1. ΠΡΟΛΗΠΣΙΚΟ΢ ΔΛΔΓΧΟ΢ ΢Δ ΠΑΙΓΙΑ ΑΠΟ ΣΗ ΓΔΝΝΗ΢Η ΔΩ΢
ΣΗΝ ΔΦΗΒΔΙΑ
Γράφει η Μπλαζάκη - Λέκκα Σπσριδούλα / Παιδίατρος-Χανιά Κρήτης
Η πξόιεςε απνηειεί ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν ηεο παηδηαηξηθήο θαη βαζηθή
ζπληζηώζα ηεο πνηόηεηαο ηεο δσήο ησλ παηδηώλ.
Γελ ππάξρεη ακθηβνιία όηη ε πξώηκε δηάγλσζε νξηζκέλσλ παζήζεσλ νδεγεί
ζηελ ζσζηόηεξε θαη απνηειεζκαηηθόηεξε αληηκεηώπηζή ηνπο.
Απφ ηε ζηηγκή πνπ γελληέηαη έλα παηδί κέρξη πεξίπνπ ηα 14 ρξφληα ν νξγαληζκφο ηνπ
αλαπηχζζεηαη ξαγδαία. Λφγσ απηνχ ηνπ γξήγνξνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο, νη πξνιεπηηθέο εμεηάζεηο είλαη
απαξαίηεηεο, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηνχλ απνηειεζκαηηθά ηπρφλ δηαηαξαρέο, πξηλ πξνιάβνπλ λα
πξνθαιέζνπλ ζνβαξφηεξα πξνβιήκαηα. Ο πξνιεπηηθφο πεξηνδηθφο έιεγρνο ζηα παηδηά πεξηιακβάλεη
θιηληθφ έιεγρν θαη εξγαζηεξηαθέο εμεηάζεηο πνπ πξνβιέπεηαη λα δηελεξγνχληαη ζε θαζνξηζκέλα ρξνληθά
δηαζηήκαηα απφ ηε γέλλεζε έσο ηελ εθεβεία. Πξφζζεηεο ηαηξηθέο επηζθέςεηο θαη παξεκβάζεηο, πέξαλ ηνπ
πξνιεπηηθνχ ειέγρνπ, ελδέρεηαη λα ρξεηαζηνχλ εθφζνλ αλαθχςνπλ πξνβιήκαηα είηε αλαπηπμηαθά, είηε
ςπρνθνηλσληθά είηε αθνξψληα ζε ρξφληα λνζήκαηα.
Ο πξνιεπηηθφο έιεγρνο ησλ παηδηψλ πεξηιακβάλεη ηα εμήο:
1. ΢πκβνπιεπηηθή ησλ γνλέσλ πξηλ από ηε γέλλεζε.
Σθνπφο ηεο επαθήο ησλ γνλέσλ κε ηνλ παηδίαηξν πξηλ απφ ηνλ ηνθεηφ είλαη ε δεκηνπξγία ζρέζεο
εκπηζηνζχλεο θαη θαιήο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηνπο, θαζψο θαη ε ελεκέξσζε ηνπ παηδηάηξνπ γηα ηελ
πνξεία ηεο εγθπκνζχλεο θαη ηπρφλ πξνβιήκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηνλ πξνγελλεηηθφ έιεγρν. Επίζεο
είλαη αλαγθαία ε θαζνδήγεζε ησλ γνλέσλ ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ πνπ ελδέρεηαη λα αληηκεησπίζνπλ
θαηά ηηο πξψηεο εκέξεο ηεο δσήο ηνπ θαη ε ελίζρπζε ηεο πξννπηηθήο ηνπ κεηξηθνχ ζειαζκνχ πνπ
απνηειεί ζείν δψξν γηα ην λενγέλλεην.
2. Αληρλεπηηθό έιεγρν ησλ λενγέλλεησλ γηα κεηαβνιηθά λνζήκαηα.
Σηελ Ειιάδα φια ηα λενγλά αθνχ ζπκπιεξψζνπλ ηηο πξψηεο 48 ψξεο δσήο, ειέγρνληαη γηα ηελ
έιιεηςε ηνπ ελδχκνπ G-6-PD,θαζψο θαη γηα λνζήκαηα πνπ νδεγνχλ ζε λνεηηθή πζηέξεζε εθηφο θη αλ
δηαγλσζηνχλ έγθαηξα: ζπγγελή ππνζπξενεηδηζκφ, θαη θαηλπιθεηνλνπξία. Ο έιεγρνο απηφο γίλεηαη κε
κεξηθέο ζηαγφλεο αίκαηνο απφ ηε θηέξλα ηνπ λενγλνχ, νη νπνίεο ηνπνζεηνχληαη πάλσ ζε έλα εηδηθφ ραξηί,
ην νπνίν ζα θηάζεη ην ζπληνκφηεξν δπλαηφ ζην Ιλζηηηνχην Υγείαο θαη Παηδηνχ. Σε πεξίπησζε πνπ δεηεζεί
απφ ηνπο γνλείο λα επαλεμεηαζηεί ην αίκα, απηνί δελ πξέπεη λα παληθνβάιινληαη. Δε ζεκαίλεη φηη ην παηδί
έρεη νπσζδήπνηε πξφβιεκα.
3. Δθηίκεζε ηεο ζσκαηηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο ςπρνθηλεηηθήο εμέιημεο ηνπ παηδηνύ.
Η θπζηθή εμέηαζε ηνπ παηδηνχ πξέπεη πάληα λα πεξηιακβάλεη κέηξεζε ηνπ βάξνπο, ηνπ χςνπο
θαη ηεο πεξηκέηξνπ θεθαιήο. Η θαηαγξαθή ησλ παξακέηξσλ απηψλ ζε εηδηθέο θακπχιεο βάξνπο, χςνπο,
πεξηκέηξνπ θεθαιήο γηα ην θχιν θαη ηελ ειηθία ηνπ παηδηνχ έρεη κεγάιε δηαγλσζηηθή αμία, αθνχ κπνξεί,
θάλνληαο ζχγθξηζε κε πξνεγνχκελεο ηηκέο, λα αμηνινγεζεί ζσζηά ε δηαρξνληθή εμέιημε ηεο θάζε
παξακέηξνπ. Πξνβιήκαηα φπσο αλεπαξθήο πξφζιεςε βάξνπο, θνληφ αλάζηεκα θαη παρπζαξθία πνπ
απαζρνινχλ ζπρλά ηφζν ηνπο γνλείο φζν θαη ηνλ παηδίαηξν, αλαθέξνληαη ζε απφθιηζε ησλ ηηκψλ ηνπ
ε
παηδηνχ απφ ην θπζηνινγηθφ, θάησ απφ ηελ 3 ή πάλσ απφ ηελ 97 εθαηνζηηαία ζέζε ζηηο θακπχιεο
αλάπηπμεο. Ιδηαηηεξφηεηεο φζνλ αθνξά ζηελ αλάπηπμε παξνπζηάδνπλ ηα πξφσξα, ηα νπνία αθνινπζνχλ
δηαθνξεηηθέο θακπχιεο απφ απηέο ησλ ηειεηφκελσλ.

2. Η ςπρνθηλεηηθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ απνηειεί ηε ζπληζηακέλε πνιιψλ επηκέξνπο ιεηηνπξγηψλ,
φπσο είλαη ε φξαζε, ε αθνή, ν ιφγνο, ε λφεζε, ε θίλεζε θαη ην ζπλαίζζεκα. Επεξεάδεηαη απφ πνηθίινπο
γελεηηθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο θαζψο θαη απφ ηελ νηθνγέλεηα θαη ηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν
ζηνλ νπνίν ην θάζε παηδί δεη θαη αλαπηχζζεηαη. Η πξψηκε αλίρλεπζε αλσκαιηψλ ηεο αλάπηπμεο, φπσο
είλαη ν απηηζκφο, ε δπζιεμία, ε δηαηαξαρή ειιεηκκαηηθήο πξνζνρήο θαη ππεξθηλεηηθφηεηαο (ΔΕΠΥ), είλαη
δπλαηφλ λα νδεγήζεη ζηε ζεξαπεία ή ηε βειηίσζε απηψλ.
