους 4 μήνες
Όχι μετά τους 6 μήνες M.Fewtrell et al. JPGN 2017;64: 119–132

47. Συστάσεις ESPGHAN 2017
Σύσταση ΣΔ
Είδος συμπληρωματικών τροφών
– Διατροφικές τάσεις και συνήθειες
Διατροφική ποικιλία
– Διαφορετικές γεύσεις και υφές
– Πράσινα λαχανικά με πικρή γεύση
Συνέχιση μητρικού θηλασμού παράλληλα με τη ΣΔ
Αγελαδινό γάλα
– Χαμηλή πηγή σιδήρου
– Υψηλά επίπεδα ενέργειας, πρωτεϊνών και λιπών
– Όχι κύρια υγρή τροφή πριν τους 12 μήνες – μικρές
ποσότητες
M.Fewtrell et al. JPGN 2017;64: 119–132

48. Συστάσεις ESPGHAN 2017
Σύσταση ΣΔ
Αλλεργιογόνες τροφές
Οποτεδήποτε > 4 μήνες (17 εβδομάδες)
Εισαγωγή γλουτένης
4-12 μήνες
Αποφυγή μεγάλων ποσοτήτων τις πρώτες εβδομάδες
Τροφές που πρέπει να αποφεύγονται
Αλάτι
Ζάχαρη
Μέλι: < 12 μηνών
Μάραθος: < 4 ετών
Ροφήματα ρυζιού
M.Fewtrell et al. JPGN 2017;64: 119–132

49. Συστάσεις ESPGHAN 2017
Μέθοδος σίτισης
Τροφές
Κατάλληλη υφή και πυκνότητα
Ανάλογα με την ηλικία και την ανάπτυξη
Ομαλή μετάβαση στην σίτιση με τα χέρια 8-10 μηνών
Σταδιακή μετάβαση στην αυτόνομη σίτιση
Μη πολτοποιημένες τροφές από τους 8-10 μήνες
> 12 μηνών χρήση κυπέλλου ή εκπαιδευτικού μπουκαλιού
Όχι μπιμπερό
M.Fewtrell et al. JPGN 2017;64: 119–132

50. Συστάσεις για την εισαγωγή στερεών
τροφών στον 1οχρόνο της ζωής

51. Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας...