พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
•
0 likes•3,472 views
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
Similar to พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (19)
More from Taraya Srivilas
More from Taraya Srivilas (20)
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
- 1. โดย พลเอก เอกชัย ศรีวิลาศ ผู้อานวยการสานักสันติวิธีและธรรมาภิบาล สถาบันพระปกเกล้า www.elifesara.com ekkachais@hotmail.com พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระมหาเจษฎาราชเจ้า พระมหากษัตริย์ไทย รัชกาลที่ ๓ แห่งราชวงศ์จักรี
- 2. •การสร้างชาติให้เกิดความมั่นคง •จะต้องทําให้เกิดความมั่นคงทุกๆด้าน • ทั้งทางด้านเศรษฐกิจ • ด้านการเมือง • ด้านสังคมจิตวิทยา • และด้านการทหาร การปกบ้านป้องเมืองสมัยพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
- 3. พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลที่ ๓) พ.ศ. ๒๓๖๗-๒๓๙๔ ช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อของสยามประเทศ รอยต่อของการเผชิญหน้ากับชาติตะวันตก • ๒๓๖๗ โปรดเกล้าให้ส่งกองทัพไปช่วยอังกฤษรบพม่า • ๒๓๖๙ ลงนามสนธิสัญญาเบอร์นีย์ • ๒๓๖๙ เจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์ก่อการกบฏขึ้น • ๒๓๗๓ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงตั้งให้เจ้าพระยาพระคลัง(ดิส บุนนาค)เป็นว่าที่สมุห กลาโหม • ๒๓๗๖ ให้เจ้าพระยาบดินเดชาไปปราบกบฏญวน • ๒๓๘๑ เกิดกบฏวันหมาดหลี ที่หัวเมืองไทรบุรี • ๒๓๘๒ ประกาศห้ามสูบฝิ่น มีการเผาฝิ่น ปราบอั้งยี่ค้าฝิ่น
- 4. ผลงานที่สาคัญด้านต่างๆ ของรัชกาลที่ ๓ • ความเฉลียวฉลาด ความรอบรู้ ความมีประสบการณ์ในพระเจ้าลูกยาเธอกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์นั้น บรรดาชาวยุโรปที่ เข้ามาสู่สยามประเทศต่างมีความเห็นพ้องต้องกันว่าทรงมีความรู้ความสามารถในด้านต่างๆ เหล่านี้ ๑. ทรงมีความรู้ความสามารถกํากับการกองเรือพาณิชย์ ๒. กรณีเกี่ยวกับความสงบสุขของประชาราษฎร ๓. การสงครามต่ออริราชศัตรู การนําทัพป้องกันราชอาณาจักร ๔. ความสัมพันธ์ต่างประเทศ ๕. การตราพระราชกําหนดกฎหมาย ๖. การพระพุทธศาสนา ๗. นโยบายการปกครองบ้านเมือง ๘. การศาลสถิตยุติธรรม ๙. การคลัง
- 5. • ความเฉลียวฉลาด มีความรอบรู้ และประสบการณ์ในการรับราชการในตําแหน่งต่างๆก่อนขึ้น ครองราช จึงเป็นที่รู้กันโดยทั่วไปของบรรดาชาวยุโรปที่เข้ามาสู่สยามต่างมีความเห็นพ้องต้องกันว่า • ทรงมีความรู้ความสามารถกํากับการกองเรือพาณิชย์ • การสร้างให้ประชาราษฎรเกิดความสงบสุข • การนําทัพป้องกันราชอาณาจักรในการสงครามต่ออริราชศัตรู • การสร้างความสัมพันธ์กับต่างประเทศ • การตราพระราชกําหนดกฎหมาย ความสามารถของพระองค์เจ้า กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ • การพระพุทธศาสนา • นโยบายการปกครองบ้านเมือง • การศาลสถิตยุติธรรม • การคลัง • เก็บภาษี
- 6. • ทรงมีพระเนตรอันยาวทั่วเขตขัณฑสีมาอาณาจักร • รู้ตื้นลึกพฤติการณ์ จุดอ่อน จุดแข็ง ของประเทศตนเองและประเทศเพื่อนบ้าน • ทรงมีวิจารณญาณสุขุมคัมภีรภาพ ในการวิเคราะห์ต่อเหตุการณ์ต่างๆ • สามารถประมาณสถานการณ์สิ่งต่างๆที่จะเกิดขึ้นได้ถูกต้องแม่นยํา และตัดสินใจเด็ดขาดโดยเฉพาะ • ด้านการทหาร • การต่างประเทศ • การเศรษฐกิจและการคลัง • การรัฐศาสตร์ และภูมิรัฐศาสตร์(Geopolitics) เรื่องปกบ้านแปลงเมือง เพื่อ”ป้องเมือง” ความสามารถของพระองค์เจ้า กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์
- 8. • ในพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๓ โดยเจ้าพระยาทิพากรวงศามหาโกษาธิ บดี ได้ กล่าวถึงพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ ที่ สาคัญเมื่อใกล้สวรรคตพระราชทานแก่ขุนนาง ข้าราชบริพารที่เข้าเฝ้าฯ ไว้ว่า "การศึก สงครามข้างญวน ข้างพม่า ก็เห็นจะไม่มีแล้ว จะมีอยู่ก็แต่ข้างพวกฝรั่ง ให้ระวัง ให้ดี อย่าให้เสียทีแก่เขาได้ การงานสิ่งใดของเขาที่คิดควร จะเรียนเอาไว้ก็ให้เอาอย่างเขา แต่อย่าให้นับถือเลื่อมใสไปเสียทีเดียว ทุกวันนี้คิดสละห่วงใยได้หมด อาลัยแต่วัดวา สร้าง ไว้ใหญ่โตหลายวัดที่ยังค้างอยู่ก็มี ถ้าชารุดทรุดโทรมไปจะไม่มีผู้ช่วยทานุบารุง เงินในพระ คลังที่เหลือจับจ่ายในราชการแผ่นดินมีอยู่ ๔๐,๐๐๐ ชั่งนี้ ขอสัก ๑๐,๐๐๐ ชั่งเถิดให้ไว้ บารุงวัดวาที่ยังค้างอยู่" พระองค์ทรงห่วงบ้านเมืองที่จะมีภัยจากพวกฝรั่ง
- 9. การป้องกันประเทศ • จากที่เจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์ก่อการกบฏขึ้น และญวนได้เข้ามาแทรกแซง จนแม่ทัพไทยได้ลวงญวนไปฆ่าเสียจํานวน มาก ทําให้ทรงตระหนักว่าญวนคงโกรธอาจก่อศึกสงครามขึ้นอีก ทรงมีพระราชดําริว่า “จะไว้ใจทางทะเลไม่ได้” • ทรงดําเนินการป้องกันประเทศในด้านต่างๆ ที่สําคัญดังต่อไปนี้ คือ ๑. สร้างป้อมปราการทางทะเลรักษาพระนคร เพื่อรักษาปากน้ําที่สําคัญทุกปากน้ําจัดทหารราบและทหารปืนใหญ่ขึ้น ๒. สร้างเมืองหน้าด่าน เพื่อเป็นการเสริมสร้างสมรรถภาพในการป้องกันเมืองชายแดนต่างๆ ให้เข้มแข็งขึ้น ๓. สร้างเรือรบ ในรัชการก่อนๆ ส่วนมากเป็นเรือลําเล็กไม่สามารถลําเลียงทหารได้มาก ทําให้เป็นปัญหา เกิดความเสียเปรียบในการทํา สงครามทางทะเล ๔. การขุดคลอง ช่วยย่นระยะทางในการขนส่งเสบียงอาหารและกําลังกองทัพ ๕. การสงคราม ธรรมดาแล้วชาติไหนบ้านเมืองไหนถ้าต้องทําสงครามแล้ว มีแต่บ้านเมืองจะข้าวยากหมากแพง และผู้คนยากจน แต่ รัชกาลที่ ๓ ท่านรบด้วย รวยด้วย ดังจะเห็นว่า เมื่อสิ้นรัชกาลยังมีเงินเหลือไว้สร้างวัดและไถ่เมืองสมัย รัชกาลที่๔ และรัชกาลที่๕ ๖. หัวใจแผ่นดิน ทรงเป็นนักปกครองที่ยึดหลักประชาธิปไตยอย่างยิ่ง พระองค์ทรงเป็นนักการเมืองที่เจนจัดเวทีและเล่นการเมืองเป็น ทรงเล่นการเมืองอย่างขาวสะอาด เป็นผู้มีประสบการณ์ เป็นคนทันคน ทรงใช้คนเป็น ทรงปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมได้ทัน กาลเวลาที่เปลี่ยนแปลงไป
