business

1. Лекц № 12 “Экспорт,
импортын чанарын
хяналт”
Багш: докторант М.Халиун

2. Агуулга
Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний чанарын
стандарт, онол арга зүй
МУ-ын чанарын стандарт, хяналт

3. 1. Бүтээгдэхүүн
үйлчилгээний
чанарын стандарт,
онол арга зүй

4. Монгол улс зах зээлийн нийгэмд
шилжсэнээр зах зээл дэх бараа
бүтээгдэхүүний нийлүүлэлт нэмэгдэж, нэр
төрөл олширсон нь хэрэглэгчид өөрийн
хүссэн бараа бүтээгдэхүүн үйлчилгээг
сонгон хэрэглэх таатай боломж нээгдсэн.
Зах зээлийн үйл ажиллагаа чөлөөтэй
явагдах болсноор чанар стандартад нийцсэн
бүтээгдэхүүн үйлчилгээг хэрэглэгчдэд
хүргэх болсон.

7. • Барааны чанар гэдэг нь бүтээгдэхүүний
зориулалтаар нь ашиглахад хүний
хэрэгцээг хангах эсэх чадварыг
илэрхийлдэг шинж чанаруудын нийлбэр
цогц юм.
• Барааны чанарыг үнэлэхэд хүмүүсийн
хэрэгцээг хангахад чухал үүрэгтэй буюу
хэрэглээний шинж чанаруудыг сонгож
авна.
Энэ шинж чанарууд нь эдлэлийн
нийгмийн ач холбогдол, шинж чанар,
эдэлж хэрэглэхэд эвлэг тохиромжтой
байдал, гоо сайхны төгс боловсронгуй
байдал зэргийг тодорхойлдог.

8. Чанарыг хэмжих, хянах гол хэрэгсэл
нь стандарт юм.
Стандартчилал
гэдэг нь
Бүтээгдэхүүн үйлчилгээг харилцан
орлуулах боломж, тэдгээрийн аюулгүй
байдал, мэдээлэл, техник, хэмжил
сорилтын нийцтэй нэгдмэд байдлыг
хангах зорилгоор нийтлэг бөгөөд дахин
давтан хэрэглэх журам тогтоох үйл
ажиллагааг хэлнэ.
Стандарт Материал, түүхий эд бүтээгдэхүүн ажил
үйлчилгээг хэрэглээнийх нь шаардлагад
нийцүүлэн хийхийн тулд боловсруулан
гаргасан техникийн тодорхойлолт бусад
шалгуур үзүүлэлтийг хураангуйлан
эмхтгэн гаргасан баримт юм.

9. Стандартыг
агуулгаар нь
дараах төрлүүдэд
хуваана. Үүнд:
Чанарын
стандарт
Технологийн
стандарт
Ерөнхий
техникийн
стандарт
Зохион
байгуулалтын
стандарт

10. Чанарын стандарт
Чанарт тавигдах шаардлагууд:
Эдэлгээ,
Найдвартай байдал,
Хэмжээ багтаамж,
Бүтээмж,
Материал түүхий эдийн найрлага бүтэц, агуулга,
Бат бөх байдал,
Ангилан ялгах шинж тэмдэг

11. Технологийн стандарт
Хоорондоо хэлхээ холбоо бүхий
үйлдвэрлэлийн хэд хэдэн үе шатны
стандартаас бүрддэг.
Бэлтгэлийн стандарт
• тооцоо, зураг төсөл, зохион бүтээлт ,
үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны стандарт
• тээвэрлэх, хадгалах, ачих
чанарыг хянах арга хэрэгслийн стандарт
• сорилт туршилт хийх дүрэм журмууд, хянах арга хэрэгсэл,
орчнөөс үзүүлэх нөлөөлөлтэй холбоотой хэсэг хамаарна

12. Ерөнхий техникийн
стандарт
• Оюуны хөдөлмөрийг
хөнгөвчилж, алдааг багасгах,
харилцан ойлголцож байхын тулд
мөрддөг стандарт.

13. Зохион байгуулалтын
стандарт
• Хөдөлмөр хамгааллын норм,
норматив, эрүүл мэнд галын
аюулгүй байдал, машин тоног
төхөөрөмжийн үйлчилгээ, чанарын
иж бүрэн арга хэмжээ гм зүйлс
хамаарна.

14. Стандартыг үйлчлэх хүрээгээр нь 4
ангилна.
Олон улсын стандарт
Үндэсний стандарт- заавал дагаж мөрдөх
стандарт, сайн дурын шинжтэй
Салбарын стандарт
Бүтээгдэхүүний стандарт

15. ISO-9000
• дэлхийн олон оронд бага зардлаар
удирдлагын чадавхийг сайжруулан
өрсөлдөөнд давуу байдал олж тодорхой
үр дүнд хүргэхийн тулд олон улсын
стандарчлалын байгууллагаас анх
чанарын удирдлагын тухай ISO-9000 бүлэг
стандартыг 1987 онд гаргаж, 1994, 2000
онуудад шинчлэн баталсан.
• 1994 онд 20 гаруй стандарт байсныг
тухайн онд бүлэглэн төрөлжүүлж, үндсэн 4
стандарт тэдгээрийг дагалдсан
техникийн тайлангууд болгож өөрчилсөн.

16. ISO-9000 буюу чанарын
удирдлагын багц стандарт
• Үүсгэн байгуулагдсанаас хойш уг
гэрчилгээгүйгээр зах зээлд
амжилттай өрсөлдөх боломжгүй
гэдгийг хүлээн зөвшөөрч, эдүгээ 800
гаруй мянга аж ахуйн нэгж ISO-9000
стандартыг мөрдөөд байна.

17. • ISO 9000:2000 стандарт нь
бүтээгдэхүүний стандарт биш, харин
чанартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхийн
төлөө тухайн байгууллагаас явуулж буй
бүхий л үйл ажиллагаа хамарсан
тогтолцооны стандарт юм.
• Бүтээгдэхүүн ажил үйлчилгээний
чанарыг хэрэглэгчдийн шаардлагад
нийцүүлж, сайжруулахын тулд шинжлэх
ухааны үндэслэлтэй удирдаж сурах нь
практикаас урган гарсан.

18. What is ISO 9001?
• ISO 9001 is the only standard within the ISO 9000
family that an organization can become certified
against, because it is the standard that defines the
requirements of having a Quality Management
System.
• In its latest guise, ISO 9001's full title is ISO 9001:2008,
representing its last revision date. The standard
provides a framework for a systematic approach to
managing an organization's processes so that their
service is consistent and meets client expectation. It
also ensures the organization meets applicable laws
and regulations.

19. Бараа үйлчилгээний
чанарын стандартын үүрэг
• Нэг төрлийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг
улс орон бүрт ялгаатай
үйлдвэрлэдэгээс гадаад худалдаа
явагдахад техникийн шинжтэй саад
тотгорууд бий болж, нэг бүтээгдэхүүн
үйлчилгээ нөгөө улсад хүлээн
зөвшөөрөгдөхгүй байх нь бий.

20. Бүтээгдэхүүний таалар ойлголцох хэлний үүрэг
Стандарт нь таваарыг өөр өөр орны хэрэглэгчид
хэрэглэх боломж олгох
ШУ техник технологийг дамжуулах
Шударга өрсөлдөөний урамшуулагч
Худалдах, худалдан авах үйл ажиллагааг хөнгөвчлөх
Бүтээгдэхүүний эрүүл ахуйн аюулгүй байдлыг
баталгааг дээшлүүлэх

21. Олон улсын стандартын
байгууллага нь:
• International Standard Organization нь
ISO буюу Гркээр тэнцүү гэсэн
утгатай. 1947 онд байгуулагдсан.
Дараах бүтэцтэй. Үүнд:

22. Олон улсын стандартын байгууллага нь:
Олон улсын стандартын байгууллага
НҮБ-ын европын эдийн засгийн комисс
Цахилгаан хяналтыг зохицуулах комисс
Хууль ёсны хэмжилзүйн олон улсын байгууллага
Европын чанарын хяналтын байгууллага
Хэмжилзүйн техникийн талаарх олон улсын бага
хурал

23. 2850 техникийн
хороодтой. Гишүүд нь :
•жинхэнэ гишүүн нь үйл
ажиллагаанд оролцох эрхтэй,
•сурвалжлагч гишүүн нь сонирхож
буй асуудлаар байр сууриа
илэрхийлэх боломжтой ,
•ажиглагч гишүүн нь санхүүгийн
байдлаас оролцох оролцоо бага.

24. • Энэ байгууллага нь дэлхийн улс
оронд үйлдвэрлэдэг бараа
үйлчилгээг стандарчлах нийтлэг
зорилтыг хэрэгжүүлэхийн тулд үйл
ажиллагаа явуулдаг.
• 1200 гаруй стандарт баталсан ба
ДХБ-тай нягт хамтран ажилладаг.
• МУ-ын Стандарт Хэмжилд Зүйн
үндэсний төв СХҮТ нь Женевт
төвтэй Олон улсын стандартын
байгууллагаОУСБ-ын жинхэнэ
гишүүн улс орон юм.

25. 2. МУ-ын чанарын
стандарт, хяналт

26. Түүхэн хөгжил
1979 онд ардын аж ахуйд чанарын удирдлагын
зохион байгуулалтыг сайжруулах тухай төр засгийн
19 дүгээр тоот тогтоол гарч “Чанарын дэд бүтэц”
гэгдэх зүйлийн чухал хэсгийг бүрдүүлэн аймгуудад
үнэ чанарын хэлтсүүд, яамдад чанарын хэлтэс,
үйлдвэрүүдэд чанарын удирдлагын хэлтэс байгуулж
байсан .
1981 онд анх “Бүтээгдэхүүний чанарын удирдлагын
иж бүрэн систем”-ийг УБ хивс үйлдвэрт нэтрүүлж
байсан байна.

27. СХҮТ дараах эрх үүргийн хүлээдэг. Үүнд
• Гадаад орны холбогдох байгууллагуудтай экспорт
импортын чанарын баталгаажуулалтын талаар
хармтран ажиллах
• Чанарын баталгаажуулалтанд заавал хамрагдах
барааны жагсаадтан нэмэлт өөрчлөлт оруулах
саналыг холбогдох байгуулагуудтай хамтран
боловсруулж, БТКУС-ын ангиллын дагуу ЗГ-т
өргөн мэдүүлэх
• Чанарын хяналтын лабораторыг итгэмжлэн үйл
ажиллагаа явуулах эрх олгох
• Барааны тохирлын үнэлгээг зохих стандарт журмын
дагуу чанарын баталгаажуулалтын үйл ажиллагаа
явуулах эрх олгох

28. Үргэлжлэл:
• Гадаад улс орнуудтай тохирлын гэрчилгээгээр
харилцан нийлүүлэхээр тохиролцсон барааны
жагсаалт, баталгаажуулатын үйл ажиллагаатай
холбоотой мэдээлллээр хил гаалийн
байгууллагуудыг хангаж ажиллах
• Шаардлагатай тохиолдолд гаалийн байгууллагын
дэргэд чанарын баталгаажуулатын алба
байгуулж ажиллах
• Чанар, хэрэглээний аюулгүй байдлаараа
стандартын шаардлага хангаж буй бараа
бүтээгдэхүүнд тохирлын гэрчилгээ олгох,
экспортын бараанд чанарын гэрчилгээ олгох

29. • Чанарын баталгаажуулалтын зөрчилтэй барааг
итгэмжлэгдсэн лаборатороор шинжлүүлж
тохирлын үнэлгээ хийлгэх
• Чанарын баталгаажуулалтын шаардлагыг
хангаагүй барааг экспортолж, импортлохоос
татгалзах
• Чанарын баталгаажуулалтын зөрчил нь
баримтаар нотлогдсон бол хууль тогтоомжид
заасны дагуу хариуцлага хүлээлгэх

30. Чанар, стандартын
хяналт
• Экспорт, импортын бараа бүтээгдэхүүний
чанар холбогдох стандартад нийцэж буй
эсэхийг чанарын болон тохирлын
гэрчилгээгээр баталгаажуулдаг
• Чанарын баталгаажуулалт гэж шалгаж, сорьж,
хэмжиж, шинжилж буй тухайн бүтээгдэхүүн
үйлчилгээ, нь стандарт, шаардлагад нийцэж буй
эсэхийг эрх бүхий байгууллага баримт бичгээр
нотлох үйл ажиллагааг үйл ажиллагаа.

31. • Тохирлын гэрчилгээ гэдэг нь тухайн
бүтээгдэхүүн үйлчилгээ орчин
нөхцөл нь тодорхой стандарт буюу
бусад норматив баримт бичигт
нийцэж буйг батламжилж олгосон,
нотлох бичиг баримтыг хэлнэ.

32. Экспортлогч пүүс нь бараа бүтээгдэхүүнийг
экспортлохын өмнө чанарын
баталгаажуулалтын албанд дараах бичиг
баримтыг ирүүлэх ёстой. Үүнд: 5 төрлийн
зүйл
• Чанарын гэрчилгээ хүссэн өргөдөл
• Экспортын гэрээ
• Хилийн боомт, хилээр гарах хугацаа, тээврийн
тухай мэдүүлэг
• Тохирлын гэрчилгээ, тэмдэг олгосон бол
шийдвэрийн хуулбар
• Итгэмжлэгдсэн лабораторын сорилтын дүн

33. • Барааны чанарыг шууд тодорхойлдог нэг
үзүүлэлт бол барааны гарал үүсэл юм.
• МХАҮТ нь монгол үйлдвэрлэсэн бараанд
гарал үүслийн гэрчилгээ олгодог цорын
ганц байгууллага юм.
• Энхэүү гэрчилгээ нь эрүүл ахуйн хувьд
хэрэглээний-№ чанарын шаардлага
хангаж буй эсэхийг нотолдог бичиг
баримт юм.

34. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа.