2014 оны 3 улиралын байдалаар

1. Ажилгүйдэл
МУБИС-ын Нийгмийн ажлын
магистрант А.Аспандияр

2. Агуулга
• Ажилгүйдэл гэж юу вэ?
• Ажилгүйдлийн шалтгаан
• Ажилгүйдлийн төрөл
• Ажилгүйдлийн түвшин
• Ажилгүйдлийг бууруулах арга зам
• Дүгнэлт

3. 1. Ажилгүйдэл гэж юу вэ?
• Тухайн улсын нийт хүн амын хэдэн хувь нь
эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам, түүнд
эзлэх ажилгүйчүүдийн болон ажиллагсдын
хувь, эдийн засгийн идэвхитэй бус хүн
амыг илэрхийлсэн цогц үзүүлэлт юм.
• Ажилгүй бөгөөд ажил хийхэд бэлэн, ажил
идэвхтэй хайж байгаа хөдөлмөрийн насны
хөдөлмөрийн чадвартай хүмүүсийг хэлнэ.

4. Ажилгүйдлийг тодорхойлох нь:
Тухайн улсын нийт хүн амыг эдийн засгийн
идэвхитэй ба эдийн засгийн идэвхигүй гэж хоёр
ангилдаг.
Нийт хүн ам
ЭЗ-ийн
идэвхитэй хүн
ам
Ажилгүйчүүд
Ажиллагсад
ЭЗ-ийн
идэвхигүй хүн
ам

5. 2. Ажилгүйдлийн шалтгаан
• Хөдөлмөрийн зах зээлийн хөгжил сул
дорой
• Боловсролын тогтолцоо муу
• Шилжилт хөдөлгөөн
• Гадаадын ажилллах хүчний импорт

6. Ажилгүйдлийн бий болох
шалтгаан
Эдийн засаг уналт, бууралт, хямралт,
өсөлтийн байдлаар хөгждөг учир
үйлдвэрлэлийн уналтын үед
ажилгүйдэл бий болох бөгөөд өөрөөр
хэлбэл нийт эрэлтийн бууралтаас
хамаараад ажилгүйдэл бий болдог.

7. 3. Ажилгүйдлийн төрөл
Эдийн засгийн тухайн үеийн нөхцөл
байдалтай холбоотойгоор ажилгүйдэл үүсэх
шалтгаан харилцан адилгүй байдаг. Макро
эдийн засгийн онолд ажилгүйдлийг үүсч буй
шалтгаанаас нь хамааруулаад 4 төрөлд
ангилдаг.
• Завсрын ажилгүйдэл
• Улирлын ажилгүйдэл
• Бүтцийн ажилгүйдэл
• Мөчлөгийн ажилгүйдэл

8. Ажилгүйдлийн төрөл
• Завсрын ажилгүйдэл: Хүн амын
аливаа шилжилт хөдөлгөөнөөс үүсэн
бий болох ажилгүйдэл.
• Улирлын ажилгүйдэл: Улирлын
чанартай ажил мэргэжлээс шалтгаалан
бий болж байгаа ажилгүйдэл.

9. Ажилгүйдлийн төрөл
• Бүтцийн ажилгүйдэл: Ажил мэргэжлийн
онцлогоос шалтгаалан, техник технологи,
хөгжил дэвшилтэй нийцэж чадаагүйгээс энэхүү
ажилгүйдэл үүснэ.
• Мөчлөгийн ажилгүйдэл: Эдийн засгийн уналт
сэргэлт зэрэг эдийн засгийн тогтворгүй
байдалтай уялдан бий болдог ажилгүйдэл юм.

10. 4. Ажилгүйдлийн түвшин
Ажилгүйдлийн түвшин нь ажиллах хүчний
хэдэн хувийг ажилгүйчүүд эзэлж байгааг
харуулдаг үзүүлэлт юм.
Ажилгүйдлийн түвшин Монголд 2014 оны 3
дугаар улирлын байдлаар ажилгүйдлийн
түвшин 6,4 хувьтай байна.

11. Ажилгүйдлийн түвшний үзүүлэлт
I II III IV
Ажилгүйдлийн
түвшин 2012
10.3 8.4 6.3 7.9
Ажилгүйдлийн
түвшин 2013
9.3 7.3 7.6 7.8
Ажилгүйдлийн
түвшин 2014
9.4 8.4 6.4

12. 5. Ажилгүйдлийг бууруулах арга зам
Ажилгүйдлийг буруулах гэдэг нь шууд бус
утгаараа үйлдвэрлэлийг дэмжиж байна гэсэн
үг бөгөөд үйлдвэр их байна гэдэг ажлын байр
шинээр бий болно гэсэн үг.
Ажилгүйдлийг бууруулах 3 аргаар авч үзсэн
байдаг. Үүнд:
1. Эдийн засгийн аргаар бууруулах
2. Захиргааны аргаар бууруулах
3. Гадаад хүчин зүйлсийг ашиглах арга

13. Ажилгүйдлийг бууруулах арга
1. Эдийн засгийн аргаар бууруулах: Ажлын
байр нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн хөрөнгө
оруулалтыг хөхүүлэн дэмжих, цалин
хөдөлмөрийн үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх,
хөдөлмөрийн багтаамж ихтэй жижиг, дунд
үйлдвэрүүдэд эдийн засгийн дэмжлэг
үзүүлэх

14. Ажилгүйдлийг бууруулах арга
2. Захиргааны аргаар ажилгүйдлийг бууруулах:
Хөдөлмөрийн биржийн албыг бэхжүүлэх,
мэдээллийн сүлжээ бий болгох, мэргэжил олгох
давтан сургах, зориудын сургалтыг зохион
байгуулах
3. Гадаад хүчин зүйлсийг ашиглах арга: Ажлын
байр нэмэгдүүлэхэд чиглэлээр хамтарсан
хөрөнгө оруулалт хийх, ажиллах хүчийг
экспортлох

15. Монгол улсын ажилгүйдлийг буруулахад
одоогийн байдлаар хэд хэдэн арга хэмжээг
шат дараалан алхам алхамаар хэрэгжүүлэх
шаардлагатай байна. Үүнд:
-Төрөөс хэрэгжүүлэх халамжийн бодлогыг зөв
явуулах
-Хүчин зүйлийн зах зээлийн үйл ажиллагааг
хөгжүүлэх
-Их дээд сургуулийн тоог цөөлөх, элсэх босгыг
өндөр болгох

16. ДЭЭРХ БҮГДЭЭС ХАРАХАД АЖИЛГҮЙДЛЫН
ХУВЬ 2014 ОНД ӨМНӨХ ОНЫХООС 6.4 ХУВЬ
БОЛЖ БУУРСАН Ч БҮРТГЭЛГҮЙ
АЖИЛГҮЙЧҮҮДЫН ТОО ИХ БАЙНА. МӨН
АЖИЛГҮЙЧҮҮДЫН ДУНД ЭД ХӨДӨЛМӨРЛӨХ 25-
34 НАСНЫ ЗАЛУУЧУУД ИХ БАЙГАА НЬ ДЭЭД
СУРГУУЛИА ТӨГСӨӨД ТААРЧ ТОХИРОХ АЖИЛ
ОЛДОХГҮЙ ЭСВЭЛ АЖИЛ ГОЛДОГ ЗЭРЭГ
ШАЛТГААНУУДЫГ ДУРДАЖ БОЛНО.
Дүгнэлт

17. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа