SlideShare a Scribd company logo
1 of 11
BAB 6
Larutan Elektrolit
dan Nonelektrolit
Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit
Air laut mengandung berbagai jenis ion,
seperti
Air laut merupakan contoh larutan
elektrolit yang dapat menghantarkan arus
listrik.
Larutan didefinisikan sebagai campuran
homogen antara dua zat atau lebih.
Larutan disebut campuran homogen
(serba sama) karena antara zat-zat yang
dicampurkan, sifat fisiknya sudah tidak
dapat dibedakan lagi dengan jelas.
Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit
Pada dasarnya larutan tersusun
atas dua komponen, yaitu zat
pelarut (solvent) dan
zat terlarut (solute)
yaitu zat-zat lain yang dilarutkan
dalam pelarut.
Gula sebagai zat terlarut,
sedangkan air sebagai zat
pelarutnya. Untuk pelarut
bukan air harus disebut nama
pelarutnya, seperti pelarut
alkohol, benzena, kloroform,
asam asetat, minyak, eter, dan
sebagainya.
Larutan elektrolit
adalah larutan yang terjadi karena
mengalami perubahan-perubahan kimia, zat-
zat di dalamnya dapat menghantarkan arus
listrik.
Contohnya,
larutan garam dapur (NaCl),
larutan asam sulfat (Accu Zuur, H2SO4),
larutan cuka makan (CH3COOH),
larutan natrium nitrat (NaNO3),
>> tanah, serta air limbah (air sungai, air
selokan).
Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit
Larutan Nonelektrolit
Larutan yang zat-zat di dalamnya tidak dapat
menghantarkan arus listrik dan tetap tak
berubah.
Contohnya
larutan gula, larutan urea, larutan alkohol, dan
larutan glukosa.
Untuk menunjukkan kekuatan elektrolit
suatu larutan, di-gunakan ukuran yang
disebut derajat ionisasi (α), yaitu jumlah ion
bebas yang dihasilkan dalam larutannya.
Nilai α dapat berubah-ubah antara 0 dan 1.
Jika α = 0, berarti tak terjadi disosiasi,
sedangkan jika α = 1, terjadi disosiasi
sempurna.
Banyak larutan di sekitar
Anda. Air cuka dan HCl
(asam klorida) keduanya
merupakan larutan elektrolit
yang bersifat asam. Apakah
Anda dapat menggunakan
HCl sebagai pengganti air
cuka dalam makanan Anda.
Larutan Elektrolit Kuat
larutan elektrolit yang banyak menghasilkan ion sehingga
daya hantar listriknya sangat baik.
Contohnya, larutan H2SO4, HCl, NaOH, KOH,
Ba(OH)2, Ca(OH)2.
Zat-zat ini jika dilarutkan, hampir seluruhnya berubah
menjadi ion.
Derajat ionisasi elektrolit kuat = 1 atau mendekati 1 (ionisasi
sempurna).
Larutan Elektrolit Lemah
larutan elektrolit yang sedikit menghasilkan ion sehingga
daya hantar listriknya kurang baik.
Contohnya,
larutan CH3COOH, NH4OH, HCN, NH3.
Makin kecil nilai α, makin sedikit larutan tersebut terurai
(terionisasi), yang mengakibatkan makin lemah larutan
elektrolit tersebut. Dalam persamaan reaksinya, ionisasi
larutan elektrolit lemah ditandai dengan panah dua arah
(bolak-balik). Artinya, tidak semua molekul terurai (ionisasi
tidak sempurna).
Daya Hantar Listrik
Untuk mengetahui suatu larutan dapat menghantarkan arus
listrik atau tidak, digunakan alat yang disebut
alat uji elektrolit.
Alat uji elektrolit dapat dibuat sendiri dengan menggunakan
batang karbon yang terdapat dalam batu baterai sebagai
elektrodenya dan batu baterai baru atau aki sebagai sumber
arusnya
Daya Hantar Listrik
Gelas kimia A : (berisi larutan garam dapur)
Gelas kimia B : (berisi larutan Cuka)
Timbul gelembung
gas di sekitar
elektrode karbon
dan lampu
menyala dengan
terang.
Timbul gelembung
gas di sekitar
elektrode karbon
dan lampu
menyala redup.
Daya Hantar Listrik
Gelas kimia A : (berisi larutan Gula)
Tidak timbul
gelembung gas
dan lampu tidak
menyala
Jika larutan dikenakan medan listrik, ion positif (kation) akan bergerak ke arah
kutub negatif (katode) sambil mengambil elektron dan ion negatif (anion) akan
bergerak ke arah kutub positif (anode) sambil melepaskan elektron.
Selanjutnya, elektron akan dialirkan ke katode melalui baterai (baterai dianggap
sebagai pompa elektron) sehingga merupakan proses penghantar muatan dari satu
kutub ke kutub lainnya.
Daya Hantar Listrik
Svante August Arrhenius (1859–1927)
seorang ilmuwan dari Swedia, pada tahun 1887 telah lebih dahulu memperkenalkan
teori ionisasi.
apabila senyawa-senyawa elektrolit dialiri arus listrik, akan terbentuk ion-ion
positif dan negatif yang bergerak bebas. Adanya ion-ion ini memungkinkan arus
listrik dapat mengalir dengan lancar. Jadi, ion-ion yang bermuatan listrik dan
bergerak bebas inilah sebenarnya yang berperan dalam menghantarkan arus
listrik dari batu baterai menuju lampu.
Hantaran listrik melalui larutan HCl. Larutan HCl
terurai (terionisasi) menjadi ion H+ dan ion Cl- sesuai
dengan reaksi:
Ion-ion H+ akan bergerak
menuju katode sambil
mengambil e- dan berubah
menjadi gas hidrogen, seperti
pada reaksi:
Senyawa Pembentuk Larutan Elektrolit
Senyawa Ion
Senyawa ion terdiri atas ion-ion yang jika
dilarutkan, dapat
bergerak bebas dan larutannya dapat
menghantarkan arus listrik. Semua
senyawa ion yang larut dalam air
tergolong elektrolit kuat, tetapi kristal
senyawa ion tidak dapat menghantarkan
ion-ion dalam kristal. Hal ini terjadi karena
ion-ion tidak dapat bergerak bebas.
Jika kristal ion dipanaskan tanpa air
(lelehan atau cairan) hingga
meleleh, maka ion-ion dapat bergerak
bebas sehingga lelehan
senyawa ion juga dapat menghantarkan
listrik.
Senyawa Kovalen Polar
senyawa kovalen polar dapat
mengalami hidrolisis, mem-
bentuk ion-ion yang dapat
bergerak bebas sehingga dapat
menghantar kan arus listrik.
Lelehan (cairan) senyawa
kovalen tidak dapat meng-
hantarkan arus listrik karena
molekulnya tidak mempunyai
ion-ion yang bermuatan
(molekul-molekul netral).

More Related Content

What's hot

Power point asam basa
Power point asam basaPower point asam basa
Power point asam basaMitha Ye Es
 
Larutan penyangga(buffer)
Larutan penyangga(buffer)Larutan penyangga(buffer)
Larutan penyangga(buffer)Dwi Andriyanto
 
Uji Protein Biokimia
Uji Protein BiokimiaUji Protein Biokimia
Uji Protein Biokimiapure chems
 
PPT Rumus Empiris dan Rumus Molekul
PPT Rumus Empiris dan Rumus MolekulPPT Rumus Empiris dan Rumus Molekul
PPT Rumus Empiris dan Rumus MolekulYuyun Kartika
 
8d8df92e6182a23c55826d96fe354e65.pdf
8d8df92e6182a23c55826d96fe354e65.pdf8d8df92e6182a23c55826d96fe354e65.pdf
8d8df92e6182a23c55826d96fe354e65.pdfTIRASBALYO
 
LKPD Kimia berbasis PBL pada Materi Larutan Penyangga
LKPD Kimia berbasis PBL pada Materi Larutan PenyanggaLKPD Kimia berbasis PBL pada Materi Larutan Penyangga
LKPD Kimia berbasis PBL pada Materi Larutan PenyanggaNurmalitaFatimah1
 
Larutan elektrolit dan non elektrolit
Larutan elektrolit dan non elektrolitLarutan elektrolit dan non elektrolit
Larutan elektrolit dan non elektrolitmegalestarieffendi
 
Laporan praktikum kimia asam basa
Laporan praktikum kimia asam basaLaporan praktikum kimia asam basa
Laporan praktikum kimia asam basaQueena N.A.S
 
Larutan Penyangga (Buffer) Materi Asam Basa Kelas XI
Larutan Penyangga (Buffer) Materi Asam Basa Kelas XILarutan Penyangga (Buffer) Materi Asam Basa Kelas XI
Larutan Penyangga (Buffer) Materi Asam Basa Kelas XIamaliadeww
 
Analisis konsep materi larutan elektrolit dan nonelektrolit
Analisis konsep materi larutan elektrolit dan nonelektrolitAnalisis konsep materi larutan elektrolit dan nonelektrolit
Analisis konsep materi larutan elektrolit dan nonelektrolitNurul Fauziah
 
3 2-rpp-sifat-koligatif-larutan(1)
3 2-rpp-sifat-koligatif-larutan(1)3 2-rpp-sifat-koligatif-larutan(1)
3 2-rpp-sifat-koligatif-larutan(1)abdon mac
 
Identifikasi senyawa organik (reaksi, m l, teori)
Identifikasi senyawa organik (reaksi, m l, teori)Identifikasi senyawa organik (reaksi, m l, teori)
Identifikasi senyawa organik (reaksi, m l, teori)Tillapia
 
RPP REDOKS DAN ELEKTROKIMIA
RPP REDOKS DAN ELEKTROKIMIARPP REDOKS DAN ELEKTROKIMIA
RPP REDOKS DAN ELEKTROKIMIAevyns
 
Ppt stoikiometri
Ppt stoikiometriPpt stoikiometri
Ppt stoikiometriDianaGultom
 
Laporan Kimia_Hidrolisis Garam
Laporan Kimia_Hidrolisis GaramLaporan Kimia_Hidrolisis Garam
Laporan Kimia_Hidrolisis GaramFeren Jr
 
Soal Latihan UTS Kimia Kelas XII bab sifat koligatif larutan
Soal Latihan UTS Kimia Kelas XII bab sifat koligatif larutanSoal Latihan UTS Kimia Kelas XII bab sifat koligatif larutan
Soal Latihan UTS Kimia Kelas XII bab sifat koligatif larutanNuroh Bahriya
 

What's hot (20)

Power point asam basa
Power point asam basaPower point asam basa
Power point asam basa
 
Larutan penyangga(buffer)
Larutan penyangga(buffer)Larutan penyangga(buffer)
Larutan penyangga(buffer)
 
Uji Protein Biokimia
Uji Protein BiokimiaUji Protein Biokimia
Uji Protein Biokimia
 
PPT Rumus Empiris dan Rumus Molekul
PPT Rumus Empiris dan Rumus MolekulPPT Rumus Empiris dan Rumus Molekul
PPT Rumus Empiris dan Rumus Molekul
 
4.konsentrasi larutan
4.konsentrasi larutan4.konsentrasi larutan
4.konsentrasi larutan
 
8d8df92e6182a23c55826d96fe354e65.pdf
8d8df92e6182a23c55826d96fe354e65.pdf8d8df92e6182a23c55826d96fe354e65.pdf
8d8df92e6182a23c55826d96fe354e65.pdf
 
LKPD Kimia berbasis PBL pada Materi Larutan Penyangga
LKPD Kimia berbasis PBL pada Materi Larutan PenyanggaLKPD Kimia berbasis PBL pada Materi Larutan Penyangga
LKPD Kimia berbasis PBL pada Materi Larutan Penyangga
 
Larutan elektrolit dan non elektrolit
Larutan elektrolit dan non elektrolitLarutan elektrolit dan non elektrolit
Larutan elektrolit dan non elektrolit
 
Eter dan Epoksida.ppt
Eter dan Epoksida.pptEter dan Epoksida.ppt
Eter dan Epoksida.ppt
 
Bab 4-reaktivitas-dan-mekanisme
Bab 4-reaktivitas-dan-mekanismeBab 4-reaktivitas-dan-mekanisme
Bab 4-reaktivitas-dan-mekanisme
 
P h larutan
P h larutanP h larutan
P h larutan
 
Laporan praktikum kimia asam basa
Laporan praktikum kimia asam basaLaporan praktikum kimia asam basa
Laporan praktikum kimia asam basa
 
Larutan Penyangga (Buffer) Materi Asam Basa Kelas XI
Larutan Penyangga (Buffer) Materi Asam Basa Kelas XILarutan Penyangga (Buffer) Materi Asam Basa Kelas XI
Larutan Penyangga (Buffer) Materi Asam Basa Kelas XI
 
Analisis konsep materi larutan elektrolit dan nonelektrolit
Analisis konsep materi larutan elektrolit dan nonelektrolitAnalisis konsep materi larutan elektrolit dan nonelektrolit
Analisis konsep materi larutan elektrolit dan nonelektrolit
 
3 2-rpp-sifat-koligatif-larutan(1)
3 2-rpp-sifat-koligatif-larutan(1)3 2-rpp-sifat-koligatif-larutan(1)
3 2-rpp-sifat-koligatif-larutan(1)
 
Identifikasi senyawa organik (reaksi, m l, teori)
Identifikasi senyawa organik (reaksi, m l, teori)Identifikasi senyawa organik (reaksi, m l, teori)
Identifikasi senyawa organik (reaksi, m l, teori)
 
RPP REDOKS DAN ELEKTROKIMIA
RPP REDOKS DAN ELEKTROKIMIARPP REDOKS DAN ELEKTROKIMIA
RPP REDOKS DAN ELEKTROKIMIA
 
Ppt stoikiometri
Ppt stoikiometriPpt stoikiometri
Ppt stoikiometri
 
Laporan Kimia_Hidrolisis Garam
Laporan Kimia_Hidrolisis GaramLaporan Kimia_Hidrolisis Garam
Laporan Kimia_Hidrolisis Garam
 
Soal Latihan UTS Kimia Kelas XII bab sifat koligatif larutan
Soal Latihan UTS Kimia Kelas XII bab sifat koligatif larutanSoal Latihan UTS Kimia Kelas XII bab sifat koligatif larutan
Soal Latihan UTS Kimia Kelas XII bab sifat koligatif larutan
 

Similar to Larutan Elektrolit

Al-As'Adiyah Balikeran 1.8. Daya Hantar Listrik Larutan Elektrolit dan Non El...
Al-As'Adiyah Balikeran 1.8. Daya Hantar Listrik Larutan Elektrolit dan Non El...Al-As'Adiyah Balikeran 1.8. Daya Hantar Listrik Larutan Elektrolit dan Non El...
Al-As'Adiyah Balikeran 1.8. Daya Hantar Listrik Larutan Elektrolit dan Non El...ZainulHasan13
 
Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit by Duwi.pptx
Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit by Duwi.pptxLarutan Elektrolit dan Nonelektrolit by Duwi.pptx
Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit by Duwi.pptxDifaniArmandita1
 
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolit
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non ElektrolitBahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolit
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolitsarismansa
 
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolit
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non ElektrolitBahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolit
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolitsarismansa
 
Larutan elektrolit dan larutan non elektrolit
Larutan elektrolit dan larutan non elektrolitLarutan elektrolit dan larutan non elektrolit
Larutan elektrolit dan larutan non elektrolitnovadwiyanti08
 
Tugas kimia x.1
Tugas kimia x.1Tugas kimia x.1
Tugas kimia x.1pingitan
 
materi 1 kelas X.pptx
materi 1 kelas X.pptxmateri 1 kelas X.pptx
materi 1 kelas X.pptxNanaChan22
 
Larutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ictLarutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ictamaliafitrah81
 
Larutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ictLarutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ictamaliafitrah81
 
Larutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ictLarutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ictamaliafitrah81
 
Laporan praktikum alat uji elektrolit by syifadhila
Laporan praktikum alat uji elektrolit by syifadhilaLaporan praktikum alat uji elektrolit by syifadhila
Laporan praktikum alat uji elektrolit by syifadhilaSyifa Dhila
 
Larutan yang mengandung Elektrolit
Larutan yang mengandung ElektrolitLarutan yang mengandung Elektrolit
Larutan yang mengandung Elektrolitardi XI-tkj
 

Similar to Larutan Elektrolit (20)

Al-As'Adiyah Balikeran 1.8. Daya Hantar Listrik Larutan Elektrolit dan Non El...
Al-As'Adiyah Balikeran 1.8. Daya Hantar Listrik Larutan Elektrolit dan Non El...Al-As'Adiyah Balikeran 1.8. Daya Hantar Listrik Larutan Elektrolit dan Non El...
Al-As'Adiyah Balikeran 1.8. Daya Hantar Listrik Larutan Elektrolit dan Non El...
 
Pada tahun 1884
Pada tahun 1884Pada tahun 1884
Pada tahun 1884
 
Larutan
LarutanLarutan
Larutan
 
Pba lart-elektrolit-non-elektrolit
Pba lart-elektrolit-non-elektrolitPba lart-elektrolit-non-elektrolit
Pba lart-elektrolit-non-elektrolit
 
Elektrolit non elektrolit
Elektrolit non elektrolitElektrolit non elektrolit
Elektrolit non elektrolit
 
Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit by Duwi.pptx
Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit by Duwi.pptxLarutan Elektrolit dan Nonelektrolit by Duwi.pptx
Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit by Duwi.pptx
 
Larutan Elektrolit dan Non Elektrolit
Larutan Elektrolit dan Non ElektrolitLarutan Elektrolit dan Non Elektrolit
Larutan Elektrolit dan Non Elektrolit
 
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolit
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non ElektrolitBahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolit
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolit
 
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolit
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non ElektrolitBahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolit
Bahan Ajar Sari Larutan Elektrolit Dan Non Elektrolit
 
Elektrolit non elektrolit
Elektrolit non elektrolitElektrolit non elektrolit
Elektrolit non elektrolit
 
PPT Larutan Elektrolit.ppt
PPT Larutan Elektrolit.pptPPT Larutan Elektrolit.ppt
PPT Larutan Elektrolit.ppt
 
Larutan elektrolit dan larutan non elektrolit
Larutan elektrolit dan larutan non elektrolitLarutan elektrolit dan larutan non elektrolit
Larutan elektrolit dan larutan non elektrolit
 
Tugas kimia x.1
Tugas kimia x.1Tugas kimia x.1
Tugas kimia x.1
 
materi 1 kelas X.pptx
materi 1 kelas X.pptxmateri 1 kelas X.pptx
materi 1 kelas X.pptx
 
Larutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ictLarutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ict
 
Larutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ictLarutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ict
 
Larutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ictLarutan elektrolit it dan ict
Larutan elektrolit it dan ict
 
Laporan praktikum alat uji elektrolit by syifadhila
Laporan praktikum alat uji elektrolit by syifadhilaLaporan praktikum alat uji elektrolit by syifadhila
Laporan praktikum alat uji elektrolit by syifadhila
 
Bahan ajar elektrolit
Bahan ajar elektrolit Bahan ajar elektrolit
Bahan ajar elektrolit
 
Larutan yang mengandung Elektrolit
Larutan yang mengandung ElektrolitLarutan yang mengandung Elektrolit
Larutan yang mengandung Elektrolit
 

More from olanascorepta (20)

Green chemistry.pptx
Green chemistry.pptxGreen chemistry.pptx
Green chemistry.pptx
 
Pengenalan alat lab.pptx
Pengenalan alat lab.pptxPengenalan alat lab.pptx
Pengenalan alat lab.pptx
 
ppt koloid.pptx
ppt koloid.pptxppt koloid.pptx
ppt koloid.pptx
 
Hidrokarbon 1
Hidrokarbon 1Hidrokarbon 1
Hidrokarbon 1
 
Skl upload
Skl uploadSkl upload
Skl upload
 
Kisi2 uas
Kisi2 uasKisi2 uas
Kisi2 uas
 
Kisi kisi soal pas kimia sem2
Kisi kisi soal pas kimia sem2Kisi kisi soal pas kimia sem2
Kisi kisi soal pas kimia sem2
 
Quiz stoikiometri
Quiz stoikiometriQuiz stoikiometri
Quiz stoikiometri
 
Ppt mbs
Ppt mbsPpt mbs
Ppt mbs
 
Mol pers reaksi
Mol pers reaksiMol pers reaksi
Mol pers reaksi
 
Ppt re dan rm
Ppt re dan rmPpt re dan rm
Ppt re dan rm
 
Stoikimetri 4
Stoikimetri 4Stoikimetri 4
Stoikimetri 4
 
Stoikiometri 3
Stoikiometri 3Stoikiometri 3
Stoikiometri 3
 
Ppt stoikimetri 2
Ppt stoikimetri 2Ppt stoikimetri 2
Ppt stoikimetri 2
 
Ppt stoikimetri 2
Ppt stoikimetri 2Ppt stoikimetri 2
Ppt stoikimetri 2
 
Ppt stoikimetri 1
Ppt stoikimetri 1Ppt stoikimetri 1
Ppt stoikimetri 1
 
Rpp koloid
Rpp koloidRpp koloid
Rpp koloid
 
Ppt koloid
Ppt koloidPpt koloid
Ppt koloid
 
Ppt ksp
Ppt kspPpt ksp
Ppt ksp
 
Rpp kelarutan dan_hasil_kali_kelarutan
Rpp kelarutan dan_hasil_kali_kelarutanRpp kelarutan dan_hasil_kali_kelarutan
Rpp kelarutan dan_hasil_kali_kelarutan
 

Recently uploaded

MATERI EKOSISTEM UNTUK SEKOLAH MENENGAH ATAS
MATERI EKOSISTEM UNTUK SEKOLAH MENENGAH ATASMATERI EKOSISTEM UNTUK SEKOLAH MENENGAH ATAS
MATERI EKOSISTEM UNTUK SEKOLAH MENENGAH ATASKurniawan Dirham
 
Laporan Guru Piket untuk Pengisian RHK Guru Pengelolaan KInerja Guru di PMM
Laporan Guru Piket untuk Pengisian RHK Guru Pengelolaan KInerja Guru di PMMLaporan Guru Piket untuk Pengisian RHK Guru Pengelolaan KInerja Guru di PMM
Laporan Guru Piket untuk Pengisian RHK Guru Pengelolaan KInerja Guru di PMMmulyadia43
 
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptx
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptxPerumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptx
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptxadimulianta1
 
PEMANASAN GLOBAL - MATERI KELAS X MA.pptx
PEMANASAN GLOBAL - MATERI KELAS X MA.pptxPEMANASAN GLOBAL - MATERI KELAS X MA.pptx
PEMANASAN GLOBAL - MATERI KELAS X MA.pptxsukmakarim1998
 
tugas karya ilmiah 1 universitas terbuka pembelajaran
tugas karya ilmiah 1 universitas terbuka pembelajarantugas karya ilmiah 1 universitas terbuka pembelajaran
tugas karya ilmiah 1 universitas terbuka pembelajarankeicapmaniez
 
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKA
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKAMODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKA
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKAAndiCoc
 
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptx
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptxAksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptx
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptxsdn3jatiblora
 
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)MustahalMustahal
 
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptx
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptxsoal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptx
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptxazhari524
 
BAHAN SOSIALISASI PPDB SMA-SMK NEGERI DISDIKSU TP. 2024-2025 REVISI.pptx
BAHAN SOSIALISASI PPDB SMA-SMK NEGERI DISDIKSU TP. 2024-2025 REVISI.pptxBAHAN SOSIALISASI PPDB SMA-SMK NEGERI DISDIKSU TP. 2024-2025 REVISI.pptx
BAHAN SOSIALISASI PPDB SMA-SMK NEGERI DISDIKSU TP. 2024-2025 REVISI.pptxJamhuriIshak
 
Paparan Refleksi Lokakarya program sekolah penggerak.pptx
Paparan Refleksi Lokakarya program sekolah penggerak.pptxPaparan Refleksi Lokakarya program sekolah penggerak.pptx
Paparan Refleksi Lokakarya program sekolah penggerak.pptxIgitNuryana13
 
JAWAPAN BAB 1 DAN BAB 2 SAINS TINGKATAN 5
JAWAPAN BAB 1 DAN BAB 2 SAINS TINGKATAN 5JAWAPAN BAB 1 DAN BAB 2 SAINS TINGKATAN 5
JAWAPAN BAB 1 DAN BAB 2 SAINS TINGKATAN 5ssuserd52993
 
LK.01._LK_Peta_Pikir modul 1.3_Kel1_NURYANTI_101.docx
LK.01._LK_Peta_Pikir modul 1.3_Kel1_NURYANTI_101.docxLK.01._LK_Peta_Pikir modul 1.3_Kel1_NURYANTI_101.docx
LK.01._LK_Peta_Pikir modul 1.3_Kel1_NURYANTI_101.docxPurmiasih
 
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptxPERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptxRizkyPratiwi19
 
TUGAS GURU PENGGERAK Aksi Nyata Modul 1.1.pdf
TUGAS GURU PENGGERAK Aksi Nyata Modul 1.1.pdfTUGAS GURU PENGGERAK Aksi Nyata Modul 1.1.pdf
TUGAS GURU PENGGERAK Aksi Nyata Modul 1.1.pdfElaAditya
 
Dinamika Hidrosfer geografi kelas X genap
Dinamika Hidrosfer geografi kelas X genapDinamika Hidrosfer geografi kelas X genap
Dinamika Hidrosfer geografi kelas X genapsefrida3
 
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 pptppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 pptArkhaRega1
 
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SDPPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SDNurainiNuraini25
 
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatan
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi SelatanSosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatan
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatanssuser963292
 
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdf
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdfModul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdf
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdfSitiJulaeha820399
 

Recently uploaded (20)

MATERI EKOSISTEM UNTUK SEKOLAH MENENGAH ATAS
MATERI EKOSISTEM UNTUK SEKOLAH MENENGAH ATASMATERI EKOSISTEM UNTUK SEKOLAH MENENGAH ATAS
MATERI EKOSISTEM UNTUK SEKOLAH MENENGAH ATAS
 
Laporan Guru Piket untuk Pengisian RHK Guru Pengelolaan KInerja Guru di PMM
Laporan Guru Piket untuk Pengisian RHK Guru Pengelolaan KInerja Guru di PMMLaporan Guru Piket untuk Pengisian RHK Guru Pengelolaan KInerja Guru di PMM
Laporan Guru Piket untuk Pengisian RHK Guru Pengelolaan KInerja Guru di PMM
 
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptx
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptxPerumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptx
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptx
 
PEMANASAN GLOBAL - MATERI KELAS X MA.pptx
PEMANASAN GLOBAL - MATERI KELAS X MA.pptxPEMANASAN GLOBAL - MATERI KELAS X MA.pptx
PEMANASAN GLOBAL - MATERI KELAS X MA.pptx
 
tugas karya ilmiah 1 universitas terbuka pembelajaran
tugas karya ilmiah 1 universitas terbuka pembelajarantugas karya ilmiah 1 universitas terbuka pembelajaran
tugas karya ilmiah 1 universitas terbuka pembelajaran
 
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKA
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKAMODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKA
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKA
 
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptx
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptxAksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptx
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptx
 
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
 
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptx
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptxsoal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptx
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptx
 
BAHAN SOSIALISASI PPDB SMA-SMK NEGERI DISDIKSU TP. 2024-2025 REVISI.pptx
BAHAN SOSIALISASI PPDB SMA-SMK NEGERI DISDIKSU TP. 2024-2025 REVISI.pptxBAHAN SOSIALISASI PPDB SMA-SMK NEGERI DISDIKSU TP. 2024-2025 REVISI.pptx
BAHAN SOSIALISASI PPDB SMA-SMK NEGERI DISDIKSU TP. 2024-2025 REVISI.pptx
 
Paparan Refleksi Lokakarya program sekolah penggerak.pptx
Paparan Refleksi Lokakarya program sekolah penggerak.pptxPaparan Refleksi Lokakarya program sekolah penggerak.pptx
Paparan Refleksi Lokakarya program sekolah penggerak.pptx
 
JAWAPAN BAB 1 DAN BAB 2 SAINS TINGKATAN 5
JAWAPAN BAB 1 DAN BAB 2 SAINS TINGKATAN 5JAWAPAN BAB 1 DAN BAB 2 SAINS TINGKATAN 5
JAWAPAN BAB 1 DAN BAB 2 SAINS TINGKATAN 5
 
LK.01._LK_Peta_Pikir modul 1.3_Kel1_NURYANTI_101.docx
LK.01._LK_Peta_Pikir modul 1.3_Kel1_NURYANTI_101.docxLK.01._LK_Peta_Pikir modul 1.3_Kel1_NURYANTI_101.docx
LK.01._LK_Peta_Pikir modul 1.3_Kel1_NURYANTI_101.docx
 
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptxPERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
 
TUGAS GURU PENGGERAK Aksi Nyata Modul 1.1.pdf
TUGAS GURU PENGGERAK Aksi Nyata Modul 1.1.pdfTUGAS GURU PENGGERAK Aksi Nyata Modul 1.1.pdf
TUGAS GURU PENGGERAK Aksi Nyata Modul 1.1.pdf
 
Dinamika Hidrosfer geografi kelas X genap
Dinamika Hidrosfer geografi kelas X genapDinamika Hidrosfer geografi kelas X genap
Dinamika Hidrosfer geografi kelas X genap
 
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 pptppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
 
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SDPPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
 
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatan
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi SelatanSosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatan
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatan
 
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdf
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdfModul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdf
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdf
 

Larutan Elektrolit

  • 2. Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit Air laut mengandung berbagai jenis ion, seperti Air laut merupakan contoh larutan elektrolit yang dapat menghantarkan arus listrik. Larutan didefinisikan sebagai campuran homogen antara dua zat atau lebih. Larutan disebut campuran homogen (serba sama) karena antara zat-zat yang dicampurkan, sifat fisiknya sudah tidak dapat dibedakan lagi dengan jelas.
  • 3. Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit Pada dasarnya larutan tersusun atas dua komponen, yaitu zat pelarut (solvent) dan zat terlarut (solute) yaitu zat-zat lain yang dilarutkan dalam pelarut. Gula sebagai zat terlarut, sedangkan air sebagai zat pelarutnya. Untuk pelarut bukan air harus disebut nama pelarutnya, seperti pelarut alkohol, benzena, kloroform, asam asetat, minyak, eter, dan sebagainya. Larutan elektrolit adalah larutan yang terjadi karena mengalami perubahan-perubahan kimia, zat- zat di dalamnya dapat menghantarkan arus listrik. Contohnya, larutan garam dapur (NaCl), larutan asam sulfat (Accu Zuur, H2SO4), larutan cuka makan (CH3COOH), larutan natrium nitrat (NaNO3), >> tanah, serta air limbah (air sungai, air selokan).
  • 4. Larutan Elektrolit dan Nonelektrolit Larutan Nonelektrolit Larutan yang zat-zat di dalamnya tidak dapat menghantarkan arus listrik dan tetap tak berubah. Contohnya larutan gula, larutan urea, larutan alkohol, dan larutan glukosa. Untuk menunjukkan kekuatan elektrolit suatu larutan, di-gunakan ukuran yang disebut derajat ionisasi (α), yaitu jumlah ion bebas yang dihasilkan dalam larutannya. Nilai α dapat berubah-ubah antara 0 dan 1. Jika α = 0, berarti tak terjadi disosiasi, sedangkan jika α = 1, terjadi disosiasi sempurna. Banyak larutan di sekitar Anda. Air cuka dan HCl (asam klorida) keduanya merupakan larutan elektrolit yang bersifat asam. Apakah Anda dapat menggunakan HCl sebagai pengganti air cuka dalam makanan Anda.
  • 5. Larutan Elektrolit Kuat larutan elektrolit yang banyak menghasilkan ion sehingga daya hantar listriknya sangat baik. Contohnya, larutan H2SO4, HCl, NaOH, KOH, Ba(OH)2, Ca(OH)2. Zat-zat ini jika dilarutkan, hampir seluruhnya berubah menjadi ion. Derajat ionisasi elektrolit kuat = 1 atau mendekati 1 (ionisasi sempurna).
  • 6. Larutan Elektrolit Lemah larutan elektrolit yang sedikit menghasilkan ion sehingga daya hantar listriknya kurang baik. Contohnya, larutan CH3COOH, NH4OH, HCN, NH3. Makin kecil nilai α, makin sedikit larutan tersebut terurai (terionisasi), yang mengakibatkan makin lemah larutan elektrolit tersebut. Dalam persamaan reaksinya, ionisasi larutan elektrolit lemah ditandai dengan panah dua arah (bolak-balik). Artinya, tidak semua molekul terurai (ionisasi tidak sempurna).
  • 7. Daya Hantar Listrik Untuk mengetahui suatu larutan dapat menghantarkan arus listrik atau tidak, digunakan alat yang disebut alat uji elektrolit. Alat uji elektrolit dapat dibuat sendiri dengan menggunakan batang karbon yang terdapat dalam batu baterai sebagai elektrodenya dan batu baterai baru atau aki sebagai sumber arusnya
  • 8. Daya Hantar Listrik Gelas kimia A : (berisi larutan garam dapur) Gelas kimia B : (berisi larutan Cuka) Timbul gelembung gas di sekitar elektrode karbon dan lampu menyala dengan terang. Timbul gelembung gas di sekitar elektrode karbon dan lampu menyala redup.
  • 9. Daya Hantar Listrik Gelas kimia A : (berisi larutan Gula) Tidak timbul gelembung gas dan lampu tidak menyala Jika larutan dikenakan medan listrik, ion positif (kation) akan bergerak ke arah kutub negatif (katode) sambil mengambil elektron dan ion negatif (anion) akan bergerak ke arah kutub positif (anode) sambil melepaskan elektron. Selanjutnya, elektron akan dialirkan ke katode melalui baterai (baterai dianggap sebagai pompa elektron) sehingga merupakan proses penghantar muatan dari satu kutub ke kutub lainnya.
  • 10. Daya Hantar Listrik Svante August Arrhenius (1859–1927) seorang ilmuwan dari Swedia, pada tahun 1887 telah lebih dahulu memperkenalkan teori ionisasi. apabila senyawa-senyawa elektrolit dialiri arus listrik, akan terbentuk ion-ion positif dan negatif yang bergerak bebas. Adanya ion-ion ini memungkinkan arus listrik dapat mengalir dengan lancar. Jadi, ion-ion yang bermuatan listrik dan bergerak bebas inilah sebenarnya yang berperan dalam menghantarkan arus listrik dari batu baterai menuju lampu. Hantaran listrik melalui larutan HCl. Larutan HCl terurai (terionisasi) menjadi ion H+ dan ion Cl- sesuai dengan reaksi: Ion-ion H+ akan bergerak menuju katode sambil mengambil e- dan berubah menjadi gas hidrogen, seperti pada reaksi:
  • 11. Senyawa Pembentuk Larutan Elektrolit Senyawa Ion Senyawa ion terdiri atas ion-ion yang jika dilarutkan, dapat bergerak bebas dan larutannya dapat menghantarkan arus listrik. Semua senyawa ion yang larut dalam air tergolong elektrolit kuat, tetapi kristal senyawa ion tidak dapat menghantarkan ion-ion dalam kristal. Hal ini terjadi karena ion-ion tidak dapat bergerak bebas. Jika kristal ion dipanaskan tanpa air (lelehan atau cairan) hingga meleleh, maka ion-ion dapat bergerak bebas sehingga lelehan senyawa ion juga dapat menghantarkan listrik. Senyawa Kovalen Polar senyawa kovalen polar dapat mengalami hidrolisis, mem- bentuk ion-ion yang dapat bergerak bebas sehingga dapat menghantar kan arus listrik. Lelehan (cairan) senyawa kovalen tidak dapat meng- hantarkan arus listrik karena molekulnya tidak mempunyai ion-ion yang bermuatan (molekul-molekul netral).