Εργασία της μαθήτριας Κελίδου Μαρίας στο πλαίσιο της ερευνητικής εργασίας με θέμα: Πολιτισμική χαρτογράφηση του προσφυγικού ελληνισμού στις Κρηνίδες Καβάλας: ΟΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ. Συντονίστρια εκπαιδευτικός : Γκούμα Όλγα

1. 0
ΚΕΛΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΚΡΗΝΙΔΩΝ ΚΑΒΑΛΑΣ: ΟΙ
ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ
Νεότερη Ιστορία: Κοινοτική οργάνωση στους
καππαδοκικούς οικισμούς (Μουχτάρηδες, Δημογεροντία,
Συμβούλια-επιτροπές εκκλησιών και σχολείων-Κανονισμοί
κοινοτήτων)
ΚΡΗΝΙΔΕΣ 2012-2013

2. 1
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΚΡΗΝΙΔΩΝ ΚΑΒΑΛΑΣ: ΟΙ
ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ
Νεότερη Ιστορία: Κοινοτική οργάνωση στους καππαδοκικούς
οικισμούς (Μουχτάρηδες, Δημογεροντία, Συμβούλια-επιτροπές
εκκλησιών και σχολείων-Κανονισμοί κοινοτήτων)

3. 2
ΜΕΛΗ Β’ ΟΜΑΔΑΣ (Νεότερη Ιστορία):
 Αρσονιάδου Σοφία
 Κελίδου Μαρία
 Κωνσταντινίδης Νίκος
 Μαυρουδή Ελένη
ΕΠΟΠΤΕΙΑ:
 Γκούμα Όλγα

4. 3
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος………………………………………………………σ.4
Εισαγωγή……………………………………………………….σ.5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ A: ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
1. Κοινότητες με στοιχειώδη οργάνωση
(Μουχτάρηδες)……………………………….σ.6
2. Κοινότητες με σύνθετη οργάνωση
(Δημογεροντία- Επιτροπές
Σχολείων/Εκκλησιών)………………………..σ.7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ B: ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
1. Κοινωνική διαστρωμάτωση
(Ζιντζίντερε)……………………………………σ.10
2. Κανονισμοί κοινοτήτων

5. 4
(Καισάρεια)…………………………………….σ.11
Επίλογος…………………………………………………………σ.12
Βιβλιογραφία……………………………………………………σ.13
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Κατά τη σχολική χρονιά 2012-2013, στο Γ.Ε.Λ. Κρηνίδων και στα
πλαίσια του μαθήματος της ερευνητικής εργασίας με εποπτεύοντες
καθηγητές τους κ. Καρατζόγλου Αλέξανδρο κα Γκούμα Όλγα διεξήχθη
έρευνα με σκοπό την πραγματοποίηση της πολιτισμικής χαρτογράφησης
του προσφυγικού ελληνισμού των Κρηνίδων Καβάλας και πιο συγκεκριμένα
των Καππαδοκών.
Οι δεκαεννέα μαθητές που συμμετείχαν σε αυτή την ομάδα
σχημάτισαν τέσσερις ομάδες, από τις οποίες οι τρεις αποτελούνταν από
πέντε άτομα και η μία από τέσσερα. Η κάθε ομάδα είχε ως αντικείμενο

6. 5
μελέτης της ένα συγκεκριμένο θέμα, το οποίο διαιρούταν και σε άλλα
επιμέρους υποθέματα τα οποία κατανεμήθηκαν ανά μαθητή.
Το θέμα της ομάδας στην οποία ανήκω είναι η «Νεότερη Ιστορία» και
αποτελείται από τους μαθητές: Αρσονιάδου Σοφία, Κωνσταντινίδη Νίκο,
Μαυρουδή Ελένη και Κελίδου Μαρία. Το δικό μου επιμέρουςυπο- θέμα είναι:
«Κοινοτική οργάνωση στους καππαδοκικούς οικισμούς (Μουχτάρηδες,
Δημογεροντία, Συμβούλια-επιτροπές εκκλησιών και σχολείων-Κανονισμοί
κοινοτήτων)».
Ο τρόπος με τον οποίο συλλέχθηκαν οι πληροφορίες και
προσδιόρισαν και τα περιεχόμενα της εργασίας ήταν κυρίως η αναζήτηση
στο διαδίκτυο.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Καππαδοκία όντας λίκνο ενός από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς
της αρχαιότητας, των Χετταίων, είχαν μία χαρακτηριστική κοινοτική
οργάνωση, η οποία αποτέλεσε πρότυπο για πολλούς μεταγενέστερους
πολιτισμούς.
Ο σκοπός της εργασίας ήταν η αξιόπιστη καταγραφή της κοινοτικής
οργάνωσης και συνεπώς της διοίκησης της Καππαδοκίας και η ανάλυση
συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων.
Η εργασία αποτελείται από δύο κεφάλαια. Στο πρώτο αναλύονται και
επεξηγούνται οι έννοιες των «μουχτάρηδων», της «δημογεροντίας» και των
«επιτροπών», σχολικών και εκκλησιαστικών.

7. 6
Στο δεύτερο κεφάλαιο δίνονται παραδείγματα κοινοτικής οργάνωσης
σε συγκεκριμένες περιοχές. Αρχικά, αναλύεται η κοινωνική διαστρωμάτωση
στην περιοχή του Ζιντζίντερε και στη συνέχεια αναφέρονται οι κανονισμοί
των κοινοτήτων στην περιοχή της Καισάρειας.

8. 7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
Κοινότητες με στοιχειώδη οργάνωση
Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα μέχρι και την ανταλλαγή των
πληθυσμών οι εθνοθρησκευτικές ομάδες (μιλλέτ) αποτέλεσαν τη βασική
διάκριση πάνω στην οποία δομήθηκε η κοινοτική οργάνωση των οικισμών
της Καππαδοκίας. Επικεφαλής της κοινότητας, και, στην περίπτωση των
μεγαλύτερων οικισμών, της κάθε συνοικίας (μαχαλά), ήταν ένας μουχτάρης,
ο οποίος προερχόταν από την ίδια εθνοθρησκευτική ομάδα και εκλεγόταν
από τους κατοίκους που ήταν μέλη της. Όσον αφορά τους χριστιανούς, στη
συνέλευση που τον εξέλεγε συμμετείχαν τα ενήλικα άρρενα μέλη της
κοινότητας, με το κατώτερο όριο ηλικίας να κυμαίνεται από τα 20 μέχρι τα
25 χρόνια. Η εκλογή επικυρωνόταν από την υπερκείμενη διοικητική αρχή,
ώστε να είναι έγκυρη. Η θητεία του μουχτάρη ήταν συνήθως ετήσια και σε
ορισμένες περιπτώσεις και διετής.
Κατά την άσκηση των καθηκόντων του συνεπικουρούνταν από το
μουχταρικό συμβούλιο, το οποίο ήταν επίσης αιρετό, με θητεία που
συνέπιπτε χρονικά με εκείνη του μουχτάρη. Τα μέλη του προέρχονταν και
αυτά από τους κόλπους της κοινότητας και η εκλογή τους γινόταν
ταυτόχρονα με του μουχτάρη. Ο αριθμός τους τέλος κυμαινόταν μεταξύ 4
και 7. Τους συναντάμε ως αζάδες, τσορμπατζήδες, τεσκιλέτ ή μετζίληδες.
Οι μουχτάρηδες με τα συμβούλιά τους ήταν άμεσα ενταγμένοι στον
κρατικό διοικητικό μηχανισμό, του οποίου άλλωστε αποτελούσαν οργανικό
τμήμα. Φρόντιζαν για την τήρηση της ασφάλειας και της τάξης, την
κατανομή και την είσπραξη των φόρων, την καταγραφή των νεογέννητων
αγοριών, προκειμένου να γίνει η είσπραξη του στρατιωτικού φόρου ή η
παροχή στρατιωτικής υπηρεσίας μετά το 1909, και τέλος για την τήρηση
κτηματολογίου. Στα καθήκοντά τους, τους βοηθούσαν συχνά κοινοτικοί
υπάλληλοι, έμμισθοι ή μη, όπως οι διάφοροι νυχτοφύλακες, αγροφύλακες
κλπ. Θα πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι όσα αναφέρθηκαν εδώ σε καμία
περίπτωση δεν αποτελούσαν απαράβατο κανόνα. Αντίθετα έχουν
καταγραφεί σημαντικές αποκλίσεις από οικισμό σε οικισμό. Πάντως, σε κάθε

9. 8
περίπτωση, η κοινοτική οργάνωση όπως περιγράφηκε μέχρι εδώ κινείται σε
παραδοσιακά πλαίσια, τα οποία ήταν γνωστά στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία ήδη από τους προηγούμενους αιώνες, πολύ πριν από την
επίσημη θεσμοθέτησή τους που έγινε κατά την περίοδο του Τανζιμάτ.
Κοινότητες με σύνθετη οργάνωση
Παράλληλα με τους μουχτάρηδες –κάποτε και ανταγωνιστικά προς
αυτούς– συναντάμε συχνά και έναν ακόμα κοινοτικό διοικητικό μηχανισμό,
ο οποίος αφορούσε περισσότερο από τον προηγούμενο τις καθαρά
εσωτερικές υποθέσεις των χριστιανών και υπαγόταν στον αντίστοιχο
μητροπολίτη, της Καισάρειας ή του Ικονίου κατά περίπτωση. Η υπέρτατη
κοινοτική αρχή ήταν η δημογεροντία. Τα μέλη της ήταν αιρετά με ετήσια
θητεία, η οποία ήταν δυνατό να παραταθεί και να γίνει διετής, ακόμα και
τριετής σε ορισμένες περιπτώσεις. Όπως συνέβαινε και με τους
μουχτάρηδες και το συμβούλιό τους, οι υποψήφιοι δημογέροντες ανήκαν
στα ισχυρά στρώματα της κοινότητας, μιας και διέθεταν κοινωνικό κύρος,
καθώς και την απαραίτητη οικονομική επιφάνεια. Στην περίπτωσή τους
όμως αυτά τα προσόντα δεν ήταν πάντα αρκετά, καθώς σε κάποιους
οικισμούς ήταν απαραίτητο να είναι και εγγράμματοι και να κατέχουν την
τουρκική γλώσσα. Τα παραπάνω συχνά συνοδεύονταν και από μια μάλλον
μεγαλύτερη ηλικία, ειδικά σε κοινότητες με υψηλά ποσοστά
ανδρικής μετανάστευσης.
Ο αριθμός των δημογερόντων ποίκιλλε ανάλογα με το μέγεθος της
εν λόγω κοινότητας και συνήθως κυμαινόταν μεταξύ 4 και 12. Και η δική
τους εκλογή γινόταν από τη συνέλευση των ενήλικων αρρένων μελών της
κοινότητας. Στη συνέχεια επικυρωνόταν από τον αρμόδιο μητροπολίτη, ο
οποίος έστελνε και το αντίστοιχο έγγραφο (πιττάκιο) με το οποίο επικύρωνε
την εκλογή τους.
Συχνά παρατηρούνται μερικές επικαλύψεις καθηκόντων μεταξύ
μουχταρικού συμβουλίου και δημογεροντίας. Έτσι και η δημογεροντία ήταν
επιφορτισμένη με την τήρηση της τάξης μεταξύ των μελών της, όπως και με
την κατανομή και είσπραξη κάποιων φόρων, κυρίως του στρατιωτικού, τον
οποίο έπρεπε να πληρώνουν οι χριστιανοί αντί στρατιωτικής θητείας. Εκτός

