ραψ. ε, 1 -165, Οδύσσεια

1. Χρόνος: ……………………………………………….
Χώρος: ………………………………………………..
Σκηνές: α) στ. 1-49: Η 2η αγορά των θεών
β) στ. 50- 88: …………………………………………..
γ) στ. 89-165: …………………………………………..
7η ENOTHTA: ραψ. ε 1-165
Στις ραψωδίες α-δ κεντρικό πρόσωπο ήταν ……………………….. Γι’ αυτό και το μέρος αυτό ονομάστηκε
………………………… Mε τη ραψωδία ε αρχίζει η εφαρμογή του δεύτερου μέρους του σχεδίου της Aθηνάς:
η διαδικασία του νόστου του Oδυσσέα. Θυμηθείτε: ραψ. ε – ν: «Νόστος» του Οδυσσέα.
Στην ουσία η Οδύσσεια (οι περιπέτειες του Οδυσσέα μέχρι ναφτάσει στον τόπο του και να απαλλαγεί από
τους μνηστήρες) αρχίζει με τη ραψωδία ε. Γιατί βέβαια το θέμα της αναφέρθηκε σταδυο προοίμια και στο
α΄ μέρος του σχεδίου της Αθηνάς, αλλά η εφαρμογή του σχεδίου αυτού και η εμφάνιση του ίδιου του
Οδυσσέα, καθώς και η παρουσία των περιπλανήσεών του, αρχίζουν με τη ραψωδία ε.
1η σκηνή: Στο α’ συνέδριο η Αθηνάπρόβαλε ως επιχείρηματην ευσέβεια του Οδυσσέα, τώρα προβάλλει
την ηθική του στάση και συμπεριφορά απέναντι στο λαό του (ήταν δίκαιος βασιλιάς και κυβερνούσε
τους υπηκόους του σαν πατέρας).Το επιχείρημά της συνοψίζεται ως εξής: αν ένας δίκαιος βασιλιάς, αντί
να ανταμείβεται από τους θεούς, καταδιώκεται, υπάρχει κίνδυνος νααποτελέσει παράδειγμαπρος
αποφυγή για τους άλλους βασιλιάδες, ώστε όλοι να στραφούν σε άδικες και ασεβείς πράξεις.
Παρουσιάζει την κατάσταση του Οδυσσέα που έχει παραμείνει η ίδια όπως στο α’ συνέδριο (σ΄ένα νησί
αφημένος μεπόνο ασήκωτο) αλλά και τη νέακατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην Ιθάκη (οι
μνηστήρες ετοιμάζουν τη δολοφονία του Τηλέμαχου).Το συμπέρασμά της είναι ότι ο Οδυσσέας, αντί να
ανταμειφθεί για την ηθική του συμπεριφορά, κινδυνεύει τώρα να χάσει και το γιο του. Το επιχείρηματης
Αθηνάς στηρίζεται στην αρχή της ανταπόδοσης, σύμφωνα με την οποία οι θεοί «ανταποδίδουν» στους
ανθρώπους ό,τι κάνουν, καλό ή κακό. Βασική της επιδίωξη είναι να κινητοποιήσει τους θεούς υπέρ του
Οδυσσέα.
Ο Δίας παίρνει το λόγο και, απευθυνόμενος στην Αθηνά, ανανεώνει την απόφαση για επιστροφή του
Οδυσσέα, προοικονομεί την επιστροφή του και τη μνηστηροφονία (στ.27-28), ενώ εξουσιοδοτεί την
Αθηνά για τη σωτηρία του Τηλέμαχου (στ. 29-32).
Έπειτα απευθύνεται στον Ερμή και του δίνει εντολή ναμεταφέρει την απόφαση των θεών στην Καλυψώ,
προδιαγράφει την πορεία του Οδυσσέα και διαβεβαιώνει ότι η επιστροφή του Οδυσσέα είναι θέλημα της
μοίρας (στ. 47-49=ιδεολογικό στοιχείο).
Έτσι λοιπόν:
Το β’ συμβούλιο των θεών αποτελεί συνέχεια και προέκτασητου α’ συμβουλίου στη ραψ. α. Υπάρχουν
τα επαναλαμβανόμενα στοιχεία από τη ραψωδία α (αυτά που προέκυψαν από τις ενέργειες του
Τηλέμαχου) και τα νέα (εκείνα που προδιαγράφουν εξελίξεις)
Α’ συμβούλιο των θεών – Β’ συμβούλιο θεών
Επαναλαμβανόμενα στοιχεία
Η έγνοια της Aθηνάς για τον αποκλεισμέ-
νο ήρωα
Νέα στοιχεία
…………………………………………………
…………………………………………………
…………………………………………………
Η απόφαση των θεών για
τον νόστο του
Ο Οδυσσέας κρατείται παρά τη θέλησή
του στο νησί της Καλυψώς
Η Αθηνά θέτει το θέμα της
τιμωρίας των μνηστήρων κι έτσι
προγραμματίζονται οι εξελίξεις.
Αφηγηματικοί τρόποι: Η ενότητα αρχίζει με 7 αφηγηματικούς στίχους και ακολουθεί διάλογος.

2. Στάση Δία: Εξισορροπεί τις δυοαντίθετες δυνάμεις, ικανοποιώντας από τη μια μεριά την Αθηνά με τον
προγραμματισμό της επιστροφής του Οδυσσέα και από την άλλη τον Ποσειδώνα, αφού προλέγει
«πάθια» για τον Οδυσσέα στο γυρισμό του.
2η σκηνή: α. Η προετοιμασία του Ερμή, που δεν κρατάει πολεμικό κοντάρι, αλλά .......................
Όλες αυτές οι προετοιμασίες αποτελούν στοιχείο ……………………………………
β. Το πέταγμα του θεού από τον Όλυμπο και τοακροπάτημά του στα κύματα σαν το γλάρο,
ως την έξοδό του στην Ωγυγία και την άφιξή του στη σπηλιά της Καλυψώς.
γ. Η περιγραφή του νησιού της Καλυψώς με εικόνες
οπτικές ………όλ η η σκηνή …
ακουστικές ………………………………………….
οσφρητικές ………………………………………………
Αυτή η εικόναέρχεται σε αντίθεση με ……………………………………………………………………………….
δ. Η Καλυψώ προσφέρει φιλοξενία στον Ερμή (τυπικήσκηνή)
ε. Ο Οδυσσέας όμως λείπει (οικονομία του έργου). Αντίθεση της Καλυψώς που τραγουδά
με τη μορφή του Οδυσσέα, ο οποίος κλαίει στο ακρογιάλι κοιτάζοντας το πέλαγος, που τον χωρίζει από
τον κόσμο των ανθρώπων.
3η σκηνή: O Eρμής με διπλωματικότητα, σύνεση και ευγένεια δε μεταφέρει απλώς την εντολή των θεών
στην Καλυψώ, αλλά προσθέτει στοιχεία προλογίζοντας την ανακοίνωσή του. Δηλαδή:
Α) αναφέρει ότι με δυσφορία ανέλαβε να κάνει αυτό το μακρινό ταξίδι, που δεν έχει αναψυχή (ήταν
κοπιαστικό, κουραστικό), αλλά δεν μπορούσε να παραβεί την εντολή του Δία.
Β) Μετά από μια μικρή αναφορά στα Τρωικά (επιβράδυνση), αναφέρεται στον Οδυσσέα, χωρίς καν να
αναφέρει το όνομάτου, σαν τον «πιο συφοριασμένο» από όλους τους Αχαιούς και αραγμένο στο νησί
της Καλυψώς χωρίς συντρόφους, για να τον παρουσιάσει αξιολύπητο και άρα άξιο βοήθειας.
Γ) Και πριν φύγει, όταν η Καλυψώ έχει ήδη συμφωνήσει, παρουσιάζει την εντολή ως δική του συμβουλή,
για να προφυλάξει τη θεά από την οργή του Δία.
 Aς δούμε τώρα την αντίδραση της Καλυψώς:
Επαναστατεί………………………………………………………………………………………………….
Δικαιολογεί …………………………………………………………………………………………………
Υποκύπτει ………………………………………………………………………………………………………
Αλλάζει κάπως την εντολή του Δία, δηλ. ..........................................
……………………………………………………………………………………………………………………………….
Άλλα αξιοπρόσεκτα:
Ο ανθρωπομορφισμός των θεών: Οι θεοί προσφέρουν φιλοξενία όπως οι άνθρωποι, μιλούν με
διπλωματικότητα, έχουν ιεραρχία, ανθρώπινα πάθη και δραστηριότητες (η Καλυψώ υφαίνει) κ.τ.λ.
Χαρακτηρισμός προσώπων:
Ερμής: Είναι αφοσιωμένος στο Δία και υπάκουος. Δείχνει συμπάθεια προς την Καλυψώ γι’ αυτό της
παρουσιάζει σιγά σιγάτην είδηση. Τη συμβουλεύει ναυπακούσει στην εντολή του Δία. Δείχνει ευγένεια
και λεπτότητα.
Καλυψώ: Ο χαρακτήρας της είναι αντίθετος από του Ερμή. Δεν μπορεί να συγκρατήσει την πίκρα και
την αγανάκτησή της για την απόφαση των θεών. Συμφωνεί στο τέλος να υπακούσει αλλά μόνο από
ανάγκη. Θα δούμε ότι θα παρουσιάσει στον Οδυσσέα σαν δική της την απόφαση των θεών.
 Συμπληρώστε τι αφηγηματικές τεχνικές (προοικονομία, περιγραφή, ανθρωπομορφισμός) ή
εκφραστικά μέσα (μεταφορά, παρομοίωση) έχουμε στους στίχους:
1. στ. 1, 5 και 51:
2. στ. 15:
3. στ. 94:
4. στ. 51-57:
5. στ. 28:
6. στ. 36-49:
7. στ. 164:
8. στ. 156-161: