1. Б.Сүх-Очир
Мэргэжлийн Нийгмийн Ажилтны Нийгэмлэгийн
захирал, УБИС-ийн багш

2. Нийгмийн ажлын мэргэжлийн хөгжлийг дараах
үндэслэлээр тайлбарлаж болно


Хүмүүсийн хамтын амьдралын харилцаанаас
үүссэн олон асуудал нь нийгмийн ажлын
хурдацтай хөгжлийн гол түлхэц юм. Өөрөөр
хэлбэл янз бүрийн соѐл, нийгэмд аж төрөх ѐсны
харилцан адилгүй нөхцөлд урган гарч буй
аливаа асуудлыг шийдэх явцад нийгмийн ажил
улам боловсронгүй болж, салбарлан хөгжсөөр
байна.
Хүмүүсийн хэрэгцээ, нийгмийн хөгжил,
өөрчлөлтөнд тулгуурлан хувьсан өөрчлөгдөж
байдаг. Нийгмийн ажлын энэ шинж нь нийгмийн
шинжлэх ухааны онцлог юм. Нийгмийн ажил
бол үнэт зүйл, онол, практик хосолсон цогц
систем юм.

3. Нийгмийн ажлын мэргэжилд онол, практикийг
салангид ойлгож болохгүй
 Практик гэдэг нь онол,
мэдлэгээ амьдралд
хэрэгжүүлэн тодорхой
өөрчлөлтийг авчирч
байгаа үйл ажиллагаа
юм.
 Нийгмийн ажлын
мэргэжлийн хандлага,
онол, загварууд нь
нийгмийн ажлын
онолын хэлхээсийг
бүрдүүлж, онол арга
зүйн үндэслэлээр
хангана

4. Өнөөгийн нийгмийн ажил










Нийгмийн ажлын түүх
Хэрэгцээ шаардлага
Эхлэл 1996-2008
Хөгжлийн үе шат
Боловсон хүчний асуудал
Ажлын байрны тодорхойлолт
Орчин / ажлын байр/
Эрх зүйн орчин
Арга зүй / сургалт/
Алдаа сургамж

5. Îëîí Óëñûí Íèéãìèéí Àæèëòíû Õîëáîîíîîñ
ãàðãàñàí òîäîðõîéëîëò, 2002 îí
 Íèéãìèéí àæèë íü ººð ëºëòèéã äýìæèæ õ¿ì¿¿ñèéí
õàðèëöààí äàõü áýðõøýýëòýé àñóóäëûã
øèéäâýðëýõ, õ¿ì¿¿ñèéí ñàéí ñàéõíû òºëºº òýäíèé
ýðõ ºëºº áîëîìæèéã íü ºðãºæ¿¿ëýõ, òýäíèéã
àäâàðæóóëàõàä òóñëàõ ìýðãýæëèéí ¿éë
àæèëëàãàà þì. Íèéãìèéí àæëûí òóëãóóð çàð èì íü
õ¿íèé ýðõèéí çàð ìóóä áàéäàã. Íèéãìèéí àæèë íü
õ¿íèé çàí áàéäàë, íèéãìèéí òîãòîëöîîíû îíîëä
òóëãóóðëàí õ¿í îð èíòîéãîî õàðèëöàõ õàðèëöààíä
íºëººëæ îðîëöîíî.

6. нийгмийн ажилтан гэж хэн бэ
 Íèéãìèéí àæèëòàí íü õóâü õ¿í, ãýð á¿ë, á¿ëýã îëîí
íèéòèéã õºãæ¿¿ëæ òýäýíä òîõèîëäñîí áýðõøýýëèéã
äàâàí òóóëàõ, íººö áîëîìæèéã íü áîäèò áàéäàë áîëãîõîä
íü òóñëàõ çîðèëãîòîé ìýðãýæëèéí ¿éë àæèëëàãàà
ÿâóóëäàã ìýðãýæèëòýí þì.
 ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÕÀËÀÌÆÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÕÓÓËÈÉÍ ÇÀÀËÒÀÀÐ
Íèéãìèéí àæèëòàí íü õàëàìæ õ¿ðòýõ èðãýäèéã ¿íýí çºâ
òîäîðõîéëîã÷, îëîí íèéòèéí îðîëöîîíä òóëãóóðëàí îëîí
íèéòèéã èäýâõèæ¿¿ëýã÷, ÷àäâàðæóóëàã÷, ìýäýýëëýýð
õàíãàã÷, ñóäëàà÷ þì.

7. Нийгмийн ажлын хөгжлийн чиг хандлага
 Нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх явцад анхаарлаа
хандуулдаг
 Хувь хүний нөөц чадавхи болон оролцоонд
тулгуурлан үйлчилгээ үзүүлэхэд анхаарч, хамтын
үйл ажиллагааг дэмжин ажилладаг.
 Хүний эрхийн зарчмуудыг удирдлага болгодог.

8. Цаашид хэрэгжүүлэх саналууд










Ажлын байрны тодорхойлолт
Мэргэжлийн удирдлагаар хангах
Баримтжуулалт
Оролцоог хангах
Өөрчлөлтийг хэмжих
Чадваржуулах
Тасралтгүй хөгжүүлэх
Мэдээлэл өгөх Зөвлөгөө өгөх
Эрх зүйн орчин
Ажлын байрны баталгаа, ажилтны ур чадвар

9. Ажлын байрны тодорхойлолт
 Хувь хүнд нийгмийн ажлын үйлчилгээ үзүүлэх
 Хамт олон бүлэг болон гэр бүлд нийгмийн ажлын
үйлчилгээ үзүүлэх
 Олон нийт болон орон нутгийн хөгжилтэй
холбогдсон нийгмийн ажлыг зохион байгуулах
 Холбогдох хууль, тогтоомжийн хэрэгжилтийг
хангах

10. Мэргэжлийн удирдлага
 Мэргэжлийн удирдлагаар хангах үйл явц нь
ажилтнуудад өөрсдийн мэдлэг, чадвараа ашиглан
ажлаа үр нөлөө, үр ашигтайгаар гүйцэтгэхэд
туслах асуудалд анхаарлаа хандуулдаг.
 Зааж сургах, удирдан зохион байгуулах, боломж
олгох гэсэн 3 гол үйл ажиллагаанаас бүрдэнэ.
 Мэргэжлийн удирдлагаар хангах үйл явц нь
үйлчилгээний чанар, мрэгжлийн хувьд өсч
дэвшихэд чухал нөлөө үзүүлдэг.

11. Баримтуулалт


Баримтжуулалт гэхээр фото зураг эсвэл үйл ажиллагааны
тайлан гэж ойлгох тохиолдол элбэг байдаг.
Нийгмийн ажилтан хэн нэгэн ялтантай ажиллахдаа заавал
хувийн тэмдэглэл болон үйл ажиллагаагаа баримтжуулах
тэмдэглэл хөтлөх шаардлагатай байдаг. Жишээ нь:

Үйл явцын тэмдэглэл

Нөхцөл байдлын үнэлгээ

Уулзалтын тэмдэглэл

Ярилцлагын түлхүүр асуултууд

Үйлчлүүлэгчийн зүгээс илгээсэн захидал

Гэрээ

Төлөвлөгөө, тайлан, дүгнэлт

Аудио, видео хуурцаг гэх мэт

12. Ёс зүйн хэм хэмжээ
Мэргэжлийн хил хязгаар
Үйлчлүүлэгчийн өмнө хүлээх хэм хэмжээ
Мэргэжил нэгтнийхээ өмнө хүлээх хэм хэмжээ
Байгууллагын өмнө хүлээх хэм хэмжээ
Нийгмийн ажлын мэргэжлийн өмнө хүлээх хэм
хэмжээ

13. Оролцоо
Нийгмийн ажлын үйлчилгээнд үйлчлүүлэгчийн
оролцоо маш чухал. Учир нь нийгмийн ажилтан эмч
адил үзээд оношлоод, жор бичээд эмчлэх биш,
гагцхүү тухайн үйлчлүүлэгчийн өөрийгөө өөрчлөх
гэсэн сэдэл, оролцоон дээр тулгуурладаг. Ингэж байж
үйлчилгээний эцэст үр дүн, өөрчлөлт бий болдог.
 Оролцооны арга барилаар ажиллана гэдэг нь хүн бүр
өөрийн амьдралын туршлага дээрээ тулгуурлан,
тухайн асуудалд өөрийн гэсэн шүүмж, бодол санаагаа
илэрхийлэхийн зэрэгцээ хэрхэн шийдвэрлэхэд
өөрийн биер оролцох үйл явц юм.
 Оролцоог бүрэн утгаар нь ашигаж чадаагүй
тохиолдолд үйлчлүүлэгчид өөрчлөлт гарах,
чадваржих гэсэн ойлголт бүрхэг болно. Иймээс аль
болох тухайн үйлчлүүлэгчийн хэрэгцээг зөв
тодорхойлох, нөөц бололцоо, давуу талыг сайн олж
харах хэрэгтэй.

14. Зөвөлгөө өгөх







Зөвлөгч нь сайтар сонсож, тайвшруулан, болж
буй зүйлд бодитоор хандан шийдвэр гаргахад
нь нөлөөлөх үүрэгтэй. Зөвлөгч байхын тулд
дараах чанарыг эзэмшсэн байх ѐстой.
Сэтгэлээ хуваацаж чаддаг
Сонсох чадвар сайтай
Хүнтэй ажиллах сонирхолтой
Нууцыг хадгалах чадвартай
Асуудалд дүн шинжилгээ хийх чадвартай
Тэвчээртэй гэх мэт

15. Чадваржуулалт
 өөрсдийн амьдралын тухайн үеийн нөхцлийн
нийгэм, эдийн засаг, улс төрийн орчин, нөхцөл
байдлыг ойлгох
 өөрсдийн хувь хүний ба улс төрийн эрх мэдэл,
хүчин чадлаа тодорхойлох, нэмэгдүүлэх,
сайжруулах
 амьдралын нөхцлөө сайжруулахын тулд
ганцаарчилан болон бусадтай нэгдэж, хамтарч
ажиллахад ялтныг дэмжин туслах үүднээс
нийгмийн ажилтны гаргаж буй шийдвэр үйл
ажиллагааг хамаарна.

16.  Хүч чадал гэдэг нь бусдын зан үйлд нөлөлөх,
олон нийтийн санаа бодлыг өөрчлөлт хийхэд
нөлөөлж чадах чадварыг хэлнэ.
 Чадваржуулалтын арга барил нь хувь хүн хэдий
асуудалд учирсан хэдий ч түүнийг даван туулахад
шаардагдах ур чадварыг эзэмших нөөц чадвартай
ба ялтанд учирч буй бэрхшээл саад нь голдуу
нөөц баялгийн хомсдол болон нийгмийн зүгэээс
учруулах саад тотгороос үүдэлтэй байдаг гэсэн
үзэл санаанд суурилдаг.

17. Өөрчлөлт







Хувь хүний өөрчлөлт эерэг болон сөрөг байж болох
хэдий ч энэхүү өөрчлөлтийг хэмжих шалгуур
үзүүлэлтээс ихээхэн шалтгаалдаг. Иймээс суурь
өгөгдөл болгож анхны мэдээлэл, нөхцөл байдал,
хандлага, харилцааны болон биеэ авч явах байдал
зэргийг тодорхойлох нь зүйтэй байдаг.
Олон улсын хэмжээнд дараах 5 өөрчлөлтийг
шалгуур үзүүлэлтийн хамт авч үзсэн байдаг.
Хувь хүнд агрч буй өөрчлөлт
Гэр бүлийн гишүүд, найз нөхдөд гарч буй өөрчлөлт
Амьдарч буй нөхцөл байдал, орчинд гарч буй
өөрчлөлт
Олон нийтийн хандлагад гарч буй өөрчлөлт
Бодлогод гар буй өөрчлөлт

18.  Үр дүн
 Үр ашиг
 Үр шим
 Үр өгөөж
 Үр нөлөө