Eρευνητική Εργασία της Βασιλειάδου Κατερίνας μαθήτριας της Α΄λυκείου του ΓΕΛ Κρηνίδων Καβάλας.

1. 1
ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ
ΚΤΙΡΙΑΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
ΚΡΗΝΙΔΕΣ 2012-2013

2. 2
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ
ΚΤΙΡΙΑΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

3. 3
ΟΜΑΔΑ Β΄
ΓΚΟΥΡΤΖΙΑΔΟΥ ΣΟΦΙΑ
ΑΝΔΡΕΑΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ
ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑ
ΕΠΟΠΤΕΙΑ
ΚΑΡΑΤΖΟΓΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
ΓΚΟΥΜΑ ΟΛΓΑ

4. 4
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος..……………………………………………………………………………………………………………….5
Εισαγωγή………………………………………………………………………………………………………………….6
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’ Τα κύρια κτίσματα
1. Είσοδος………………………………………………………………………………….………………………………7
2.Αρχιτεκτονικό σύνολο………………………………………………………………………………………....7
3.Η κύρια πύλη……………………………………………………………………………………......................8
4.Τα κελιά των μοναχών……………………………………………………………………………………….8
5. Το συνοδικό………………………………………………………………………………………………………..9
6. Το παρεκκλήσι των ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ …………………………………..9
7. Το προδρομούδι………………………………………………………………………………………………....9
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄ Βοηθητικοί χώροι…………………………………………………………………….10
Επίλογος………………………………………………………………………………………………………………….11
Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………...........................12

5. 5
Πρόλογος
Το μάθημα της Ερευνητικής Εργασίας(Project), μιας ομάδας μαθητών της Α'
Λυκείου, είχε ως θέμα του την Παναγιά του Παγγαίου και για την ακρίβεια
την Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης.
Η ομάδα μας η οποία αποτελείται από τους μαθητές Γκουρτζιάδου Σοφία,
Παπάζογλου Βασιλεία, Βασιλειάδου Κατερίνα και Ανδρεάδη Γεώργιο είχε ως
επιμέρους υποθέμα την περιγραφή των κτισμάτων της Εικοσιφοίνισσας
καθώς και της ιεράς μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών ,δυο μοναστηριών με
παράλληλο βίο .
Το δικό μου επιμέρους αντικείμενο διαπραγμάτευσης ήταν το κτηριακό
συγκρότημα του Τιμίου Προδρόμου .
Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν κυρίως η άντληση πληροφοριών από
το διαδίκτυο, από την προτεινόμενη με το θέμα βιβλιογραφία καθώς και από
τις εισηγήσεις των εποπτευόντων καθηγητών τους οποίους και ευχαριστούμε
θερμά για τη βοήθεια τους.

6. 6
Εισαγωγή
Στο βάθος μιας κατάφυτης από κυπαρίσσια, πλατάνια και πεύκα, χαράδρας
βρίσκεται η Μονή του Τιμίου Προδρόμου. Η Μονή κτίσθηκε το 1270 μ.Χ. και
παρά τις αλλεπάλληλες καταστροφές αποτελεί σήμερα εκπληκτικής ομορφιάς
μνημείο και Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης.
Πρώτος κτήτορας της Μονής ήταν ο Ιωαννίκιος ο οποίος διετέλεσε και
επίσκοπος Εζεβών. Η ουσιαστική επέκταση του ναού έγινε το 1300 περίπου
από τον ανεψιό του Ιωαννίκιου, Ιωακείμ, επίσκοπο Ζιχνών, ο οποίος έκτισε
τον Καθολικό Ναό που διατηρείται έως σήμερα, καθώς και την Τράπεζα για
το γεύμα των μοναχών και ψηλά τείχη καλύπτοντας την έκταση όλης της
Μονής.
Από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της γνώρισε την εύνοια των βυζαντινών
αυτοκρατόρων. Με τις δωρεές και τις επιχορηγήσεις τους απέκτησε
σημαντική περιουσία και γρήγορα αναπτύχθηκε σε σπουδαίο μοναστικό
κέντρο.
Πυρήνας του μοναστηριού είναι το καθολικό, γύρω από το οποίο
οργανώνονται τα υπόλοιπα κτίρια : οι πτέρυγες των κελιών στην ανατολική
και νότια πλευρά, οι αποθήκες, τα εργαστήρια και η τράπεζα στη βόρεια, το
νοσοκομείο και ο ξενώνας στη δυτική. Ο οχυρωματικός περίβολος σχηματίζει
τον εξωτερικό τοίχο των κτιρίων. Στη νοτιοδυτική γωνία του υψώνεται
τετραώροφος πύργος με τις εξωτερικές του πλευρές να διαμορφώνονται με
αντηρίδες.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν προϊόν διαπραγμάτευσης της παρούσας
εργασίας.

7. 7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’
Κύρια κτίσματα
1.Η Είσοδος
Η είσοδος της μονής του Τιμίου Προδρόμου εντυπωσιάζει με την πρώτη
ματιά τον επισκέπτη .Η οχυρή πύλη η οποία βρίσκεται στο δυτικό και
υψηλότερο τμήμα του μοναστηριού τον καλωσορίζει στο μικρόκοσμο της
μονής.
Η κλίση του λιθόστρωτου στο αυλόγυρο τον οδηγεί στα κτίρια που συνθέτουν
το συγκρότημα και στην καρδιά του μοναστηριού, δηλαδή στο καθολικό του
Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Στις όψεις των κτιρίων αντανακλάται η μακραίωνη ιστορία του μοναστηριού.
Κτητορικές επιγραφές, ιδιαίτερη τοιχοποιία, πολύχρωμες στέγες, αλλά και
ένα ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον ,που εντυπωσιάζει με την ομορφιά του,
προσφέρουν ένα εξαίρετο θέαμα στον επισκέπτη-προσκυνητή.
2.Το αρχιτεκτονικό σύνολο
Το αρχιτεκτονικό σύνολο, όπως είναι σήμερα, αποτελεί το αποτέλεσμα
διαφόρων οικοδομικών φάσεων αρχής γενομένης από το 13ο
αιώνα. Το αρχικά
μικρό κτίσμα του Ιωαννικίου, επεκτάθηκε προς δυσμάς από τον Ιωάννη.
Στη συνέχεια αναπτύχθηκε οργανικά σε τέσσερις πτέρυγες, φανερώνοντας
την οργάνωση του μοναστικού βίου, αλλά και την προσαρμογή του στον ορεινό
όγκο του Μενοίκειου όρους.
Η μονή έχει έντονο φρουριακό χαρακτήρα, καθώς περιβάλλεται από υψηλούς
τοίχους που λειτουργούν προστατευτικά απέναντι στο μοναστήρι. Στις
εξωτερικές τους όψεις διακρίνονται επιγραφές, χρονολογίες, μονογράμματα
του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, αλλά και εφυαλωμένα πιάτα και πλακίδια.
Τα πλακίδια αυτά ταυτόχρονα χρονολογούν και τις οικοδομικές φάσεις του
έργου.

8. 8
3.Η κύρια πύλη
Βρίσκεται στη δυτική πτέρυγα του μοναστηριού. Η τοξωτή θύρα στεγάζεται με
καμάρα, η οποία στηρίζει στον όροφο της το διαμέρισμα του «πυλωρού», ο
οποίος ήταν υπεύθυνος για τον έλεγχο της εισόδου στο μοναστήρι.
Στην τοξωτή είσοδο απεικονίζονται οι δυο κτήτορες και ο προστάτης της
μονής ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος που καλωσορίζει τους επισκέπτες. Τα
ξύλινα θυρώματα φέρνουν επένδυση μεταλλικών ελασμάτων, ενώ
εντυπωσιάζει και ο περίτεχνος παλαιός μηχανισμός της κλειδαριάς.
Η πύλη πλαισιώνεται από τα διώροφα κτίρια του ξενώνα και του νοσοκομείου
της μονής. Στη νοτιοδυτική γωνία υπάρχει και τριώροφος οχυρωματικός
πύργος. Είναι από τα παλαιότερα κτίσματα της μονής και χρονολογείται από
το πρώτο μισό του 14ου
αιώνα. Λειτούργησε όχι μόνο αμυντικά, αλλά και ως
γηροκομείο, ενώ φιλοξένησε ταυτόχρονα παρεκκλήσιο και τη μοναστηριακή
βιβλιοθήκη. Εδώ συναρμολογήθηκε το περίφημο ξύλινο έπιπλο που
φιλοξένησε τους περίφημους κώδικες και τα βιβλία της μοναστηριακής
συλλογής.
Αν και συντηρήθηκε υποδειγματικά το 2002 , δεν παύει το κτίριο να το
διαπερνά η μελαγχολική αύρα των άδειων ραφιών που θυμίζει τη λεηλασία
του 1917.
4.Τα κελιά των μοναχών
Τα κελιά των μοναχών, του ηγουμένου, καθώς και των άλλων γερόντων της
μονής βρίσκονται στη νοτιοανατολική πτέρυγα του συγκροτήματος. Η επιλογή
δεν έγινε τυχαία καθώς αυτή η θέση τους προστάτευε από τον βορεινό καιρό
και το κρύο του χειμώνα αλλά και τους πρόσφερε δροσιά ,από το ρεύμα που
πλέει παράλληλα με την νότια πλευρά της μονής, το καλοκαίρι .
Στη νότια πλευρά του μοναστηριού τοποθετούνται το δεσποτικό, το
παρεκκλήσι του Ευαγγελισμού, το ηγουμενείο και ο παρεκκλήσι των
ταξιαρχών.

9. 9
5.Το συνοδικό
Στο συγκρότημα του ηγουμενείου βρίσκονται οι χώροι διοίκησης αλλά και οι
επίσημοι χώροι υποδοχής. Ιδιαίτερα λαμπρός είναι ο χώρος του συνοδικού
που καταλαμβάνει τη νοτιοδυτική γωνιά του ηγουμενείου.
Από επιγραφή μαθαίνουμε ότι ήταν δωρεά της συντεχνίας των τζερτζήδων (ή
τερζήδων, δηλαδή ραφτών) της πόλεως των Σερρών. Ακολουθεί τη
μακεδονίτικη αρχιτεκτονική του 18ου αιώνα, χαρακτηρίζεται από λειτουργική
αυτονομία και εξυπηρετεί τις ανάγκες της μοναστικής κοινότητας.
Είναι διακοσμημένη από τοιχογραφίες με απεικονίσεις ευρωπαϊκών πόλεων,
όπως της Βιέννης, της Κωνσταντινούπολης και άλλων, Είναι έργο δε
ζωγράφου από την Ανδριανούπολη του Νεδέλκου.
6.Το παρεκκλήσι των ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ
Βρίσκεται ανάμεσα στα κελιά της ανατολικής πλευράς στη νότια πτέρυγα και η
θέση του συνδέεται με το παλαιότερο νοσοκομείο της μονής. Η τοιχογράφηση
του παρεκκλησίου χρονολογείται το 1634 και είναι δωρεά του μοναχού
Χατζα-Ακάκιου.
7.Το «προδρομούδι»
Πρόκειται για το παρεκκλήσιο της Γέννησης του Προδρόμου, γνωστό και ως
Προδρομούδι, το οποίο βρίσκεται ανατολικά της κόγχης του ιερού βήματος
του καθολικού. Είναι ένας μονόχωρος ναός που στεγάζεται με δίριχτη στέγη
και τοιχογραφήθηκε το 1535.
Ταυτίζεται με την ερειπωμένη εκκλησία που ανακαίνισε ο Ιωαννίκιος στα
τέλη του 13ου
αιώνα, ενώ πολύ πιθανή είναι και η σύνδεση του κτίσματος με
το κελί του πρώτου κτήτορα.

10. 10
Β΄ Οι βοηθητικοί χώροι
Στο πέρασμα των χρόνων ένα τμήμα του μοναστηριακού συγκροτήματος
χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση ποικίλων παραγωγικών και κοινοβιακών
δραστηριοτήτων, αλλά και ως χώρος αποθήκευσης.
Στα βόρεια του καθολικού δεσπόζει το κτίριο της Σχολής που φιλοξένησε το
αρχονταρίκι και στη συνέχεια το Ελληνικό σχολείο και την ιερατική σχολή της
μονής.
Κατασκευάστηκε επίσης ένα διώροφο κτίσμα το οποίο ενσωμάτωσε στο
ισόγειο του την παλιά μονόχωρη εστία (μαγειρείο ) με την υψηλή καμινάδα
της, αλλά και την ανακατασκευασμένη τράπεζα που είχε καταστραφεί από την
πυρκαγιά.
Το κτίριο ανατολικά της μονής φιλοξενούσε το τυροκομείο, ενώ στα υπόγεια
της σχολής και του τυροκομείου διασώζονται μέχρι και σήμερα τα
εντυπωσιακά ξύλινα βαγένια που χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση
κρασιού.
Δυτικά της σχολής βρίσκεται το ελαιοτριβείο το οποίο σήμερα φιλοξενεί
έκθεση των παραγωγικών δραστηριοτήτων των μοναχών με έμφαση στην
καλλιέργεια της ελιάς, τη συγκομιδή της και την παραγωγή ελαιολάδου, Εκεί
σώζεται ο μύλος του ελαιοτριβείου, οι μηχανικές πρέσες καθώς και πλήθος
εργαλείων και δοχείων.
Στη μονή υπάρχει και έκθεση η οποία φιλοξενεί και το πωλητήριο με
παραδοσιακά προϊόντα της μονής.
Τέλος, στα δυτικά της βόρειας πτέρυγας της μονής υπήρχαν η σιταποθήκη, ο
νερόμυλος, ο φούρνος, ο ληνός (πατητήρι) και αποθηκευτικοί χώροι της
μονής.

11. 11
Επίλογος
Στην ιερά μονή Τιμίου Προδρόμου εκτός από το καθολικό και τον πύργο που
ανήκουν στην αρχική φάση (14ος αι.), τα υπόλοιπα κτίρια χρονολογούνται σε
διαφορετικές εποχές από τον 15ο ως τον 19ο αι. και φανερώνουν τη συνεχή
και σπουδαία ανάπτυξη που είχε η μονή καθ' όλη την περίοδο της
Τουρκοκρατίας.
Πολλά αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, πατριαρχικά σιγίλια και φιρμάνια
Σουλτάνων εκδόθηκαν κατά καιρούς για την κατοχύρωση της περιουσίας της
Ιεράς Μονής. Τη σεβάστηκαν οι κατακτητές , Σέρβοι και Τούρκοι ενώ οι
Βούλγαροι τη λεηλάτησαν. Η διατήρησή της για επτά και πλέον αιώνες, παρ'
όλες τις επιδρομές και τις λεηλασίες στις οποίες υποβλήθηκε, οφείλεται στα
πνευματικά και περιβαλλοντικά της προσόντα.
Ο χώρος με την ιστορία και τα κτίσματα που διαθέτει αποτελεί πνευματική
κιβωτό βυζαντινού πολιτισμού και τοπικής ιστορίας, σχολείο της ελληνικής
παιδείας και φάρο Ορθοδοξίας.

12. 12
Βιβλιογραφία
Α΄ ΒΙΒΛΙΑ
 Μητροπολίτου Δράμας Κ. Κυράτσου: « Ιστορία και θαύματα της Παναγίας
Εικοσιφοινίσσης », Δράμα 2003
 Δρ. Θεοχάρη Μ. Προβατάκη : «Η Μονή Εικοσιφοινίσσης η Αχειροποίητος
του Παγγαίου όρους» Έκδοση της Ανώνυμης Τεχνικής Εταιρίας
Μηχανικών», Αθήνα 1998
 Βασίλη Άτσαλου «Η ονομασία της Ιεράς Μονής της Παναγίας της
Αχειροποιήτου του Παγγαίου, της επονομαζομένης της Κοσινίτσης ή
Εικοσιφοίνισσας., Έκδοση του ιστορικού αρχείου του Δήμου Δράμας,
Δράμα 1995
 Επισκόπου Μάξιμου Χ. Ξυδά Μητροπολίτου Σερρών και Νιγρίτης, Το
μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου στις Σέρρες
 Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικολάου, Άγιον Όρος,
εκδόσεις Καστανιώτη
 Ο θησαυρός της Ορθοδοξίας 2000 χρόνια ιστορία-μνημεία-τέχνη
(Πατριαρχεία και αυτοκέφαλες εκκλησίες), Εκδοτική Αθηνών
Β΄ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
 http: yaunatakabara.blog.com
 www.athosmemory.com
 www.dim-krinid.ser.sch.gr/eikosifinissa.htnl
 www.agioritis.pblogs.gr
 www.el.wikipedia.org
 www.alfadramas.gr
 www.paggaioserrewnet.gr
 http://www.kavalagreece.gr/tourismos/touristikes-
plirofories/ekdromes/i-m-eikosifoinissas/