lecture.jpg (350×350)

1. 1. Õýëç¿é, ò¿¿íèé ñóäëàõ ç¿éë
2. Õýëç¿éí ¿íäñýí îéëãîëòóóä
• -Õýëç¿éí óòãà
• -Õýëç¿éí õýëáýð
• -Õýëç¿éí àðãà
• Õýëç¿éí àé
3. ¯ãç¿é íü õýëç¿éí íýã ñàëáàð áîëîõ íü

2.  Õýëíèé íýãæ¿¿ä íü íýã íü íºãººòýé㺺 ýñðýãöýõèéí
çýðýãöýý áàñ áèå áèåý íºõºæ, äàâõàðëàí øàòàëæ òîãòñîí
áàéäàã.

3. ÀÂÈÀËÁÀÐIV
¯ÃÝËÁÝÐIII
¯Ã¯¯ËÁÝÐII
ÖÎÃÖÎËÁÎÐI
ÈÕ
ÍÝÃÆ
ÁÀÃÀ
ÍÝÃÆ
ÍÈÉËÌÝË
¯Ã¯¯ËÁÝÐ
ÕÎËÁÎÎ ¯Ã
Á¯ÒÝÝÂÝÐ
¯ÍÄÑÝÍ
íýãæ
ÇÀÂÑÐÛÍ
íýãæ
Á¿òýýâðèéí
á¿òöýä îðîëöîõ
Õ¿ðòýãäýõ
Óòãà ÿëãàõ
¿ã á¿òýýõ, õóâèëãàõ
Õîëáîî ¿ã á¿òýýõ
ªã¿¿ëáýð á¿òýýõ
¯éë ÿâäëûã
èëýðõèéëýõ, ìýäýýëýõ,
õàðèëöàõ
Õýðýã ÿâäëûã
èëýðõèéëýõ, ìýäýýëýõ,
õàðèëöàõ

4. ÀÂÈÀËÁÀÐIV
¯ÃÝËÁÝÐIII
¯Ã¯¯ËÁÝÐII
ÖÎÃÖÎËÁÎÐI
ÈÕ
ÍÝÃÆ
ÁÀÃÀ
ÍÝÃÆ
ÍÈÉËÌÝË
¯Ã¯¯ËÁÝÐ
ÕÎËÁÎÎ ¯Ã
Á¯ÒÝÝÂÝÐ
¯ÍÄÑÝÍ
íýãæ
ÇÀÂÑÐÛÍ
íýãæ
Õýëíèé õàìãèéí
áàãà ìàòåðèàëëàã
Õàìãèéí áàãà
óòãàò íýãæ
Íýðëýëòèéí íýãæ
Íýðëýëòèéí
äýëãýðýíã¿é íýãæ
Õàðèëöààíû õàìãèéí
áàãà íýãæ
Õàðèëöààíû äýýä
ò¿âøíèé íýãæ

5.  Õýëç¿éí áàéãóóëëûã ñóäëàõ õýë
øèíæëýëèéí ñàëáàð óõààíûã õýëç¿é ãýíý.
 Õýëç¿éí áàéãóóëàë ãýäýã íü õýëýõ ÿâöàä
òóõàéí õýëíèé ¿ãñ á¿òýõ, õóâèëàõ,
ºã¿¿ëáýð, ýõ á¿òýõ, áàéðëàõ ç¿é òîãòëûí
öîãöûã õýëíý.
grammatike
techne
áè÷èã ¿ñãèéн
óðëàã /ãð./

6.  Õýëýõ ÿâöàä ¿ãñ õóâèëàõ, õîëáîî ¿ã á¿òýõ,
ºã¿¿ëáýð áîëîí öîãöîëáîð á¿òýõ ç¿é òîãòîë
ÕÝËǯÉÍ ¯ÍÄÑÝÍ ÍÝÃÆ
ÕÝËǯÉÍ ¯Ã
 ¯ãñ íü õýëç¿éí ç¿é òîãòëîîð õàðèëöàí õîëáîãäîæ
õîëáîî ¿ã, óëìààð ¿ã¿¿ëáýð öîãöîëáîðûã
á¿òýýæ, ìýäýýëýë áîëíî.
ÎÁÜÅÊÒÈÂ
 Õýëç¿éã äóðàà𠺺ð÷èëæ, çàñ÷ áîëäîãã¿é

7. Õýëç¿éí ñàëáàð óõààí
¯ÃǯÉ
Õýëç¿éí ¿ãèéã
õýëáýð á¿òöèéí
òàëààñ
ªÃ¯¯ËÁÝÐǯÉ
Õýëç¿éí ¿ãèéí ¿¿ðýã,
õàðüöààã õýëáýð óòãûí
òàëààñ

8. Õýëç¿éí ¿ãèéí ¿¿ðýã õàðüöààã áóþó
õàðèëöààíû ¿íäñýí íýãæ áîëîõ ºã¿¿ëáýðèéí õàì
á¿òöýä áàéãàà õýëç¿éí ¿ãèéí õèéñâýð óòãà
áóþó õýëç¿éí óòãà, ò¿¿íèéã èëð¿¿ëýõ
õýëáýð, ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã, õàðüöàà çýðãèéã
ñóäàëíà.

9. Õýëç¿éí ¿ãèéí á¿òýõ õóâèëàõ ç¿é òîãòëûã
áóþó õýëç¿éí ¿ãèéã õýëáýð, á¿òöèéí òàëààñ
íü óòãàòàé õîëáîæ ñóäàëíà.
Ìîðôîëîãèÿ ãýäýã íü morph(õýëáýð),
logos(ñóäëàë, ñóðãààë) áóþó õýëáýð ñóäëàë
ãýñýí ãåðåã ¿ãíýýñ ãàðàëòàé.

10. ¯ã òóñ á¿ðèéí ¿ãèéí ñàíãèéí áîäèò óòãààñ
õèéñâýð, õýñýã á¿ëýã ¿ãýíä áàéäàã òºðºë
á¿ðèéí õàðüöàà çààõ óòãûã õýëç¿éí óòãà ãýíý.
ÕÝËǯÉÍ ÓÒÃÀ
¯ãèéí ñàíãèéí
óòãà
Þìñ ¿çýãäýë, Øèíæ ÷àíàð
Òîî õýìæýý, ¿éë õºäëºë
Îðîí áàéð, Öàã õóãàöàà
Òóõàéí ¿ãèéã áóñàä ¿ãýýñ
ÿëãàíà
Õýëç¿éí óòãà
Òýäãýýð þìñ ¿çýãäëèéí õîîðîíäûí
õàðüöààã çààíà

11. Íýðëýí òýìäýãëýõýä
 Íýã
Õîëáîî ¿ã, ºã¿¿ëáýð
á¿òýýõýä
 Õýä õýä
¯ÃÈÉÍ ÑÀÍÃÈÉÍ ÓÒÃÀ ÕÝËǯÉÍ ÓÒÃÀ
Ìîíãîë Óëñûí õèëèéã õóóëèàð áàòàòãàíà
5 ¿ãèéí ñàíãèéí óòãà
Ìîíãîë: 2
Óëñûí: 2
Õèëèéã: 2
Õóóëèàð: 2
Áàòàòãàíà: 3
ÍÈÉÒ: 11 õýëç¿éí óòãà

12. Õýëç¿éí óòãà èëýðõèéëæ áàéãàà õýëíèé
õýðýãë¿¿ð áóþó ìàòåðèàëëàã èëýðëèéã õýëç¿éí
õýëáýð ãýíý.
ÕÝËǯÉÍ ÕÝËÁÝÐ
grammatical form
Èë, áîäèò Õîîñîí

13. òîãëîîìóóäààðàà Áàðóóí òèéø ýðãý
 -óóä: îëîí òîî
 -ààð: ¿éëäýõèéí òèéí ÿëãàë
 -àà: õàìààòóóëàõ
 ººðºº ¿éëäýõ õýâ
 ýíãèéí ¿éëäýõ áàéäàë
 Õî¸ðäóãààð áèåä øóóä
çàõèðàõ
Õýëç¿éí
1 õýëáýð
Õýëç¿éí
1 óòãà
Çàëãàìàë
õýë
Õýëç¿éí
1
õýëáýð
Õýëç¿éí
îëîí óòãà
íóãàðõàé

14.  Õýëç¿éí íýã óòãàòàé áîëîâ÷ ººð ººð õýëáýðòýé
íýãæ;
¿éëäýõ
-ààð -ýýð -îîð -ººð

15. Õýëøèíæëýëä õýëç¿éí óòãà, õýëáýð õî¸ðûí
íýãäëèéã õýëç¿éí àðãà ãýäýã.
Õýëç¿éí àðãà
Íýã ¿ãèéí á¿òöèéí õ¿ðýýíä
õýëç¿éí óòãà èëð¿¿ëýõ
àðãà
Õî¸ð áà ò¿¿íýýñ äýýø ¿ãèéí
á¿òöèéí õ¿ðýýíä õýëç¿éí
óòãà èëð¿¿ëýõ àðãà
íèéëýã àðãà Çàäëàã àðãà
Õýëç¿éí àðãà
grammatical method

16. Íýã òºðëèéí åðºíõèé õèéñâýð õàðüöàà
çààæ áàéãàà õî¸ð áà ò¿¿íýýñ äýýø õàðèëöàí
ýñðýãöñýí õýëç¿éí óòãóóäûí íýãäëèéã
õýëç¿éí àé ãýíý.
Õýëç¿éí àé
grammatical category

17. Жинхэнэ нэрийн ай
хамаатуулах
Тийн ялгал
тоо
Тооны ай
Олон тоо
Ганц тоо

18. Үйл үгийн ай
Холбох, төгсгөх
хэв
байдал
Хэлзүйн ай
Утгын
эсрэгцэл,
нэгдэл

19. Áè ÿâëàà
Ìýäýãäýæ
ºíãºðñºí öàã
Îäîî, èðýýä¿é öàãòàé
ýñðýãöýí íýãäýæ
öàãèéí àéã á¿ðä¿¿ëíý
Íèéëýã
àðãààð
-ëàà
íºõöºëººð
Þóã
èëð¿¿ëýâ
Þóãààð
èëðýâ
ßàæ
èëðýâ
ßìàð óòãàòàé
ýñðýãöýí íýãäýâ
Õýëç¿éí
óòãà
Õýëç¿éí àéÕýëç¿éí
àðãà
Õýëç¿éí
õýëáýð

20.  Ï.Áÿìáàñàí, Õýëç¿éí óòãà, õýëáýð, êàòåãîðè, ÓÁÄÑ-èéí ÝØÀÁ¹1(XIV),
1981, 67-77 òàë
 Ö.ªíºðáàÿí, Îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýëíèé ¿ãç¿é, Óá., 1994, 5-13 òàë
 Ö.ªíºðáàÿí, Îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýëíèé ¿ãç¿é, Óá., 2004,
 Î.Ñ.Àõìàíîâà, Ñëîâàðü ëèíãîâèñòè÷åñêèõ òåðìèíîâ, Ì.,1966, 112-114
 Â.È.Êîäóõîâ, Ââåäåíèå â ÿçûêîçíàíèå. Ì., 1979
 Â.À. Êî÷åðãèíà, Ââåäåíèå â ÿçûêîçíàíèå. Îñíîâû ôîíåòèêè-ôîíîëîãè,
ãðàììàòèêè, Ì.,1979.
 Ä.Òºìºðòîãîî, Õýë øèíæëýëèéí íýð òîìú¸îíû õóðààíãóé òîëü, Óá., 2004
 P.H.Matthews, The Consice Oxford Dictionary of Lihguistics,Oxford,1997
 http:// Êhelzasag.mn/ âåéá ñàéò