ผลงานนักเรียน ชั้น ม.6/4 เรื่องการเมืองการปกครองสมัยสุโขทัย อยุธยาและธนบุรี

1. การเมืองการปกครองของไทย

2. รายชื่อสมาชิกกลุ่ม
1. นายทักษ์ ทราปัญ เลขที่ 4
2. นายนคริ นทร์ หวายบุตร เลขที่ 5
3. นายณัฐสิ ทธิ์ จันทร์เปล่งแสง เลขที่ 14
4. นางสาวกุลธิดา มาแสน เลขที่ 15
5. นางสาวเจนจิรา รุ จิวรกุล เลขที่ 16
6. นางสาวปพิชญา งอกขึ้น เลขที่ 21
7. นางสาวปาริ ฉตรั อินทยุง เลขที่ 23
ชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ 6/4

3. ในอดี ต ประเทศไทยมี ก ารปกครองระบอบสมบู ร ณาญาสิ ทธิ ร าชย์ โดยมี
พระมหากษัตริ ยทรงเป็ นประมุขทรงมีพระราชอํานาจโดยสมบูรณ์แต่เพียงประองค์เดียว กล่าว
์
ได้ว่า พระมหากษัตริ ยในระบอบสมบูรณาญาสิ ทธิ ราชย์น้ ัน ทรงอยู่เหนื อรั ฐธรรมนู ญและ
์
กฎหมายใดๆ พระมหากษัตริ ยทรงเป็ นผูตรากฎหมาย ทรงตัดสิ นและพิจารณาอรรถคดี ทรง
์ ้
บริ หารประเทศ
ที่ผ่านมาประเทศไทยได้มีรูปแบบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิ ทธิ ราชย์ ใน 4
สมัยดังนี้ คือ
1. สมัยอาณาจักรสุ โขทัย (พ.ศ. 1800-1921)
2. สมัยอาณาจักรกรุ งศรี อยุธยา (พ.ศ. 1893-2310)
3. สมัยอาณาจักรกรุ งธนบุรีและ สมัยอาณาจักรรัตนโกสิ นทร์ ตอนต้น
4. สมัยการปฏิรูปการปกครองในสมัยรัชกาลที่ 5 จนกระทังถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครอง
่
วันที่24 มิถุนายน พ.ศ. 2475

4. การปกครองสมัยอาณาจักรสุ โขทัย
ในสมัยนี้มีการปกครองในระบอบสมบูรณาญาสิ ทธิ ราชย์ หรื อราชาธิ ปไตย
ซึ่ งเป็ นรู ปแบบการปกครองที่พระมหากษัตริ ยทรงเป็ นผูใช้อานาจอธิปไตยอันเป็ น
์ ้ ํ
อํานาจสู งสุ ดในการปกครองและทรงใช้อานาจนี้ในการออกกฎหมายเรี ยกว่าอํานาจนิติ
ํ
่
บัญญัติทรงบริ หารกิจการบ้านเมืองเรี ยกอํานาจนี้ วา อํานาจบริ หารราชการแผ่นดิน และ
ทรงพิจารณาอรรถคดีทรงพิพากษาและตัดสิ นคดีความต่าง ๆ ทุกวันธรรมะสาวนะด้วย
่ ่
พระองค์เอง เรี ยกอํานาจนี้วาอํานาจตุลาการ จะเห็นได้วาพระมหากษัตริ ยทรงใช้อานาจ
์ ํ
นี้เพียงพระองค์เดียว และทรงใช้อานาจบนพื้นฐานของหลักธรรมประชาชนอยูร่มเย็น
ํ ่
เป็ นสุ ข

5. ในสมัยอาณาจักรสุ โขทัยมีลกษณะการปกครองโดยใช้คตินิยมในการปกครอง
ั
แบบครอบครัวหรื อ“พ่อปกครองลูก” มาเป็ นหลักในการบริ หารประเทศ โดยในสมัย
นั้นพระมหากษัตริ ยใกล้ชิดกับประชาชนมาก ประชาชนต่างก็ เรี ยกพระมหากษัตริ ย ์ ว่า
์
“พ่อขุน ” ซึ่ งมีลกษณะเด่นที่สาคัญ ดังต่อไปนี้
ั ํ
• พ่อขุนเป็ นผูใช้อานาจอธิ ปไตย โดยปกครองประชาชนบนพื้นฐานของความรัก
้ ํ
ความเมตตาประดุจบิดาพึงมีต่อบุตร บางตําราอธิ บายว่าเป็ นการปกครองแบบพ่อ
ปกครองลูกหรื อแบบ “ ปิ ตุราชาประชาธิปไตย ”
่
• พ่อขุนอยูในฐานะผูปกครองและประมุขของประเทศที่มี อํานาจสู งสุ ดแต่เพียงผู ้
้
เดียว
• ประชาชนมีสิทธิและเสรี ภาพในการดําเนินชีวิตพอสมควร

6. นอกจากจะทรงวางรากฐานทางการปกครองแล้วในสมัยสุ โขทัยยังทรง
ประดิษฐ์อกษรไทยเปิ ดโอกาสให้คนได้เรี ยนรู ้ภาษา รู ้ธรรมและกษัตริ ยบางพระองค์กได้
ั ์ ็
ชื่อว่าเป็ นกษัตริ ยแบบธรรมราชา การปกครองจึงมีรูปแบบธรรมราชาด้วย ซึ่ งมีหลักการ
์
่
คือ ความเชื่อที่วาพระราชอํานาจของกษัตริ ยจะต้องถูกกํากับด้วยหลักธรรมะ ประชาชน
์
จงจะอยูเ่ ย็นเป็ นสุ ข เมื่อสิ้ นพระชนม ก็จะได้ไปสู่ สวรรค จึงเรี ยกว่า สวรรคตหลักธรรม
ํ
สําคัญที่กากับพระราชจริ ยวัตร คือ ทศพิธราชธรรม และจักรวรรดิวตร 12 ประการั

8. การปกครองสมัยอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา
่
พระเจ้าอูทองทรงเป็ นพระมหากษัตริ ยพระองค์แรกของอาณาจักร
์
กรุ งศรี อยุธยา เป็ นช่วงของการก่อร่ างสร้างเมืองทําให้ตองมีผนาในการ
้ ู้ ํ
ปกครองเพื่อรวมรวมอาณาจักรให้แผ่ขยาย มีการติดต่อกับประเทศเพื่อนบ้าน
ในเรื่ องการค้าและศาสนา และในช่วงเวลานั้นมีการเผยแพร่ ของลัทธิ ฮินดูและ
ขอมเข้ามามีบทบาทในอาณาจักร ดังนั้นในสมัยกรุ งศรี อยุธยาจึงได้รับ
วัฒนธรรมการปกครองแบบขอมและฮินดูเข้ามาใช้เรี ยกการปกครองแบบนี้วา ่
“การปกครองแบบเทวสิ ทธิ์ ” หรื อ“สมมติเทพ ” โดยมีหลักการสําคัญ คือ

9. • กษัตริ ยเ์ ปรี ยบเสมือนเทพเจ้าที่มีอานาจสู งสุ ด ทรงเป็ นเจ้าชีวิต คือ พระมหากษัตริ ย ์
ํ
่
ทรงมีพระราชอํานาจเหนือชีวิตของบุคคลที่อยูในสังคมทุกคน และทรงเป็ นพระเจ้า
แผ่นดิน คือ ทรงเป็ นเจ้าของแผ่นดินทัวราชอาณาจักรและพระมหากษัตริ ยจะทรง
่ ์
พระราชทานให้ใครก็ได้ตามอัธยาศัย
่
• การที่พระมหากษัตริ ยทรงอยูในฐานะเป็ นสมมุติเทพ ตามคตินิยมของพราหมณ์จง
์
ั ์็ ั
ต้องมี ระเบียบพิธีการต่าง ๆ มากมายแม้แต่ภาษาที่ใช้กบพระมหากษัตริ ยกได้บญญัติ
ขึ้นใช้เฉพาะกับพระมหากษัตริ ยเ์ ท่านั้นที่เราเรี ยกว่า“ราชาศัพท์ ”
• กษัตริ ยในสมัยกรุ งศรี อยุธยาต้องเข้าพิธีปราบดาภิเษก ซึ่ งถือว่าเป็ นการขึ้นสู่ ราช
์
บัลลังก์โดยชอบธรรม
• เกิดระบบทาสขึ้นหมายถึง บุคคลที่ใช้แรงงาน โดยทาสในสมัยกรุ งศรี อยุธยาอนุญาต
ให้เสนาบดีขาราชบริ พารและประชาชนที่ร่ ํารวยมีทาสได้
้

10. จากการที่อาณาจักรกรุ งศรี อยุธยา ได้รับแนวคิดทางการเมืองการปกครอง
จากเขมรมากขึ้น ส่ งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทั้งในด้านการปกครองและในด้าน
่
สังคมไม่วาจะเป็ น พระมหากษัตริ ยทรงเป็ นเทวราชหรอเทวดาโดยสมมุติ , การเกิด
์
ระบบศักดินาขึ้นนครแรกในสังคมไทย , การเกิดการปกครองแบบนายกับบ่าว, มี
การแบ่งชนชั้นทางสังคมชัดเจน นอกจากนี้ ในสมัยอยุธยายังต้องทําศึกสงคราม
เกือบตลอดเวลา จึงมีความจําเป็ นที่จะต้อง มีการเกณฑ์ไพร่ พลเพื่อป้ องกันประเทศ
จึงเกิดระบบไพร่ และมูลนายด้วยเช่นกัน

11. การปกครองสมัยอาณาจักรกรุ งธนบุรี
อาณาจักรธนบุรี เป็ นอาณาจักรของคนไทยในช่วงเวลาสั้น ๆ ระหว่าง
พ.ศ. 2310 - 2325 มีพระมหากษัตริ ยปกครองเพียงพระองค์เดียว คือ สมเด็จพระ
์
เจ้ากรุ งธนบุรี ภายหลังจากที่อาณาจักรอยุธยาล่มสลายไปพร้อมกับการปล้นกรุ ง
ศรี อยุธยาของกองทัพพม่า ทว่า ในเวลาต่อมา สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริ ยศึก
์
ได้สถาปนาตนเองขึ้นเป็ นกษัตริ ย ์ และทรงย้ายเมืองหลวงไปยังฝั่งตะวันออก
ของแม่น้ าเจ้าพระยา คือ กรุ งเทพมหานครในปั จจุบน
ํ ั

12. การปกครองในสมัยกรุ งธนบุรียงคงมีรูปแบบเหมือนกับสมัยอยุธยาตอนปลาย
ั
พอสรุ ปได้ดงนี้
ั
การปกครองส่ วนกลาง หรื อ การปกครองในราชธานีมีพระมหากษัตริ ย ์
เป็ นประมุขสู งสุ ดเปรี ยบเสมือนสมมุติเทพ มีเจ้าฟ้ าอินทรพิทกษ์ดารงดําแหน่ง
ั ํ
พระมหาอุปราช มีตาแหน่งอัครมหาเสนาบดีฝ่ายทหารหรื อสมุหพระกลาโหม
ํ
มียศเป็ นเจ้าพระยามหาเสนา และอัครมหาเสนาบดีฝ่ายพลเรื อนหรื อสมุหนายก
(มหาไทย) มียศเป็ นเจ้าพระยาจักรี เป็ นหัวหน้าบังคับบัญชาเสนาบดีจตุสดมภ์
4 กรมได้แก่

13. 1. กรมเมือง (นครบาล) มีพระยายมราชเป็ นผูบงคับบัญชา ทําหน้าที่
้ ั
เกี่ยวกับการปกครองภายในเขตราชธานี การบําบัดทุกข์บารุ งสุ ขของราษฎรและ
ํ
การปราบโจรผูร้าย ้
2. กรมวัง (ธรรมาธิกรณ์) มีพระยาธรรมาเป็ นผูบงคับบัญชาทําหน้าที่
้ ั
เกี่ยวกับกิจการภายในราชสํานักและพิพากษาอรรถคดี
3. กรมพระคลัง (โกษาธิบดี) มีพระยาโกษาธดีเป็ นผูบงคับบัญชาทํา
้ ั
หน้าที่เกี่ยวกับการรับจ่ายเงินของแผ่นดิน และติดต่อ ทําการค้ากับต่างประเทศ
4. กรมนา (เกษตราธิการ) มีพระยาพลเทพเป็ นผูบงคับบัญชาทําหน้าที่
้ ั
เกี่ยวกับเรื อกสวนไร่ นาและเสบียงอาหารตลอดจน ดูแลที่นาหลวง เก็บภาษีค่านา
เก็บข้าวขึ้นฉางหลวงและพิจารณาคดีความเกี่ยวกับเรื่ องโค กระบือ และที่นา
การปกครองส่ วนภูมิภาค หรื อ การปกครองหัวเมือง

14. การปกครองส่ วนภูมิภาคแบ่งออกเป็ น หัวเมืองชั้นใน หัวเมืองชั้นนอก
หัวเมืองประเทศราช
หัวเมืองชั้นใน จัดเป็ นเมืองระดับชั้นจัตวา มีขนนางชั้นผูนอยเป็ นผูดูแล
ุ ้ ้ ้
เมือง ไม่มีเจ้าเมือง ผูปกครองเมืองเรี ยกว่า ผูร้ ัง หรื อ จ่าเมือง อํานาจในการปกครอง
้ ้
่ ั
ขึ้นอยูกบเสนาบดีจตุสดมภ์ หัวเมืองชั้นในสมัยกรุ งธนบุรี ได้แก่ พระประแดง
ั
นนทบุรี สามโคก(ปทุมธานี)
่
หัวเมืองชั้นนอก หรื อเมืองพระยามหานคร เป็ นเมืองที่อยูนอกเขตราชธานี
ออกไป กําหนดฐานะเป็ นเมืองระดับชั้น เอก โท ตรี จัตวา ตามลําดับ หัวเมืองฝ่ ายเหนือ
่ ั
ขึ้นอยูกบอัครมหาเสนาบดีฝ่ายสมุหนายก ส่ วนหัวเมืองฝ่ ายใต้และหัวเมืองชายทะเลภาค
่ ั
ตะวันออก ขึ้นอยูกบกรมท่า(กรมพระคลัง) ถ้าเป็ นเมืองชั้นเอก พระมหากษัตริ ย ์ จะส่ ง
ขุนนางชั้นผูใหญ่ ออกไปเป็ นเจ้าเมือง ทําหน้าที่ดูแลต่างพระเนตรพระกรรณ
้

15. หัวเมืองประเทศราชเป็ นเมืองต่างชาติต่างภาษาที่อยูห่างไกลออกไปติด
่
ชายแดนประเทศอื่น มีกษัตริ ยปกครอง แต่ตองได้รับการแต่งตั้งจากกรุ งธนบุรี ประเทศ
์ ้
เหล่านั้น ประมุขของแต่ละประเทศจัดการปกครองกันเอง แต่ตองส่ งต้นไม้เงินต้นไม้
้
ทองและเครื่ องราชบรรณาการมาให้ตามที่กาหนดํ

16. เอกสารอ้ างอิง
http://www.idis.ru.ac.th/report/index.php?topic=2520.0;wap2
http://www.learners.in.th/blogs/posts/414226
https://sites.google.com/site/kruranang/sm44
http://thanchanok-k.blogspot.com/2010/05/3-1.html
http://joy-sasicha.blogspot.com/2010/06/blog-post.html

17. จบการนําเสนอ