10. 9
αυτών φρόντιζαν για την τήρηση των άγραφων ηθικών κωδίκων που
καθόριζαν την ενδεδειγμένη συμπεριφορά των μελών τους, γεγονός που
αποκτούσε ξεχωριστή σημασία σε κοινότητες με πολλούς μετανάστες, οι
οικογένειες των οποίων συνέχιζαν να μένουν στον οικισμό. Τέλος έπαιζαν
ρόλο διαιτητή σε περιπτώσεις αντιδικίας μεταξύ μελών της κοινότητας με
στόχο τη συμβιβαστική επίλυση της διαφοράς και την αποφυγή εμπλοκής
των οθωμανικών δικαστηρίων. Φρόντιζαν επίσης για τη διατήρηση της
κοινωνικής συνοχής ασχολούμενοι με ζητήματα φιλανθρωπίας και τέλος
είχαν υπό την εποπτεία τους τη λειτουργία της Εκκλησίας και των σχολείων.
Τα δύο τελευταία ζητήματα ουσιαστικά τα είχαν αναθέσει σε
αντίστοιχες εξειδικευμένες επιτροπές, της Εκκλησίας και του σχολείου, η
οποία συχνά ονομαζόταν και εφορία των σχολείων ή εφοροεπιτροπή. Τα
μέλη των επιτροπών αυτών συνήθως εκλέγονταν από τη συνέλευση των
μελών της κοινότητας, κάποτε όμως ορίζονταν απευθείας από τους
δημογέροντες. Ο αριθμός τους ποίκιλλε ανάλογα με το μέγεθος της
εκάστοτε κοινότητας. Δεν λείπουν βέβαια και περιπτώσεις όπου η
δημογεροντία αναλάμβανε απευθείας την επίβλεψη της παιδείας, γεγονός
που αντανακλάται και στο όνομά της, το οποίο μετατρεπόταν σε
εφοροδημογεροντία.
Η επιτροπή της Εκκλησίας ήταν υπεύθυνη για την καθαριότητα και
την εύρυθμη λειτουργία των ναών, καθώς και για την οικονομική τους
διαχείριση. Η εφορία των σχολείων φρόντιζε για την καλή κατάσταση των
σχολικών κτηρίων και για την ανέγερση νέων, όταν αυτό κρινόταν
απαραίτητο και εφικτό, την ανεύρεση και μισθοδοσία των δασκάλων, την
πρόοδο και τη συμπεριφορά των μαθητών και την παροχή βοήθειας στους
άπορους μαθητές. Ήταν επίσης επιφορτισμένη με τη διαχείριση της
σχολικής περιουσίας και με την ανεύρεση των απαραίτητων οικονομικών
πόρων. Και οι δύο επιτροπές, εκκλησιαστική και εφορία των σχολείων, με το
πέρας της θητείας τους λογοδοτούσαν στη δημογεροντία για την
οικονομική τους διαχείριση και παρέδιδαν το ταμείο.
Δεν υπήρχε δημογεροντία σε όλους τους οικισμούς της Καππαδοκίας,
καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις συγχωνευόταν με ή απορροφούνταν από
το μουχταρικό συμβούλιο. Αυτό συνέβαινε συνήθως σε οικισμούς με μικρή
και πρόσφατη παράδοση κοινοτικής οργάνωσης, αλλά και σε οικισμούς με
περισσότερο παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες και επομένως
χαμηλά ποσοστά μετανάστευσης προς αστικά κέντρα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας. Η εκκλησιαστική επιτροπή και η εφορία των σχολείων

11. 10
άλλωστε μπορούσαν να λειτουργούν και ανεξάρτητα από την ύπαρξη
δημογεροντίας, έστω κι αν αυτό, για την εφορία τουλάχιστον, δεν
αποτελούσε τον κανόνα.
Σε πολλές κοινότητες της Καππαδοκίας παρατηρήθηκε έντονη
μετανάστευση προς αστικά κέντρα της Αυτοκρατορίας και ειδικότερα προς
την Κωνσταντινούπολη, όπου βρισκόταν συχνά το πιο ζωντανό και
οικονομικά ισχυρό κομμάτι του ενεργού ανδρικού πληθυσμού. Αυτό είχε
αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας ιδιαίτερης και αμφίδρομης σχέσης
συνεργασίας και εξάρτησης μεταξύ παροικίας και «μητρόπολης». Υπό αυτό
το πρίσμα θα πρέπει να εξεταστεί και η συνεργασία τους σε ζητήματα που
αφορούσαν τη λειτουργία της εκπαίδευσης στον τόπο καταγωγής των
μεταναστών. Η θεσμοθετημένη μορφή αυτής της συνεργασίας ήταν η
λειτουργία και άλλης σχολικής εφορίας στην πρωτεύουσα της
Αυτοκρατορίας, παράλληλα με την τοπική. Οι δύο αυτές επιτροπές
συνεργάζονταν για την επίτευξη των σκοπών τους, με την επιτροπή της
Κωνσταντινούπολης ουσιαστικά να έχει τον πρώτο λόγο στις περισσότερες
περιπτώσεις.
Πολύ συχνά επίσης βρίσκουμε τους μετανάστες, είτε ως άτομα είτε
μέσω συντεχνιών αρχικά και συλλόγων στη συνέχεια, να ενισχύουν
οικονομικά μεταξύ άλλων και τα σχολεία της ιδιαίτερης πατρίδας τους, να
στηρίζουν οικονομικά διάφορες φιλανθρωπικές δράσεις και τέλος να
χρηματοδοτούν την έκδοση βιβλίων. Δεν έλειψαν βέβαια και οι
φιλεκπαιδευτικοί και φιλανθρωπικοί σύλλογοι με έδρα τον εκάστοτε οικισμό
της Καππαδοκίας.
Σε κάθε περίπτωση πάντως όλα τα κοινοτικά αξιώματα προσέδιδαν
κοινωνικό κύρος σε όσους τα κατείχαν, με αποτέλεσμα να θεωρούνται
τιμητικά, αλλά και περιζήτητα. Αυτό είχε αποτέλεσμα να σημειώνονται κατά
καιρούς και ενδοκοινοτικές έριδες, μεγαλύτερης ή μικρότερης έντασης, με
αφορμή την ανάδειξη των κοινοτικών αξιωματούχων.