4. Μέηξεζε ηνπ δείθηε κάδαο ζώκαηνο θαη ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο.
Η κέηξεζε ηνπ δείθηε κάδαο ζψκαηνο, πνπ πξνθχπηεη απφ ηε ζρέζε κεηαμχ ηνπ βάξνπο θαη ηνπ
χςνπο ελφο παηδηνχ, είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ πξφιεςε ηεο παηδηθήο παρπζαξθίαο. Σχκθσλα κε ηνλ
Παγθφζκην Οξγαληζκφ Υγείαο ε παρπζαξθία ζεσξείηαη λφζνο κε εμαηξεηηθά ζνβαξέο επηπινθέο ζηελ
ελήιηθν δσή, φπσο ε αξηεξηαθή ππέξηαζε, νη δηαηαξαρέο ησλ ιηπηδίσλ, ηα θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα θαη ν
ζαθραξψδεο δηαβήηεο ηχπνπ ΙΙ. Ο ηειεπηαίνο κάιηζηα, παξαηεξείηαη φιν θαη πην ζπρλά ζηελ παηδηθή θαη
εθεβηθή ειηθία, αθξηβψο ιφγσ ηεο απμαλφκελεο ζπρλφηεηαο ηεο παρπζαξθίαο ζηα παηδηά θαη ηνπο
εθήβνπο. Επίζεο ε αξηεξηαθή πίεζε πξέπεη λα κεηξάηαη ζε θάζε παηδί ειηθίαο >3 εηψλ πνπ εμεηάδεηαη γηα
νπνηνδήπνηε ιφγν θαη ζε παηδία ειηθίαο <3 εηψλ πνπ έρνπλ, απφ ην ηζηνξηθφ θαη ηελ θιηληθή εμέηαζε,
ελδείμεηο γηα θαξδηαθή (ζπγγελή θαξδηνπάζεηα, αξξπζκίεο), λεθξηθή λφζν (νπξνινηκψμεηο, αηκαηνπξία,
αλαηνκηθή αλσκαιία νπξνπνηεηηθνχ) ή ελδνθξηλνινγηθή λφζν.
5. Έιεγρν ηεο αθνήο.
Τν αληρλεπηηθφ πξφγξακκα αθνήο λενγλψλ–βξεθψλ (σηαθνπζηηθέο εθπνκπέο) πξέπεη λα γίλεηαη
ζε φια ηα παηδία αλεμαηξέησο πξηλ απφ ηελ ειηθία ησλ 3 κελψλ θαη αλ είλαη δπλαηφλ, πξν ηεο εμφδνπ
ηνπο απφ ην καηεπηήξην. Η εμέηαζε δηαξθεί κφλν ιίγα ιεπηά θαη αληρλεχεη πξψηκα ηε βαξεθνΐα, ε
ζπρλφηεηα ηεο νπνίαο ππνινγίδεηαη πεξίπνπ ζε 1 αλά 500 γελλήζεηο ην ρξφλν. Αλ δελ επηζεκαλζεί
έγθαηξα (κέζε ειηθία επηζήκαλζεο > 3 εηψλ ) ππάξρεη πηζαλφηεηα λα κελ αλαπηπρζεί ν πξνθνξηθφο
ιφγνο κε δπζάξεζηεο επηπηψζεηο. Αληίζεηα ε πξψηκε δηάγλσζε θαη ζεξαπεπηηθή αγσγή δεκηνπξγεί ηηο
πξνυπνζέζεηο γηα λα ζπλερηζηεί νκαιά ε αλάπηπμή ηνπ παηδηνχ ζε ζσκαηηθφ φζν θαη ςπρνθηλεηηθφ.
6. Οθζαικνινγηθό έιεγρν.
Ο πξνιεπηηθφο νθζαικνινγηθφο έιεγρνο, ζχκθσλα κε ηα δηεζλή πξφηππα , ζα πξέπεη λα μεθηλά
θαηά ηε λενγληθή ειηθία (δηάγλσζε ζηξαβηζκνχ, ακβιπσπίαο) θαη λα επαλαιακβάλεηαη ζε θάζε
πξνγξακκαηηζκέλε επίζθεςε ζηνλ παηδίαηξν. H πξψηε εμέηαζε απφ νθζαικίαηξν ζε πγηή παηδηά γίλεηαη
ζπλήζσο ζηα 2 ηνπο ρξφληα θαη επαλαιακβάλεηαη κεηαμχ 4 θαη 6, θαζψο θαη κεηαμχ 8 θαη 10 εηψλ. Είλαη
ηδηαίηεξε ε ζεκαζία ηνπ νθζαικνινγηθνχ ειέγρνπ ζηελ πξνζρνιηθή θαη ζρνιηθή ειηθία, πξνθεηκέλνπ λα
εληνπηζηνχλ έγθαηξα δηαζιαζηηθέο δηαηαξαρέο ηεο φξαζεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε κπσπία θαη ν
αζηηγκαηηζκφο.
7. ΢πζηεκαηηθή δηελέξγεηα ησλ εκβνιηαζκώλ
Τα πξνγξάκκαηα εκβνιηαζκψλ έρνπλ ζπκβάιεη απνηειεζκαηηθά ζηε κείσζε ηεο επίπησζεο
πνιιψλ θαη ζνβαξψλ λνζεκάησλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ηνχο θαη βαθηήξηα, φπσο ε ηιαξά, ε εξπζξά, ε
παξσηίηηδα, ν θνθθχηεο, ε δηθζεξίηηδα ε πνιπκπειίηηδα θαζψο θαη νη ζνβαξέο ινηκψμεηο απφ αηκφθηιν ηεο
γξίπεο θαη πλεπκνληφθνθθν. Η εκβνιηαζηηθή θάιπςε ησλ παηδηψλ μεθηλά ζε ειηθία 2 κελψλ, είηε πξφθεηηαη
γηα πξφσξα, είηε γηα ηειεηφκελα λενγλά. Υπάξρνπλ ζθεπάζκαηα κε έλα εκβφιην, αιιά θαη ζθεπάζκαηα κε
ηξία, ηέζζεξα, πέληε ή έμη εκβφιηα. Γηα πνιιά απφ ηα εκβφιηα πξέπεη λα γίλνληαη αλακλεζηηθέο δφζεηο
πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξνχληαη πςειά ηα επίπεδα αληηζσκάησλ.
Πνιινί γνλείο αλαξσηηνχληαη εάλ πξέπεη ηα παηδηά ηνπο λα μεθηλνχλ ηα εκβφιηα ηφζν λσξίο. Η
επηθξαηνχζα επηζηεκνληθή άπνςε είλαη φηη πξέπεη λα γίλνληαη λσξίο, αθελφο δηφηη ην αλνζνπνηεηηθφ
ζχζηεκα ηνπ βξέθνπο είλαη αλψξηκν, αθεηέξνπ γηαηί ακέζσο κεηά ηελ γέλλεζή ηνπ, ην κσξφ ζαο
αληηκεησπίδεη εθαηνκκχξηα δηαθνξεηηθά κηθξφβηα θαη ηνχο. Σεκαληηθφ επίζεο είλαη λα ελεκεξψλνληαη νη
γνλείο γηα ηπρφλ θαηλνχξγηα εκβφιηα. Τν 2007 ε Εζληθή Επηηξνπή Εκβνιηαζκψλ πξνθεηκέλνπ λα
αλαζεσξήζεη ην Εζληθφ Πξφγξακκα Εκβνιηαζκψλ πξνρψξεζε ζηηο εμήο αιιαγέο:

3. α. Εκβνιηαζκφ ζηελ ειηθία ησλ 11-12 εηψλ κε ην εκβφιην δηθζεξίηηδαο- ηεηάλνπ–θνθθχηε ( DTaP) έλαληη
ηνπ δηπινχ εκβνιίνπ ηεο δηθζεξίηηδαο - ηεηάλνπ ηχπνπ ελειίθνπ.
