1. 1
ΠΔΡΙΔΧΟΜΔΝΑ:
Δηζαγσγή………………………………………………………………………………….
2
Ζ ζπδπγηθή πίζηε θαη ηηκή ζηελ ειιεληθή κπζνινγία……………. 3–6
Ζ ζπδπγηθή πίζηε ζην ζξεζθεπηηθφ ηνκέα……………………………… 6–8
Ζ ζπδπγηθή πίζηε ζηελ αξραία Διιάδα…………………………………..
8
α. Ζ ζπδπγηθή πίζηε ζηελ αξραία Αζήλα……………………………
8–9
β. Ζ ζπδπγηθή πίζηε ζηελ αξραία ΢πάξηε…………………………. 9–11
Ζ επίδξαζε ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο θαη απηζηίαο ζηελ παγθφζκηα ηέρλε11
Αξραία ινγνηερλία…………………………………………………………………….. 11- 19
Λέα ινγνηερλία………………………………………………………………………….. 20 - 26
Ζ ηζηνξία ηεο ζπδπγηθήο απηζηίαο…………………………………………………… 26 - 27
Ζ ζπδπγηθή πίζηε θαη απηζηία ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία…………………. 27 - 29
Θψδηθαο ηηκήο…………………………………………………………………………………. 29 - 30
Δπίινγνο………………………………………………………………………………………….
30
Βηβιηνγξαθία…………………………………………………………………………………..31 - 32

2. 2
Δηζαγωγή
Ζ ζπδπγηθή πίζηεθαη ηηκή απνηειεί έλα ηδηαίηεξα γλσζηφ ζε φινπο
δήηεκα πνπ πεξηβάιιεη ηελ θαζεκεξηλφηεηά καο, αλαπηχζζεηαη ζε θάζε
επνρή θαη θνηλσλία θαη επεξεάδεη νινθιεξσηηθά ηελ εμέιημε θαη ηελ
πνξεία ηεο θνηλσλίαο καο. Απνηειεί ίζσο έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα αγαζά
θαη εμαζθαιίδεη ζρέζεηο αξκνλίαο θαη αιιειεγγχεο ζηε δσή καο. Δίλαη
ζπλζήθε πνπ νξίδεηαη κε ην γάκν θαη πξνβιέπεη ζε κηα νκαιή θαη έκπηζηε
ζπδπγηθή ζρέζε. Δπηηπγράλεηαη κε ηελ έλδεημε ζεβαζκνχ, εηιηθξίλεηαο θαη
έιιεηςεο δφινπ κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο θαη απνηειεί ηελ ακνηβαία
ππνρξέσζε ησλ ζπδχγσλ λα παξακείλνπλ πηζηνί δίρσο λα αηηκάζνπλ.
Θίγεηαη ζε θάζε πεξίπησζε απφ ηε κνηρεία, ελέξγεηα απηζηίαο πνπ
ζπλαληάηαη αξθεηά ζπρλά θαη κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θαηαζηξνθηθέο
ζπλέπεηεο θαη απνηειέζκαηα.
Ζ έλλνηα ηεο κνηρείαο ιεηηνπξγεί αλαπφδξαζηα σο πξνζάιακνο ηεο
αηηκίαο ζηα πιαίζηα κηαο ζρέζεο. Απνηειεί ζε θάζε πεξίπησζε πξάμε
αιαδνλείαο θαη νξίδεηαη κε ηελ παξάβαζε ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο πνπ
ζπλίζηαηαη ζηελ εμψγακε θαηά θχζε εξσηηθή ζπλνπζία κεηαμχ δχν
εηεξφθπισλ πξνζψπσλ απφ ηα νπνία ην έλα ηνπιάρηζηνλ είλαη έγγακν.
Απνηειεί, δειαδή, θπγή απφ ηελ αθνζίσζε, ηηο επζχλεο θαη ηε δέζκεπζε
ζην ζχδπγν, κέζα απφ ηελ αλαδήηεζε νινθιήξσζεο έμσ απφ ην γάκν
ιφγσ ηεο ζθνδξήο επηζπκίαο γηα έλα άιιν πξφζσπν ή γηα ηελ αλάγθε
ηθαλνπνίεζεο κηαο επηζπκίαο – ελφο ζθνπνχ. Οη κνξθέο θαη νη αηηίεο γηα
ηελ επηζπκία απηή πνηθίινπλ αιιά νη κνηρνί έρνπλ ην εμήο θνηλφ κεηαμχ
ηνπο, λα ηπθιψλνληαη απφ ην αληηθείκελν ηνπ πφζνπ ηνπο, πξνθαιψληαο
κε απηφλ ηνλ ηξφπν ην αδίθεκα ηεο αηηκίαο. Ζ χπαξμε ηεο απηζηίαο ή
κνηρείαο ζηνλ ζπδπγηθφ βίν, ζπληζηνχλ ηελ ξήμε ηνπ ζπδπγηθνχ δεζκνχ θαη
απνηεινχλ παξάβαζε ηνπ ζεζκνχ ηνπ γάκνπ θαη ηεο ηηκήο. Ζ έιιεηςε
αλνρήο ινηπφλ ζε απηφ ην ζέκα κπνξεί εχθνια λα ζεκαηνδνηεί ην ηέινο
ελφο γάκνπ σο θαη ηε κέγηζηε πνηλή αδηθήκαηνο, αλάινγα κε ηελ επνρή
θαη ηελ θνηλσλία.
Ζ παγθφζκηα ηζηνξία ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο θαη ηηκήο επεθηείλεηαη ζε πνιιά
θεθάιαηα, εμειίζζεηαη κε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ θαη αληηκεησπίδεηαη
δηαθνξεηηθά αλάινγα κε ηελ θνηλσλία, ηελ επνρή θαη ηε ζξεζθεία.
Πιεζψξα είλαη ηα παξαδείγκαηα ζπδπγηθήο αθνζίσζεο αιιά θαη απηζηίαο,
ηα νπνία ραξαθηεξίδνπλ θαη ζπλαληψληαη ζην παξειζφλ, ζην πέξαζκάηεο,
απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο δεκηνπξγίαο ηεο κέρξη θαη ζήκεξα. Πνιιέο φκσο
δηαθνξέο παξά νκνηφηεηεο δηαθξίλνληαη ζην πέξαζκα απηφ. Σν γεγνλφο
απηφ κπνξεί λα νθείιεηαη ζηε δηαθνξεηηθή αληίιεςε θαη αληηκεηψπηζε ηνπ
αδηθήκαηνο πνπ πνηθίιιεη απφ επνρή ζε επνρή, ζπκπεξηιακβάλνληαο θαη
ηνλ θψδηθα ηηκήο πνπ ππεξηζρχεη ζηελ θαζεκία. Έηζη ην δήηεκα
κεηαβάιιεηαη θαη παίξλεη δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο απφ αηψλα ζε αηψλα.
Κειεηψληαο ην ζέκα, κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε πνηθίια ραξαθηεξηζηηθά
παξαδείγκαηα απφ δηαθνξεηηθέο θνηλσλίεο, κε ζθνπφ λα θαηαιήμνπκε ζην
ζπκπέξαζκα ζρεηηθά κε ηελ εμέιημή ηνπ κέρξη ζήκεξα.

3. 3
Η ζπδπγηθή πίζηε ζηελ ειιεληθή κπζνινγία
Σν ζέκα ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο θαη ηηκήο θαίλεηαη λα απαζρνιεί ηελ
αλζξσπφηεηα ηεο ειιεληθήο καο θνηλσλίαο εδψ θαη πνιινχο αηψλεο, απφ
ηελ πεξίνδν θηφιαο ηεο αξραηφηεηαο. Παξνπζηάδεηαη θαη ηίζεηαη έληνλα
κέζα απφ ηελ πξψηε θαη ζεκειηψδεο κνξθή ζξεζθείαο θαη παξάδνζεο ηνπ
ηφπνπ καο, ηελ αξραία ειιεληθή κπζνινγία. Κέζα ζην πιέγκα πνηθίιισλ
κχζσλ απνηππψλνληαη πνιιά παξαδείγκαηα έληνλεο ζπδπγηθήο πίζηεο θαη
αθνζίσζεο, πνπ απνηεινχλ πξφηππν ηηκήο θαη ήζνπο θαη ιεηηνπξγνχλ
θαζαξά ππνδεηγκαηηθά γηα νιφθιεξε ηελ αλζξσπφηεηα. Παξάιιεια
ππάξρνπλ θαη αξθεηέο παξεθθιίζεηο, πνπ ζπηιψλνπλ έληνλα ηηο ζειίδεο ηεο
θνηλσλίαο καο, ηφζν απφ ζλεηνχο φζν θαη απφ ηα ζεία, ηα νπνία ζπρλά
εκθάληδαλ αλζξψπηλα ραξαθηεξηζηηθά θαη αδπλακίεο.
Κηα απφ ηηο ραξαθηεξηζηηθφηεξεο θηγνχξεο αλζξψπηλεο πίζηεο, αγάπεο θαη
αθνζίσζεο πνπ ζπλαληάηαη ζηα πιαίζηα ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο
απνηειεί ε Φαίδξα. Ζ Φαίδξα ππήξμε παξάθνξα εξσηεπκέλε κε ηνλ
Ηππφιπην, γην ηνπ Θεζέα, ν νπνίνο απέθξνπε θαη αγλννχζε ηνλ έξσηα ηεο.
΢ε κηα ζπλάληεζε ηνπο φπνπ ε Φαίδξα δελ δίζηαζε λα ηνλ παξαθαιέζεη
γνλαηηζηή λα αληαπνθξηζεί ζηνλ πφζν ηεο, εθείλνο ηελ απέθξνπζε
ζθαηφηαηα. Σν γεγνλφο απηφ πξνθάιεζε ηελ νξγή ηεο Φαίδξαο, ηεο νπνίαο
ην μέζπαζκα ήηαλ λα ζθίζεη ηα ελδχκαηα ηεο θαη λα δηακαξηπξεζεί ςεπδψο
ζηνλ παηέξα ηνπ Ηππφιπηνπ πσο ν γηνο ηνπ απνπεηξάζεθε λα ηελ
βηάζεη.΢ηε ζπλέρεηα ν Ηππφιπηνο ζθνηψζεθε ζηελ δηαδξνκή γηα ηελ εμνξία
ηνπ θαη ε Φαίδξα βαζηά κεηαλησκέλε απηνθηφλεζε.Ζ ελέξγεηά ηεο απηή
ήηαλ κηα πξάμε πνπ γελλήζεθε απφ ηελ απειπηζία ηεο. Απηφ ζπλέβε δηφηη
κε ην πνπ ράζεθε ν αγαπεκέλνο ηεο, εμαθαλίζηεθε θάζε ειπίδα θαη κέζν
πίζηεο γηα εθείλε. ΢εκαληηθφ παξάγνληα φκσο πνπ νδήγεζε ζηελ ελέξγεηα
απηή πηζαλφλ απνηέιεζαλ θαη νη εξηλχεο, πνπ φπσο ήηαλ αλακελφκελν

4. 4
βαζάληδαλ έληνλα ηελ ςπρή ηεο.
«Φαίδξα», έξγν ηνπ Αιεμάληξ Κακπαλέι, Μνπζείν Φακπξ, Μνλπειηέ (1880)
Δίλαη άμην ζεκείσζεο ε αλαθνξά ζε έλα επηπιένλ ζέκα πνπ ηίζεηαη ζην
ζεκείν απηφ, ην δήηεκα ηεο ηηκήο. Ο Θεζέαο, παηέξαο ηνπ Ηππφιπηνπ,
καζαίλνληαο απηή ηελ θαηεγνξία, αλ θαη ςεπδή, ακέζσο νδεγήζεθε ζηελ
απφθαζε λα εμνξίζεη ην γην ηνπ ζε έλα ηδηαίηεξα καθξηλφ κέξνο. Απηφ
απνθαιχπηεη ηελ αλακθίβνια πνιχηηκε αμία ηεο ηηκήο θαη ηεο
πζηεξνθεκίαο πνπ επηθξαηνχζε ηελ ρξνληθή πεξίνδν εθείλε, επεξεάδνληαο
ζε κεγάιν βαζκφ ηε ζθεπηηθή θαη ηε δξάζε ησλ αλζξψπσλ
Αληηζέησο, ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα άζηαηνπ θαη άπηζηνπ ζπδχγνπ
απνηειεί ν ζεφο Γίαο, ν νπνίνο ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα επηπφιαηε
ζπκπεξηθνξά θαη είλαη ηδηαίηεξα θεκηζκέλνο γηα ηηο άπεηξεο εξσηηθέο ηνπ
πεξηπέηεηεο θαη απηζηίεο.
Ο Γίαο, ν παληνδχλακνο παηέξαο ησλ ζεψλ θαη ησλ αλζξψπσλζπρλά
ελέδηδε ζε πνιιέο απηζηίεο θαη κάιηζηα αξθεηέο απφ απηέο
θαξπνθνξνχζαλ.
Πξψηε ζχδπγφο ηνπ ππήξμε ε Κήηηδα, ηελ νπνία ν ίδηνο εμνπδεηέξσζε
θαηαπίλνληάο ηελ, εμαηηίαο ηνπ ρξεζκνχ ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ην παηδί
πνπ ζα απνθηνχζε καδί ηεο ζα ήηαλ δπλαηφηεξν απφ ηνλ παηέξα ηνπ. Κε
ηνλ ηξφπν απηφλ απνκάθξπλε ηνλ θίλδπλν γηα εθζξφληζε θαη παξάιιεια
εμαζθάιηζε απέξαληε ζνθία, ζέηνληαο ηελ θπξηαξρία πάλσ απφ ηε ζχδπγφ
ηνπ.
΢ηε ζπλέρεηα αθνινχζεζαλ δχν Σηηαλίδεο· ε Θέκηδα, πξνζσπνπνίεζε ηεο
δηθαηνζχλεο θαη ε Κλεκνζχλε, πξνζσπνπνίεζε ηεο αλάκλεζεο, κε ηηο
νπνίεο απέθηεζε αξθεηά παηδηά
Ύζηεξα απφ ηηο πιεζψξεο εξσηηθέο πεξηπέηεηεο ηνπ άζσηνπ ζενχ κε ηηο
παξαπάλσ ζεέο, εκθαλίζηεθε ε Ήξα, ε νπνία θαηέθηεζε ηνλ ηίηιν ηεο
κνλαδηθήο λφκηκεο ζπδχγνπ ηνπ, αλ θαη παξάιιεια αδεξθή ηνπ.Όκσο
παξφιν ην θφπν πνπ έθαλε γηα λα ηελ θαηαθηήζεη, ν Γίαο δελ ηεο ζηάζεθε

5. 5
ηδηαίηεξα πηζηφο, αθνχ πάληα είρε ηελ ηάζε λα μεινγηάδεη θάπνηα ζεά ή
θάπνηα εληππσζηαθή ζλεηή βαζηινπνχια. Σηο γλσζηφηεξεο ζε εκάο απφ
απηέο απνηεινχλ νη ζεέο Ιπηψ θαη Αζηεξία (΢χκθσλα κε ηελ εθδνρή
νξηζκέλσλ κπζνγξάθσλ) θαζψο θαη νη ζλεηέο Αηιαληίδα καία, ε
βαζηινπνχια ηεο Θήβαο, ΢εκέιε, ε Ηψ, ε Δπξψπε, ε Ληφβ, ε Ιήδα θαη
πνιιέο άιιεο λχκθεο θαη ζλεηέο πνπ παξαπιάλεζε κε δφιν θαη απέθηεζε
καδί ηνπο αξθεηά παηδηά. Ζ επηπφιαηα απηή ζπκπεξηθνξά ηνπ πξνθαινχζε
ζπρλά ηελ παξάθνξε δήιηα ηεο Ήξαο, ε νπνία κε αληέρνληαο ηελ ζπλερή
απηζηία ηνπ ζπδχγνπ ηεο, αξθεηέο θνξέο απνπεηξάζεθε λα εγθαηαιείςεη ηε
ζπδπγηθή εζηία. Όκσο ν παληνδχλακνο ζεφο έβξηζθε πάληα ηνλ ηξφπν λα
ηελ κεηαπείζεη δηαβεβαηψλνληάο ηελ πσο νη εμσζπδπγηθέο ηνπ πεξηπέηεηεο
απνηεινχζαλ αλνχζηεο ζπλήζεηεο θαη φηη ε ίδηα ήηαλ ε κφλε γπλαίθα πνπ
ηνπ πξνθαινχζε ηνλ πξαγκαηηθφ πφζν. Έηζη ε Ήξα δηαθξίλεηαη γηα ηελ
αγάπε ηεο πξνο ην ζχδπγφ ηεο, Γηα, θαζψο παξά ηηο απηζηίεο ηνπ εθείλε
επέζηξεθε πηζηή ζην πιεπξφ ηνπ, απνηειψληαο παξαδεηγκαηηθφ πξφηππν
αθνζησκέλεο ζπδχγνπ.
Σηελ παξαπάλω αγγεηνγξαθία απεηθνλίδεηαη ε αξπαγή ηεο Δπξώπεο από ηνλ
κεηακνξθωκέλν ζε ηαύξν Γηα.
Δμίζνπ άπηζηε ζεά ηεο αξραίαο ειιεληθήο κπζνινγίαο ππήξμε θαη ε
Αθξνδίηε, ε πξνζηάηηδα ηεο νκνξθηάο, ηνπ πφζνπ θαη ηνπ έξσηα,
απέλαληη ζην ζχδπγφ ηεο, Ήθαηζην. Κε ηελ πξψηε παξνπζία ηεο ζπλήζηδε
λα πξνθαιεί ηηο εληππψζεηο θαη ηα βιέκκαηα απάλησλ, ελψ κφιηο ηελ
πξσηναληίθξηζαλ ζηνλ Όιπκπν, φινπο ηνπο ζενχο δηαθαηείρε ε ζθνδξή
επηζπκία λα ηελ θαηαθηήζνπλ. Σειηθά φκσο απέθηεζε ηνλ ηίηιν ηεο
λφκηκεο ζπδχγνπ ηνπ άζρεκνπ θαη αλάπεξνπ ζενχ Ζθαίζηνπ, ζηνλ νπνίν
δελ έκεηλε θαζφινπ πηζηή, θαζψο δηαηεξνχζε κφληκε θξπθή εμσζπδπγηθή
ζρέζε κε ηνλ Άξε. Ο επθπήο φκσο ζεφο ηεο θσηηάο ηνπο αηθληδίαζε

6. 6
θάπνηα κέξα, παγηδεχνληαο ηνπο ζε έλα ιεπηφ ρξπζφ δίρηπ θαη εθζέηνληάο
ηνπο ζηα κάηηα ησλ ππφινηπσλ ζεψλ.
΢ην ζεκείν απηφ ζπκπεξαίλνπκε πσο νη ηηκσξίεο ζρεηηθά κε ηνπο ζενχο
ζηα πιαίζηα ηεο αξραίαο ειιεληθήο κπζνινγίαο ήηαλ ζπγθεθξηκέλεο, αθνχ
ε άπηζηε θαη επηπφιαηα ζπκπεξηθνξά ηνπ Γία δελ επέθεξε ηελ παξακηθξή
πνηλή ή θνηλσληθή θαηαμίσζε, ελψ ε Αθξνδίηε κε ηελ θνηλνπνίεζε ηεο
απηζηίαο ηεο ππέζηε νινθιεξσηηθή ηαπείλσζε.
Σηην παπαπάνυ εικόνα απεικονίζεηαι ηο ζσέδιο ηος Ήθαιζηος ώζηε να αποκαλύτει ηην απιζηία
ηηρ ζςζύγος ηος.
Έλα αθφκε ζρεηηθφ κε ην δήηεκα παξάδεηγκα απνηειεί θαη απηφ ηνπ
Αηξέα θαη ηεο αλήζηθεο ζπδχγνπ ηνπ, Αεξφπεο. ΢χκθσλα κε ηελ εθδνρή
ηνπ κχζνπ, ν Αηξέαο ήηαλ εθείλνο πνπ δηαδέρζεθε ην ζξφλν ηνπ Πέινπα,
χζηεξα απφ ηε δνινθνλία ηνπ Υξπζίππνπ, βαζηιηά ηεο Οιπκπίαο ν νπνίνο
επηβνπιεπφηαλ ηε βαζηιεία. Ιφγσ ηεο πξνήγεζεο ηεο θπξηαξρίαο ηνπ
Αηξέα, ν θζφλνο ηνπ δίδπκνπ αδειθνχ ηνπ θνξπθψζεθε θαη πήξε αθξαίεο
δηαζηάζεηο. Ο ηπθισκέλνο απφ ηελ δεινθζνλία ηνπ, Θπέζηεο, βάιζεθε λα
απνπιαλήζεη ηε ζχδπγν ηνπ αδειθνχ ηνπ, Αεξφπε, δηαηεξψληαο θξπθή
εμσζπδπγηθή ζρέζε, θαη κάιηζηα θαξπνθνξψληαο καδί ηεο, ελέξγεηα πνπ
φκσο πξφβιεπε ζε θαζαξά πξνζσπηθά ηνπ ζπκθέξνληα. Υξεζηκνπνηψληαο
ινηπφλ δφιηα κέζα θαη ηε βνήζεηα ηεο άπηζηεο Αεξφπεο θαηάθεξε λα
αξπάμεη ην ρξπζφκαιιν δέξαο, δψξν ηνπ Δξκή πξνο ηνλ Αηξέα θαη
ερέγγπν ζχκβνιν ηεο βαζηιείαο ηνπ, επηηπγράλνληαο ηελ απφθηεζε ηνπ
ζξφλνπ. Όηαλ ε κνηρεία ηεο ζπδχγνπ ηνπ έγηλε αληηιεπηή απφ ηνλ Αηξέα,
ηδηαίηεξα εμνξγηζκέλνο θαη έθθξσλ εθδηθήζεθε ηνλ αδειθφ ηνπ γηα ηελ
ηφζν άδηθε θαη αλήζηθε πξάμε ηνπ, ζθνηψλνληαο ηα δχν παηδηά ηνπ θαη
παξαζέηνληάο ηνπ δείπλν, κε ηηο δηακειηζκέλεο ζάξθεο ησλ λεθξψλ
ζσκάησλ ηνπο.

7. 7
Η ζπδπγηθή πίζηε ζην ζξεζθεπηηθό ηνκέα
Σν ζέκα ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο θαη απηζηίαο επεθηείλεηαη θαη ζηνλ
ζξεζθεπηηθφ ηνκέα θαη ηίζεηαη ηδηαίηεξα έληνλα κέζα απφ
παξαβνιέο,ιφγνπο θαη πξάμεηο ησλ εθπξνζψπσλ ηνπ. Ζ ζξεζθεία καο
κάιηζηα, ππεξαζπίδεηαη ηελ 7ε εληνιή "Οπ κνηρεχζεηο"( Έξοδορ 20: 13 ),κηα
εληνιή πνπ ζηνρεχεη ζηνλ ζεβαζκφ ηεο ηηκήο θαη θαηαθξίλεη θάζε πξάμε,
θάζε ζπκπεξηθνξά πνπ πξνζβάιιεη θαη θειηδψλεη ηελ αγλφηεηα θαη ηελ
θαζαξφηεηα ηεο ςπρήο ηνπ αλζξψπνπ, θαηαδηθάδνληαο σο ακαξηία ηελ
παξάβαζή ηεο. ΢ην ραξαθηεξηζηηθφ αθφινπζν απφζπαζκα ησλ ιεγνκέλσλ
ηνπ Ησάλλνπ ηνπ Υξπζφζηνκνπ ζε ζρέζε κε ηε ζπδπγηθή ηηκή, «Πνηέ λα
κελ ηεο κηιάο κε ηξφπν πεδφ, αιιά κε θηινθξνζχλε, κε ηηκή, κε αγάπε
πνιιή. Λα ηελ ηηκάο, θαη δελ ζα βξεη ζηελ αλάγθε λα δεηήζεη ηηκή απφ
άιινπο.», ππνζηεξίδεηαη πσο παξέρνληαο θαλείο ζηε ζχληξνθφ ηνπ ηελ
ζπκπεξηθνξά θαη ηελ ηηκή πνπ ηεο αλαινγεί, πξφθεηηαη λα εηζπξάμεη ηελ
αληίζηνηρε αληηκεηψπηζε, απνθεχγνληαο ηε κνηρεία, ηηο νηθνγελεηαθέο
ζπγθξνχζεηο θαη ηαξαρέο.
Αληίζηνηρε αλάκεημε ηεο ζξεζθείαο καο ζε ζρέζε κε ην ζέκα πνπ
κειεηάκε, ζπλαληάηαη θαη σο θξάζε ζηελ Αγία Γξαθή. « Ζ πηζηή ζχδπγνο
εμαγλίδεη ηελ απηζηία ηνπ άληξα ηεο.»
Δπηπξνζζέησο, ν ίδηνο ν Υξηζηφο δηεπθξηλίδεη ηνλ φξν ηεο κνηρείαο απηζηίαο, αλαθέξνληαο ζε έλα απφ ηα εδάθηα πνπ απνηειεί έλα ηκήκα ηεο
επί ηνπ φξνπο νκηιία ηνπ «Ηθνύζαηε όηη εξξέζε εηο ηνπο αξραίνπο, Με
κνηρεύζεηο. Δγώ όκωο ζαο ιέγω όηη παο ν βιέπωλ γπλαίθα δηα
επηζπκήζε απηήλ, ήδε εκνίρεπζελ απηήλ ελ ηε θαξδία απηνύ» Πσο
δειαδή, ε ίδηα ε ζθέςε επηζπκίαο απφθηεζεο θάπνηαο γπλαίθαο,
παξαθηλνχκελε απφ ζαξθηθή επηζπκία, απνηειεί ςπρηθή πξάμε κνηρείαο. Σν
ίδην αθξηβψο ηνλίδεη θαη ν απφζηνινο Ηάθσβνο ζηελ επηζηνιή ηνπ
ιέγνληαο: «Πεηξάδεηαη δε έθαζηνο ππό ηεο ηδίαο απηνύ επηζπκίαο
παξαζπξόκελνο θαη δειαδόκελνο. Έπεηηα ε επηζπκίαο αθνύ ζπιιάβε
γελλά ακαξηίαλ, ηελ ακαξηίαλ ε δε ακαξηίαλ εθηειεζζείζα γελλά ηνλ
ζάλαηνλ» (Ηαθ. 1:14-15)
‘Έλα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθφ πεξηζηαηηθφ πάλσ ζην δήηεκα απνηειεί ε
ηζηνξία ηνπ Αβξαάκ θαη ηεο ΢άξαο, κηα παξαδεηγκαηηθή ηζηνξία πίζηεο,
εκπηζηνζύλεο θαη ζπδπγηθήο αθνζίωζεο. ΢ηα πιαίζηα απηήο ηεο
ηζηνξίαο, ν Αβξαάκ θαη ε ζχδπγφο ηνπ, ΢άξα, δνχζαλ κηα ήζπρε θαη
επράξηζηε δσή δίρσο ζηεξήζεηο, κε κφλν ηνπο πξφβιεκα ηελ αληθαλφηεηα
ηεο ΢άξαο λα απνθηήζεη παηδηά. Βιέπνληαο ηελ επηζπκία γηα παηδηά
δσγξαθηζκέλε ζην πξφζσπν ηνπ ζπδχγνπ ηεο, ε ΢άξα δελ δίζηαζε λα ηνπ
πξνηείλεη λα απνθηήζεη κε ηελ παξαδνπιεχηξα ηνπ ζπηηηνχ, Αγάξ, εθφζνλ
εθείλε δελ κπνξνχζε λα ηνπ παξέρεη ηε ζπγθεθξηκέλε ραξά δσήο. Κε ηελ
θίλεζή ηεο απηή πξφβαιιε ηελ απέξαληε εκπηζηνζχλε πνπ έηξεθε σο πξνο
ην πξφζσπν ηνπ ζπδχγνπ ηεο, θαζψο ζηάζεθε εμφρσο πηζηή απέλαληί ηνπ,

8. 8
πξνζπαζψληαο λα πλίμεη ηα αηζζήκαηά ηεο νχησο ψζηε λα ηθαλνπνηήζεη
κνλάρα ηε δηθή ηνπ επηζπκία θαη επραξίζηεζε.
Παξάιιεια, ζπλαληψληαη κε εμίζνπ κεγάιε ζπρλφηεηα θάπνηεο
παξεθθιίζεηο ηνπ ζέκαηνο ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο θαη αθνζίσζεο,
πεξηζηαηηθά άηηκσλ θαη επηπφιαησλ ζπκπεξηθνξψλ πνπ πέξαζαλ απφ ηελ
ηζηνξία ηνπ Υξηζηηαληζκνχ, παξαβαίλνληαο ηηο εζηθέο αμίεο.
΢ηηο παξαβάζεηο απηέο εληάζζεηαη θαη ε ηζηνξία ηνπ Γαπίδ, πξφζσπν πνπ
απνηειεί κηα ηδηαίηεξα θεκηζκέλε θαη εμέρνπζα βηβιηθή πξνζσπηθφηεηα.
΢χκθσλα κε ηελ Παιαηά Γηαζήθε, θαη επθξηλέζηεξα ην «Βασιλειών» ή
«Σαμούηλ»,11, ππήξμε ελ κέξεη ακαξησιφο θαζψο ε πξάμε ηνπ απνηέιεζε
έξγν κνηρείαο θαηαλεζηθόηεηαο. Ύζηεξα απφ ηνπο ζπλερείο γάκνπο ηνπ
κε ηε Κηράι, ηελ Αρηλνάκ, ηελ Ηεδξαειίηηζζα, ηελ Αβηγαία, ηελ
Θαξκειίηηζζα θαη ηε ρείξα ηνπ Λάβαι, αθνινχζεζε ε Βεξζαβεέ, ε
αθφξεηε νκνξθηά θαη γνεηεία ηεο νπνίαο ηνλ παξέζπξαλ λα ηελ
απνθηήζεη, παξά ηελ πξνυπάξρνπζα ζπδπγηθή ηεο ζρέζε κε ην ζηξαηεγφ
ηνπ, Οπξίνπ. Αθνχ ινηπφλ πξψηα κνίρεπζε καδί ηεο, δε δίζηαζε θαηφπηλ λα
νξγαλψζεη ην ζάλαην ηνπ Οπξία, πξνθεηκέλνπ λα θαιχςεη ηελ πξάμε ηνπ
θαη λα πεηχρεη ηα ζρέδηά ηνπ. Κε δφιηα κέζα πξαγκαηνπνίεζε ην ζθνπφ ηνπ
θαη έπεηηα απφ ην ζάλαην ηνπ Οπξίνπ, ε Βεξζαβεέ απέθηεζε ηνλ ηίηιν ηεο
λφκηκεο ζπδχγνπ ηνπ. Ζ πξάμε ηνπ απηή επέθεξε ην ζάλαην ηνπ γηνπ ηνπ,
ηηκσξία θαζνξηζκέλε απφ ην ζεφ.
Βιέπνπκε πσο ηέηνηνπ είδνπο εζηθά παξαπηψκαηα θαηαδηθάδεη ν Θεφο κε
απζηεξφηεηα θαη δίρσο επηείθεηα, επηθπιάζζνληαο κεγάιεο ηηκσξίεο γηα
ηνπο παξαβάηεο ηφζν ζηελ Θαηλή, φζν θαη ζηελ Παιαηά Γηαζήθε. Όπσο
αλαθέξεηαη ζην Λευιτικόν 20:10 θαη ζην Δευτερονόμιον 22, ν
ιηζνβνιηζκφο θαη ν επαθφινπζνο ζάλαηνο θαη ησλ δχν ζπκβαιιφκελσλ
απνηεινχζε ηελ επηθξαηέζηεξε πνηλή γηα ην ακάξηεκα πνπ δηεπξάρζε,
θαηά ηελ πεξίνδν εθείλε. «εμάμωζη ηελ λεάληλ επί ηάο ζύξαο ηνπ νίθνπ
ηνπ παηξόο απηήο θαί ιηζνβνιήζνπζηλ απηήλ έλ ιίζνηο θαί άπνζαλείηαη,
όηη επνίεζελ αθξνζύλελ έλ πηνίο Ιζξαήι εθπνξλεύζαη ηόλ νίθνλ ηνπ
παηξόο απηήο• θαί εμαξείο ηόλ πνλεξόλ έμ πκώλ απηώλ» (Γεπη. θβ’ 21)
Δπνκέλσο, ην θαηλφκελν ηεο ζπδπγηθήο απηζηίαο απνηεινχζε κηα
αλακθίβνια κέγηζηε εζηθά εγθιεκαηηθή πξάμε, κε απνδεθηή απφ ηε
ζξεζθεία θαη ηνπο εθπξνζψπνπο ηεο.
Η ζπδπγηθή πίζηε ζηελ αξραία Διιάδα
Απφ ηα πξψηα βήκαηα ηεο θνηλσλίαο καο ζηελ αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζκνχ
θαη ηελ θνηλσληθή ηεο αλέιημε, θαηά ηελ πεξίνδν ηεο αξραηφηεηαο,
δηαπηζηψλεηαη ην δήηεκα ηεο πίζηεο θαη ηεο αηηκίαο ζηα πιαίζηα ηνπ
ζπδπγηθνχ βίνπ ζε κεγάιν πνζνζηφ. ΢ηελ αξραία Διιάδα ε ζπδπγηθή πίζηε
απνηεινχζε ηηκεηηθή θαηάζηαζε, ελψ ε ελέξγεηα ηεο κνηρείαο αλήζηθε θαη
δηεθζαξκέλε ζπκπεξηθνξά. Ζ βαξχηεηα ηνπ ζέκαηνο παξνπζίαδε δηαθνξέο
αλάινγα κε ηνλ ηφπν, ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηηο ζπλήζεηεο πνπ επηθξαηνχζαλ

9. 9
θαη αλαπηχζζνληαλ ζε απηφλ. Κειεηψληαο ηα δχν ζεκειηψδεο, κέγηζηα
θέληξα πνιηηηζκνχ ηεο αξραηφηεηαο, ζα αζρνιεζνχκε κε ηελ αξραία Αζήλα
θαη ΢πάξηε.
Αξραία Αζήλα
΢ηελ αξραία Αζήλα αδηακθηζβήηεηα ε ηηκή, ε εκπηζηνζχλε θαη ε
αλππέξβιεηε αθνζίσζε απνηεινχζαλ πξνυπνζέζεηο απαξαίηεηεο γηα κηα
αξκνληθή, δίρσο εληάζεηο ζπδπγηθή ζρέζε ελψ ιεηηνπξγνχζαλ σο ζχκβνιν
ππέξηαηεο ηηκήο θαη εζηθήο. Ζ παξαβίαζε ησλ εζηθψλ απηψλ αμηψλ, ζηα
πιαίζηα κηαο ζπδπγηθήο ζρέζεο, κέζα απφ ην αδίθεκα ηεο κνηρείαο
απνηεινχζε βαξχηαην δήηεκα. Ζ κνηρεία θαη ε πξνδνζία ελφο απφ ηνπο δχν
ζπδχγνπο απνηεινχζε έλα κείδνλ παξάπησκα, ην νπνίν επέθεξε θαη ηελ
αλάινγε ηηκσξία. Οη πνηλέο δηέθεξαλ αλάινγα κε ην ρξνληθφ δηάζηεκα,
θαζψο είλαη γλσζηφ πσο νη λφκνη δηαθνξνπνηνχληαη θαη ε ηήξεζή ηνπο
αλαηίζεηαη ζε δηαθνξεηηθά άηνκα ζε κεγάιε ζπρλφηεηα, ζε θάζε επνρή. Δλ
αξρή, ζχκθσλα κε ηνπο παιαηφηεξνπο λφκνπο ηνπ Γξάθνληα, ε ηηκσξία
ησλ κνηρψλ αθελφηαλ ζηε δηάθξηζε εθείλνπ πνπ ηνλ έπηαλε απηφθσξα, ν
νπνίνο είρε ην δηθαίσκα λα δηαπξάμεη νηηδήπνηε επηζπκεί. ΢ηε ζπλέρεηα, νη
κεηαγελέζηεξνη πηα λφκνη ηνπ ΢φισλα πξφζθεξαλ ζηνλ απαηεκέλν ζχδπγν
ηξεηο ελαιιαθηηθέο επηινγέο· λα ζθνηψζεη θαη ηνπο δχν ζπκβαιιφκελνπο
ζην αδίθεκα κνηρνχο, λα επλνπρίζεη ην κνηρφ ή λα εμαγνξάζεη ηε δσή ηνπ
ζε νπνηαδήπνηε ηηκή επέιεγε απηφο. ΢πρλή φκσο πνηλή απνηεινχζε θαη ν
δεκφζηνο ιηζνβνιηζκφο απνηειψληαο έλα θξηθηφ εμεπηειηζκφ. Κε απηφλ
ηνλ ηξφπν, ζπλήζηδε λα απνθαζηζηάηαη θαηά θάπνηνλ ηξφπν ε ζηγκέλε ηηκή
ηνπ πξνδνκέλνπ ζπδχγνπ θαη λα αλνξζψλεηαη ε εηθφλα ηνπ ζηνπο
ζπκπνιίηεο ηνπ. Πάλησο, ζε θάζε πεξίπησζε νη κνηρνί πεξλνχζαλ
νπσζδήπνηε απφ δίθε θαη αθφηνπ θξίλνληαλ θαη απνδεηθλχνληαλ έλνρνη,
θαηαδηθάδνληαλ ζε νπνηαδήπνηε πνηλή εθηφο απφ ην ζάλαην, φπσο ην
κνηρφλ (θνχξεκα ηνπ κνηρνχ/κνηραιίδαο), ηα κνηράγξηα ή θάπνηα πξφζηηκν.
Κνιαηαχηα ζπλαληψληαη θη άιινη ηξφπνη κνηρείαο, φκσο έκκεζνη θαη ίζσο
δίρσο ηε ζπλαίλεζε ηεο κνηραιίδαο, φπσο ε πεξίπησζε ηνπ βηαζκνχ,
εθφζνλ απνδεηθλπφηαλ πσο ν έλνρνο είρε πξάμεη βίαηα γηα λα ζπλεπξεζεί
κε εθείλε. ΢ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ζηγφηαλ ε ηηκή ηεο ζπδχγνπ, θαη γηα ην
ιφγν απηφ πξνζθεξφηαλ απφ ην δηθαζηήξην έλα αμηφινγν πνζφ
απνδεκίσζεο. Δπηπξνζζέησο, αδίθεκα ζεσξνχηαλ θαη ε εξσηηθή ζπλεχξεζε
αλχπαληξεο θφξεο, θαζψο ζχκθσλα κε ηνπο Αζελαίνπο πξφζβαιιε ην
πξφζσπν ηνπ παηέξα θαη ησλ αδειθψλ ηεο, ζίγνληαο ηελ ηηκή θαη ηελ
πζηεξνθεκία ηνπο. ΢ηελ πεξίπησζε απηή, εθείλνη απνθηνχζαλ ην δηθαίσκα
λα πνπιήζνπλ ηελ κνηραιίδα σο ζθιάβα. Ο λφκνο απηφο αληηθαηαζηάζεθε
απφ έλαλ κεηαγελέζηεξν, ν νπνίνο επηρεηξψληαο λα πεξηνξίζεη θαηά θάπνην
ηξφπν ην θαηλφκελν θαηάρξεζεο ηνπ αξζεληθνχ πιεζπζκνχ εηο βάξνο ηνπ
ζειπθνχ, απαγφξεπζε ηε κέρξη ηφηε λφκηκε απηή ελέξγεηα. Ωζηφζν,
ηδηαίηεξα ζπλήζε θαη ηππηθή πνηλή απνηεινχζε ε απαγφξεπζε ηνπ άπηζηνπ
ζπδχγνπ απφ θάζε ζξεζθεπηηθή ηειεηή, πνηλή αλακθίβνια βαξηά γηα ηελ

10. 10
επνρή. ΢πκπεξαίλνληαο, παξαηεξείηαη ε επηθξάηεηα εκθαλψο
επηβαξπληηθφηεξσλ πνηλψλ πξνο ην γπλαηθείν πιεζπζκφ, φπσο ζπλεζίδεη
βέβαηα λα ζπκβαίλεη θαη ζην πέξαζκα ησλ αηψλσλ. Ωζηφζν παξαηεξείηαη
έληνλε ε έγλνηα ηεο ηηκήο ζηνπο αλζξψπνπο ηεο αξραίαο Αζήλαο, θαζψο
απηφ πξνθχπηεη θαη απφ ηηο πνηλέο ηηο νπνίεο είραλ νξίζεη.
Αξραία ΢πάξηε
΢ηελ Αξραία ΢πάξηε, ζην θξάηνο – θέληξν ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη
ηαπηφρξνλα ηελ ηζρπξφηεξε θαη πην κλεκεηψδεο πφιε ηεο ηζηνξίαο,
επηθξαηνχζαλ πιήξσο δηαθνξεηηθά πξφηππα θαη ζπλήζεηεο πάλσ ζην
δήηεκα ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο θαη ηηκήο. Σελ πνιπηηκφηεξε αμία ησλ
αξραίσλ ΢παξηηαηψλ απνηεινχζε ε ππέξηαηε αγάπε θαη αθνζίσζε γηα ηελ
παηξίδα, θαη πξν παληφο ε απφθηεζε γεξψλ απνγφλσλ θαη κειινληηθψλ
πνιεκηζηψλ, επεξεάδνληάο θαζνξηζηηθά ηε ζθέςε θαη ηε δξάζε ηνπο.
Πξφθεηηαη γηα κηα καθξάλ πην απειεπζεξσκέλε θνηλσλία, ε νπνία πξψηε
απφ φιεο παξείρε ζην γπλαηθείν θχιν ην απνθιεηζηηθφ πξνλφκην ηεο
ηζφηηκεο θαη ηζφθπξεο ζπλχπαξμεο, δίρσο θνηλσληθέο δηαθξίζεηο θαη
πεξηνξηζκνχο. Οη αξραίεο ΢παξηηάηηζζεο, ζε αληίζεζε κε ηηο Αζελαίεο,
απνηεινχζαλ απνιχησο ηίκηα θαη αμηνζέβαζηα άηνκα ζηα πξφζσπα ησλ
ζπδχγσλ ηνπο, επζχλνληαλ γηα ην λνηθνθπξηφ θαη ηελ αλαπαξαγσγή θαη
θαηά ζπλέπεηα ζεσξνχληαλ ζεβάζκηεο, ηεξέο, ηζάμηεο ησλ αλδξψλ θαη
θπζηθά απαξαίηεηεο. ΢πλέβαιαλ κε ηνλ ηξφπν ηνπο ζηελ ηζρπξή αλάπηπμε
ηνπ θξάηνπο, ζέηνληαο σο πξσηεχνλ επίηεπγκα ηελ αλαπαξαγσγή, ηελ
ηεθλνπνίεζε θαη ηε ζσζηή αλάπηπμε πγεηψλ θαη άξηζησλ λέσλ θαη
λεαλίδσλ.
Ζ αληίιεςε πεξί ζπδπγηθήο πίζηεο ζην ζπδπγηθφ βίν ησλ αξραίσλ
΢παξηηαηψλ εκθάληδε πιεζψξα δηαθνξψλ ζε ζχγθξηζε κε ηελ ππφ ηελ
επηθξάηεηα κηαο παηξηαξρηθήο θνηλσληθήο δνκήο, Αζήλα. Απηφ πξνέθππηε
θπξίσο απφ ηελ επηθξαηέζηεξε αληίιεςε ηεο ζπγθεθξηκέλεο θνηλσλίαο
ζρεηηθά κε ην γάκν, ζχκθσλα κε ηελ νπνία, ην εξσηηθφ ζπλαίζζεκα
απνηεινχζε αλφεηε θαη αλψθειε ελέξγεηα, θαζψο απνθιεηζηηθφο ηνπ
ζηφρνο ήηαλ ε δεκηνπξγία γεξψλ πνιεκηζηψλ, ηθαλψλ λα ππεξαζπηζηνχλ
ηελ παηξίδα ηνπο ελάληηα ζηνπο πνιππιεζέζηεξνπο εζσηεξηθνχο θαη
εμσηεξηθνχο ηεο ερζξνχο. ΢πλεπψο ζηελ πεξίπησζε απηή, ε ιεγφκελε
κνηρεία, δειαδή ε ζπλεχξεζε ελφο απφ ηνπο δχν ζπδχγνπο κε θάπνην άιιν
άηνκν, ήηαλ θαηά θάπνηνλ ηξφπν απνδεθηή θαη επηβεβιεκέλε, δε
ζεσξνχηαλ αδίθεκα θαη δελ έζηγε θαζφινπ ηελ ζπδπγηθή ζρέζε, ελψ
αξθεηέο θνξέο απνηεινχζε ελέξγεηα ππφ ηελ έγθξηζε ηνπ άιινπ ζπδχγνπ ή
αθφκε ππνθηλεκέλε απφ εθείλνλ. Σα κέξηκλα θαη νη πνηλέο γηα ηελ
εθαξκνγή δηαηάμεσλ πεξί ησλ εζψλ φπσο ε κνηρεία ήηαλ εμίζνπ
αλχπαξθηα. Κάιηζηα, νη λφκνη ηνπ Ιπθνχξγνπ παξείραλ ηελ ειεπζεξία ζηε
γπλαίθα ζχδπγν λα έρεη αξθεηνχο ζπδχγνπο θαη εξαζηέο, ελψ επέηξεπε
ζηνλ άληξα ζχδπγν ηελ αληαιιαγή γπλαηθψλ κεηαμχ ησλ νκνίσλ,

11. 11
ζηνρεχνληαο ζηελ επηηπρεκέλε ηεθλνπνίεζε θαη ππνζηεξίδνληαο πσο «ν
δηπιαλφο κνπ δελ είλαη άιινο. Δίκαη εγψ ν ίδηνο, κεηά απφ ηφζα ρξφληα
θνηλήο δσήο θαη δπζθνιηψλ θαη ηίπνηα δελ κπνξεί λα παξεηζθξήζεη
αλάκεζά καο.» Έπεηηα ν Πνιχβηνο (203 π.Υ. 120 π.Υ.), αλαθέξεη
(12.6.β.8.) φηη απνηεινχζε ηππηθή ζπλήζεηα γηα ηνπο αξραίνπο ΢παξηηάηεο,
ηξείο ή ηέζζεξεηο καδί λα κνηξάδνληαη ηελ ίδηα γπλαίθα αλ ήηαλ αδέιθηα,
θαζψο ηα παηδηά ηνπο ζεσξνχληαλ θνηλά. Όηαλ κάιηζηα θάπνηνο είρε
απνθηήζεη αξθεηνχο απνγφλνπο, ήηαλ ηηκεηηθφ ζελήζην γηα εθείλνλ λα
δσξίδεη ηε ζχδπγφ ηνπ ζε θάπνηνλ θίιν ηνπ, κε θχξην ζηφρν ηελ φζν ην
δπλαηφλ κεγαιχηεξε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ
πνιεκηζηψλ. Παξφιν φκσο πνπ δελ επηβάιινληαλ θπξψζεηο γηα ηε κνηρεία,
ν γάκνο ζεσξνχληαλ πξναπαηηνχκελν γηα ηε λνκηκφηεηα ησλ παηδηψλ, ελψ
απνδεθηνί γίλνληαλ κνλάρα νη γάκνη κεηαμχ ΢παξηηαηψλ. Σα κφλα
αδηθήκαηα πνπ επέθεξαλ θάπνηα πνηλή, απνηεινχζαλ ηα ιεγφκελα «αγάκην
– νςηγάκην – θαθνγάκην» ,δειαδή ζχλαςε γάκνπ κε ηελ θφξε θάπνηνπ πνπ
δελ ήηαλ ΢παξηηάηεο. ΢πλνςίδνληαο, παξαηεξνχκε πσο θάζε ελέξγεηα ησλ
κειψλ ηεο θνηλσλίαο βαζηδφηαλ ζεκαληηθά ζηελ επεκεξία ηεο παηξίδαο,
γεγνλφο πνπ καο θαλεξψλεη ηε ζπνπδαηφηεηά ηεο γηα ηνπο αξραίνπο
΢παξηηάηεο.
΢πκπεξαίλνληαο, παξαηεξνχκε πσο ε αμία ηεο ηηκήο παίξλεη δηαθνξεηηθέο
δηαζηάζεηο αλάινγα κε ηελ θνηλσλία, ηνλ ηφπν θαη ηηο ζπλήζεηεο. ΢ηελ
αξραία Αζήλα ε ηηκή ζηεξίδεηαη ζηελ ζπδπγηθή αθνζίσζε, ελψ ζηελ αξραία
΢πάξηε ζηελ ιαηξεία γηα ηελ παηξίδα.
Η επίδξαζε ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο θαη απηζηίαο ζηελ
παγθόζκηα ηέρλε.
Σν ζέκα ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο θαη ηηκήο θαίλεηαη λα έρεη επεξεάζεη έληνλα
έλα κεγάιν θνκκάηη ηεο ειιεληθήο αιιά θαη ηεο παγθφζκηαο ηέρλεο, θαζψο
έρεη απνηειέζεη πεγή έκπλεπζεο γηα έλα πιήζνο θαιιηηερλψλ δηάθνξσλ
εηδψλ, φπσο ζηα πιαίζηα ηεο ινγνηερλίαο, ηεο πνίεζεο, ηεο κνπζηθήο, ηνπ
ζεάηξνπ θαη ηεο δσγξαθηθήο. Δθαηνληάδεο είλαη ηα θαιιηηερλήκαηα πνπ
εκπινπηίδνπλ ην ζέκα, πξνεξρφκελα απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη ηε
ζεκεξηλή επνρή, απνηειψληαο παζίγλσζηα θαη κε ηδηαίηεξε επηηπρία έξγα.
Άπεηξνη θαιιηηέρλεο,ζθελνζέηεο, δσγξάθνη θαη ζπλζέηεο αζρνιήζεθαλ θαη
δεκηνχξγεζαλ έξγα άκεζα επεξεαζκέλα απφηε κνηρεία ή ηελ απφιπηε
ζπδπγηθή αθνζίσζε, αθήλνληαο ην αλεμίηειν ζεκάδη ηνπο ζηελ ηζηνξία ηεο
ηέρλεο.

12. 12
Αξραία Λνγνηερλία
Οκεξηθά Έπε.
Σα νκεξηθή έπε ζπληζηνχλ ην αξραηφηεξν επξσπατθφ ινγνηερληθφ θείκελν,
κέζα απφ ην νπνίν πξνβάιινληαη πνηθίιεο αλζξψπηλεο αμίεο ηνπ 8νπ αηψλα
π.Υ., δειαδή ηεο νκεξηθήο θνηλσλίαο, ηελ επνρή φπνπ ν Όκεξνο ηνπο
έδσζε κηα νξγαλσκέλε κνξθή ελζσκαηψλνληαο κχζνπο θαη ζηεξεφηππα. Ζ
επνρή πνπ πξνβάιιεη ν πνηεηήο κέζα απφ ηα έπε ηνπ, ραξαθηεξίδεηαη
έληνλα απφ ηηο αξεηέο ηνπ δένπο, ηεο εζηθήο θαη ηεο ηηκήο, ελψ νη ήξσεο
απνηεινχλ «παξαδεηγκαηηθέο αρξνληθέο κνξθέο».
Οδύζζεηα
Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα θαη εζηθφ πξφηππν πνιπζέβαζηεο θαη αμηφηηκεο
εξσίδαο πνπ θπξηαξρεί ζηα δξψκελα ησλ Οκεξηθψλ επψλ, θαη
ζπγθεθξηκέλα ηεο Οδύζζεηαο, απνηειεί ε Πελειόπε, ε εζηθή θαη
ηαπηφρξνλα πνιπκήραλε ζχδπγνο ηνπ Οδπζζέα. Ζ Πελειφπε αλππάθνπε
σο πξνο ην αίηεκα ηνπ Οδπζζέα πξηλ ηελ αλαρψξεζή ηνπ, λα πξνρσξήζεη
ζε δεχηεξν γάκν χζηεξα απφ ηελ ελειηθίσζε ηνπ γηνχ ηνπο, Σειέκαρνπ,
παξακέλεη πηζηή θαη ζπλεηή θαξηεξψληαο κε χςηζηε ππνκνλή ηελ
εηθνζαεηή ιήμε ηνπ λφζηνπ θαη ηελ εκέξα επηζηξνθήο ηνπ Οδπζζέα ζηελ
Ηζάθε. Πξνθεηκέλνπ λα απνθχγεη ηελ αιαδνληθή επηκνλή ησλ επίδνμσλ
κλεζηήξσλ λα ηελ παληξεπηνχλ, ζηνρεχνληαο λα ιεειαηήζνπλ ηελ
πεξηνπζία ηνπ Οδπζζέα θαη λα αλαιάβνπλ ην βαζίιεην ηεο Ηζάθεο,
ζνθίδεηαη επηλνεηηθά ηερλάζκαηα ζηνλ αξγαιεηφ ηεο, πνπ ππεξεηνχλ ηελ
πινθή σο άιινζη γηα ηελ θαζπζηέξεζε ηνπ γάκνπ. ΢πλαληάηαη απφ ηνπο
πξψηνπο θηφιαο ζηίρνπο ηνπ έπνπο λα ζξελεί γηα ηελ απψιεηα ηνπ ζπδχγνπ
ηεο ζην άθνπζκα ηνπ άζκαηνο ηνπ μαθνπζηνχ Φήκηνπ πνπ εμηζηνξεί ηελ
πηθξή επηζηξνθή ησλ Αραηψλ απφ ηελ Σξνία. Θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έπνπο
ζπλαληάηαη λα πξνζπαζεί κε θάζε κέζν λα θαζπζηεξήζεη ηνλ αλαπφθεπθην
γάκν πνπ αλακέλεηαη λα πξαγκαηνπνηεζεί κε θάπνηνλ απφ ηνπο κλεζηήξεο,
ζθαξθίδνληαο επθπή ζρέδηα. Θαηαθεχγεη ινηπφλ ζηελ νιεκεξίο χθαλζε
ζηνλ αξγαιεηφ, ππνζρφκελε λα επηιέμεη γακπξφ χζηεξα απφ ηελ
νινθιήξσζε ηνπ πξννξηδφκελνπ γηα ηνλ πεζεξφ ηεο Ιαέξηε, έξγνπ ηεο.
Υξεζηκνπνηψληαο ηελ επηλνεηηθή θαη δνιεξή γπλαηθεία ηεο ζθέςε, εμαπαηά
ηνπο κλεζηήξεο πθαίλνληαο ηε κέξα αιιά μειψλνληαο νιφθιεξν ην
πθαληφ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λπθηφο.Κε απηφλ ηνλ ηξφπν θαηνξζψλεη λα
εμαζθαιίζεη ηελ αηίκσζε ηνπ γάκνπ ηεο θαη ηελ πνιππφζεηε θαη
πνιπαλακελψκελε επαλαζχλδεζή ηεο κε ην Οδπζζέα, χζηεξα απφ ηελ
ιήμε ηνπ πνιπεηνχο λφζηνπ.

13. 13
Σηελ παξαπάλω εηθαζηηθή αλαπαξάζηαζε απεηθνλίδεηαη ε Πελειόπε κε ηνπο
κλεζηήξεο, από ηνλ JohnWilliamWaterhouse (1912)

14. 14
Hθαξηεξηθή αλακνλή ηεο Πελειόπεο γηα ηελ πνιππόζεηε ιήμε ηνπ λόζηνπ ηνπ
Οδπζζέα.
Ιιηάδα
΢ην κεγάιν έπνο ηεο Ηιηάδαο, ν Όκεξνο παξνπζηάδεη αξρηθά σο βαζηθή
θηγνχξα πηζηήο θαη αθνζησκέλεο ζπδχγνπ ηελ Πελειφπε, ε νπνία φπσο
πξναλαθέξζεθε αλακέλεη θαξηεξηθά ηελ επηζηξνθή ηνπ ζπδχγνπ ηεο,
Οδπζζέα, δίρσο λα ηνλ αηηκάζεη θαη λα ηνλ απαηήζεη. Κέζα ζην έπνο φκσο,
ζπλαληάηαη θαη άιιε κηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γπλαηθεία θηγνχξα, ε
Αλδξνκάρε, ε νπνία παξφκνηα κε ηελ Πελειφπε ,αιιά κε ηελ πιεπξά ησλ
Σξψσλ, πεξηκέλεη ππνκνλεηηθά ην ζχδπγν ηεο αγσληψληαο γηα ηε δσή ηνπ.
΢ηε ξαςσδία Ε ηνπ έπνπο, ζπλαληάηαη λα πξνζπαζεί
επηρεηξεκαηνινγψληαο κε θάζε κέζν λα πείζεη ην ζχδπγφ ηεο, Έθηνξα, λα
απνρσξήζεη απφ ην πεδίν ηεο κάρεο δίρσο λα αθήζεη εθείλε θαη ην γηφ
ηνπο, εθθξάδνληαο ηνλ απέξαλην πφλν θαη ηελ αλεζπρία ηεο γηα ηελ ηχρε
ηνπ. Γηαθξίλεηαη γηα ηελ ππέξηαηε ηηκή θαη αθνζίσζε πνπ θαηέρεη γηα ην
πξφζσπν ηνπ ζπδχγνπ ηεο, αλήκπνξε λα αληαπνθξηζεί ζηηο θαζεκεξηλέο
ππνρξεψζεηο δίρσο ηελ παξνπζία ηνπ. Τπνζηεξίδεη κάιηζηα πσο πξνηηκά λα

15. 15
ράζεη ηελ ίδηα ηεο ηε δσή, παξά ην ζχδπγφ ηεο, γεγνλφο πνπ εθδειψλεη
μεθάζαξα ζηνηρεία ηνπ εζηθνχ ηεο ραξαθηήξα. Ο Έθηνξαο βέβαηα, αξλείηαη
λα ππαθνχζεη ζην ζξήλν ηεο, παξά ηε βαζηά ηνπ αγάπε γηα ηελ νηθνγέλεηά
ηνπ. Γηαπξάηηεη ηελ πξάμε απηή θαζψο ππεξηζρχεη γη’απηφλ ν θψδηθαο ηηκήο
ηεο επνρήο, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν θχξην κέιεκα απνηειεί ε ππεξάζπηζε
ηεο παηξίδαο, θαζψο θαη νη αξεηέο ηνπ ζάξξνπο θαη ηεο γελλαηφηεηαο.
Βεβαίσο θαη κεγάιε βαξχηεηα αλαινγεί θαη ζην ξφιν ηεο νηθνγέλεηαο ,
φκσο ε ζπκκεηνρή ζηε κάρε απνηειεί θαζήθνλ, εζηθά απαξαίηεηε ελέξγεηα
γελλαηφηεηαο, θηινπαηξίαο θαη ηηκήο.
΢ηελ πνξεία ηνπ έπνπο,
ε Αλδξνκάρε ζπλαληάηαη θαη πάιη ζην ξφιν ηεο ζπλεηήο θαη ηδαληθήο
ζπδχγνπ, θαζψο χζηεξα απφ ην ζάλαην ηνπ Έθηνξα, πελζεί ζξελψληαο
αζηακάηεηα γηα ηνλ αηηκαζκέλν θαη άηαθν ζχδπγφ ηεο.
Χαξαθηεξηζηηθή απεηθόληζε ζε αγγεηνγξαθία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνζπάζεηαο
ηεο Αλδξνκάρεο λα κεηαπείζεη ηνλ Έθηνξα, θξαηώληαο ζηελ αγθαιηά ηεο ηνλ
Αζηπάλαθηα.
Οξέζηεηα Αηζρύινπ
Σν δήηεκα ηίζεηαη θαη ζην πεξηερφκελν ηνπ ζπνπδαίνπ αξραίνπ
ινγνηερληθνχ έξγνπ, Οξέζηεηα, ηνπ κεγάινπ έιιελα ηξαγηθνχ πνηεηή
Αηζρχινπ. ΢ηελ πξψηε ηξαγσδία ηεο ηξηινγίαο, πξνβάιιεηαη ε ζπδπγηθή
απηζηία ηεο Θιπηαηκλήζηξαο, ζπδχγνπ ηνπ Αγακέκλνλα, πνπ επηηπγράλεηαη

16. 16
κε ηε κνηρεία, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο απνπζίαο ηνπ ζηνλ Σξσηθφ πφιεκν,
θαζψο θαη ηε ζπδπγνθηνλία, χζηεξα απφ ηελ επηζηξνθή ηνπ. Ζ ηξαγηθή
απηή εξσίδα ζπλαληάηαη λα πξαγκαηνπνηεί παξάλνκν γάκν κε ηνλ μάδειθν
ηνπ Αγακέκλνλα, Αίγηζζν, φζν εθείλνο πνιεκά ζην πιεπξφ ηεο Σξνίαο,
απνηειψληαο εζηθφ αληίπνδα ησλ πξναλαθεξφκελσλ εξσηδψλ. Κε ηελ
άθημε ηνπ Αγακέκλνλα ζην αλάθηνξν, ζην πιεπξφ ηεο Θαζζάλδξαο,
πνιεκηθφ ηνπ ιάθπξν, ε ππνθξηλφκελε κε ηξφπν αξηζηνηερληθφ
Θιπηαηκλήζηξα ηνλ ππνδέρεηαη κε επίπιαζηε ραξά. ΢ηε ζπλέρεηα ηνπ
έξγνπ, φκσο, ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ εξαζηή ηεο, εκθαλίδεηαη λα έρεη
πξαγκαηνπνηήζεη ην θφλν ηνπ ζπδχγνπ ηεο θαζψο θαη ηεο Θαζζάλδξαο,
ζξηακβνινγψληαο γηα ηελ πξάμε ηεο απηή. Παξά ηελ αηζρξφηεηα ηεο
ελέξγεηάο ηεο, κπνξεί θάιιηζηα λα δηθαηνινγεζεί θαη ε πξάμε ηεο λα
ζεσξεζεί εθδηθεηηθή γηα ηε ζαλάησζε ηεο θφξεο ηεο, Ηθηγέλεηαο, απφ ηνλ
Αγακέκλνλα ν νπνίνο είρε ζπλαηλέζεη ζηε ζπζία ηεο, θαζψο θαη γηα ηελ
κεηέπεηηα ζπδπγηθή απηζηία ηνπ κε ηελ εξσκέλε ηνπ, Θαζζάλδξα.
Η Κιπηαηκλήζηξα παξνπζηάδεηαη λα δνινθνλεί ηελ Καζζάλδξα.
Έξγα ηνπ Δπξηπίδε
Δίλαη θνηλψο γλσζηφλ φηη ην ζέκα ηίζεηαη ηδηαίηεξα έληνλα κέζα απφ ηα
πνιπθεκηζκέλα έξγα ηνπ Δπξηπίδε, ηνπ θνξπθαίνπ ηξαγηθνχ πνηεηή ηεο
αξραηφηεηαο. Ζ αλαθνξά ζην δήηεκα είλαη έληνλε, θαη νθείιεηαη ζηελ ηάζε
ηνπ λα θηινζνθεί γηα πνηθίια δηαρξνληθά ζέκαηα θαη αξρέο πνιχηηκεο αμίαο

17. 17
πνπ απαζρνινχζαλ θαη ζπλερίδνπλ λα απαζρνινχλ ηελ αλζξψπηλε θχζε.
Υαξαθηεξηδφκελνο «απφ ζθελήο θηιφζνθνο» ινηπφλ, πξνβάιιεη
ζηνραζκνχο, αληηιήςεηο θαη αμίεο ηεο επνρήο. ΢ε απηέο θπζηθά
ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ε ζπδπγηθή πίζηε θαη ηηκή.
Δπξηπίδε Άιθεζηηο
Ζ Άιθεζηηο απνηειεί έλα απφ ηα πην επηηπρεκέλα θαη βαζπζηφραζηα έξγα
ηνπ Δπξηπίδε. ΢πλήζσο ζπλαληάηαη κε ην ηίηιν ηεο ηξαγηθήο θσκσδίαο
ρσξίο λα ιείπεη ην ζαηπξηθφ ζηνηρείν. Θεληξηθφ ζέκα είλαη κηα γπλαίθα, ε
Άιθεζηηο ,ε νπνία σο ζχκβνιν ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο, αγάπεο θαη
αθνζίσζεο, φληαο εξσηεπκέλε απνθαζίδεη λα ζπζηάζεη ηε δσή ηεο
αληαιιάζζνληάο ηε κε εθείλε ηνπ άλδξα ηεο, κνίξα ηνπ νπνίνπ είλαη λα
πεζάλεη ζηελ πεξίπησζε πνπ θαλείο δελ δερηεί λα παξαιάβεη ηελ ζέζε ηνπ.
Απηή ε ειαθξπληηθή πξνυπφζεζε πεγάδεηαπφ αίηεκα ηνπ Απφιισλα, ν
νπνίνο ηηκσξεκέλνο απφ ηνλ Γία βξέζεθε ζηελ ππεξεζία ηνπ ζπδχγνπ ηεο
Άιθεζηηο, Άδκεηνπ, βαζηιηά ησλ Φεξψλ. Ο ζεφο εληππσζηαζκέλνο απφ ηελ
θαινζχλε ηνπ,πξνζπάζεζε λα ειαθξχλεη ηελ άζρεκε κνίξα ηνπ. Έηζη,
χζηεξα απφ αγλφεζε ηνπ αηηήκαηνο ηνπ Άδκεηνπ πξνο ηνλ παηέξα ηνπ λα
ζπζηαζηεί εθείλνο, ε Άιθεζηηο παίξλεη ηελ εξσηθή απφθαζε λα ζπζηαζηεί
γηα ηνλ ζχδπγν ηεο, ιεηηνπξγψληαο σο έλα αμηνζαχκαζην θαη αζχγθξηην
πξφηππν απφιπηα αμηνπξεπνχο θαη ζπλεηήο ζπδχγνπ. Απηφ δηθαηνινγείηαη
αθφκε πην έληνλα γηαηί καδί κε ην λήκα ηεο δσήο ηεο απνθαζίδεη γηα ράξε
ηνπ αλδξφο ηεο λα θφςεη θαη ην λήκα πνπ ηελ ζπλδέεη κε ηα παηδηά ηεο,
πξάμε πνπ γηα κηα κεηέξα θαληάδεη αδηαλφεηε. Όηαλ πηα έξρεηαη ε ζηηγκή
λα απνρσξήζεη κε ην Θάλαην πξνβάιιεη ζην ζχδπγφ ηεο ην αίηεκα λα κελ
μαλαπαληξεπηεί, ππφζρεζε ηελ νπνία ν ίδηνο ηεξεί κέρξη ηε ζηηγκή ηεο
αλαηξνπήο. Σειηθά, κεηά απφ κηα ζεηξά γεγνλφησλ ε γπλαίθα θαηαθέξλεη
λα επαλέιζεη ζηε δσή έρνληαο ραξάμεη κηα αμηνζαχκαζηε θαη ζπγθηλεηηθή
απηνζπζία φληαο κηα κε ζαηπξηθή θηγνχξα κέζα ζε κηα ηξαγηθσκσδία. ΢ην
ζεκείν απηφ, θεληξηθφο ζηφρνο ηνπ Δπξηπίδε είλαη λα επηθεληξψζεη ην θνηλφ
ζηελ αίγιε ηεο απηνζπζίαο ηεο Άιθεζηηο. Δμπκλεί ηε γπλαίθεηα θχζε ε
νπνία ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ππεξηζρχεη ησλ αλδξψλ ζε κεγάιν
επίπεδν. ΢ε ζρέζε κε ηνλ ζχδπγν ηεο, ν νπνίνο επέηξεςε λα δηαπξαρζεί κηα
ηέηνηα ζπζία νη απφςεηο αληηθξνχνληαη, θαζψο εξκελεπηέο φπσο ν κεγάινο
Wilamovitg ππνζηεξίδνπλ ηελ πξφζεζε ηνπ πνηεηή «λα θάλεη ηνλ Άδκεην
ηφζν αμηαγάπεην ψζηε λα αμίδεη ηελ επηζηξνθή ηεο γπλαίθαο ηνπ» . Απφ
ηελ άιιε πιεπξά ππνζηεξίδνληαη απφςεηο φπσο απηή ηεο Jacquelin de
Romily ε νπνία αλαθέξεη «αλ θαη ην ζέκα ηεο ηξαγσδίαο θαζαπηφ
πξνβάιιεη ηελ επγεληθή ζπζία ηεο γπλαίθαο πνπ κε φιε ηεο ηελ ςπρή
δέρεηαη λα πεζάλεη γηα ην ζχδπγφ ηεο, εληνχηνηο δελ αθήλεη πνιιά
πεξηζψξηα επγέλεηαο γηα ην ζχδπγν, πνπ δέρεηαη κηα ηέηνηα ζπζία».

18. 18
Σηηγκηόηππν ζεαηξηθήο παξάζηαζεο, Άιθεζηηο Δπξηπίδνπ.
Δπξηπίδε Διέλε
Απνθνξχθσκα ηνπ ζέκαηνο ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο θαη ηηκήο απνηειεί ε
παζίγλσζηε θαη απφιπηα θνξπθαία θαη εθπιεθηηθή αξραία ηξαγσδία, Διέλε
ηνπ Δπξηπίδε, έξγν πνπ θαηάθεξε λα αζθήζεη κέγηζηε επηηπρία ζηνλ
παγθφζκην ινγνηερληθφ ρψξν. ΢χκθσλα κε ηελ εθδνρή ηνπ Δπξηπίδε, ππφ
ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο έληνλεο ζχγθξνπζεο ηνπ θαηλνκεληθνχ θαη ηνπ
πξαγκαηηθνχ, ε Διέλε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ εγθαηαιείπεη πνηέ ηε
ζπδπγηθή ηεο θιίλε πξνθεηκέλνπ λα βξεζεί ζην πιεπξφ ηνπ Πάξε, φπσο
είλαη θνηλψο αληηιεπηφ. Αληηζέησο, απνηειεί αδηθεκέλν ζχκα ηνπ
αθαηαλφεηνπ δφινπ ησλ ζεψλ, θαη ζπγθεθξηκέλα, ηεο αληεθδίθεζεο θαη
ησλ δνινπινθηψλ πνπ δεκηνπξγήζεθαλ χζηεξα απφ ηε λίθε ηεο Αθξνδίηεο
θαηά ηελ «θξίζηλ πεξί θάιινπο», δειαδή ηηο αλζξψπηλεο αδπλακίεο πνπ
ζχκθσλα κε ηνλ πνηεηή, επεξέαδαλ αξλεηηθά ηνπο ζενχο αλαηξψληαο ην
αιάζεην ηεο βνχιεζήο ηνπο. Γηαηεξψληαο ηελ απφιπηε ζπδπγηθή ηεο
πίζηε, ε Διέλε κεηαθέξεηαη ζηε καθξηλή Αίγππην ζην αλάθηνξν ηνπ
βαζηιηά Πξσηέα, ελψ ζηνλ Πάξε δίλεηαη έλα είδσιν λέθνπο, χζηεξα απφ
αίηεκα ηεο ζεάο Ήξαο ζηελ πξνζπάζεηά ηεο λα εκπνδίζεη ηελ επίηεπμε ηεο
επηζπκίαο ηνπ. Ο νινθιεξσηηθά θαηαζηξνθηθφο Σξσηθφο πφιεκνο κε
πξφζρεκα ηελ Διέλε, απνηειεί ηελ χςηζηε αηδψ ηνπ πξνζψπνπ ηεο θαη ηνπ
άδηθα ζπηισκέλνπ νλφκαηφο ηεο ζε νιφθιεξε ηελ Διιάδα, θαζψο θαη ην
αθφξεην κίζνο θαη ηελ αληηπάζεηα ησλ ζπκπαηξησηψλ ηεο. Δθείλε
ππνθεξφκελε έλα πιήζνο δεηλψλ παξακέλεη αλέγγηρηε θαη ηίκηα,

19. 19
θαξηεξψληαο γηα αξθεηά ρξφληα ηελ επαλαζχλδεζε ηεο κε ηνλ πνιππφζεην
ζχδπγφ ηεο, δίρσο λα ηνλ απαηήζεη αηηκάδνληαο ην γάκν ηεο παξά ηελ
νινθιεξσηηθά αιαδνληθή επηκνλή ηνπ Θενθιχκελνπ λα ηελ παληξεπηεί.
Απφ ηελ αξρή θηφιαο ηνπ έξγνπ ζπλαληάηαη ηθέηηζζα ζην κλήκα ηνπ
Πξσηέα, ην ηεξφ ζεκείν πνπ ηεο πξνζθέξεη άζπιν, αζθάιεηα θαη ζηγνπξηά,
ζην νπνίν θαηαθεχγεη πξνθεηκέλνπ λα απνθχγεη ηνλ θίλδπλν πνπ ηε
δηαηξέρεη. Ζ ίδηα δειψλεη κε ηξφπν πνπ δελ επηδέρεηαη ακθηβνιίεο ηελ
ηζρπξή ηεο ζπδπγηθή πίζηε θαη πξνζπαζεί κε θάζε κέζν ζε φιε ηε δηάξθεηα
ηνπ έξγνπ λα απνθαηαζηήζεη ην φλνκά ηεο. Δπνκέλσο δηαπηζηψλνπκε ηελ
αλακθίβνια πνιχηηκε αμία ηεο πζηεξνθεκίαο ηνπ ηίκηνπ ραξαθηήξα,
δειαδή ηνλ εξσηθφ θψδηθα ηεο ζπγθεθξηκέλεο επνρήο.
Η αλαγλώξηζε ηνπ Μελειάνπ θαη ηεο Διέλεο. (Α’ Σπλνδηλνύ – Θ.Κωηζόπνπινο
Δζληθό Θέαηξν, 1962)

20. 20
΢ύγρξνλε Λνγνηερλία
Τνπ γηνθπξηνύ ηεο Άξηαο
Σν «Σνπ γηνθπξηνχ ηεο Άξηαο» είλαη έλα απζεληηθφ ειιεληθφ δεκνηηθφ
ηξαγνχδη πνπ αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ησλ παξαινγψλ. ΢ην έξγν απηφ
εμηζηνξείηαη ε ζπζία κηαο αζψαο γπλαίθαο ζην ρηίζηκν ελφο κε ζηεξησκέλνπ
γηνθπξηνχ , γεγνλφο πνπ δηθαηνινγείηαη απφ ηελ ηππηθή αληίιεςε ηεο
επνρήο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία γηα ηελ απνθπγή θαηαζηξνθήο θάπνηνπ
θηίζκαηνο απαηηνχηαλ ε ζπζία θάπνηνπ έκβηνπ πιάζκαηνο ζηα ζεκέιηά ηνπ.
(«Αλ δελ ζηνηρεηώζεηε άλζξωπν γηνθύξη δελ ζηεξηώλεη»)΢χκθσλα κε ηε
ζπγθεθξηκέλε παξαιιαγή, ν ζχδπγφο ηεο βξίζθεηαη ζηε ζέζε ηνπ
πξσηνκάζηνξα ηνπ πξναλαθεξζέληνο γηνθπξηνχ ζηελ Άξηα. ΢χκθσλα κε
ην ζξχιν φιν ην πξσί θαηέβαιιαλ ακέηξεηεο πξνζπάζεηεο λα ην ρηίζνπλ,
φκσο γθξεκηδφηαλ επαλεηιεκκέλα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λπθηφο.
Απειπηζκέλνη πηα, ν πξσηνκάζηνξαο αιιά θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ,
μαθληάδνληαη απφ ηελ εκθάληζε ελφο πνπιηνχ ζαλ απφ κεραλήο Θεφο γηα
λα ηνπο πξνζθέξεη ηε ιχζε. Ζ ιχζε απηή απαηηεί ηε ζπζία ηεο ζπδχγνπ ηνπ
πξσηνκάζηνξα. Έπεηηα απφ ηελ απνθάιπςε απηή, ν πξσηνκάζηνξαο
εηζέξρεηαη ζε έλα ηζρπξφ δίιεκκα αθνχ έρεη θιεζεί λα ζπζηάζεη ηε ζχδπγν
ηνπ γηα ηελ θνηλή σθέιεηα. Ζ πξάμε απηή απαηηεί βεβαίσο κεγάιε ηφικε,
φκσο ν αθνζησκέλνο θαη πηζηφο ζην επάγγεικά ηνπ, ν πξσηνκάζηνξαο
επηιέγεη λα ζπζηάζεη ηε ζχδπγφ ηνπ. Έηζη, ζθαξθίδεηαη δνιεξά ηερλάζκαηα
επηδηψθνληαο λα ηελ μεγειάζεη παξνηξχλνληάο ηεο λα θαηέβεη ζηα ζεκέιηα
ηνπ θηίζκαηνο. Τπνθξηλφκελνο ινηπφλ κε άςνγε πεηζψ πσο ράλεη ην
δαρηπιίδη ηνπ, ηελ θαιεί δεηψληαο ηε βνήζεηά ηεο. Δθείλε απνθξίλεηαη
ακέζσο ζην θάιεζκά ηνπ πξφζπκε θαη δηαηεζεηκέλε λα πξνζθέξεη ηε
βνήζεηά ηεο. Ζ ζιηκκέλε θαη ζθπζξσπή ηνπ φςε πξνθαιεί ηελ έληνλε
αλεζπρία ηεο γπλαίθαο, ε νπνία σο αλακθηζβήηεηα πηζηή θαη αθνζησκέλε
ζχδπγνο πξνζπκνπνηείηαη απζφξκεηα λα θαηέβεη ζηα ζεκέιηα πξνο
αλαδήηεζε ηνπ δαθηπιηδηνχ κε ζθνπφ λα ηνλ επραξηζηήζεη, κε
αλαινγίδνληαο ηνπο επηθείκελνπο γηα ηε δσή ηεο θηλδχλνπο. Ζ άκνηξε
γπλαίθα ραξαθηεξίδεηαη απφ ηπθιή αγάπε θαη εκπηζηνζχλε πξνο ην
πξφζσπν ηνπ ζπδχγνπ ηεο, πνπ ηειηθά απνδεηθλχεηαη ιαλζαζκέλε. Ζ
ζπκπεξηθνξά ηνπ πξσηνκάζηνξα, παξφιν πνπ θαίλεηαη αξρηθά αιαδνληθή,
δελ απνδεηθλχεηαη άηηκε θαη είλαη θνηλσληθά δηθαηνινγεκέλε, θαζψο ζέηεη
ζε πξσηεχνλ ξφιν ην θνηλσληθφ φθεινο παξακεξίδνληαο αηζζεηά ην
πξνζσπηθφ ηνπ ζπκθέξνλ.

21. 21
Δξωηόθξηηνο θαη Αξεηνύζα
Ζ ηζηνξία ηνπ Δξσηφθξηηνπ, έξγν ηνπ πνηεηή Βηηζέληδνπ Θνξλάξνπ,
απνηειεί έλα απφ ηα πην θεκηζκέλα θαη ίζσο ζεκαληηθφηεξα έξγα ηεο
Θξεηηθήο ινγνηερλίαο κέζα απφ ην νπνίν ζίγνληαη άκεζα πνιπεηδείο
θνηλσληθέο αμίεο θαη ζπκπεξηθνξέο. Σν πνιχζηηρν απηφ αθεγεκαηηθφ
πνίεκα ιεηηνπξγεί σο εζνγξαθία, θχξηνο ζεκαηηθφο ππξήλαο ηνπ νπνίνπ
είλαη ην ακνηβαίν εξσηηθφ ζπλαίζζεκα πνπ ππεξηζρχεη ησλ θνηλσληθψλ
πξνηχπσλ ηεο επνρήο, νη αξεηέο ηεο αλδξείαο, ηνπ πςεινχ θξνλήκαηνο
θαη θπξηφηεξα ηεο ζπδπγηθήο ηηκήο. ΢πγθεθξηκέλα εμηζηνξεί ηελ εξσηηθή
ηζηνξία δχν παξάθνξα εξσηεπκέλσλ λέσλ, ηνπ Δξσηφθξηηνπ θαη ηεο
Αξεηνχζαο,πξνεξρφκελσλ απφ αηζζεηά αληηηηζέκελεο θνηλσληθέο ηάμεηο θαη
επίπεδα. Κε κνλαδηθή επηζπκία ηελ κειινληηθή ηνπο επηπρή θαηάιεμε νη
ειπηδνθφξνη λένη ζρεδηάδνπλ ην γάκν ηνπο, παξακεξίδνληαο θάζε είδνπο
εκπφδηα θαη θνηλσληθέο αληηιήςεηο. Ύζηεξα φκσο απφ ηελ αλαθνίλσζε ησλ
κειινληηθψλ ηνπο ζηφρσλ ζηνλ παηέξα ηεο Αξεηνχζαο, Βαζηιηά Ζξαθιή,
απηφο εμνξγηζκέλνο εμνξίδεη ηνλ Δξσηφθξηην ελψ πξννξίδεη ηελ Αξεηνχζα
γηα ηνλ πξίγθηπα ηνπ Βπδαληίνπ. Δθείλε, παξά ηε καηαίσζε ησλ ζρεδίσλ
ηεο θαη ηελ αιαδνληθή επηκνλή ηνπ παηέξα ηεο αξλείηαη θαηεγνξεκαηηθά λα
παληξεπηεί θάπνηνλ άιινλ, δηαηεξψληαο ηελ χςηζηε πίζηε θαη αθνζίσζή
ηεο ζηνλ πνιπαγαπεκέλν ηεο Δξσηφθξηην. Παξνπζηάδεη κε απηφλ ηνλ ηξφπν
έλα αλακθηζβήηεηα αμηνπξεπή θαη εζηθφ ραξαθηήξα θαζψο παξακέλεη
αλέγγηρηε θαη νινθιεξσηηθά παξαδνκέλε ζην κνλαδηθφ άλζξσπν πνπ

22. 22
αγαπά, φπσο θαη ν Δξσηφθξηηνο, ν νπνίνο ππνκέλεη πιεζψξα δεηλψλ δίρσο
λα παχεη λα κνρζεί, ππεξαζπηδφκελνο ηελ αμία ηεο αγάπεο θαη ηεο
ζπδπγηθήο ηνπ αθνζίσζεο. Σν ζέκα ηεο ζπδπγηθήο ηηκήο ησλ εξψσλ ζίγεηαη
έληνλα θαη ζηε ζπλέρεηα ηνπ έξγνπ, φπνπ ν Δξσηφθξηηνο πξνθεηκέλνπ λα
πξαγκαηνπνηήζεη ηελ επηζπκία ηνπ, ππνδχεηαη ην ξφιν ηνπ ΢αξαθελνχ θαη
θαηνξζψλεη λα ζψζεη ην βαζίιεην ηνπ Ζξαθιή, ην νπνίν δηαηξέρνπλ αξθεηνί
θίλδπλνη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ. Ωο αληάιιαγκα γηα ηελ επλντθή
ηνπ απηή πξάμε, αξλείηαη ηα ππέξιακπξα πινχηε θαη θαλεξψλεη ηελ
ζθνδξή ηνπ επηζπκία γηα ηελ απφθηεζε ηεο Αξεηνχζαο. Δθείλε, κε
γλσξίδνληαο ηελ πξαγκαηηθή ηνπ ηαπηφηεηα παξακέλεη γηα άιιε κηα θνξά
ηίκηα θαη πηζηή ζηνλ Δξσηφθξηην, αξλνχκελε θαηεγνξεκαηηθά κέρξη ηε
ζηηγκή ηεο απνθάιπςεο ηνπ πξαγκαηηθνχ ηνπ πξνζψπνπ, χζηεξα απφ ηελ
νπνία αθνινπζεί ε δηθαίσζε θαη ην αίζην ηέινο ηνπ έξσηα ησλ λέσλ.
Λαϊθή απεηθόληζε ηνπ Δξωηόθξηηνπ θαη ηεο Αξεηνύζαο.
Τν ηξπγόλη
Σαίξη ηαίξη ηα πνπιηά
ζηε βνζθή πεγαίλνπλ
ηαίξη ηαίξη ζηε θσιηά
ζα λπθηψζεη κπαίλνπλ
Έλα κφλν, ην θησρφ,
κε θαξδηά ζιηκκέλε,
φιε κέξα κνλαρφ
θη φιε λχρηα κέλεη

23. 23
Δίρελ άιινηε θη απηφ
ηαίξη κπηζηεκέλν
θη έςαιιε δεπγαξσηφ
θαη επηπρηζκέλν
Κα ζα βφζθαλ κηαλ απγή
θη έπαηδαλ ζηε θηέξε,
ζθφησζαλ νη θπλεγνί
ην γιπθφ ηνπ ηαίξη
Οχηε ζέιεζ’ άιιε κηα
λα ραξεί, λα ςάιιεη
νχηε θάκλεη γλσξηκηά
θαη θηιίαλ άιιε.
Κφλν, ηφζν ζιηβεξφ
ινγπξλά ζηα δάζε,
πνπ ζνιψλεη ην λεξφ
πξηλ ην δνθηκάζεη
Απφ ιχπε θαη ζηνξγή
ιίγν ιίγν ιπψλεη
θη απνζλήζθεη ζηε ζηγή
θαη ην ιελ ηξπγφλη.
Κέζα απφ ην απιντθφ αιιά κε ηδηαίηεξν λφεκα απηφ πνίεκα ηνπ γλσζηνχ
Έιιελα πνηεηή, Γεψξγηνπ Βηδπελνχ, πξνβάιιεηαη άκεζα ε αμία ηεο
ζπδπγηθήο πίζηεο θαη ηηκήο. Σν ηξπγφλη είλαη έλα απνδεκεηηθφ πνπιί πνπ
ηαμηδεχεη δηαξθψο θαηά ζκήλε θαη πνηέ δελ βξίζθεηαη κνλαρφ ηνπ.
΢χκθσλα κε ηελ παξάδνζε ζεσξείηαη ην πξφηππν ηεο ζπδπγηθήο πίζηεο.
Σελ αμία απηή εθζεηάδεη ν πνηεηήο ηνλίδνληαο κε ηελ απξνζπκία ηνπ
ηξπγνληνχ λα μεπεξάζεη ηελ απψιεηα ηνπ ηαηξηνχ ηνπ αλαδεηψληαο θάπνην
άιιν θαη ζπκκεηέρνληαο θαη πάιη ζηηο ραξέο ηεο δσήο, ηελ απφιπηε
ζπδπγηθή αθνζίσζή ηνπ αθφκε θαη κεηά ην ζάλαηφ ηνπ.

24. 24
Hαγάπε άξγεζε κηα κέξα
Ζ επξχηαηα πεξηψλπκε ινγνηέρλεο, Ιηιή Εσγξάθνπ, παξνπζηάδεη ην ζέκα
ηεο ζπδπγηθήο πξνζήισζεο ζηα πιαίζηα κηαο θιεηζηήο θαη ζπληεξεηηθήο
θνηλσλίαο ηνπ δεθάηνπ ελάηνπ αηψλα. ΢πγθεθξηκέλα, εμηζηνξεί ηελ εξσηηθή
ηζηνξία ηεο Δξαηψο, κηαο λεαξήο έθεβεο πνπ αθήλεηαη ζηε δίλε ηνπ έξσηα
κε ππνινγίδνληαο ηηο επηθξαηνχζεο ηππηθέο θνηλσληθέο αληηιήςεηο ηεο
επνρήο. Αλήθεη ζε κηα παηξνπαξάδνηε θαη παηξηαξρηθή νηθνγέλεηα ζηα
νξεηλά βνπλά ηεο Θξήηεο, φπνπ έρεη κεγαιψζεη κε χςηζηε πεηζαξρία
ζπκβηβαδφκελε ζηηο θνηλσληθέο ζπκβάζεηο πνπ πεξηνξίδνπλ θάζε
πξνζσπηθή ειεπζεξία ηνπ γπλαηθείνπ πιεζπζκνχ. Απνηειψληαο εμαίξεζε
ησλ πξναλαθεξζέλησλ ζηελ ειηθία ησλ δεθαπέληε, ηδηαίηεξα ηνικεξή θαη
αζπκβίβαζηε, ε Δξαηψ γλσξίδεη ηελ πξαγκαηηθή αγάπε ζην πξφζσπν ηνπ
αληηθαζίζηα θαηαηξεγκέλνπ Ηηαινχ, Αληνλίλν, κε ηνλ νπνίνλ κέλεη έγθπνο
χζηεξα απφ αξθεηέο θξπθέο απφ ηελ νηθνγέλεηά ηεο εξσηηθέο ζπλεπξέζεηο
ζην ππφγεην ηνπ ζπηηηνχ. Γηα ηα θνηλσληθά πιαίζηα ηεο επνρήο απηή ε
ζρεδφλ αδηαλφεηε πξάμε ηεο είλαη βαξηά θαηαδηθαζηέα θαη επηθέξεη
θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. Ύζηεξα απφ ηελ θαλέξσζε ηεο εγθπκνζχλεο θαη
ηεο κπζηηθήο χπαξμεο ηνπ Ηηαινχ ζην ππφγεην ηεο θαηνηθίαο, ε κεηέξα ηεο
Δξαηψο έληνλα απειπηζκέλε απφ ηελ ηξαγηθφηεηα ηεο
θαηάζηαζεοθπγαδεχεη ηνλ Αληνλίλν, ζηεξψληαο απφ ηελ Δξαηψ ηελ
πνιπηηκφηεξε αμία ηεο δσήο, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ε νηθνγελεηαθή
ηξαγσδία θαη ε θνηλσληθή θαηαθξαπγή. Δπηπιένλ ζηεξεί απφ ηελ Δξαηψ ηελ
επηκέιεηα ηνπ παηδηνχ ππνθξηλφκελε πσο είλαη δηθφ ηεο, απαγνξεχνληάο ηεο
ηε δεκφζηα εκθάληζε έμσ απφ ην ρψξν ηνπ ζπηηηνχ. ΢ηε ζπλέρεηα ηεο
πινθήο, ε άκνηξε εξσίδα αλαγθάδεηαη λα παληξεπηεί έλαλ ηδηαίηεξα

25. 25
νμχζπκν θαη βίαην άληξα πνπ αζθεί ελέξγεηεο βίαο θαη ρεηξνδηθίαο εηο βάξνο
ηεο. Τπφδνπιε ζηα πάζε ηεο πξαγκαηνπνηεί θπγή ζσηεξίαο παξακέλνληαο
πηζηή ζηα ακεηάβιεηα ζπλαηζζήκαηά ηεο γηα ηνλ Αληνλίλν, αλακέλνληαο
θαξηεξηθά ηελ επαλαζχλδεζή ηνπο γηα φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηεο.
Αλαδεηθλχεηαη ινηπφλ ε ππέξηαηε πίζηε ηεο ζηνλ πξψην θαη κνλαδηθφ ηεο
έξσηα πνπ ζηεξήζεθε ηφζν βάλαπζα. Παξάιιεια επηζεκαίλεηαη ε
απφζπαζή ηεο απφ ην παηξνπαξάδνην θνηλσληθφ ζχλνιν πνπ ηείλεη λα δεη
αλνχζηα κέζα απφ ςεπδαηζζήζεηο θαη πξνθαηαιήςεηο ηεο επνρήο. Δίλαη άμην
αλαθνξάο πσο ε Δξαηψ πέξα απφ αθνζησκέλε ζχληξνθνο, ιεηηνπξγεί ζαλ
κηα ζπιινγηθή ζπλείδεζε γηα φινπο απηνχο: ιέεη φζα ζθέθηνληαη αιιά
δηζηάδνπλ λα πνπλ, απνηειεί ηνλ απνδηνπνκπαίν ηξάγν θαη ηαπηφρξνλα ηνλ
θάξν ηεο ειπίδαο, ηξπθεξή σο ηα άθξα θαη θπληθή σο αθφκε πην πέξα.
Κέζα απφ ηνλ πφλν γίλεηαη κηα αζπκβίβαζηε πξνζσπηθφηεηα πνπ δε ζα
κπνξέζεη πνηέ λα αληηθξχζεη ηε ραξά, αιιά ζα έρεη βηψζεη ην αλακθίβνια
πνιχηηκν ζπλαίζζεκα ηνπ έξσηα.
Η ηηκή θαη ην ρξήκα
Ζ ηηκή θαη ην ρξήκα είλαη έλα πην ζχγρξνλν έξγν ειιεληθήο ινγνηερλίαο
ελφο ηδηαίηεξα αμηφινγνπ πεδνγξάθνπ, ηνπ Θσλζηαληίλνπ Θενηφθε. Ζ
δεκνζίεπζε ηνπ έξγνπ απηνηειψο ηνπνζεηείηαη ρξνληθά ην 1914. ΢ην έξγν
ηνπ πεξηγξάθεηαη ραξαθηεξηζηηθά ην πσο κπνξεί ε ηηκή λα αιινησζεί αιιά
θαη πσο απηή θαζνδεγείηαη απφ έλα πνιχ ζεκαληηθφ παξάγνληα, ην ρξήκα.
΢πγθεθξηκέλα δηεγείηαη ηελ ηζηνξία ηνπ Αλδξέα θαη ηεο Ρήλεο. Ζ Ρήλε είλαη
κηα λέα παξάθνξα εξσηεπκέλε κε ηνλ Αλδξέα, ν νπνίνο ηείλεη αιινηψλεη
ηελ ηηκή ηεο θαηαζηξέθνληαο ηελ αγλφηεηα ηεο. Σν γεγνλφο απηφ
ζχκθσλα κε ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο ηελ νπνία πεξηγξάθεη απνηεινχζε
έλα έληνλν νιίζζεκα γηα ηελ θνηλσληθή απνδνρή ηεο λέαο αιιά θαη ηεο
νηθνγελείαο ηεο, ε νπνία ζεσξείηαη «βξψκηθε» θαη αλήζηθε απφ ηνλ
θνηλσληθφ πεξίγπξν, ν νπνίνο ζηηγκαηίδεη ην φλνκα ηεο. Κνλαδηθφο ηξφπνο
αλαίξεζεο ηνπ ηίηινπ απηνχ είλαη ν λένο ν νπνίνο ζχλαςε εξσηηθή ζρέζε
κε ηελ αγλή λέα λα απνθαηαζηήζεη ηελ ηηκή ηεο θαη ηελ ίδηα κε ηνλ γάκν.
Δκβαζχλνληαο ζε απηέο ηηο πεπνηζήζεηο ζπκπεξαίλνπκε ην πφζν ζεκαληηθή
ήηαλ ε θχιαμε ηεο ηηκήο γηα κηα λέα θνπέια θαη γηα ην πσο ζπίισζε απηήο
αληηκεησπίδεηαη απφ ην θνηλσληθφ πεξίγπξν. ΢ην έξγν απηφ φκσο ηίζεηαη
θαη άιινο έλαο παξάγνληαο γχξσ απφ ηελ ηηκή, ν νπνίνο ζίγεηαη κάιηζηα
απφ ηνλ ηίηιν. Ζ ζηελή ζρέζε ηεο ηηκήο ηελ ηφηε επνρή κε ηα ρξήκαηα.
Απηή πεξηγξάθεηαη θαη επηζεκαίλεηαη κέζα απφ ηηο ζπκθέξνπζεο βιέςεηο
ηνπ Αλδξέα θαη ηελ ακεηάιιαθηε επηκνλή ηνπ λα εηζπξάμεη έλα πνζφ
πξνίθαο απφ ηελ νηθνγέλεηα ηεο θνπέιαο πνπ αγαπά,γλσξίδνληαο βέβαηα
πσο είλαη ζε δπζκελή νηθνλνκηθή θαηάζηαζε. Ωο αθνξκή επηθαιείηαη φηη ν
γάκνο πξνυπνζέηεη απαξαίηεηα κηα νηθνλνκηθή άλεζε. Ζ επηκνλή ηνπ απηή
φκσο ηνλ νδεγεί ζην λα ράζεη ην θνξίηζη πνπ αγαπά θαζψο θαη ην ίδην ηνπ
ην παηδί. Γη’απηφλ αθξηβψο ην ιφγν ζηελ έθβαζε ηεο ηζηνξίαο

26. 26
ρξεζηκνπνηείηαη ε θξάζε «Αλάζεκα ηα ηάιαξα».
Κέζα απ’απηφ ην επεηζφδην ν ζπγγξαθέαο ηνλίδεη έληνλα ην ρακειφ επίπεδν
πνπ κπνξεί λα πέζεη έλαο άλζξσπνο γηα νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα, ζε ζεκείν
ψζηε λα θαηαπαηήζεη ηελ αγάπε ηνπ ζέηνληαο ηελ ζε δεχηεξε κνίξα αιιά
θαη λα κελ ππνζηεξίμεη ηελ ηηκή θαη ηελ αμηνπξέπεηα πνπ νθείιεη λα
δηαθαηέρεη.
Ιζηνξία ηεο ζπδπγηθήο απηζηίαο
Σν κείδνλ παξάπησκα ηεο αηίκαζεο ηνπ γάκνπ θαίλεηαη λα επηθέξεη
πνηθίιεο λνκνζεηηθέο – δηθαζηηθέο πνηλέο ζην πέξαζκα ηνπ ζην ρξφλν.
Όπσο πξναλαθέξζεθε, θαηά ηελ πεξίνδν ηεο αξραηφηεηαο ε βαξχηεηα ηνπ
αδηθήκαηνο ήηαλ ηδηαίηεξα έληνλε θαη επηβαξπληηθή γηα ηνλ έλνρν. Απφ ηε
ζχζηαζε ηνπ λενειιεληθνχ θξάηνπο,κε ην άξζξν 286 ηνπ Πνηληθνχ Λφκνπ
ηεο Βαπαξνθξαηίαο πνπ ίζρπζε έσο ηηο 31 Γεθεκβξίνπ 1950, ε δηάπξαμε
κνηρείαο ραξαθηεξηδφηαλ σο πιεκκέιεκα θαη παξέκεηλε σο ηέηνην ζηνλ
Πνηληθφ Θψδηθα πνπ ίζρπζε απφ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ 1951. Ο Πνηληθφο
Θψδηθαο φξηδε κε ην άξζξν 357 πνηλή θπιάθηζεο ελφο έηνπο γηα ηνπο
κνηρνχο ελψ δίσμε ππήξρε κεηά απφ έγθιεζε ηνπ παζφληνο ζπδχγνπ.
Πάλησο γηα λα ζηνηρεηνζεηεζεί ην αδίθεκα έπξεπε νη κνηρνί λα ζπιιεθζνχλ

27. 27
επ’ απηνθψξσ θαη κάιηζηα ρσξίο ηα ξνχρα ηνπο.Σα δεδνκέλα αιιάδνπλ θαη
πξαγκαηνπνηείηαη ε απνπνηληθνπνίεζε ηνπ αδηθήκαηνο ην 1982 ππφ ηελ
θπβέξλεζε ηνπ Αλδξέα Παπαλδξένπ. Ζ αληίδξαζε ηεο Δθθιεζίαο, πνπ
θνβφηαλ ηελ ραιάξσζε ησλ εζψλ θαη ηνλ θινληζκφ ηνπ ζεζκνχ ηεο
νηθνγέλεηαο θαη ηνπ γάκνπ, δελ επεξέαζε ηελ θπβέξλεζε ε νπνία παξέκεηλε
ακεηαθίλεηε ζηε ζέζε ηεο. Ζ θαηάξγεζε ηνπ άξζξνπ 357 ηνπ Πνηληθνχ Θψδηθα
έγηλε κε ην άξζξν 8 ηνπ Λφκνπ 1272/82. Έλα ρξφλν αξγφηεξα, ε κνηρεία
έπαςε λα απνηειεί θαη ιφγν δηαδπγίνπ ζε πεξίπησζε πνπ δελ έρνπλ
δηαηαξαρζεί αλεπαλφξζσηα νη ζπδπγηθέο ζρέζεηο. Παξφια απηά, πξηλ ηελ
θαηάξγεζε ηνπ αδηθήκαηνο, θαη, ηδηαίηεξα ηνλ 19ν αηψλα, θαλείο δελ
λνηαδφηαλ γηα ηνλ ηξφπν πνπ αληηκεηψπηδε ην ζέκα ε δηθαηνζχλε. ΢ηε
δεθαεηία ηνπ 1930, κάιηζηα, είρε εθδνζεί κέρξη θαη «ΟΓΖΓΟ΢ ΓΗΑ ΣΟΤ΢
ΑΠΑΣΩΚΔΛΟΤ΢ ΢ΤΕΤΓΟΤ΢» γξακκέλνο απφ γάιιν παζφληα.
Η ζπδπγηθή πίζηε θαη απηζηία ζηε ζύγρξνλε θνηλωλία
΢ηηο ζειίδεο ηεο ηζηνξίαο ηνπ δεηήκαηνο πνπ κειεηάκε, παξαηεξνχκε
πνηθίιεο κεηαβνιέο κε ην πέξαζκα ησλ εηψλ, ηφζν ζηε κνξθή φζν θαη ζηελ
αληηκεηψπηζή ηνπ. Κέζα ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ ε ζπδπγηθή πίζηε θαη
απηζηία θαίλεηαη λα παίξλεη ζπλερψο δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο. ΢χκθσλα κε
ηα δεδνκέλα ησλ παιαηφηεξσλ επνρψλ απνηεινχζε κείδνλ παξάπησκα θαη
πξάμε αλεζηθφηεηαο πνπ επέθεξε βαξχηαηεο πνηλέο. Ιηγνζηφ είλαη ην
ρξνληθφ δηάζηεκα απφ ηελ απνπνηληθνπνίεζε ηνπ αδηθήκαηνο απηνχ θαη ηελ
θνηλσληθή ηνπ απνδνρή. Απφ ηε ζηηγκή απηή παξαηεξνχληαη έληνλεο
κεηαβνιέο θαη δηαθνξνπνηήζεηο. Γηαθξίλεηαη ε έθδειε ραιάξσζε ησλ εζψλ
θαη ε νινέλα πην επηπφιαηε αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο. Ζ ηεξφηεηα ηνπ
γάκνπ θαίλεηαη λα εμαζζελεί ζηαδηαθά θαη λα ράλεη ηελ πνιχηηκε αμία ηεο.
Απνηειεί θαζεκεξηλή δηαπίζησζε φηη νινέλα θαη πεξηζζφηεξνη Έιιελεο
ζχδπγνη θαηαθεχγνπλ ζηε δηαδηθαζία ηνπ δηαδπγίνπ, σο ιχζε ησλ
εληάζεσλ θαη πξνβιεκάησλ ηνπ ζπδπγηθνχ ηνπο βίνπ. Ζ ζπκπεξηθνξά απηή
νθείιεηαη ζε κηα ζεηξά παξαγφλησλ πνπ έρνπλ εκθαληζηεί ηα ηειεπηαία
ρξφληα ζηα δξψκελα ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Γηαθξίλνληαη ζε ηέζζεξηο

28. 28
βαζηθνχο παξάγνληεο·
Αλαδήηεζε νινθιήξωζεο έμω από ην γάκν.
΢ηελ πεξίπησζε απηή, ε αηίκσζε ηεο ζπδπγηθήο ζρέζεο θαη ε πξνδνζία ηνπ
ελφο ζπδχγνπ επηηπγράλεηαη κέζα απφ ηελ πξάμε ηεο κνηρείαο, δειαδή ηελ
εμψγακε θαηά θχζε εξσηηθή ζπλνπζία κε θάπνην ηξίην πξφζσπν.
Οθείιεηαη ζπλήζσο ζηελ αληθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ θαη απαηηήζεσλ ηνπ
ελφο ζπδχγνπ θαη ηελ αλαδήηεζε θάιπςεο θαη νινθιήξσζεο έμσ απφ ηε
ζπδπγηθή εζηία. Απηφ κπνξεί λα εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ
επηδεηθλχνπζα αδηαθνξία ηνπ ελφο κέινπο ηεο ζρέζεο. Κε ηελ
πξαγκαηνπνίεζε ηεο επηπφιαηεο θαη ε αλήζηθεο πξάμεο ηεο κνηρείαο
ζπλεπάγεηαη ε αιινίσζε ηεο ηεξφηεηαο ηεο ζπδπγηθήο ελφηεηαο.
Φζνξά ηεο θαζεκεξηλόηεηαο
Δίλαη γεγνλφο φηη ε θαζεκεξηλή δσή ησλ ζχγρξνλσλ πνιηηψλ θινλίδεηαη
απφ έλα απμαλφκελν πιήζνο πξνβιεκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ. Ζ νινέλα
πην απαηηεηηθή θαη δπζρεξήο θαζεκεξηλφηεηα επεξεάδεη αξλεηηθά ηφζν ην
άηνκν φζν θαη ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηνπο γχξσ ηνπ. Οη πξνθαινχκελεο
απφ ηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα θαη ηελ πίεζε ηεο θνπηαζηηθήο
επαγγεικαηηθήο δσήο, ζθνηνχξεο δεκηνπξγνχλ ζπρλέο ζπγθξνχζεηο θαη
εληάζεηο, δηαηαξάζζνληαο ηηο αξκνληθέο ζρέζεηο ηνπ δεχγνπο. Σα
θαζεκεξηλά απηά πξνβιήκαηα έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ απνκάθξπλζε ηνπ
δεπγαξηνχ θαη ηε δηάιπζε ησλ νηθνγελεηαθψλ ηνπ δεζκψλ.

29. 29
Μεηαβνιή παξαδνζηαθώλ ξόιωλ ζην ζπδπγηθό βίν
Δίλαη εκθαλήο ε κεηαζηξνθή ησλ παξαδνζηαθψλ ζπδπγηθψλ ξφισλ θαη ε
θνηλσληθή άλνδνο ηνπ γπλαηθείνπ θχινπ κε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ. Ζ
αλεμαξηεζία θαη απηνλνκία ηεο γπλαίθαο έρνπλ επεξεάζεη θαηαιπηηθά ηνλ
θαζεκεξηλφ ηεο βίν θαζψο θαη ηε ζρέζε ηεο κε ην ζχδπγφ ηεο. Οη
ζχγρξνλεο εμειηγκέλεο θνηλσλίεο έρνπλ πηα αλαηξέζεη ηνλ παηξνπαξάδνην
θαη παξαδνζηαθφ ξφιν ησλ γπλαηθψλ πνπ απαηηνχζε ηελ απνθιεηζηηθή
πξνζήισζή ηνπο ζηηο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, θαζηζηψληαο ηεο
θνηλσληθά αλεμάξηεηεο θαη ηζάμηεο ηνπ αλδξηθνχ θχινπ. Δπνκέλσο,
ζπκβηβαδφκελεο κε ηνλ θηιειεχζεξν ξφιν ηνπο γίλνληαη πην επηξξεπείο ζε
κηα απηζηία. Δπηπξνζζέησο, ζπλαληψληαη πεξηπηψζεηο πνπ άηνκα ηνπ
αλδξηθνχ θχινπ αηζζαλφκελα κεηνλεθηηθά απέλαληη ζηελ θνηλσληθή εμέιημε
ηεο ζπδχγνπ ηνπο, κέζα απφ κηα εμσζπδπγηθή ζρέζε επηδηψθνπλ λα
εμαζθαιίζνπλ ηελ αλσηεξφηεηά ηνπο.
Πξνζωπηθά ζπκθέξνληα
Σε ζεκεξηλή επνρή, νπνχ πιηθά αγαζά θαζνξίδνπλ ζεκαληηθά ηε ζθέςε θαη
ηε δξάζε ηεο αλζξσπφηεηαο θπξηαξρψληαο νινθιεξσηηθά ηηο δσέο ηνπο,
θαηλφκελα φπσο ε ζπδπγηθή απηζηία κε ζηφρν ηελ επίηεπμε θάπνηνπ ζθνπνχ
ή ζπκθέξνληνο είλαη ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλα. Τπάξρνπλ πεξηπηψζεηο αηφκσλ
πνπ θαηαπαηνχλ ηηο εζηθέο ηνπο αξρέο πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζνπλ
θάπνην ρξεκαηηθφ πνζφ, πιηθφ αληάιιαγκα ή θνηλσληθή ζέζε, πξνδίδνληαο
θαη απαηψληαο ην ζχληξνθφ ηνπο.
Κώδηθαο ηηκήο
Θαζνξηζηηθφ παξάγνληα ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηνπ ζέκαηνο ηεο ζπδπγηθήο
πίζηεο θαη απηζηίαο πνπ έρεη ζεκεησζεί ζηηο ζειίδεο ηεο ηζηνξίαο ηεο
ειιεληθήο θνηλσλίαο ζπληζηά ν θψδηθαο ηηκήο. Ο θψδηθαο ηηκήο απνηειεί
ηελ ηππηθή αληίιεςε ηεο έλλνηαο ηεο εζηθήο θαη αμηνπξέπεηαο, ζπλδέεηαη
άκεζα κε ηελ επνρή, ηνλ ηφπν θαη ηα πνιηηηζκηθά ηνπ ζηνηρεία θαη θαζνξίδεη
θαηαιπηηθά ηε ζθέςε θαη ηε δξάζε ησλ αηφκσλ κηαο θνηλσλίαο. Ο θψδηθαο
ηηκήο θαίλεηαη λα πνηθίιεη απφ επνρή ζε επνρή θαη λα κεηαβάιιεηαη κε ηελ
πάξνδν ησλ αηψλσλ. Όπσο έρεη αλαθεξζεί, ν εξσηθφο θψδηθαο ηηκήο πνπ
επηθξαηνχζε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αξραηφηεηαο ραξαθηεξηδφηαλ απφιπηα
απφ ηελ ππέξηαηε αμία ηεο πζηεξνθεκίαο θαη θπξίσο ηεο ζπδπγηθήο
αθνζίσζεο. Οη αξεηέο απηέο ήηαλ εμφρσο θαζνξηζηηθέο γηα ηα άηνκα ηεο
έθηνηε θνηλσλίαο θαη ηεο θνηλσληθήο ηνπο αληηκεηψπηζεο απφ ηνπο
ζπκπνιίηεο ηνπο. Δπνκέλσο, ζπάληα παξαηεξνχληαλ ηέηνηνπ είδνπο εζηθά
παξαπηψκαηα. Κέζα ζηελ εμέιημε ,φκσο, ησλ αηψλσλ πνπ σο γλσζηφλ ν
θψδηθαο ηηκήο έρεη ππνζηεί κέγηζηε αιινίσζε έρνληαο ζρεδφλ εμαζζελήζεη

30. 30
είλαη ινγηθφ παξάιιεια λα εμαζζελνχλ θαη ηα ήζε. Γηα ην ιφγν απηφ
πθίζηαηαη θαη ε αχμεζε ησλ ζπδπγηθψλ απηζηηψλ θαη αηηκψζεσλ.
Πξνζπαζψληαο νη ζχγρξνλνη άλζξσπνη λα αληηζηαζνχλ ζε απηή ηελ
κεηαζηξνθή δεκηνχξγεζαλ ηηο ιεγφκελεο βεληέηεο.
Βεληέηα – ν λόκνο ηνπ αίκαηνο
Σν θαηλφκελν ηεο βεληέηαο απνηειεί ηελ επηβίσζε ελφο παιαηνχ θψδηθα
ηηκήο πνπ ζπλαληάηαη θπξίσο ζηηο πεξηνρέο ηεο Θξήηεο θαη ηεο Κάλεο απφ
ηελ αξραηφηεηα κέρξη θαη ηε κεηαγελέζηεξε επνρή ηνπ ζήκεξα.
΢πγθεθξηκέλα, πξφθεηηαη γηα ηελ εθδίθεζε πνπ παίξλνπλ νη ζπγγελείο
θάπνηνπ πνπ δνινθνλήζεθε, ή αθφκε πξνζέβαιε ηελ αμηνπξέπεηά ηνπο,
ζθνηψλνληαο ην δξάζηε ή θάπνηνλ ζπγγελή ηνπ. Ο θφλνο επνκέλσο, πνπ
ηειείηαη κε θίλεηξν ηελ εθδίθεζε γηα έλαλ άιιν θφλν, δειαδή γηα ηελ
ππεξάζπηζε ηεο ηηκήο ηεο νηθνγέλεηαο.Οη βεληέηεο είραλ ζπρλά εξσηηθφ
πεξηερφκελν θαη γίλνληαλ αηηία γηα αξθεηνχο αθφκε θφλνπο. ΢ηεξίδνληαλ
ζηελ απηνδηθία, δειαδή ηελ απηφβνπιε ηηκσξία ηνπ ελφρνπ.
Δπίινγνο
΢πλνςίδνληαο θαη ιακβάλνληαο ππφςε ην πέξαζκα ηνπ ζέκαηνο ηεο
ζπδπγηθήο πίζηεο θαη ηηκήο ζηνλ ειιεληθφ θφζκν, δηαπηζηψλνπκε πσο
πξφθεηηαη γηα έλα αλακθίβνια ιεπηφ δήηεκα πνπ δηαθνξνπνηείηαη ζπλερψο
εμαξηψκελν απφ ηνπο θνηλσληθνχο παξάγνληεο πνπ επηθξαηνχλ.
Παξαηεξείηαη ε εκθαλήο κεηαζηξνθή ηνπ απφ ηελ αξραηφηεηα εψο ηε
ζχγρξνλε θνηλσλία ζηελ νπνία ηα ήζε θαη νη αξεηέο εμαζζελνχλ αξλεηηθά
νδεγνχκελα ζηελ θαηάξξεπζε ησλ θνηλσληθψλ ζεζκψλ θαη ησλ ζπδπγηθψλ
ζρέζεσλ. Οη δπζκελείο ζπλζήθεο ηεο θαηαπηεζηηθήο θαη απαηηεηηθήο
θαζεκεξηλφηεηαο ηνπ ζήκεξα έρνπλ πξνθαιέζεη ηελ απφιπηε αιινίσζε
ησλ πξαγκαηηθψλ αμηψλ ηεο δσήο. Σν κέιινλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ
δεηήκαηνο δηαθαίλεηαη αθφκε πην δπζνίσλν θαη αξλεηηθφ.

31. 31
Βηβιηνγξαθία
Βιβλίο Οδύζζειας Α’ γσμναζίοσ
« Ιζηορία Της Αζησνομίας Πόλεως » ηοσ Χ. Σηαμάηη.
http://tvxs.gr (13/2/13)
http://www.greenapple.gr (13/2/13)
http://digitalschool.minedu.gov.gr/ (13/2/13)
http://diogeneis.blogspot.gr/2012/12/blog-post_30html (2/2/13)
http://tomnotas.blogspot.gr/2011/11/blog-post_27.html (2/2/13)
http://ellinon-pnevma.blogspot.gr/2010/02/blog-post_26.html (2/2/13)
http://ellas2.wordpress.com/ (30/1/13)
https://sites.google.com/site/greecehistory/home/ellenikoi-mythologia (3/1/13)
http://www.wikipedia.com
http://www.dian.gr (2/2/13)
http://users.sch.gr (13/2/13)
http://www.moira.gr/mythologia.php (11/1/13)
http://users.sch.gr/aiasgr/index.html
http://www.istorikathemata.com (2/2/13)
http://www.xfe.gr (6/2/13)
http://www.sakketosaggelos.gr/Article/2757/ (6/2/13)
http://www.panoreon.gr/files/items/3/332/i_yfantiki_tehni_sta_omirika_epi_2.pdf
(9/2/13)
http://enneaetifotos.blogspot.gr/2012/01/blog-post_28.html (9/2/13)
http://users.sch.gr/ianyfantis/d/keimena/k_met/met1.htm#_ftn23 (9/2/13)

32. 32
www.Enet.gr (ελεσθεροησπία) (9/2/13)
www.wikipedia.gr
Χριζηιανική εθημερίδα «Οι Νικηηές»