1. วิชา คณิตศาสตร์ช่างเชื่อม
รหัส 2103 - 2112
หน่วยที่ 6 ระบบส่งกาลังทางกล 2 คาบ
ใบความรู้ เรื่อง 6.1 ความเร็วชนิดต่าง ๆ
 ผู้สอน
 ผู้เรียน
ความเร็วชนิดต่าง ๆ
เมื่อกล่าวถึงความเร็ว ไม่ว่าความเร็วเรื่องใด จะต้องมีระยะทางและเวลาเข้ามาเกี่ยวข้องทุกเรื่อง เพราะว่า
ความเร็วหาได้จากระยะทางต่อหน่วยเวลา ส่วนระยะทางและเวลานั้นจะใช้หน่วยวัดเป็นอะไรนั้นขึ้นอยู่กับงานนั้น ๆ
เช่น รถยนต์คันหนึ่งวิ่งได้ระยะทาง 100 กิโลเมตร ใช้เวลา 1 ชั่วโมงก็แสดงว่า ระยะทาง มีหน่วยเป็น กิโลเมตร เวลา
มีหน่วยเป็น ชั่วโมง ความเร็วมีหน่วย เป็น กิโลเมตร/ชั่วโมง สาหรับความเร็ว มีหน่วยเป็น กิโลเมตร/ชั่วโมง สาหรับ
ความเร็ว ในงานเครื่องมือกลที่ควรจะต้องรู้จัก คือ ความเร็วตัด ความเร็วรอบ และความเร็วขอบ ดังจะได้กล่าว
ต่อไปนี้
ความเร็ว
ความเร็ว ( Velocity : v ) คือ อัตราการเคลื่อนที่ หมายถึง ระยะทางที่เคลื่อนที่จากจุดหนึ่งไปอีกจุดหนึ่งต่อ
หนึ่งหน่วยเวลา ความเร็วที่ใช้ในช่วงนั้น จะวัดระยะทางเป็นเส้นตรง และเส้นรอบวงก็ได้
ฉะนั้น
โดยที่
ระยะทาง นิยมวัดเป็น กิโลเมตร ( km ) , เมตร ( m ) , มิลลิเมตร ( mm )
เวลา นิยมวัดเป็น ชั่วโมง ( h ) , นาที ( min ) , วินาที ( s )
ความเร็ว =
เวลา
ระยะทาง

2. วิชา คณิตศาสตร์ช่างเชื่อม
รหัส 2103 - 2112
หน่วยที่ 6 ระบบส่งกาลังทางกล 2 คาบ
ใบความรู้ เรื่อง 6.1 ความเร็วชนิดต่าง ๆ
 ผู้สอน
 ผู้เรียน
หน่วยของความเร็วต่าง ๆ นั้น ใช้ในงานลักษณะต่างกัน ดังนี้
หน่วยความเร็ว ตัวย่อ ตัวอย่างงาน
กิโลเมตรต่อชั่วโมง กม./ชม. : km/h ความเร็วเส้นตรง ; รถยนต์
เมตรต่อนาที ม./นาที : m/min ความเร็วตัด
เมตรต่อวินาที ม./วินาที : m/s ความเร็วขอบ
มิลลิเมตรต่อนาที มม./นาที : mm/min ความเร็วป้ อน
ในการเคลื่อนที่นั้น บางครั้งในช่วงเวลาหนึ่ง ๆ ความเร็วอาจไม่คงที่ ดังนั้น ในการคานวณนี้ จึงเป็นการ
คานวณหาค่าความเร็วเฉลี่ย ซึ่งความเร็วที่ใช้มากในงานช่างอุตสาหกรรมได้แก่
1. ความเร็วเส้นตรง
2. ความเร็วรอบ
3. ความเร็วขอบ
4. ความเร็วตัด
1. ความเร็วเส้นตรง
ความเร็วเส้นตรง คือ ความเร็วที่เคลื่อนที่ไปในแนวตรง ในทิศทางไปข้างหน้า หรือ ถอยหลัง ไป
ทางซ้ายหรือขวา เช่น ความเร็วที่รถยนต์วิ่งบนถนนได้ 100 กิโลเมตรเป็นต้น
สูตรที่ใช้ในการหาความเร็วเส้นตรง คือ
เมื่อ v = ความเร็ว ( กม./ชม. , ม./นาที )
s = ระยะทาง ( กม. , ม. , มม. )
t = เวลา ( ชั่วโมง , นาที , วินาที )
v =
t
s

3. วิชา คณิตศาสตร์ช่างเชื่อม
รหัส 2103 - 2112
หน่วยที่ 6 ระบบส่งกาลังทางกล 2 คาบ
ใบความรู้ เรื่อง 6.1 ความเร็วชนิดต่าง ๆ
 ผู้สอน
 ผู้เรียน

4. ตัวอย่างที่ 6.1 จารัสขับรถยนต์ในระยะทาง 500 กม. ในเวลา 5 ชั่วโมง จงคานวณหา
1. ความเร็วเฉลี่ย
2. ถ้าขับต่อไปในความเร็วเดิมให้ครบ 1000 กม. จะขับรถนานเท่าไร
วิธีทา จากสูตร v =
t
s
แทนค่า v =
5
500
= 100 กม./ชม.
∴ ความเร็วเฉลี่ย = 100 กม./ชม. ตอบ
เมื่อขับรถได้ระยะทาง 1,000 กม.
จากสูตร v =
t
s
แทนค่า 100 =
t
1000
t =
100
1000
= 10 ชม.
∴ จะขับรถนาน = 10 ชั่วโมง ตอบ
ในความเป็นจริงแล้วจะเห็นได้ว่า ขณะที่รถยนต์วิ่งไปตามถนนความเร็วของรถยนต์ มักจะไม่คงที่เสมอไป
เพราะบางครั้งต้องเร่งเครื่องให้เร็วขึ้นเพื่อแซง และบางครั้งก็ต้องชะลอความเร็วลง เพราะรถคันหน้าขับช้า ถ้าหาก
นามาเขียนเป็นกราฟแสดงความสัมพันธ์ ระหว่างความเร็วกับเวลา จะได้กราฟ ดังนี้
ความเร็วจริง
ความเร็วเฉลี่ย
เวลา ( h )
ความเร็ว ( กม./ชม. )

5. วิชา คณิตศาสตร์ช่างเชื่อม
รหัส 2103 - 2112
หน่วยที่ 6 ระบบส่งกาลังทางกล 2 คาบ
ใบความรู้ เรื่อง 6.1 ความเร็วชนิดต่าง ๆ
 ผู้สอน
 ผู้เรียน
ตัวอย่างที่ 6.2 ชายคนหนึ่งขับรถยนต์ไปตามถนนสายหนึ่ง ซึ่งนามาเขียนกราฟแสดงความสัมพันธ์ระหว่าง
ความเร็วกับเวลาได้ดังรูป จงคานวณ
1. ความเร็วเฉลี่ยโดยประมาณ
2. ระยะทางที่วัตถุเคลื่อนที่ได้
วิธีทา 1. เมื่อพิจารณาจากกราฟจะได้ความเร็วเฉลี่ย = 40 km/h ตอบ
2. จากสูตร v =
t
s
แทนค่า 40 =
5.1
s
∴ s = 40  1.5 = 60 km
∴ ระยะทางที่รถยนต์เคลื่อนที่ได้ = 60 km ตอบ
2. ความเร็วรอบ
ภาษาช่าง เรียกว่า ความเร็วรอบ หรือบางครั้งก็เรียกว่า ความเร็วเส้นรอบวง หมายถึง ระยะที่เคลื่อนที่เป็น
จานวนรอบต่อหนึ่งหน่วยเวลา นิยมวัดเป็น รอบต่อนาที ( Revolutions หรือ Rounds per minute : rpm )
ตัวอย่าง เช่น ความเร็วหมุนของล้อ มู่เล่ ( Flywheel ) ล้อสายพาน ฟันเฟือง ล้อหินเจียระไน ความเร็ว
รอบของงานกลึง ความเร็วรอบของดอกสว่าน ในงานเจาะ ความเร็วรอบของดอกกัดของเครื่องกัด หรือชิ้นส่วน
อื่น ๆ ของเครื่องจักรที่ต้องหมุน เป็นต้น
ความเร็วจริง
ความเร็วเฉลี่ย
เวลา ( h )
ความเร็ว ( กม./ชม. )
50
40
30
20
10
0
0.5 1 1.5

6. วิชา คณิตศาสตร์ช่างเชื่อม
รหัส 2103 - 2112
หน่วยที่ 6 ระบบส่งกาลังทางกล 2 คาบ
ใบความรู้ เรื่อง 6.1 ความเร็วชนิดต่าง ๆ
 ผู้สอน
 ผู้เรียน
ประโยชน์การรู้ความเร็วรอบในงานช่าง คือ นาไปตั้งความเร็วรอบของงานหรือเครื่องมือตัด ชนิดนั้น ๆ ได้
ถูกต้อง ทาให้ยืดอายุการใช้งานของเครื่องมือตัด และประหยัดเวลาการทางาน ทาให้ลดต้นทุนราคาสินค้าที่ผลิต
ข้อเสีย ในกรณีใช้ความเร็วรอบสูงกว่าความเป็นจริงจะทาให้อายุการใช้งานของเครื่องมือตัด มีอายุสั้นกว่า
กาหนดเวลา จะต้องเสียเวลาเปลี่ยนเครื่องมือตัด และเสียเวลาจับคมตัดใหม่ และในกรณีใช้ความเร็วรอบช้ากว่าปกติ จะ
ทาให้เสียเวลาการทางาน ทาให้ผลิตสินค้าได้ปริมาณน้อยลงกว่าความเป็นจริง
จะเห็นได้ว่า ถ้าใช้ความเร็วรอบเร็วเกินไปหรือช้าเกินไป จะเกิดผลเสียจึงจาเป็นจะต้องเลือกใช้ความเร็วรอบให้
เหมาะสมกับชนิดของงานนั้น
3. ความเร็วขอบ
ความเร็วขอบ หมายถึง ระยะทางที่จุดๆหนึ่งบนขอบล้อเคลื่อนที่ไปต่อหนึ่งหน่วยเวลา นิยมวัดเป็น เมตรต่อ
วินาที หรือ การคานวณหาระยะทางเส้นรอบวงคูณด้วยความเร็วรอบ แต่คิดในเวลา 1 วินาที ใช้งานเกี่ยวกับงานล้อหิน
เจียระไน มู่เล่ และล้อสายพาน เป็นต้น
จากรูป จุด P เป็นจุดๆหนึ่งบนขอบล้อ ขณะที่ล้อหมุน จุด P ก็จะหมุนตามไปด้วย ความเร็วที่ จุด P เคลื่อนที่
นั้น เรียกว่า ความเร็วขอบ
จะได้ว่า ระยะทางของจุด P เมื่อหมุน 1 รอบ = dπ , เมื่อ d เป็น มม.
ระยะทางของจุด P เมื่อหมุน 2 รอบ = dπ .2
ดังนั้น ระยะทางของจุด P เมื่อหมุน n รอบ = dπ .n เมื่อ n มีหน่วยเป็น รอบ/นาที
d
V
P
v

7. วิชา คณิตศาสตร์ช่างเชื่อม
รหัส 2103 - 2112
หน่วยที่ 6 ระบบส่งกาลังทางกล 2 คาบ
ใบความรู้ เรื่อง 6.1 ความเร็วชนิดต่าง ๆ
 ผู้สอน
 ผู้เรียน
นั่นคือ
ความเร็วขอบ มีหน่วยเป็น เมตร / วินาที จึงใช้สูตร
โดยให้
v = ความเร็วขอบ ( ม./วินาที )
d = เส้นผ่านศูนย์กลาง ( มม )
n = จานวนรอบที่หมุนใน 1 นาที ( รอบ / นาที )
หมายเหตุ ในสูตรที่หารด้วย 1000 และ 60 เพราะต้องการเปลี่ยนหน่วยความยาว เส้นผ่านศูนย์กลาง จาก
มิลลิเมตร เป็นเมตร ( 1000 มม. = 1 ม. ) และจาก นาทีทาให้เป็นวินาที ( 60 วินาที = 1 นาที )
ตัวอย่างที่ 6.3 จงหาความเร็วขอบของล้อหินเจียระไนที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางขนาด 350 มม. หมุนด้วยความเร็ว
รอบ 1,350 รอบ/นาที
วิธีทา จากสูตร v ( ความเร็วขอบ ) =
601000
dn

π
ม./วินาที
แทนค่า v =
601000
350,135014.3


ม./วินาที
v = 24.72 ม./วินาที
 ความเร็วขอบของล้อหินเจียระไน = 24.72 ม./วินาที ตอบ
v ( ความเร็วขอบ ) =
601000
dn

π
เมตร/วินาที
v ( ความเร็วขอบ ) = dπ n มม./นาที

8. รูป 2.4 สกายบุ๊ค
วิชา คณิตศาสตร์ช่างเชื่อม
รหัส 2103 - 2112
หน่วยที่ 6 ระบบส่งกาลังทางกล 2 คาบ
ใบความรู้ เรื่อง 6.1 ความเร็วชนิดต่าง ๆ
 ผู้สอน
 ผู้เรียน
4. ความเร็วตัด
ความเร็วตัด เป็นความเร็วที่ใช้กับงานกลึง งานกัด และงานเจาะ ความจริงแล้วก็คือ ค่าความเร็วขอบ
นั่นเอง ต่างกันตรงที่มีหน่วยวัดเป็น เมตร/นาที แต่เนื่องจากในงานกลึง งานกัด และงานเจาะ
เศษโลหะถูกตัดเฉือน มีการไหลของเศษโลหะออกมา จึงเรียกว่า ความเร็วตัด
ความเร็วตัด หมายถึง ความเร็วรอบที่ใช้กับการตัดเนื้อโลหะมีเศษออกมา เช่น งานกลึง งานกัด งานคว้าน
และงานเจาะ เป็นต้น นิยมวัดเป็น เมตร/นาที
จากสูตร
ความเร็วตัด มีหน่วยเป็น เมตร/นาที ดังนั้น สูตรในการหาความเร็วตัด คือ
โดยให้
v = ความเร็วตัด ( เมตร/นาที )
d = เส้นผ่านศูนย์กลาง ( มม. )
n = จานวนรอบที่หมุนใน 1 นาที ( รอบ / นาที )
v ( ความเร็วตัด ) = dπ n มม./นาที
v ( ความเร็วตัด ) =
1000
dnπ
เมตร/วินาที
P
v

9. วิชา คณิตศาสตร์ช่างเชื่อม
รหัส 2103 - 2112
หน่วยที่ 6 ระบบส่งกาลังทางกล 2 คาบ
ใบความรู้ เรื่อง 6.1 ความเร็วชนิดต่าง ๆ
 ผู้สอน
 ผู้เรียน
ข้อสังเกต ความเร็วตัดเทียบได้กับความยาวของเศษโลหะที่ตัดออกได้ใน 1 นาที
หมายเหตุ ในสูตรที่หารด้วย 1000 เพราะต้องการเปลี่ยนหน่วยความยาวเส้นผ่านศูนย์กลาง จาก มิลลิเมตร
เป็นเมตร ( 1000 มม. = 1 ม. )
ตัวอย่างที่ 6.4 ต้องการกลึงงานชิ้นหนึ่ง ขนาดวัดผ่านศูนย์กลาง 30 มม. ด้วยความเร็วตัดเท่าไร ถ้าจะต้องกลึง
ด้วยความเร็วรอบ 250 รอบ/นาที
วิธีทา จากสูตร v ( ความเร็วตัด ) =
1000
dnπ
ม./นาที
แทนค่า v =
1000
2503014.3 
ม./นาที
v = 23.55 ม./นาที
 กลึงชิ้นงานด้วยความเร็วตัด = 23.55 ม./นาที ตอบ
ตัวอย่างที่ 6.5 จงหาความเร็วรอบที่ใช้ในการกลึงชิ้นงานขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางขนาด 45 มม. ด้วยความเร็วตัด
35 ม./นาที
วิธีทา จากสูตร v ( ความเร็วตัด ) =
1000
dnπ
ม./นาที
แทนค่า 35 =
1000
n4514.3 
ม./นาที
n =
4514.3
100035


ม./นาที
= 247.70248 รอบ/นาที
 กลึงชิ้นงานด้วยความเร็วรอบ = 23.55 รอบ/นาที ตอบ