Εργασία του μαθητή Σεπετσίδη Χρήστου στο πλαίσιο της ερευνητικής εργασίας με θέμα: Πολιτισμική χαρτογράφηση του προσφυγικού ελληνισμού στις Κρηνίδες Καβάλας: ΟΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ. Συντονίστρια εκπαιδευτικός: Γκούμα Όλγα

1. 1
ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΕΠΕΤΣΙΔΗΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
ΚΡΗΝΙΔΩΝ ΚΑΒΑΛΑΣ:
ΟΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ
ΠΡΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΛΑΤΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΠΑΔΟΚΙΑΣ

2. 2
ΚΡΗΝΙΔΕΣ 2012-2013
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΡΗΝΙΔΩΝ ΚΑΒΑΛΑΣ:
ΟΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ
ΠΡΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΛΑΤΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΠΑΔΟΚΙΑΣ

3. 3
ΜΕΛΗ Δ΄ ΟΜΑΔΑΣ
Σεπετσίδης Χρήστος
Λιάκος Κωνσταντίνος
Βαλωτής Αντώνιος
Ιωσηφίδης Αναστάσιος
Θεοδωρίδης Ηλίας
ΕΠΟΠΤΕΙΑ
Γκούμα Όλγα

4. 4
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος.....................................................................................5
Εισαγωγή......................................................................................6
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α : ΠΡΟΧΡΙΣΙΑΝΙΚΕΣ ΛΑΤΡΕΙΕΣ
1. Προχριστιανικές λατρείες...............................7
2. Ελληνικές λατρείες..........................................8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: ΑΜΑΖΟΝΕΣ
Αμαζόνες...........................................................9
Επίλογος.......................................................................................11
Βιβλιογραφία................................................................................12

5. 5
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Κατά τη σχολική χρονιά 2012-2013, στο Γ.Ε.Λ. Κρηνίδων και στα πλαίσια του
μαθήματος της ερευνητικής εργασίας με εποπτεύοντες καθηγητές τους κ.
Καρατζόγλου Αλέξανδρο κα Γκούμα Όλγα διεξήχθη έρευνα με σκοπό την
πραγματοποίηση της πολιτισμικής χαρτογράφησης του προσφυγικού
ελληνισμού των Κρηνίδων Καβάλας και πιο συγκεκριμένα των
Καππαδοκών.
Οι δεκαεννέα μαθητές που συμμετείχαν σε αυτή την ομάδα
σχημάτισαν τέσσερις ομάδες, από τις οποίες οι τρεις αποτελούνταν από
πέντε άτομα και η μία από τέσσερα. Η κάθε ομάδα είχε ως αντικείμενο
μελέτης της ένα συγκεκριμένο θέμα, το οποίο διαιρούνταν και σε άλλα
επιμέρους υποθέματα τα οποία κατανεμήθηκαν ανά μαθητή.
Το θέμα της ομάδας στην οποία ανήκω είναι η θρησκεία της
Καππαδοκίας. Το δικό μου επιμέρους υποθέμα είναι: οι προχριστιανικές
λατρείες στην περιοχή, με έμφαση στο ελληνικό δωδεκάθεο.
Ο τρόπος με τον οποίο συλλέχθηκαν οι πληροφορίες και
προσδιόρισαν και τα περιεχόμενα της εργασίας ήταν κυρίως η αναζήτηση
στο διαδίκτυο, η προτεινόμενη με το θέμα βιβλιογραφία, καθώς και οι
εισηγήσεις των εποπτευόντων καθηγητών.

6. 6
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πριν την έλευση του χριστιανισμού στην Καππαδοκία επικρατούσαν άλλες
αρχαιοελληνικές και μη θρησκείες.
Στην εργασία αυτή θα μάθουμε για αυτές τις θρησκείες με έμφαση στην
ιστορία των αμαζόνων.
Η εργασία αυτή αποτελείται από δύο κεφάλαια. Στο πρώτο θα δούμε τις
προχριστιανικές λατρείες και την επικράτηση των Ελληνικών θρησκειών
μετά την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Στο δεύτερο κεφάλαιο θα μάθουμε για τις Αμαζόνες και την ιστορία τους.

7. 7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α
ΠΡΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΛΑΤΡΕΙΕΣ
Στην Καππαδοκία, στο σταυροδρόμι αυτό των πολιτισμών και των
θρησκειών, πολλά χρόνια πριν την έλευση του Χριστού λάτρευαν τη Θεά
Μα, τη θεότητα της δημιουργίας και του πολέμου και κυρία των άγριων
θηρίων. Από αυτήν πήραν το όνομά τους τα Μάζακα και τα Κόμανα. Μαζί
της λάτρευαν και το νεαρό σύντροφο και ακόλουθό της Θεό Μην.
Τα αρχαία χρόνια υπήρχαν πολλοί λατρευτικοί χώροι στην Καππαδοκία,
που αποτελούσαν ανεξάρτητα ιερατικά κράτη, με μεγάλη πολιτική και
οικονομική δύναμη. Οι κυριότεροι από αυτούς ήταν αφιερωμένοι στη Θεά
Μα και βρίσκονταν στα Κόμανα της Καππαδοκίας και στην Πεσινούντα του
Πόντου. Η πυρολατρεία ήταν διαδεδομένη στην περιοχή πάρα πολύ παλιά.
Ίσως να ήταν και η πιο παλιά λατρεία των αρχαίων Καππαδοκών, οι οποίοι
έβλεπαν τη λάβα των ηφαιστείων τους και πίστευαν πως υπήρχε κάποιος
δαίμονας στο εσωτερικό της γης, τον οποίο έπρεπε να εξευμενίσουν.
Λάτρευαν επίσης το περίβλεπτο και μεγαλοπρεπές βουνό τους Αργαίο, ως
Θεό ή θεϊκό είδωλο, την Αναϊτιδα και το Μίθρα, ενώ είχαν και τη γιορτή
των Σακαίων, κατάλοιπο της οποίας είναι τα Σάγια που συνεχίζουν ακόμη
και σήμερα να τελούν οι Καππαδόκες την παραμονή των Θεοφανείων.

8. 8
ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΛΑΤΡΕΙΕΣ
Η Καππαδοκία των μεταλεξανδρινών χρόνων, αποτέλεσε ένα τόπο όπου
επικράτησε ο ελληνικός πολιτισμός. Πολλοί μύθοι, δοξασίες, ήρωες, σύμβολα
και Θεοί της μητροπολιτικής Ελλάδας υπήρχαν εκεί από παλαιότερες
εποχές, αλλά με το πέρασμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ρίζωσαν ακόμη
καλύτερα. Το ανακάτεμα των παλιών φρυγικών και ιρανικών θεοτήτων με
τους ελληνικούς, έφερε σύγχυση στην ονοματοδοσία τους. Η μεγάλη
καππαδοκική θεά Μα, ονομάζονταν Ενυώ, Ρέα, Κυβέλη, Αθηνά ή Άρτεμη.
Ο Ξένιος Δίας επίσης λατρευόταν ως προστάτης των Μαζάκων με το όνομα
Δίας Μαζαίος και στα Τύανα με το όνομα Ζευς ο Ασβαμαίος. Η Κυβέλη, η
μητέρα των Θεών, λατρευόταν με ιδιαίτερες τιμές. Τον Απόλλωνα τον
τιμούσαν με το όνομα Απόλλων ο Πατρώος. Η Αθηνά, η θεά της σοφίας,
λατρεύονταν ως προστάτιδα των βασιλικών οίκων. Η Ήρα αποτελούσε για
τους Έλληνες της περιοχής το σύμβολο της συζυγικής αγάπης και
λατρεύονταν ως προστάτιδα του γάμου. Οι Καππαδόκες απέδιδαν επίσης
τιμές και στη θεά της γεωργίας Δήμητρα. Τιμούσαν επίσης τον Ερμή, τον
αγγελιοφόρο των Θεών, πιο πολύ στην Καισάρεια και στα Τύανα, όπου
τελούσαν προς τιμήν του μεγαλοπρεπείς αγώνες και γιορτές. Την Άρτεμη, τη
θεά του κυνηγιού την ονόμαζαν Περασία Άρτεμη, γιατί σύμφωνα με την
παράδοση πέρασε από την Καππαδοκία μεταφέροντας τον Ορέστη και την
Ιφιγένεια από την Ταυρίδα στην Ελλάδα. Τιμούσαν επίσης το Διόνυσο και

9. 9
τον Πάνα, το θεό των βοσκών. Δε θα μπορούσαν, όπως ήταν φανερό, σ’
αυτή τη χώρα των σκληροτράχηλων αντρών να μην έδιναν οι Έλληνες τις
πρέπουσες τιμές και στον Ηρακλή, το σύμβολο της δύναμης και του
ηρωισμού. Σε επιγραφή που βρέθηκε στα Τύανα, αναφέρεται πως τελούσαν
προς τιμήν του μεγαλοπρεπείς αγώνες. Η μεγάλη προσφορά των
Καππαδοκών φαίνεται και από την προσφορά τους στη μουσική, καθώς
ήταν εκείνοι που ανακάλυψαν το αρχαίο μουσικό όργανο Ναύλα, που είχε
δώδεκα φθόγγους και παίζονταν χτυπώντας το με τα δάχτυλα. Χώρος και
κοιτίδα των Αμαζόνων, του γυναικείου εκείνου πολεμικού λαού με την
ιδιόμορφη πολιτεία τους, θεωρείται ότι ήταν οι εκβολές του Θερμώδοντα
ποταμού (του ποταμού που όπως λέγανε έδινε υπερφυσικές δυνάμεις σε
όσους έπιναν από τα νερά του).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β
ΑΜΑΖΟΝΕΣ
Στην Καππαδοκία υπήρχαν επίσης την εποχή εκείνη πολλές δοξασίες γύρω
από διάφορα μυθικά πλάσματα κυριότερα εκ των οποίων ήταν οι αμαζόνες,
οι οποίες φαίνεται μάλιστα πως έλκουν την καταγωγή τους από εκεί.Ένας
από τους άθλους του ήρωα Ηρακλή ήταν και ή νίκη του εναντίον των
Αμαζόνων, όταν κατάφερε να δαμάσει τη γενναία τους Βασίλισσα Ιππολύτη
και να πάρει σαν έπαθλο τη ζώνη της.
ΟΙ Αμαζόνες αποτελούν ένα από τα γραφικά αινίγματα των διαφόρων
λαών. Ο μύθος γι' αυτές έχει αποκτήσει μερικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Οι
Αμαζόνες είναι πάντα σκληρές, γενναίες στη μάχη, ατρόμητες, αμείλικτες και
κυρίως είναι μόνες, δηλαδή ζουν σε μια κοινωνία από την οποία έχουν
αποκλειστεί οι άντρες. O πρώτος πού αναφέρει τις Αμαζόνες είναι ό
πατέρας της Ιστορίας Ηρόδοτος.
Στη χώρα, πού στην αρχαιότητα ονόμαζαν Θεμίσκυρι και πού βρίσκεται
στον Πόντο της Μ. Ασίας, κοντά στον ποταμό Θερμώδοντα, ήρθαν σε
σύγκρουση οι αρχαίοι έλληνες με τις Αμαζόνες. Νίκησαν οι έλληνες,
αιχμαλώτισαν πολλές απ' αυτές και τις μετέφεραν στα πλοία τους για να τις

10. 10
φέρουν στην Ελλάδα. Όταν σαλπάρισαν, προτού περάσουν τον
Ελλήσποντο, οι Αμαζόνες ξεσηκώθηκαν, έσφαξαν τους έλληνες και
κυρίευσαν τα πλοία. Δεν γνώριζαν όμως από ναυσιπλοϊα, έτσι αφέθηκαν
έρμαια τα πλοία στην μανία των κυμάτων και οι άνεμοι έφεραν τις
Αμαζόνες στην Μαιήτιδα λίμνη (σημερινή Κριμαία) ,όπου στην αρχαιότητα
ήταν η χώρα των Σκύθων. Στη μάχη τις γυναίκες αυτές οι Σκύθες τις
αποκαλούσαν « οίόρπατα » πού σήμαινε « άνδροκτόνοι ». Στο σημείο αυτό
αρχίζει μια λίγο ρομαντική εξιστόρηση. Μετά από πολλές καταστροφές και
λεηλασίες στη Σκυθία, νεαροί Σκύθες πολεμιστές, ήρθαν σ' επαφή με τις
Αμαζόνες , απέκτησαν παιδιά απ' αυτές, αλλά επειδή δεν μπορούσαν πια να
μείνουν στη Σκυθία, αποφάσισαν να φύγουν μαζί με τις και τα παιδιά τους
προς άγνωστη γη. Κατά τον Ηρόδοτο, πορεύτηκαν σε μια χώρα πού
βρίσκεται τρεις μέρες προς τον Ήλιο, πέρα από τον ποταμό Τάναϊ κι άλλες
τρεις μέρες πορεία προς τον βορινό άνεμο από τη λίμνη Μαιήτιδα. Εκεί
ίδρυσαν το νέο γένος των Σαυροματών ή Σαρματών, τού οποίου οι
γυναίκες ζούσαν όπως ακριβώς οι Αμαζόνες. Δεν είχαν δικαίωμα να
παντρευτούν παρά μόνο αφού θα είχαν σκοτώσει κάποιον εχθρό στη μάχη.
Τις γυναίκες αυτές οι Σκύθες τις αποκαλούσαν « οίόρπατα » πού σήμαινε «
άνδροκτόνοι ».
Ο θρύλος για τις Αμαζόνες έχει ιστορική βάση. Όπως όλοι οι παγκόσμιοι
μύθοι (δημιουργία, κατακλυσμός, γέννηση θεών, τιτανομαχίες κ.λπ. ), έχει κι
αυτός τα ίδια στοιχεία. Παρουσιάζεται σε πολλούς λαούς, αναφέρεται με τα
ίδια σχεδόν στοιχεία και σε ορισμένες περιπτώσεις νομίζει κανείς ότι είναι ό
ίδιος ακριβώς μύθος με αλλαγμένα τα ονόματα. Τα στοιχεία τού μύθου είναι
μάλιστα τόσο ζωντανά ώστε πολλοί αμφιβάλλουν αν οι αμαζόνες ήσαν
πράγματι γυναίκες. Από επιστήμονες ειπώθηκε ότι στην Καππαδοκία, στην
αρχαία χώρα των Χιττιτών ( Χετταίων ) βρέθηκαν αναπαραστάσεις
πολεμιστών με μακριά κόμη. Η εξήγηση πού δίνουν πολλοί αναφορικά με
τον λαό των Χιττιτών ή Χετταίων αφορά μιαν αρχαιολογική ανακάλυψη
πού έγινε από τον Γερμανό αρχαιολόγο Ούγκο Βίνκλαιρ, ο οποίος καθώς
ήταν ειδικευμένος ανατολιστής, έκανε ανασκαφές σ' ένα τούρκικο χωριό
ονόματι Μπογκάζ Κιόι, ανατολικά της Σινώπης, στην αρχαία Καππαδοκία.
Ο μύθος των Αμαζόνων, εκτός των όποιων ζωντανών στοιχείων, πού
διατηρήθηκαν στην ιστορία, είναι πολύ παλαιότερος από τους ιστορικούς
χρόνους. Χάνεται στα βάθη της προϊστορίας και ταυτίζεται με την εποχή
εκείνη της ανθρωπότητας κατά την οποία κυριαρχούσε το μητριαρχικό
καθεστώς στον κόσμο. Οι έρευνες των διαφόρων επιστημόνων για την

11. 11
μητριαρχική εποχή ( εποχή κατά την όποια ή ιεράρχηση της κοινωνίας
καθοριζόταν από το γυναικείο στοιχείο ), έχουν αποδείξει ότι ή πολύ παλιά
εκείνη εποχή ήταν εποχή « χρυσή » για την ανθρωπότητα. Χαρακτηριζόταν
από την απόλυτη ισότητα των φύλων, την κοινή απόλαυση των αγαθών, τη
δημιουργία των πρώτων βασικών και ουσιαστικών για την εξέλιξη τού
ανθρώπου ανακαλύψεων, όπως ή κηπουρική, ή εξημέρωση των
κατοικίδιων ζώων, ή δημιουργία των πρώτων μορφών τέχνης, ή
καλαθοπλεκτική, ή αγγειοπλαστική. Είναι ή εποχή πού δημιουργούνται οι
μεγάλες γυναικείες θεότητες, ή ΓΗ, ή ΣΕΛΗΝΗ, ή ΔΗΜΗΤΡΑ. Ή γυναίκα
θεωρείται εγγύηση της συνέχειας, αρχέγονη μητέρα και σύμβολο
γονιμότητας. Είναι ιέρεια και φύλακας του θεϊκού μυστήριου. Είναι εταίρα,
είναι αυτή ή ίδια ή ζωή. Αλλά, κυρίως, ήταν μια ειρηνική εποχή, πού οι
άνθρωποι προσπαθούν να επιβιώσουν στο περιβάλλον πού ζούσαν,
ασχολούμενοι, οι μεν άνδρες στον εφοδιασμό της κοινότητας με τροφή, οι
δε γυναίκες σ' όλες τις άλλες ασχολίες.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Όπως είδαμε μέσα στα κείμενα η Καππαδοκία υπήρξε ένας τόπος με πολλές
θρησκείες και λατρείες πριν την διάδοση του Χριστιανισμού.
Οι Καππαδόκες υπήρξαν πυρολάτρες. Είχαν θεοποιήσει ακόμη και κάποια
μεγαλοπρεπή βουνά της περιοχής τους. Αργότερα εμφανίστηκαν άλλες
θεότητες με κύρια χαρακτηριστικά την δημιουργία και τον πόλεμο.
Την μεταλεξανδρινή περίοδο στην περιοχή της Καππαδοκία οι παλιοί θεοί
είχαν αντικατασταθεί με τους θεούς των Ελλήνων και τους τιμούσαν με
ονόματα όπως Ξένιος Δίας και Απόλλων ο Πατρώος.
Μέσα σε αυτή την εποχή είχαν δημιουργηθεί πολλοί μύθοι και δοξασίες
γύρω από ήρωες και μυθικά πλάσματα με κυριότερες τις αμαζόνες.

12. 12
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α΄ ΒΙΒΛΙΑ
 Γιάννης Σταματιάδης, «Βραχοκκλησίες και Πετρομονάστηρα της
Καππαδοκίας», Έκδοση ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. 2003.
 Βασίλειος Τατάκης, « Η συμβολή της Καππαδοκίας στη Χριστιανική
σκέψη», Κ.Μ.Σ. Αθήνα , 1998.
 Θεόδωρος Θεοδωρίδης, «Φαρασιώτικες παραδόσεις, μύθοι και
παραμύθια», «Λαογραφία» τόμος ΚΑ (ΧΧΙ) 1964, Αθήνα, σελ. 269-336.
 Μάξιμος Χαρακόπουλος, «Ρωμιοί της Καππαδοκίας», ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΑΘΗΝΑ 2003.
 Εμμανουήλ Τσαλίκογλου, «Ελληνικά Εκπαιδευτήρια και
ελληνορθόδοξες κοινότητες της περιφέρειας Καισαρείας», Κ.Μ.Σ.
Αθήνα 1976.

13. 13
 Τάκης Σαλκιτζόγλου, «Η Σύλλη του Ικονίου. Μία ελληνική κωμόπολη
στην καρδιά της Μικράς Ασίας», ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ,
ΑΘΗΝΑ 2005.
 Δ. Λουκόπουλος – Δ. Πετρόπουλος, «Παροιμίες των Φαράσων»,Κ.Μ.Σ.,
1951.
 Δ. Λουκόπουλος – Δ. Πετρόπουλος, « Η Λαϊκή λατρεία των
Φαράσων», Κ.Μ.Σ. 1951.
 Σεφέρης Γιώργος, «Τρεις μέρες στα μοναστήρια της Καππαδοκίας»,
Κ.Μ.Σ. 2005.
 Βασίλης Π. Κέκης , «Καππαδοκία, Προσκύνημα από γης και
ουρανού», Εκδόσεις Ακρίτας , Αθήνα 2008.
Β΄ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
 el.wikipedia.org
 www.kappadokes.gr
 www.misti.gr
 wikimapia.org.
 www.ethnos.gr
 lithoksou.net
 www.google.gr/εικόνες