Meðhöfundar: Bernharð Antoniussen, Hákon Hákonarson og Arnar Úlfarsson
Heimildin (skv. APA)
Sigurbjörg Jóhannesdóttir, Bernharð Antoniussen, Hákon Hákonarson og Arnar Úlfarsson. (2017, 6. október). Opnar kennslubækur. Hagur nemenda og kennara. Erindi í málstofu RANNUM - Opið netnám, stafræn tækni og starfsþróun. Menntakvika, Menntavísindasvið Háskóla Íslands.
Ágrip
Kostnaður nemenda vegna kennslubóka hefur hækkað. Nú er svo komið að meirihluti nemenda kaupir ekki þær kennslubækur sem kennarinn mælir með. Þetta hefur haft áhrif á námsárangur nemenda, hægt á námi þeirra og fælt þá frá námi. Á síðustu árum hafa verið farnar nokkrar leiðir til að lækka kostnað nemenda vegna menntunar og kennslubóka en þær hafa ekki skilað nægilega góðum árangri.
Það er sífellt verið að leita leiða til að snúa þessari þróun við svo að allir í heiminum eigi kost á að mennta sig óháð fjárhag. Heimurinn horfir sífellt meir til þess að opið menntaefni gæti verið lausnin við þeim vanda sem blasir við þar sem einungis þeir ríku geta menntað sig og keypt kennslubækur. Frá árinu 2002 hefur MIT-Massachusetts Institute of Technology lagt sitt af mörkum, til aukinnar menntunar í heiminum, með því að bjóða upp á ókeypis námskeið og námsefni á Internetinu og fleiri hafa fylgt í kjölfarið. Slíkt efni á Internetinu er nefnt opið menntaefni.
Í þessu erindi er fjallað um opnar kennslubækur sem er ein tegundin af opnu menntaefni. Opnar kennslubækur eru rafrænar, í ókeypis aðgangi á Internetinu og með opnum afnotaleyfum. Hér verður reynt að lýsa hvað opnar kennslubækur eru. Þá er rætt um afhverju kennslubækur ættu að vera opnar, hverjir notendur þeirra eru og afhverju höfundar ættu að gefa út opnar kennslubækur. Að lokum er skoðað hvaða hindranir kennarar standa frammi fyrir varðandi notkun á opnum kennslubókum og hvað þurfi að gera til að hvetja til notkunar og útgáfu á opnum kennslubókum.
1. Bernharð Antoniussen, Sigurbjörg Jóhannesdóttir,
Hákon Hákonarson og Arnar Úlfarsson
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
4.0
Menntakvika, 6. október 2017
Menntavísindasvið Háskóla Íslands
Opnar kennslubækur
Hagur nemenda og kennara
3. Í Bandaríkjunum er árlegur
bókakostnaður hvers
háskólanema að meðaltali
um 130.000 krónur á ári
(miðað við gengi dags 4. október 2017, 106 kr.)
Senack, E. (2014). Affordable textbooks. A Policy Guide
(policy guideline). Washington, DC: The U.S. PIRG
Education Fund & the Student PIRGs. Bls. 13. Sótt af
http://studentpirgs.org/sites/student/files/reports/POLIC
Y%20GUIDE%20-%20Affordable%20Textbooks.pdf
Sjö af hverjum tíu
framhaldsskólanemendum
kaupa ekki kennslubækur
vegna mikils kostnaðar
High Prices Prevent College Students from Buying
Assigned Textbooks. (2011, ágúst). Student PIRGs. Sótt
7. desember 2014 af http://studentpirgs.org/news/ap/high-
prices-prevent-college-students-buying-assigned-
textbooks
2013 2011
5. Árið 2013 Árið 2016
150 háskólar 1 háskóli
Vegna mikils kennslubókakostnaðar 2.039 nemendur 676 nemendur
Keyptu ekki kennslubækur 65% 63%
Hefur áhrif á fjölda námskeiða 60% (16%+48%) 35%
Hafi áhrif á námsárangur ef kaupa ekki 93,6%
Féllu í námskeiðum 14%
Hættu í námskeiðum 10%
● Árið 2013 - Senack, E (2014). Fixing the Broken Textbooks Market. How students respond to high textbook costs and demand alternatives.
● Árið 2016 - Martin, M.T, Belikov, O.M., Hilton, J., Wiley,D, Fischer, L. (2017). Analysis of student and faculty perceptions of textbook costs in
higher education
Áhrif á nemendur
6. fyrirsögn
83% nemenda segja að þeir
myndu bæta sig í námi ef
þeir fengju aðgang að
ókeypis kennslubókum á
Internetinu og hefðu val um
að kaupa þær prentaðar.
Senack, E (2014). Fixing the Broken Textbooks
Market. How students respond to high textbook
costs and demand alternatives.
9. ● UNESCO hefur lagt áherslu á að
alheimurinn leggi áherslu á opið
menntaefni
● Opið menntaefni gefur notendum hans
frelsi til að nota, kynna sér, aðlaga, dreifa
og bæta efnið eftir eigin þörfum.
● Opið menntaefni nýtist kennurum,
nemendum, þeim sem sjá um menntun og
almenningi.
● Opið menntaefni felur í sér lýðræðislega
þróun á námsefni og verkfærum sem
henta í kennslu og nám.
Þetta hugtak kom fyrst fram
árið 2002 á UNESCO málstofu
um áhrif opinna námskeiða á
háskólastigi í þróunarlöndum.
10.
11. Aðildarlönd OECD (Efnahags- og framfarastofnunarinnar)
35 ríkisstjórnir undirrituðu yfirlýsingu 2004 um að löndin styðji opinn aðgang
Árið 2011 tóku löndin þátt í rannsókn um opið menntaefni (83% þátttaka)
Ábyrgð stjórnvalda sé að auka vitund um opið menntaefni
Ríkisstjórnir eigi að gera það að sinni ábyrgð að opið menntaefni sé
framleitt, fjármagnað og dreift á netinu.
Öll skólastig eru að nota opið menntaefni (ekki bara framhaldsskólarnir)
Þekking á opnum höfundaleyfum sé vel þekkt og notuð
Sammála um mikilvægi opins menntaefnis fyrir menntun en það býður upp á
opnari og sveigjanlegri námstækifæri.
12. Kostirnir við að nota opið menntaefni -
Niðurstöður OECD (2011)
● það býður upp á opin og sveigjanleg menntunartækifæri
● betri nýting fjármuna (- Tyrkland)
● meiri skilvirkni og hærri gæði menntaefnis
● ýtir undir nýjungar
● kennarar geta endurnýtt, breytt og aðlagað efnið
● styður og hvetur til samvinnu kennara
● laðar að nemendur
● Gegnsæi
13. Hvað segja kennarar um opið menntaefni?
91% væru viljugir til að nota
opið menntaefni í sinni
kennslu
Martin, M.T, Belikov, O.M., Hilton, J., Wiley,D, Fischer, L. (2017). Analysis of student and faculty
perceptions of textbook costs in higher education. Open Praxis, 9(1), bls. 79-91. DOI:
10.5944/openpraxis.9.1.432
53% myndu þiggja aðstoð
við að finna og aðlaga opið
menntaefni fyrir námskeiðin
sem þeir kenna
Niðurstöður rannsóknar árið 2016 við Brigham Young University, Provo, Utah -
573 þátttakendur
14. Þær eru því lausar við
mikið af þeim
leyfishömlum sem
felast í hefðbundnum
höfundarétti.
eru aðgengilegar á
Internetinu án gjaldtöku
og eru með opið afnotaleyfi.
Opnar kennslubækur
15. Frelsi notenda varðandi opnar kennslubækur
Endurnýtt
(reused)
Frelsi til að nota
kennslubókina í
óbreyttu formi á þann
hátt sem hann kýs.
Endurskoðuð
(revised)
Frelsi til að kynna
sér kennslubókina
og aðlaga hana að
þörfum sínum með
því að breyta
henni.
Endurblönduð
(remixed)
Frelsi til að
sameina
upprunalegu
útgáfuna með
öðru efni til að búa
til eitthvað nýtt
Endurdreifð
(redistributed)
Frelsi til að dreifa
upprunalegu
kennslubókinni,
endurskoðaðri
útgáfu af henni eða
nýju kennsluefni sem
byggir á bókinni.
17. Dæmi um texta fyrir kennslubók
með opna afnotaleyfinu
Þessi kennslubók er gefin út með afnotaleyfi Creative Commons.
Það þýðir að hver sem er má endurnýta hana að hluta til eða alveg,
breyta, dreifa, textagreina og búa til afleidd verk í hvaða miðli sem
er. Skilyrðin eru að upprunalegs höfundar sé getið og að um sé að
ræða skapandi vinnu sem eykur þekkingarlegt verðmæti
bókarinnar.
CC BY 4.0
19. Grunnskólakennarar á Íslandi
● 94% fannst mikilvægt að auka framboð og
val á námsefni
● 81% töldu mikilvægt að endurnýja námsefni.
(2017). Stendur ríkið í vegi fyrir bættum námsárangri? Sótt af
https://medium.com/@vidskiptarad/stendur-rikid-i-vegi-fyrir-baettum-
namsarangri-49ec1e414ad4
80% kennara notuðu efni til kennslu sem þeir
höfðu útbúið sjálfir
52% notuðu efni frá öðrum kennurum.
1995
22. slugbooks.com
● Kennarar vilja ráða sjálfir hvaða kennslubækur þeir nota
○ Á ekki við grunnskólana á Íslandi
○ Er lítið úrval af íslenskum kennslubókum
● Kennarar hafa áhyggjur af gæðum opinna kennslubóka
○ Þú færð það sem þú borgar fyrir
○ Oft skrifaðar af kennurum sem eru færir og hafa hagsmuna að gæta
○ Oft meiri gæði en í hefðbundnum kennslubókum (Senack, 2014)
● Kennarar hafa áhyggjur af að metnaður höfunda minnki til að skrifa bækur
eða minnki gæði
○ Verið er að vinna við að byggja upp viðskiptamódel víða um heim
● Skólar hafa áhyggjur af að skaði bóksölur skólanna
○ Mestar tekjur eru að renna til útgefenda af sölu bóka í dag
● Útgefendur hafa áhyggjur af neikvæðum áhrifum á hagnaðinn
Áhyggjur og álitamál
23. Afhverju ættu höfundar að skrifa opnar kennslubækur?
● Til að auka aðgang og framsækni.
● Kafli eða hluti af efni getur verið sem auglýsing fyrir annað efni sem er gefið út
í hagrænum tilgangi.
● Löngunin til að deila hugverki sínu með öðrum út frá sköpun og menntun.
● Sjálfskynning sem er ætlað að auka hróður einstaklings innan ákveðins geira
sem síðar verður í hagnaðarskyni.
● Sem hluti af viðskiptalíkani.
● Til að auka þekkingu og menningu.
Fitzgerald, B. (2007). Open Content Licensing (OCL) for Open Educational
Resources. OECD´s Centre for Educational Research and Innovation (CERI).
Sótt af http://www.oecd.org/edu/ceri/38645489.pdf
27. Nokkur gæðamatskerfi vegna opins menntaefnis
● MIT og Carnegie Mellon hafa farið þá leið að hafa miðstýrða ritstýringu þar sem
sérfræðingar á sviðinu bera ábyrgð á gæði efnisins.
○ Þessi aðferð tryggir mikil gæði námsefnis en er bæði kostnaðarsöm og hægvirk.
● Grasrótarleið sem byggir á þátttöku notandans. Hún stólar á þátttöku sjálfboðaliða sem
bera þá ábyrgð á gæðum og áreiðanleika opins menntaefnis.
○ Þessi aðferð er ódýr og skilar gögnum hratt en tryggir ekki á sama hátt gæði og
áreiðanleika og miðstýrð ritstýring gerir. Þekktasta dæmi um slíkt efni er
Wikipedia.
● Notendadómaaðferð. Stjörnugjöf og umsagnir frá notendum.
Plotkin, H. (2011). Free to learn. An Open Educational Resources Policy
Development. Guidebook for Community College Governance Officials. Sótt af
https://icde.org/icde.org/filestore/Resources/Handbooks/FreetoLearnGuide2.pdf
Editor's Notes
Fyrirkomulag á útgáfu námsbóka hér á landi hefur verið umdeilt allt frá því að frumvarp um ríkisútgáfu námsbóka var fyrst lagt fram árið 1931. Við setningu laganna var tekist á um hvort bókaútgáfu væri best borgið með ríkisafskiptum og hefur fyrirkomulagið verið þrætuepli hér á landi allar götur síðan.
Á vefsíðu Hagstofu Íslands er hægt að nálgast upplýsingar um útgefnar kennslubækur á Ísland aftur til ársins 1965.
Árið 1999 var breytt um fyrirkomulag á því hvernig kennslubækur voru taldar og eru þessar upplýsingar úr Útgáfuskrá Landsbókasafnsins (sem Hagstofan notar í dag). Eingöngu bækur sem skila sér til Landsbókasafnsins frá útgefendum eru taldar með. (3. okt. 2017 eru þessar upplýsingar teknar saman, tölur geta breyst því alltaf eru að bætast við bækur, stundum mörgum árum eftir útgáfu).
Textbooks have been a key pedagogical tool in the United States since the early 1800s, and educators have long been interested in providing the highest quality textbook possible to their students (Brandt, 1964). Textbooks are often the primary method of distributing course content and learning material to students. When selecting appropriate textbooks teachers are often faced with two challenges: access to quality material (Oakes & Saunders, 2002) and adapting the materials to t their needs (Williams, 1983, p. 251).
(Úr greininni: Analysis of Student and Faculty Perceptions of Textbook Costs in Higher Education)
Although textbooks are an integral element in the educational process, there is still considerable debate on what constitutes a quality textbook. Textbook evaluation has been researched and discussed in the context of pedagogical improvement for many years, including the work of Franzen & Knight (1922) which is nearly a century old. Various scholars have suggested different ways to help teachers become more systematic and objective in their selection approach (Chastain, 1971; Tucker, 1975; Candlin & Breen, 1979; Daoud & Celce-Murcia, 1979; Williams, 1983; Sheldon, 1988; Skierso, 1991; Ur, 1996; Littlejohn, 1996).
(Úr greininni: Analysis of Student and Faculty Perceptions of Textbook Costs in Higher Education)
Engar upplýsingar til á Íslandi um kostnað framhaldsskóla- og háskólanema í kennslubækur.
Íslenskir Háskólakennarar tala um að nemendur kaupi ekki bækurnar.
One aspect of textbook adoption in higher education that bears scrutiny is their cost. The average college student in the United States now spends over $900 per year on textbooks
2010 = 900 dollarar (Allan, 2010)
2014 = 1.200 dollarar (Senack, E, 2014)
Spá um 2018! Ef sama hækkun, 300 doll, þe. 1500 dollarar =160.000
Vandamáll sem stöndum frammi fyrir
Dýrar kennslubækur
Kostnaður nemenda vegna kennslubóka hefur hækkað mjög mikið á síðasta áratug
Meirihluti nemenda kaupir ekki þær kennslubækur sem kennarar mæla með.
Hefur haft áhrif á námsárangur nemenda, hægt á námi þeirra og fælt þá frá námi.
Á síðustu árum hafa verið farnar nokkrar leiðir til að lækka kostnað nemenda vegna menntunar og kennslubóka en þær hafa ekki skilað nægilega góðum árangri.
Kostnaður nemenda vegna kennslubóka hefur hækkað. Nú er svo komið að meirihluti nemenda kaupir ekki þær kennslubækur sem kennarinn mælir með. Þetta hefur haft áhrif á námsárangur nemenda, hægt á námi þeirra og fælt þá frá námi. Á síðustu árum hafa verið farnar nokkrar leiðir til að lækka kostnað nemenda vegna menntunar og kennslubóka en þær hafa ekki skilað nægilega góðum árangri.
Martin, M.T, Belikov, O.M., Hilton, J., Wiley,D, Fischer, L. (2017). Analysis of student and faculty perceptions of textbook costs in higher education. Open Praxis, 9(1), bls. 79-91. DOI: 10.5944/openpraxis.9.1.432
We examined the responses of 676 students and 573 faculty from a large private university (Brigham Young University, Provo, Utah) to understand the real impact of textbooks costs to students and how they are dealing with this ongoing problem.
Senack, E. (2014b). Fixing the Broken Textbooks Market. How students respond to high textbook costs and demand alternatives. Washington, DC: U.S. PIRG Education Fund & The Student PIRGs. Sótt af http://studentpirgs.org/sites/student/files/reports/NATIONAL%20Fixing%20Broken%20Textbooks%20Report1.pdf
Senack, E. (2014b). Fixing the Broken Textbooks Market. How students respond to high textbook costs and demand alternatives. Washington, DC: U.S. PIRG Education Fund & The Student PIRGs. Sótt af http://studentpirgs.org/sites/student/files/reports/NATIONAL%20Fixing%20Broken%20Textbooks%20Report1.pdf
lFrá árinu 2002 hefur UNESCO lagt áherslu á að alheimurinn leggi áherslu á opið menntaefni
“Giving Knowledge for Free – the Emergence of Open Educational Resources (2007) - CERI (OECD's Centre for Educational Research and Innovation)
2011 oecd rannsokn i aðildarlöndum
Towards an OECD instrument on Open Educational resources (OER)
EDU/EDPC (2011)20
Directorate for Education
Education Policy Committee
2011 OECD rannsókn i aðildarlöndum
Árið 2005 var viðhorf kennara, skólastjórnenda og bókaútgefenda til núverandi fyrirkomulags bókaútgáfu kannað. Meðal þess sem kom í ljós var að
94% aðspurðra kennara töldu mjög eða frekar mikilvægt að framboð og val á námsefni yrði aukið og
81% töldu mjög eða frekar mikilvægt að endurnýja námsefni. Leiddi könnunin einnig í ljós að kennarar notuðu heimatilbúið efni til að mæta þörf á nýju og endurbættum gögnum því
80% kennara notuðu efni til kennslu sem þeir höfðu útbúið sjálfir og
52% notuðu efni frá öðrum kennurum.
Árskýrsla námsgagnasjóðs (held ég)
Athuga hver gerði þessa rannsókn og hvað tóku margir þátt í henni
Frumvarp til laga um námsgögn. (Lagt fyrir Alþingi á 133. löggjafarþingi 2006–2007.)
http://www.althingi.is/altext/133/s/0772.html
Stuttu seinna var lagt fram frumvarp til laga um námsgögn, sem varð að lögum í mars 2007. Í greinargerð frumvarpsins mátti finna ítarlega úttekt á útgáfu námsgagna á Íslandi í gegnum árin og þar segir m.a.:
„Af þessu yfirliti um þróun námskrárgerðar má draga þá ályktun að það skipulag sem er á námsgagnaútgáfu í dag sé ekki í samræmi við þróun sem hefur verið í skólastarfi og skólakerfinu hér á landi eins og annars staðar í vestrænum löndum, í átt til dreifstýringar, sveigjanleika og fjölbreytni.“
Óformleg samvinna og deiling á efni lengi þekkst:
Óformlegt kerfi veldur óvissu um notkunar og eignarétt
Menntaskólanemar börn fram að 18 ára aldri:
Stærri hluta framhaldsskólans Félagsjöfnuður
Auðveldar aðlögun að fjölbreyttum starfsháttum og mismunandi námsþörfum:
T.d. hægt að laga bækur til að endurspegla nærumhverfi eða áhuga
Fartölvuvæðing í MK og að hluta í Tækniskólanum
Hagur nemenda - Aukið aðgengi og lægri kostnaður.
Margar kennslubækurnar eru skrifaðar af kennurum sem eru færir í sínu fagi og hafa hagsmuna að gæta við að skrifa gott efni
Margar opnar kennslubækur eru í meiri gæðum en hefðbundnar kennslubækur (Senack, 2014a).
Einhverjir vilja fá greiðslu fyrir, sumir vilja að bækurnar þeirra séu aðgengilegar út um allan heim og enn aðrir vilja fylla inn í ákveðið tómarúm með því að gefa út fríar kennslubækur um efnið (Allen, 2012).
Eins og bent er á í grein Educause (2011) eru helstu hvatirnar fyrir útgáfu opinna kennslubóka nokkrar.
Þær eru svar við hækkandi verði á kennslubókum, þörfinni á einfaldara aðgengi að hágæða námsefni, útbreiðslu lestölva ásamt ákveðinni stefnu eða tísku sem felst í að gefa efni út rafrænt.