εο
β. Πξνζζήθε 2 δφζεο εκβνιίνπ αλεκνβινγηάο ζηελ ειηθία 4-6 εηψλ
γ. Πξνζζήθε ηνπ λένπ εκβνιίνπ έλαληη ηνπ ηνχ ησλ αλζξσπίλσλ ζεισκάησλ (HPV) ην νπνίν ζπληζηάηαη
γηα θνξίηζηα ειηθίαο 12-15 εηψλ ή 26 εηψλ εθφζνλ θαζπζηέξεζαλ.
8. Δξγαζηεξηαθέο εμεηάζεηο αίκαηνο
Απηέο πεξηιακβάλνπλ ηε κέηξεζε ηνπ αηκαηνθξίηε, ηεο αηκνζθαηξίλεο, ηεο θεξξηηίλεο, αδξφ
βηνρεκηθφ έιεγρν (νπξία, θξεαηηλίλε, ζάθραξν, ηξαλζακηλάζεο), γελ. νχξσλ, θ/α νχξσλ θαη ηνλ
πξνιεπηηθφ έιεγρν ρνιεζηεξφιεο θαη ιηπηδίσλ. Εξγαζηεξηαθφο έιεγρνο γηα ην ελδερφκελν ζηδεξνπεληθήο
αλαηκίαο ζπληζηάηαη ζε φια ηα πγηή βξέθε ζηελ ειηθία ησλ 12 κελψλ, ελψ γηα απηά πςεινχ θηλδχλνπ
(δίδπκε θχεζε, κηθξφ βάξνο γέλλεζεο, ζπρλέο ινηκψμεηο, κεηξηθφο ζειαζκφο > απφ 6 κήλεο ρσξίο ηε
ν ν
ιήςε ζηδήξνπ θ.η.ι) ν έιεγρνο πξέπεη λα γίλεηαη ζηνλ 6 θαη ηνλ 24 κήλα. Παξφκνηνο έιεγρνο
απαηηείηαη θαη ζηελ εθεβεία ζηελ εθεβεία ιφγσ ηνπ ηαρέσο ξπζκνχ αλάπηπμεο θαη εηδηθά γηα ηα θνξίηζηα
κεηά ηελ εκκελαξρή. Έιεγρνο ρνιεζηεξφιεο θαη ιηπηδίσλ ρξεηάδεηαη λα γίλεηαη ζε ειηθία 2 εηψλ θαη λα
επαλαιακβάλεηαη θάζε 3-5 ρξφληα
9. Καξδηνινγηθό έιεγρν
Γίλεηαη κε ειεθηξνθαξδηνγξάθεκα θαη ππεξερνγξάθεκα θαξδηάο απφ παηδνθαξδηνιφγν. Είλαη
απαξαίηεηεο νη εμεηάζεηο φρη κφλν ζε παηδηά πνπ έρνπλ πξφβιεκα, αιιά θαη ζηα πγηή παηδηά πξνζρνιηθήο
θαη ζρνιηθήο ειηθίαο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο ην πνδφζθαηξν, ε θνιχκβεζε,
ν ζηίβνο θ.ά. Απηή ε εμέηαζε είλαη αθφκε πην ζεκαληηθή ζηελ αξρή ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο, πνπ ηα παηδηά
μεθηλνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζε νξγαλσκέλεο αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο.
10. Αλίρλεπζενξζνπεδηθώλπξνβιεκάησλ
Σνβαξέο παζήζεηο, φπσο ην ζπγγελέο εμάξζξεκα ηζρίνπ, ε ζπγγελήο ξαηβνηππνπνδία, ε
πιαηππνδία, ε ζθνιίσζε, ε θχθσζε θ.α. κπνξνχλ λα δηαγλσζηνχλ κε ηε ιεπηνκεξή παηδηαηξηθή εμέηαζε
θαζψο θαη κε απεηθνληζηηθέο κεζφδνπο. Ο ππέξερνο ηζρίνπ είλαη ππνρξεσηηθή εμέηαζε πξνιεπηηθνχ
ειέγρνπ ζηα λενγλά ζε πνιιέο επξσπατθέο ρψξεο όρη ,φκσο, θαη ζηελ Ειιάδα. Σπζηήλεηαη ε δηελέξγεηά
ηνπ (έσο ηελ ειηθία ησλ 4-6 κελψλ) φηαλ ππάξρνπλ
• Δίδσμη κύηζη
• θεηικό ιζηορικό ηων γονέων ή αδελθών
• Ιζτιακή προβολή (κάθοδος ηοσ νεογνού καηά ηον ηοκεηό με ηα πόδια)
• Ολιγοϋδράμνιο (μικρή ποζόηηηα αμνιακού σγρού καηά ηην κύηζη)
• Καιζαρική ηομή

4. 11. ΢πζηεκαηηθό πξνιεπηηθό νδνληηαηξηθό έιεγρν.
Τα παηδηά πξνηείλεηαη λα επηζθέπηνληαη ηνλ παηδννδνληίαηξν κέρξη ηα πξψηα ηνπο γελέζιηα έηζη
ψζηε λα εθηηκάηαη ε θαηάζηαζε ηεο ζηνκαηηθήο θνηιφηεηαο. Η θξνληίδα ησλ δνληηψλ πξέπεη λα μεθηλάεη κε
ηελ αλαηνιή ησλ δνληηψλ ηνπ παηδηνχ, θαζαξίδνληαο ηα νχια κε κηα γάδα βξεγκέλε κε λεξφ. Μεηά ηνλ
πξψην ρξφλν ζπλίζηαηαη βνχξηζηζκα κε κηθξή καιαθή νδνληφβνπξηζα, ρξεζηκνπνηψληαο κηθξή
πνζφηεηα νδνληφθξεκαο (κέγεζνο κπηδειηνχ) πάληα κε επίβιεςε έηζη ψζηε ην παηδί λα κελ θαηαπίλεη ηελ
νδνληφθξεκα.
12. Παξαθνινύζεζε θαη θξνληίδα ησλ εθήβσλ
Η εθεβεία απνηειεί κηα ηδηαίηεξε θαη ζεκαληηθή πεξίνδν ε νπνία ζπρλά ραξαθηεξίδεηαη απφ
ειιηπή θξνληίδα ζε ζέκαηα πγείαο. Σηα πιαίζηα πξφιεςεο, ζηνπο εθήβνπο πξέπεη λα δίλνληαη νδεγίεο γηα
ζσζηή θαη ηζνξξνπεκέλε δηαηξνθή, λα γίλεηαη ζεμνπαιηθή ελεκέξσζε θαη έιεγρνο γηα ζεμνπαιηθψο
κεηαδηδφκελα λνζήκαηα. Επίζεο λα δηελεξγείηαη ζπκβνπιεπηηθή ζε ζέκαηα ςπρηθήο πγείαο (έγθαηξε
δηάγλσζε θαη αληηκεηψπηζε ηεο θαηάζιηςεο ), θαπλίζκαηνο, θαηαλάισζεο αιθνφι θαη λαξθσηηθψλ
νπζηψλ κε ζθνπφ ηελ απνηξνπή ή ηε δηαθνπή ηνπο.
΢πκπεξαζκαηηθά, ν πξνιεπηηθόο πεξηνδηθόο έιεγρνο ησλ παηδηώλ απνβιέπεη ζηελ εμαζθάιηζε
ηεο πγείαο ηνπο αιιά θαη ηεο δεκηνπξγίαο ησλ πξνϋπνζέζεσλ γηα θαιή πγεία θαη θαηά ηελ ελήιηθε
δσή. Η ζπλεπήο εθαξκνγή ηνπ πξνιεπηηθνύ ειέγρνπ απνηειεί βαζηθή ππνρξέσζε θαη επζύλε
ηόζν ηνπ γνλέα όζν θαη ηνπ παηδηάηξνπ, γηαηί ν ζηόρνο είλαη θνηλόο. Σν λενγλό πνπ θάζε γνληόο
θξαηνύζε ή θξαηάεη ηώξα ζηελ αγθαιηά ηνπ λα γίλεη έλαο πγηήο νινθιεξσκέλνο ελήιηθαο.