- 10. • พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงจัดตั้งทหารมะรีน ขึ้น เมื่อปี พ.ศ. ๒๓๖๗ ทําหน้าที่รบอย่างทหารราบ เป็นกองเกียรติยศสําหรับรับเสด็จเป็นส่วนใหญ่ และ ยังได้ลงเรือรบหลวงสําหรับเป็นกองเกียรติยศ เวลาขึ้นบกเมื่อต้องเดินทางเสด็จประพาสไป ต่างประเทศ • คําว่า “ทหารนาวิกโยธิน” จึงถือกําเนิดขึ้นมาในกองทัพเรือ โดยจัดตั้งเป็น กรมนาวิก โยธินปัจจุบันเป็นหน่วยบัญชาการนาวิกโยธิน แต่จากสถานการณ์ทางการเมืองทําให้กรม นาวิกโยธินถูกยุบไปเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๙๔ ต่อมารัฐบาลเห็นความจําเป็นของทหารหน่วยนี้ จึง ขออนุมัติให้จัดตั้งขึ้นมาใหม่ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงจัดตั้ง ทหารมะรีน
- 11. “ ช่างเหล็กเจ๊กช่างทําปืนใหญ่ เชื่อมชิดสนิทในได้ที่ เหล็กเสืองเครื่องขันขยันดี ราวกับฝีมือนอกเอาออกกลึง ช่างแสงแต่งลวดลายฉลัก กระสุนสักห้าหกนิ้วกิ่ง ระเบิดดูดีร้ายก็หลายตึง ไม่แตกร้าวคราวหนึ่งถึงสิบนัด ผู้แก่เถ้าเล่าว่าไม่เคยเห็น เหมือนทําเล่นคล่องคล่องไม่ข้องขัด พระดําริห์ตริใช้ได้ก็ชัด เป็นมหามหัศอัศจรรย์ เพลงยาวยอพระเกียรติของ พระยาไชยวิชิต(เผือก) ตอนหนึ่งว่า
- 13. • แผนที่แสดงการปกบ้านป้องเมือง ตามทฤษฎีภูมิรัฐศาสตร์(Geopolitics) ใน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว • รูปร่างของประเทศสยามเป็นหัวช้าง มิใช่เป็นขวานโบราณตามที่เข้าใจ พระองค์ ทรงประมาณสถานการณ์ว่า ๑. ทรงป้องกันประเทศจากอริราชศัตรูโดยเฉพาะ ญวณ ๒. บํารุงขวัญความเป็นอยู่ของชาวตะวันออกเฉียงเหนือ(อิสาณ)ทรงมีพระราโชบายอย่าง ชัดเจนถูกต้องคือ ๒.๑ ป้องกันเขมรมิให้ญวณคุกคามข่มเหงหรือกลืนชาติ ให้เขมรเป็นเอกราชเป็นประเทศกันชน ระหว่างญวณไท ๒.๒ ยกหมู่บ้านทางอิสาณเป็นเมือง(จังหวัด) ๘ เมือง เพื่อความมั่นคง เข้มแข็งของชาติใน”ทางลึก” ตามทฤษฎี ภูมิรัฐศาสตร์ ๓. ยกเมืองสตูล เป็นเมืองของไทยเพื่อป้องกันทางใต้ การรัฐศาสตร์ และภูมิรัฐศาสตร์(Geopolitics) เรื่องปกบ้านแปลงเมือง เพื่อ”ป้องเมือง”
- 14. •สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ ๒) – อังกฤษ ส่งทูตมาเจริญ สัมพันธไมตรีกับสยาม เพราะต้องการ “เมืองท่า” ค้าขาย – พ.ศ. ๒๓๓๔ ได้ทําสัญญาเช่า “เกาะหมาก (ปีนัง)” จากเมืองไทรบุรี (เป็นเมืองประเทศราชของสยามขณะนั้น) •พ.ศ. ๒๓๖๔ ผู้สําเร็จราชการอังกฤษ ประจําอินเดีย ส่ง จอห์น ครอว์เฟิร์ด มาเจรจาเรื่อง การค้าและการเมือง (๔ เดือน) แต่ไม่สําเร็จ •พ.ศ. ๒๓๖๘ รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓) ผู้สําเร็จราชการ อังกฤษประจําอินเดีย ได้ส่ง ร้อยเอกเฮนรี่ เบอร์นี่ มาเจรจาอีกครั้ง เป็นเวลาถึง ๕ เดือน จึง เจรจาสําเร็จ ๒๓๖๙ การลงนามสนธิสัญญาเบอร์นีย์
- 15. •สยามกับอังกฤษ ตกลงทําสนธิสัญญาทางพระราชไมตรีและการพาณิชย์ เมื่อวันที่ ๒๐ มิถุนายน ๒๓๖๙ เรียกว่า “สนธิสัญญาเบอร์นีย์” •การทําสนธิสัญญาเบอร์นีย์ ครั้งนี้เป็นเพราะ สถานการณ์ในขณะนั้นอังกฤษได้ทําสงคราม ชนะพม่า ทําให้สยามตระหนักถึงอิทธิพลของอังกฤษ จึงยินยอมทําสนธิสัญญาดังกล่าว •“สนธิสัญญาเบอร์นีย์” – นับเป็น การเริ่มต้นการเข้ามามีบทบาททางการค้าของอังกฤษใน สยามอีกครั้งหนึ่ง ๒๓๖๙ การลงนามสนธิสัญญาเบอร์นีย์
- 16. • สยามและอังกฤษ จะเป็นมิตรไมตรีต่อกัน จะไม่แย่งชิงเอาบ้านเมืองหรือดินแดนซึ่งกันและกัน • ถ้ามี “คดี” เกิดขึ้นในเขตสยาม ให้สยามตัดสินตามขนบธรรมเนียมประเพณีของสยาม คนอีกฝ่ายหนึ่ง ไปอยู่ในอาณาเขตของอีกฝ่ายหนึ่ง จะต้องปฏิบัติตามกฎหมายของอาณาเขตนั้น • อังกฤษยอมรับอํานาจอธิปไตยของสยามที่มีเหนือไทรบุรี – ฝ่ายสยาม ยินยอมให้ไทรบุรีค้าขายกับปีนัง และให้ปีนังซื้อเสบียงอาหารจากไทรบุรี โดยไม่เสียภาษีขาออก • อังกฤษยอมรับสิทธิและอธิปไตยของสยามที่มีเหนือกลันตันและตรังกานู • อังกฤษและสยาม รับประกันความเป็นอิสระของเประและสลังงอ สยามรับรองว่าจะไม่ใช้กําลังเข้ารุกราน รัฐทั้งสอง ๒๓๖๙ การลงนามสนธิสัญญาเบอร์นีย์
- 17. สาระสาคัญ “สนธิสัญญาเบอร์นีย์” ด้านการค้าและด้านการเมือง •พ่อค้าอังกฤษ สามารถเข้ามาค้าขายได้อย่างเสรี และเสียภาษีในอัตราที่แน่นอน •อังกฤษ ยอมรับเรื่อง การผูกขาดการค้าของรัฐบาลสยาม •อังกฤษ ยอมรับเรื่องการห้ามนําเข้า ฝิ่นและอาวุธปืนเข้ามาในสยาม •สนธิสัญญาเบอร์นีย์ ใช้อยู่ระยะหนึ่ง อังกฤษขอเจรจาแก้ไขสนธิสัญญา แต่รัชกาลที่ ๓ พร้อมทั้งขุนนางผู้ใหญ่ปฏิเสธข้อเสนอของอังกฤษ เพราะร่างสัญญาใหม่อังกฤษได้รับ ประโยชน์ฝ่ายเดียว
- 18. • มีข่าวลือว่าอังกฤษจะนําเรือรบมายึดกรุงเทพมหานคร พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงให้เจ้า อนุวงศ์เกณฑ์กองทัพเวียงจันทน์ลงมาช่วยทําศึก • เจ้าอนุวงศ์ออกอุบายแก่เจ้าเมืองตามรายทางว่า อังกฤษกําลังเตรียมทัพเรือมายึดกรุงเทพฯ เจ้าเมืองตาม รายทาง เช่น ร้อยเอ็ด กาฬสินธุ์ ขอนแก่น สุรินทร์ ขุขันธ์ หลงเชื่อและให้การสนับสนุนเจ้าอนุวงศ์ ยอม ให้เดินทัพผ่านโดยสะดวก และมอบเสบียงอาหารให้เพิ่มเติมด้วย • ทัพมาถึงนครราชสีมา พระยานครราชสีมาและพระยาปลัดไม่อยู่ เจ้าอนุวงศ์ก็เข้ายึดนครราชสีมาและส่ง กองทัพไปกวาดต้อนผู้คนถึงสระบุรี • พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวให้กรมพระราชวังบวรเป็นแม่ทัพใหญ่ยกไปปราบ จนเกิดวีรกรรม ท้าวสุรนารี และโปรดเกล้าให้พระยากรสุภาวดี(สิงห์ สิงหเสนี) เป็นแม่ทัพหน้า เป็นเจ้าพระยาสุภาวดี ว่าที่สมุหนายก พ.ศ. ๒๓๖๙ กบฏเจ้าอนุวงศ์
- 19. • พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ ๒) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์กับเจ้าพระยาพระคลัง (ดิศ บุนนาค) เป็นแม่กองจัดสร้างป้อมปราการจํานวน ๖ ป้อม ใช้เวลา ๓ ปี • ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าลูกยาเธอกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ กับเจ้าพระยาพระคลัง เป็น ผู้อํานวยการสร้างพระเจดีย์ขึ้นที่เกาะหาดทรายท้ายป้อมผีเสื้อสมุทร เพื่อเป็นอนุสรณ์ในการที่พระองค์ ทรงสละพระราชทรัพย์ เพื่อปกป้องประเทศชาติและพระศาสนา • รัชกาลที่ ๒ เสด็จสวรรคตเสียก่อน เมื่อสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์เสด็จเถลิงถวัลย ราชสมบัติ เป็นพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓) จึงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้จัดสร้าง ต่อจนแล้วเสร็จ การสร้างพระสมุทรเจดีย์ ปี พุทธศักราช ๒๓๗๐
- 21. • ต้นกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ และ ๒ ฐานะทางการคลังของรัฐบาลไม่มั่นคงเลย • รัฐบาลมีภาระในการสร้างพระนคร สร้างวัด สะสมอาวุธยุทโธปกรณ์ และต้องทาการสงครามกับข้าศึกหลายด้านจานวน หลายครั้งหลายหน • เรื่องการขาดแคลนเงินแผ่นดินนั้นถึงกับเป็นเหตุใหญ่ที่ทาให้วังหลวงกับวังหน้าต้องประจันกันด้วยปืนใหญ่เกือบจะเป็นศึก กลางเมือง ดังพระราชพงศาวดาร รัชกาลที่ ๑ กล่าวไว้ว่า “ ครั้น ณ วันอาทิตย์ เดือนอ้าย ขึ้น ๑๐ ค่า สมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคลลงมาเฝ้ากราบทูล พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวว่า เงินที่พระราชทานขึ้นไปปีละ ๑,๐๐๐ ชั่ง นั้น ไม่พอแจกเบี้ยหวัดข้าราชการวังหน้า จะขอรับพระราชทานเงินเติมอีกให้พอแจกจ่าย จึงดารัสว่า เงินเก็บมาได้แต่ส่วยสาอากรก็พอใช้ทานุบารุงแผ่นดิน เหลือจึงได้เอามาแจกเบี้ยวหวัด ก็ไม่ใคร่พอ ต้องเอาเงินกาไรจากตกแต่งสาเภามาเพิ่มเติมเข้าอีก จึงพอใช้ไปได้ปี หนึ่งๆ เงินคงคลังที่สะสมไว้ก็ยังไม่มี กรมพระราชวังบวรฯ ไม่ได้ตามพระราชประสงค์ก็ขัดเคือง มิได้ลงมาเฝ้า เลย______” สร้างความมั่นคงด้านเศรษฐกิจ
- 22. • วิกฤตการณ์ ร.ศ.๑๑๒ สมัยรัชกาลที่ ๕ (พ.ศ.๒๔๓๖) ฝรั่งเศสยื่นคาขาดแก่รัฐบาลสยาม ข้อหนึ่งที่ต้องจ่ายเงิน ๓ ล้านฟรังก์ โดยชาระเป็นเงินเหรียญทันทีเพื่อชดใช้ค่าเสียหายต่างๆ ภายใน ๔๘ ชั่วโมง มิฉะนั้นกองทัพเรือฝรั่งเศสจะ ปิดอ่าวไทยทันที และสั่งทูตฝรั่งเศสออกจากสยาม สยามอาจตกเป็นอาณานิคมของฝรั่งเศสได้ • “ปัญหาของไทยตอนนั้นคือ การที่จะหาเงินจานวนมากมาชาระให้ทันเส้นตาย เสนาบดีพระคลังมหาสมบัติถวาย รายงานว่าเงินในพระคลังมีไม่เพียงพอกับที่ฝรั่งเศสเรียกร้อง แต่มีพระบรมวงศ์ชั้นผู้ใหญ่ทูลเตือนให้ทราบถึงเงินพระ คลังข้างที่จากพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงสะสมไว้ในถุงแดง” จึงถูกนามาใช้สมทบเป็นค่าปรับ • มจ.หญิงพูนพิสมัย ดิศกุล ทรงนิพนธ์ในเรื่อง "เหตุการณ์ ร.ศ.๑๑๒ และเสียเขตแดนใน ร.๕“ ว่า “...ฝรั่งเศสไม่ต้องการ ให้ ไทยจ่ายค่าเสียหายเป็นธนบัตร หากว่าต้องการเป็น "เงินกริ๋งๆ" คราวนี้ก็ต้องเทถุงกันหมด เงินถุงแดงข้างพระที่ ที่ พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๓ ทรงเก็บไว้ ด้วยมีพระราชดารัสว่า "เอาไว้ถ่ายบ้านถ่ายเมือง"ก็ได้ใช้จริงคราวนี้ ผู้ใหญ่เล่าว่า เจ้านายในพระราชวังเอาเงินถวายกันจนเกลี้ยง ใส่ถุงขนออกจากในวังทางประตูต้นสน ไปลงเรือทางท่าราชวรดิฐกันทั้ง กลางคืนกลางวัน...” วิกฤตการณ์ ร.ศ.๑๑๒ สมัยรัชกาลที่ ๕ (พ.ศ.๒๔๓๖)
- 23. • “เงินถุงแดง” เป็น เงินที่พระองค์ท่านทรงได้จากการค้าสาเภาส่วนพระองค์เมื่อครั้งยังทรงดารงพระอิศริยยศ พระเจ้าลูก ยาเธอกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ • นอกจากจะถวายสมเด็จพระบรมชนกนาถใช้ในการแผ่นดินแล้ว ทรงเก็บหอมรอมริบเงินที่ได้จากการค้าส่วนพระองค์ไว้ เป็นจานวนมากโดยเก็บใส่ "ถุงผ้าสีแดง" ไว้ข้างพระแท่นที่บรรทม จึงเรียกกันอีกอย่างหนึ่งว่า “เงินพระคลังข้างที่” คา ว่า “พระคลังข้างที่” ทรงพระราชทานเป็นทุนสารองให้แก่แผ่นดินสาหรับใช้ในยามบ้านเมืองอยู่ในภาวะคับขันในเวลา ต่อมา • เงินในถุงแดงที่ทรงสะสมนี้ประมาณ ๔๐,๐๐๐ ชั่งเศษ โดยก่อนเสด็จสวรรคตได้มีพระดํารัสสั่งเสียมอบเงินถุงแดงนี้ไว้ ใช้ไถ่บ้านไถ่เมือง แต่ได้ทรงขอไว้สําหรับปฏิสังขรณ์วัดวาอาราม ๑๐,๐๐๐ ชั่ง • ซึ่งภายหลังก็จริงดังพระราชดํารัส เมื่อถึงเวลาต้องไถ่บ้านไถ่เมืองกับฝรั่งเศสในสมัย รศ 112 ในสมัยรัชกาลที่ 5 ไทย เราต้องใช้เงิน 3 หมื่นชั่งเศษของพระนั่งเกล้าฯ ไถ่บ้านไถ่เมือง ซึ่งเวลานั้นก็ประมาณ สองล้านห้า-สองล้านหก ซึ่ง เป็นจํานวนเงินที่ไม่น้อยเลย "เงินถุงแดง" มรดกของชาติจากรัชกาลที่ ๓ ที่รักษาเอกราชของชาติ จากวิกฤต ร.ศ.๑๑๒
- 24. • พระวิสัยทัศน์ที่ยาวไกลของรัชกาลที่ ๓ ที่ทรงเห็นภัยคุกคามเอกราชสยาม จากชาติตะวันตกในยุคนั้น ทรงห่วงใยบ้านเมืองและวัดวาอารามที่ทรง สร้างขึ้นไว้ให้เป็นศรีสง่าแก่บ้านเมือง • ในคติจีนมีความเชื่อว่า ถุงผ้าสีแดงสามารถขับไล่ภยันตรายและสิ่งชั่วร้าย ได้ และสื่อความหมายอันเป็นมงคล และความโชคดี สันนิษฐานว่าการเก็บ เงินใส่ถุงผ้าสีแดง อาจได้รับอิทธิพลจากคติจีนดังกล่าว • ในรัฐสมัยรัชกาลที่ ๓ เป็นยุคที่มีการติดต่อค้าขายกับจีนอย่างเฟื่องฟู จึง น่าจะสัมพันธ์กับการนาเงินใส่ซองสีแดงมอบให้ลูกหลานในเทศกาลหรืองาน มงคล ของจีน อันแสดงถึงความมั่งคั่งร่ารวย ความสุขสวัสดิมงคลและ ความโชคดีด้วยเช่นกัน พระวิสัยทัศน์ที่ยาวไกลของรัชกาลที่ ๓
- 25. • ยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น จะมีการค้าขายกับต่างประเทศ สิ่งที่ใช้แลกเปลี่ยนและในระบบเศรษฐกิจการค้าขายระหว่าง ประเทศ จึงน่าจะเป็นเงินเหรียญต่างประเทศที่มีการยอมรับกันในยุคนั้น สมัยรัชกาลที่ ๓ มีเงินต่างประเทศเช่นเงินเม็กซิโก เงินเปรู และเงินรูปีของอินเดีย เป็นต้น ที่ยอมรับในการแลกเปลี่ยน ซื้อขายสินค้ากันอยู่ในเมืองไทยแล้ว แม้ในสมัยนั้นจะ เป็นเงินพดด้วงก็ตาม • สันนิษฐานว่าเงินในถุงแดงน่าจะเป็นเงินต่างประเทศที่ใช้เป็นสื่อในการแลกเปลี่ยนในสมัยนั้น ดังเช่นเหรียญรูปนกของ เม็กซิโก ซึ่งใช้เป็นสื่อในการแลกเปลี่ยนสินค้าที่หลายชาติให้การยอมรับในสมัยนั้น • เหรียญนกเม็กซิโก มีลักษณะเป็นเหรียญกลมแบนมีรูปนกอินทรีย์อยู่ด้านหนึ่ง (รูปนกอินทรีย์กางปีกปากคาบอสรพิษ เป็น สัญลักษณ์ของประเทศเม็กซิโก) ไทยจึงเรียก "เหรียญนก" • เหรียญเงินที่ใช้ตรงกับสมัยรัชกาลที่ ๓ (พ.ศ.๒๓๖๗-๒๓๙๔) สอดคล้องกับที่ฝรั่งเศสกล่าวถึงเงินค่าปรับสงครามของไทยที่ ชาระด้วยเหรียญเม็กซิกัน มีบันทึกในเอกสารฝรั่งเศสที่กล่าวถึงเงินเม็กซิกันที่บรรทุกใส่เรือมาจากสยามในเหตุการณ์ ร. ศ.112 มีน้าหนักประมาณ 23 ตัน "เหรียญนก“ ในเงินถุงแดง
- 27. ผู้คนและสังคมในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น จํานวนประชากรในประเทศไทย ตามบันทึกของบาทหลวงปาลเลอกัวซ์ ที่มา: สังฆราชปาลเลอกัวซ์, เล่าเรื่องเมืองไทย, แปลโดย สันต์ ท. โกมลบุตร(กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์ก้าวหน้า, ๒๕๐๖), น. ๓-๔. เชื้อชาติ จํานวน สยามและลาว ๑,๙๐๐,๐๐๐ คน จีน ๑,๕๐๐,๐๐๐ คน มาลายา ๑,๐๐๐,๐๐๐ คน ลาว ๑,๐๐๐,๐๐๐ คน เขมร ๕๐๐,๐๐๐ คน มอญ ๕๐,๐๐๐ คน กะเหรี่ยง ชอง ละว้า ๕๐,๐๐๐ คน รวม ๖,๐๐๐,๐๐๐* คน
- 28. ผู้คนและสังคมในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น จํานวนประชากรในประเทศไทย ตามบันทึกของจอห์น ครอเฟิร์ด หัวหน้าคณะทูตที่มาถึงกรุงเทพฯ ใน พ.ศ. ๒๓๖๕ ที่มา: เอกสารของครอเฟิร์ด, แปลโดย ไพโรจน์ เกษแม่นกิจ(กรุงเทพฯ : กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, ๒๕๑๕)น. ๙๕. *จํานวนนี้อาจมีการคลาดเคลื่อน เพราะมีการคัดลอกต่อๆกันมา เชื้อชาติ จํานวน สยามและลาว (มีมากที่สุด) ๔,๒๐๐,๐๐๐ คน มอญ ๔๒,๐๐๐ คน เขมร ๕๐,๐๐๐ คน มลายู ๑๕,๐๐๐ คน จีน ๗๐๐,๐๐๐ คน รวม ๕,๑๔๒,๐๐๐* คน
- 29. ด้านสังคมจิตวิทยาในต้นสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ • ตอนปลายรัชกาลที่ ๒ มีชาวจีนอพยพมาเมืองไทยปีละ ๗,๐๐๐ คน และในตอนปลายรัชกาลที่ ๓ ได้เพิ่มปีละ ๑๕,๐๐๐ คน • ชาวจีนที่อพยพเข้ามาเป็นระลอกๆ มีบทบาททางด้านเศรษฐกิจมาก โดยเป็นพ่อค้าคนกลาง เจ้าภาษีนายอากร ผู้ทํา การค้าทางเรือ ผู้เดินเรือค้าขาย และยังใช้เป็นแรงงานที่สําคัญอีกด้วย • ชาวจีนอพยพเหล่านี้ค่อยๆผสมกลมกลืนเป็นส่วนหนึ่งของประชากรไทยในระดับต่างๆ • ในระดับชนชั้นปกครอง เช่น หลวงพิชัยวารีบิดาของเจ้าพระยานิกรบดินทร (โต กัลยาณมิตร) ขุนนางคนสําคัญ สมัย ร.๓มีนามเดิมว่ามั่ง หรือมั่น แซ่อิ๋ง เป็นจีนฮกเกี้ยนเกิดที่ตําบลไซจั๋มกัวยิม เมืองเอ้หมึง อพยพเข้ามาเมืองไทย ในสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทําการค้าสําเภาเจริญขึ้น รัชสมัย ร.๑ ได้เป็นหลวงพิชัยวารี • ข้าราชการที่รัชกาลที่ ๓ ทรงแต่งตั้งเมื่อขึ้นครองราชย์สมบัติ มีหลายคนเป็นคนเชื้อสายจีน เป็นข้าหลวงเดิมมา ตั้งแต่ครั้งรัชกาลที่ ๒ เช่น เจ๊สัวโต เป็นพระยาพิชัยวารี เจ๊สัวบุญมา เป็นพระวิเศษวารี เป็นต้น
