Αρχαϊκή γλυπτική (κούροι, κόρες), αρχιτεκτονική (δωρικός, ιωνικός ρυθμός) και κεραμική (μελανόμορφος, ερυθρόμορφος ρυθμός)

2. ΓΛΥΠΤΙΚΗ

3. 3
Όλα σχεδόν τα έργα της αρχαϊκής
γλυπτικής εξυπηρετούσαν λατρευτικές
ή γενικότερα πνευματικές ανάγκες
Αναπτύσσονται δύο βασικοί γλυπτικοί
τύποι:
ο ΚΟΥΡΟΣ και η ΚΟΡΗ
Σημαντική ανάπτυξη γνώρισε και η
μνημειακή γλυπτική

4. Τι ήταν οι κούροι & οι κόρες;
Τα αγάλματα με τη μορφή νεαρών ανδρών και κοριτσιών, που
ονομάζονται κούροι και κόρες, ήταν επιτύμβια μνημεία ή αναθήματα σε
ιερά.
Oι κούροι εμφανίζονται σε "ηρωική γυμνότητα" και συνδέονται συχνά με
τον Απόλλωνα, από ιερά του οποίου προέρχονται ολόκληρες σειρές.
Ωστόσο, δε λείπουν και οι εξαιρέσεις, όπως στην περίπτωση των κούρων
του Σουνίου, οι οποίοι συνδέονται με τον Ποσειδώνα.
Οι κόρες εμφανίζονται πάντοτε ντυμένες, κυρίως στα ιερά γυναικείων
θεοτήτων, όπως στο Ηραίο της Σάμου και στην αθηναϊκή Ακρόπολη. Και
οι δύο τύποι φέρουν αφιερωματικές επιγραφές και πολλές φορές την
υπογραφή του δημιουργού τους. Αντίστοιχα, όταν έχουν χρησιμοποιηθεί
ως επιτύμβια μνημεία φέρουν επιγράμματα σχετικά με το νεκρό ή τη
νεκρή, που απεικονίζονται πάντα σε νεανική ηλικία.

5. Γιακουμάτου Τ. www.netschoolbook.gr
Τυπολογία Κούρων
Η Τυπολογική εξέλιξη του Κούρου από τα τέλη 7ου αιώνα π.Χ. ως τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.
(Σχέδιο: Candace Smith).
1: Ο κούρος της Δήλου, 2: O κούρος του Σουνίου, 3: O κούρος της Aττικής, 4: O Kλέοβις των Δελφών,
5: O Aπόλλων των Nαξίων, 6: Ο κούρος του Oρχομενού, 7-8: Οι κούροι της Σάμου, 9: Ο κούρος της
Μήλου, 10: Ο κούρος της Πάρου, 11: Ο κούρος της Βολομάνδρας, 12: Ο κούρος της Τενέας, 13: Ο
Κροίσος της Αναβύσσου, 14: Ο Απόλλων του Πειραιά, 15: Ο κούρος του Πτώου, 16: Κριτίου Παις.

6. 6
ΚΟΥΡΟΙ
Όρθια στάση,
γυμνότητα,
προβολή ποδιού,
χέρια σε γροθιές
κολλημένα στους μηρούς
μειδίαμα

7. Κλέοβις και Βίτων
600-590 π.Χ.
Δελφοί
Το χαμηλό μέτωπο και τα
μαλλιά μοιάζουν
υποδαιδαλικά όμως
έχουμε φυσιοκρατική
απόδοση αυτιών σώματα
με υπερβολικό χτίσιμο και
χοντρούς λυγισμένους
βραχίονες, οι μύες
αποδίδονται με αύλακες.
Σχεδόν αποκαλύπτουν τον
γλύπτη τους

8. Ο Κούρος του Σουνίου
Ύψος 3,05. Γύρω στο 590-580 π.Χ.,
Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
Βρέθηκε στο ιερό του Ποσειδώνα, μέσα σ'
ένα μεγάλο πηγάδι, μαζί με κομμάτια από
άλλους δυο κούρους. Φαίνεται ότι θάφτηκαν
μετά από κάποια καταστροφή, πιθανόν από
τους Πέρσες μετά την εισβολή του 480 π.Χ.
Τα μαλλιά του σε πλεξούδες απλώνονται
πίσω από το κεφάλι και συγκρατούνται με
ταινία που είναι δεμένη πίσω σε κόμπο. Το
στήθος είναι πλατύ ενώ η μέση είναι στενή.
Οι μυώνες της κοιλιάς τονίζονται με
αυλακιές.

9. Ο Μοσχοφόρος
Από τα παλαιότερα
αφιερώματα στην
Ακρόπολη.
Ο γενειοφόρος άνδρας
μεταφέρει μοσχαράκι για
θυσία. Η επιγραφή
διαβάζεται από τα δεξιά
προς τα αριστερά και
αναφέρει:
«Ο Ρόμβος, ο γιός του
Πάλου, αφιέρωσε (το
άγαλμα)».
Γύρω στο 570 π.Χ.
Μάρμαρο Υμηττού

11. Ο Κούρος της
Βολομάνδρας.
Επιτάφιο άγαλμα από
τη Βολομάνδρα
Αττικής.
Ξεχωρίζει για τις
φυσικές του αναλογίες
και το ακτινοβόλο
μειδίαμα.
Περίπου 550 π.Χ.

12. Ο Κούρος του Κροίσου ή
Κούρος της Αναβύσσου
Αριστουργηματικό έργο τέχνης από
παριανό μάρμαρο. Ήταν επιτύμβιο
άγαλμα προς τιμή κάποιου έφηβου
πολεμιστή ονόματι Κροίσος, ο
οποίος άφησε την τελευταία του
πνοή για την πατρίδα.
Εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό
Μουσείο και είναι το καλύτερα διατηρημένο
άγαλμα της εποχής του.
Ύψος 1,94 μ.
Γύρω στο 525 π.Χ.
Στάσου και κλάψε μπρος στο μνήμα του
νεκρού Κροίσου που θανάτωσε ο βίαιος Άρης
καθώς πολεμούσε στην πρώτη γραμμή.

13. Γιακουμάτου Τ. www.netschoolbook.gr
Κροίσος

14. Αριστόδικος
Επιτύμβιο άγαλμα στον τύπο του
κούρου από παριανό μάρμαρο.
Η μορφή προβάλλει το αριστερό
πόδι, ενώ οι βραχίονες,
λυγισμένοι στους αγκώνες,
κατευθύνονται μπροστά και
δεν κολλάνε πλέον στους
μηρούς. Τα μαλλιά είναι κοντά
και σχηματίζουν μικρούς,
ελικοειδείς βοστρύχους πάνω
από το μέτωπο.
Στη βάση είναι χαραγμένο το
όνομα του νεκρού σε γενική
πτώση «Αριστοδίκο(υ)».
Το έργο θεωρείται ορόσημο στην
εξέλιξη της πλαστικής και
είναι το τελευταίο της σειράς
των κούρων.
Ύψος 1,98 μ. - 510-500 π.Χ.

15. 15
Κριτίου παίς
Αντιπροσωπευτική
δημιουργία της εποχής
μετά τους περσικούς
πολέμους.
Συνδυάζει κίνηση,
πλαστικότητα και
σοβαρότητα στην
έκφραση του προσώπου.
Θεωρείται έργο του
γλύπτη Κριτίου.
Μετά το 480 π.Χ.
Μάρμαρο Πάρου

16. Γιακουμάτου Τ. www.netschoolbook.gr
Παις Κριτίου
 490-480
 Χαλάρωση
μετωπικότητας
 Ελαφρές ασυμμετρίες
μιμούνται τον
άνθρωπο
 Σπάει ο
κατακόρυφος άξονας
 Λυγισμένο δεξί
γόνατο

17. Μουσείο Ακρόπολης: αίθουσα αρχαϊκής γλυπτικής

18. 18
Βρέθηκε στο στρώμα της Περσικής καταστροφής του 480 π.Χ.
Τα ίχνη από χρυσαφί χρώμα στα μαλλιά του
έδωσαν το χαρακτηρισμό του ξανθού. Η
κεφαλή χαρακτηρίζεται από λιτές και καθαρές
φόρμες με βαριά βλέφαρα, δυνατό πηγούνι και
περίτεχνη κόμμωση.
Η περίσκεψη και η
αποφασιστικότητα της έκφρασης του
προσώπου αντανακλά την πολιτική της
Αθήνας που είχε την ηγεσία των Ελλήνων
στους Περσικούς Πολέμους.
(«αυστηρός ρυθμός»)
Πριν από το 480 π.Χ. Ακρ. 689.
Mουσείο Ακρόπολης, Αθήνα.
Η κεφαλή του ξανθού εφήβου.

20. ΓΛΥΠΤΙΚΗ
η εξέλιξη
του τύπου
του κούρου

21. 22
Κόρες
Ντυμένες νεαρές κοπέλες, με περίτεχνη
κόμμωση, στολισμένες με πλήθος κοσμημάτων ή
θεές και αξιοσέβαστες δέσποινες.
Συνηθέστερο ένδυμα ο ιωνικός χιτώνας με
πολλές πτυχώσεις, το επίβλημα (πανωφόρι) και
ο πέπλος.
Χαρακτηριστική έκφραση το μειδίαμα

22. Αθηναϊκές κόρες: Ενδυματολογία
 Από το 570 έως το 540, συνήθως φορούν έναν
δωρικό πέπλο (μάλλινο)
 Από το 530 έως το 480, συνήθως φορούν τον
Ιωνικό χιτώνα (λινό) μαζί με ιμάτιο
Οι κόρες ήταν ζωγραφισμένες με έντονα χρώματα

23. • Βρέθηκε στη Δήλο στο
ιερό της Άρτεμης
• Σώζεται επιγραφή:
«Με ανέθεσε σε Αυτόν που
τοξεύει μακριά τα βέλη η
Νικάνδρη, η εξαιρετική κόρη
του Νάξιου Δεινοδίκη, η
αδελφή του Δεινομένη και
τώρα σύζυγος του Φράξου»
Αφιέρωμα της Νικάνδρης της Νάξου
660-650 π.Χ.

24.  630-600
 Κάποτε στην Auxerre,
τώρα στο Λούβρο
 Πωρόλιθος
 Σανιδόμορφο
 Προσοχή στον πέπλο και τη
ζώνη
 Δαιδαλικό πρόσωπο
(τριγωνικό – οριζόντια μάτια
– μακριά μαλλιά)
Κυρία της
Auxerre

25. Κόρη Φρασίκλεια
Επιτύμβιο μνημείο, στο βάθρο του
οποίου έχει χαραχθεί επίγραμμα με το
όνομα της νεκρής Φρασίκλειας.
Με το δεξί χέρι ανασηκώνει το χιτώνα
στο πλάι και με το αριστερό κρατάει ένα
μπουμπούκι λωτού μπροστά στο στήθος.
Τα μαλλιά της είναι περίτεχνα
χτενισμένα, φέρουν στεφάνι
διακοσμημένο με άνθη, ενώ η κεφαλή και
τα χέρια στολίζονται με πλούσια
κοσμήματα

26. «Πεπλοφόρος»
 Ακρόπολη
 530 π.Χ.
 Απλός, απτύχωτος
δωρικός πέπλος
πάνω από Ιωνικό
χιτώνα
 Η απλότητα του
φορέματος έρχεται
σε αντίθεση με τα
πλούσια μαλλιά και
τα δυνατά μάτια

30. Κόρη από την Ακρόπολη,
(Ύψος 1,82. Γύρω στο 530-520)
• Εντυπωσιακό χτένισμα με τα
μαλλιά κυματιστά, με σκάλες στην
πλάτη, γυριστά μπροστά και στο
μέτωπο οι γνωστοί βόστρυχοι.
• Στα φορέματα διακρίνουμε
ποικίλους χειρισμούς των
πτυχώσεων που είναι
διαφορετικές σε κάθε ώμο και
στήθος.
• Το σώμα διαγράφεται στα σημεία
που το ρούχο κολλά επάνω του.

31. Κόρη
με αμυγδαλωτά
μάτια
 Ακρόπολη
 Σφιγγοπρόσωπη
 Πιο φυσικά
χαρακτηριστικά
 Ήρεμη έκφραση – ισχυρή
εντύπωση –πορτρέτο –
αποδίδεται ο βαθύτερος
κόσμος
 Γύρω στο 500

32. Κόρη του Ευθυδίκου
«Η μουτρωμένη»
 Στενοί στρογγυλοί ώμοι –
αυστηρή κάθετη μύτη
 Προδρομικό έργο της
κλασικής εποχής
 Γύρω στο 490

34. 38

35. η εξέλιξη του τύπου της κόρης

36. Mαρμάρινο
άγαλμα σφίγγας,
από τα Σπάτα
Aττικής
570– 550 π.X.
Άγαλμα σφίγγας
από πεντελικό
μάρμαρο.
Aπό τις
πρωιμότερες
αρχαϊκές σφίγγες,
είχε
χρησιμοποιηθεί
ως επίστεψη
επιτύμβιας
στήλης.
Ύψος 0,69μ.

37. Τμήμα μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης αθλητή
από τον Κεραμεικό της Αθήνας.
Γύρω στο 550 π.Χ.

38. Μαρμάρινο ανάγλυφο
του οπλιτοδρόμου,
από την Αθήνα.
Γύρω στο 500 π.Χ.
Ανάγλυφο νέου, από
πεντελικό μάρμαρο. Βρέθηκε
κοντά στο Θησείο, στην
Αθήνα. Απεικονίζεται γυμνός
νέος με κράνος στον «εν
γούνασι» δρόμο. Ενδιαφέρον
παρουσιάζει η ένταξη της
μορφής στο σχήμα της
τραπεζιόσχημης πλάκας με
τα πόδια προς το πλάϊ, το
στήθος κατενώπιον και το
κεφάλι προς τα πίσω. Τα
στοιχεία που σώζονται
φανερώνουν ότι πρόκειται
για επιτύμβια στήλη.

39. Mαρμάρινη βάση επιτύμβιου αγάλματος κούρου με
ανάγλυφες παραστάσεις
Bρέθηκε στην Aθήνα, 510-500π.X.
Στην πρόσθια όψη σκηνή από παλαίστρα με δύο παλαιστές. Aριστερά ένας αθλητής
ετοιμάζεται να κάνει άλμα και δεξιά ένας άλλος τακτοποιεί το σκάμμα.

40. H μαρμάρινη επιτύμβια στήλη
του οπλίτη Aριστίωνος,
Γύρω στο 510 π.X.
Eπιτύμβια στήλη από πεντελικό μάρμαρο.
Ήταν στημένη στον τάφο ενός οπλίτη, του
Aριστίωνος, το όνομα του οποίου είναι
χαραγμένο στην πρόσθια πλευρά της βάσης.
O νεκρός παριστάνεται σε πλήρη εξάρτυση,
με χιτωνίσκο, θώρακα, κράνος και κνημίδες,
ενώ με το αριστερό του χέρι κρατάει δόρυ.
Στο κάτω μέρος της στήλης είναι
χαραγμένο το όνομα του γλύπτη: έργον
Aριστοκλέους.
Ύψος στήλης 2,02μ.
Ύψος με τη βάση 2,26μ.

41. Η σκεπτόμενη Αθηνά
Αττικό ανάγλυφο, ένα από τα πιο
γνωστά έργα που είχαν ανατεθεί στην
Ακρόπολη.
Η έκφραση της Αθηνάς εμπνέει
μελαγχολία ή λύπη. Πιθανόν επειδή η
στήλη να δηλώνει επιτύμβιο μνημείο των
πεσόντων στρατιωτών των μηδικών
πολέμων προς υπεράσπιση της
πατρίδας. Η στάση της θεάς και η
απόδοση του ενδύματός της είναι τυπικά
γνωρίσματα του αυστηρού ρυθμού.
Χαρακτηριστικά της εποχής είναι ακόμη,
η έντονη εσωτερικότητα της μορφής, και
η προσπάθεια του καλλιτέχνη να
αποδώσει τα συναισθήματα.
Το ανάγλυφο κατατάσσεται στα μέσα του
5ου π.Χ. αιώνα.

42. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

43. 47
Μεγάλες καινοτομίες χαρακτηρίζουν την
Αρχαϊκή Τέχνη στον τομέα της
αρχιτεκτονικής
Το σχέδιο των ναϊκών συγκροτημάτων γίνεται πιο
περίπλοκο και υπόκειται σε αυστηρή συμμετρία.
Στην ανωδομή τα ξύλινα μέλη αντικαθίστανται σταδιακά
από λίθινα.
Στην τοιχοδομία αναπτύσσονται νέες τεχνικές.
0ι αρχιτεκτονικοί ρυθμοί που διαμορφώνονται και
επικρατούν σε ολόκληρη την αρχαιότητα είναι δύο:

44. Ναός
Αθηνάς Νίκης
ΙΩΝΙΚΟΣ ΡΥΘΜΟΣ

45. Ναός Απόλλωνα
Κόρινθος
ΔΩΡΙΚΟΣ ΡΥΘΜΟΣ

47. Σχεδιαστική
αναπαράσταση
Ιωνικού
ρυθμού

48. Σχεδιαστική
αναπαράσταση
δωρικού
ρυθμού

49. 53
Σύγκριση
Ιωνικού
και
Δωρικού
ρυθμού

50. Δωρικός ρυθμός Ιωνικός ρυθμός

51. 55
Τα δωρικά κτήρια είναι λιτά, αυστηρά,
με βαριές αναλογίες

52. 56
Ναός του Ποσειδώνα (αρχές 5ου αι),
Σούνιο

53. Ναός
της
Αφαίας
ο καλύτερα διατηρημένος ναός της Αρχαϊκής Εποχής
Αίγινα
500 π.Χ.

54. 58
Τα ιωνικά κτήρια χαρακτηρίζονται από ανάλαφρες
αναλογίες και μεγαλύτερη διακοσμητικότητα

55. 59
Και πάνω απ’ όλα το επίσης τριγωνικό αέτωμα
του Ιωνικού ρυθμού με ανάγλυφες παραστάσεις

56. 60
Τα κιονόκρανα
του Ιωνικού
ρυθμού
σχηματίζουν
έλικες
Του δωρικού ρυθμού
είναι απλά, χωρίς
ιδιαίτερη διακόσμηση

57. 61
Τρίγλυφα:
τρεις γλυπτές
κατακόρυφες
γραμμές

58. 62
Μετόπες
κατακόρυφες
πλάκες με
ανάγλυφες
παραστάσεις

59. Οι ελληνικοί ναοί
επηρέασαν
την αρχιτεκτονική
ολόκληρου του κόσμου
έως σήμερα

60. Η Πύλη του Βραδεμβούργου (τέλος 18ου αι)
είναι γνωστό παράδειγμα της επίδρασης του κλασικισμού
στη γερμανική αρχιτεκτονική

61. Το κτήριο του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Ουόσινγκτον, ΗΠΑ)

62. ΚΕΡΑΜΙΚΗ

63. 67
Αρχαϊκή κεραμική
Τα αγγεία είναι ζωγραφισμένα με:
• εικόνες ζώων ή μυθολογικών τεράτων
• αφηγηματικές σκηνές από τη μυθολογία
Κυριαρχούν δύο ρυθμοί:

64. 68
1. ο μελανόμορφος
• Τον επινόησαν κορίνθιοι
καλλιτέχνες.
• Οι μορφές αποδίδονται με
μαύρο (αλλά και βυσσινί ή
λευκό σε ορισμένα σημεία).
• Οι λεπτομέρειες
χαράσσονται με αιχμηρό
εργαλείο
• Χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα
και στην Αθήνα
Μελανό = μαύρο

65. 2. ο Ερυθρόμορφος
• Δημιουργήθηκε από
αθηναίους καλλιτέχνες
• Απόδοση των μορφών
αντίστροφα με κόκκινο
(του πυλού) σε μαύρο
φόντο.
• Οι λεπτομέρειες
ζωγραφίζονται με χρώμα
Ερυθρό = κόκκινο

67. Αττικός
ερυθρόμορφος
καλυκωτός κρατήρας.
Υπογράφεται από τον
αγγειοπλάστη Ευξίθεο
και τον αγγειογράφο
Ευφρόνιο. Εικονίζεται
η μεταφορά του
νεκρού Σαρπηδόνα
από τον Ύπνο και το
Θάνατο στη Λυκία.
515/10 π.Χ.

68. Αττικός ερυθρόμορφος
ψυκτήρας του 520/10 π.Χ.
που αποδίδεται στον
Όλτο.
Εικονίζονται έξι
γενειοφόροι οπλίτες να
ιππεύουν σε δελφίνια. Η
παράσταση είναι
επηρεασμένη από κάποιο
θεατρικό έργο όπως
βεβαιώνουν παρόμοιες
αγγειογραφίες και η
έμμετρη επιγραφή του
αγγείου 'επι δελφίνος'.

70. Μελανόμορφος
ψευδο-παναθηναϊκός
αμφορέας με σκηνή
αγώνα δρόμου.
500 π.Χ.

71. Αττικός μελανόμορφος σκύφος
που αποδίδει μία πομπή θυσίας.
Ένας άνδρας καθοδηγεί τον ταύρο που πρόκειται να θυσιαστεί, ενώ
κάποιος άλλος μεταφέρει έναν αμφορέα.

72. 76
Ο Αχιλλέας παραλαμβάνει τα όπλα του από τη Θέτιδα

73. κυνήγι
αγριόχοιρου

74. Ζωγράφος του
Νέσου
αττικός αμφορέας

75. ζωγράφος των γοργόνων
μελανόμορφος λέβης