- 30. • มีการเคลื่อนย้ายคนจากหัวเมืองใต้และมลายู มีการส่งเรือออกไปรับผู้อพยพชาวมุสลิมส่วนแรกถูกส่งไป อยู่กับพระยาราชวังสรรค์ ตั้งบ้านเรือนอยู่ที่คลองนางหงส์ ริมคลองมหานาคต่อออกไปคลองบางกะปิ พวกที่เดินทางเข้ามาภายหลังถูกส่งออกไปในพื้นที่คลองแสนแสบที่ไกลออกไป • นอกจากนี้ชาวมุสลิมยังตั้งบ้านเรือนกระจายอยู่ในพื้นที่อื่นๆ เช่น บริเวณที่ทําการไปรษณีย์กลางใน ปัจจุบัน เดิมเป็นชุมชนมุสลิมเรียกว่าสุเหร่าบ้านแขก และทางถนนเจริญกรุงฟากตะวันออก ตั้งแต่ ถนนสุรวงศ์ด้านเหนือไปถึงคลองสะพานยาวก็มีหมู่บ้านอิสลาม • ส่วนทางฟากธนบุรีตามแนวคลองบางกอกใหญ่ถึงคลองบางหลวง มีหมู่บ้านอิสลามอยู่กันมาตั้งแต่สมัย อยุธยาและต่อมาในสมัยหลังอาจจะมีมุสลิมที่เข้ามาตั้งบ้านเรือนอยู่ใกล้เคียงกันบริเวณหลังวัดพิชัยญาติ ซึ่งเรียกกันในปัจจุบันว่าบ้านแขก การเคลื่อนย้ายคนกลุ่มมุสลิมในรัชสมัยรัชกาลที่ ๓
- 31. การอพยพชาวลาวในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว • กลุ่มลาวพวน เป็นคนในสังกัดเจ้าพระยาบดินทร์เดชาในรัชกาลที่ ๓ อยู่ในบริเวณต่างๆ เช่น แถบวัดคอกหมูใกล้สี่แยก หลานหลวง บริเวณฝั่งธนบุรีที่บางไส้ไก่ มีวัดลาวเป็นศูนย์กลางชุมชน ลาวที่วัดจักรวรรดิ ลาววัดสุทธิวราราม วัดนี้เรียกว่าวัด ลาวมาก่อนเพราะมีบ้านเรือนของลาวอยู่หลังวัด • เจ้าอนุวงศ์แห่งเวียงจันทน์ ไปตีไทดําแล้วกวาดต้อนมายังกรุงเทพฯ ทูลขอแลกชาวไทดํากับชาวลาวเวียงจันทน์ที่ถูกกวาด ต้อนมาสมัยกรุงธนบุรี และทูลขอให้อาณาจักรลาวเวียงจันทน์เป็นเอกราชไม่ขึ้นตรงกับกรุงเทพฯ แต่รัชกาลที่ ๓ ทรงไม่ อนุญาต เพราะหากยอมก็จะมีกลุ่มอื่นๆขอบ้าง เมื่อไม่พระราชทานเจ้าอนุวงศ์รู้สึกอัปยศ จึงตั้งต้นคิดกบฏ • ปี พ.ศ. ๒๓๗๖ - ๒๓๗๘ เกิดศึกญวน คือหัวพันห้าทั้งหก เมืองพวน เมื่อกองทัพสยามชนะจึงนําชาวพวนและชาวไทดําลง มายังกรุงเทพฯ • ปี พ.ศ. ๒๓๗๙ - ๒๓๘๑ จากพงศาวดารเมืองหลวงพระบาง หลังเจ้าอนุวงศ์สวรรคตราชวงศ์ลาวเวียงจันทน์ล่มสลาย หัว เมืองหลวงพระบางจึงขึ้นตรงต่อสยาม อุปราชเมืองหลวงพระบางยกทัพไปตีเมืองไทดํา กวาดต้อนชาวไทดํามาเป็นเครื่อง ถวายบรรณา
- 32. การเคลื่อนย้ายชาวเวียดนามรัชสมัยรัชกาลที่ ๓ • มีเวียดนามซึ่งเป็นคาทอลิกอพยพเข้ามาจากการเกลี้ยกล่อมของบาทหลวงที่ทางรัฐบาลกรุงเทพฯ ส่งออกไปกับกองทัพ ในปี พ.ศ. ๒๓๘๕ • ได้ตั้งบ้านเรือนเหนือบ้านเขมรริมวัดส้มเกลี้ยง และโปรดฯ ให้สักว่าญวนสวามิภักดิ์กกลุ่มหนึ่ง ส่วนอีกกลุ่มหนึ่ง เจ้าพระยาบดินทร์เดชาส่งมาจากค่ายองเตียนกุน โปรดฯ ให้สักข้อมือว่ากองอาสารบญวน • พระราชทานให้สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอิสเรศรังสรรค์ไว้ใช้สอย ในภายหลังมีเข้ามาอีกก็ส่งให้ไปอยู่ รวมกับกลุ่มเดิมตามศาสนา • ส่วนเวียดนามที่นับถือศาสนาพุทธมีชุมชนอยู่ที่บ้านหม้อ พาหุรัด และบางโพ • กลุ่มหนีภัยทางการเมืองและศาสนา และถูกกวาดต้อนเข้ามาในฐานะเชลยสงครามระหว่างไทยกับเวียดนาม ชาว เวียดนามอพยพและถูกกวาดต้อนเหล่านี้ ก่อให้เกิดการผสมกลมกลืนทางเชื้อชาติ วัฒนธรรมระหว่างชาวไทยและชาว เวียดนามในที่สุด