12. 11
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
Παράδειγμα κοινωνικής διαστρωμάτωσης στο Ζιντζίντερε4
Μέχρι το 1911 το Ζιντζίντερε υπαγόταν απευθείας στο
μουτασαριφλίκι Καισαρείας. Μετά το 1911 η κατάσταση άλλαξε και το
Ζιντζίντερε υπάχθηκε στο μουδουρλίκι του Ταλάς του μουτεσαριφλικίου της
Καισαρείας του βιλαετίου Αγκύρας.
Κάθε θρησκευτική ομάδα του Ζιντζίντερε, ορθόδοξοι χριστιανοί,
μουσουλμάνοι και προτεστάντες, οι οποίοι αποσχίστηκαν από τους
ορθόδοξους, εξέλεγε το δικό της μουχτάρη, ο οποίος αναλάμβανε τη
διοίκηση της εκάστοτε κοινότητας. Το αξίωμα του μουχτάρη ήταν αιρετό,
με ετήσια θητεία. Ήταν υπεύθυνος για την κατανομή και είσπραξη των
φόρων, για ληξιαρχικά ζητήματα και για την τήρηση της ασφάλειας και της
τάξης. Στα καθήκοντά του τον βοηθούσε το μουχταρικό συμβούλιο, στο
οποίο, εκτός από τον ίδιο, συμμετείχαν ένας δεύτερος τη τάξει μουχτάρης
(μουχτάρ σανί) και τέσσερις σύμβουλοι.
Εκτός από το μουχτάρη, ο οποίος εντασσόταν στο οθωμανικό διοικητικό
σύστημα, υπήρχαν και οι καθαρά χριστιανικές κοινοτικές αρχές, οι οποίες
υπάγονταν στη μητρόπολη Καισαρείας. Η σχολική εφορία, επιτροπή
τετραμελής, αιρετή και με ετήσια θητεία, ήταν υπεύθυνη για τα θέματα της
εκπαίδευσης. Η συμμετοχή στην επιτροπή αυτή προσέδιδε κύρος και
διεκδικούνταν με σθένος από τους κατοίκους.
Οι ενδοκοινοτικές αντιθέσεις μάλιστα έφτασαν το 1901-2 σε
ανοιχτή αντιπαράθεση, η οποία ξεπεράστηκε μόνο μετά από παρέμβαση
του μητροπολίτη. Η εκκλησιαστική επιτροπή υπαγόταν στη σχολική εφορία.
Ήταν επιφορτισμένη με τη διαχείριση της εκκλησιαστικής περιουσίας και
γενικότερα των υποθέσεων που αφορούσαν τους ναούς. Απαρτιζόταν από
δύο μέλη, τα οποία αρχικά εκλέγονταν από τους κατοίκους, αργότερα όμως
ορίζονταν από την εφορία των σχολείων.

13. 12

14. 13
Ο κανονισμός των κοινοτήτων της επαρχίας Καισαρείας
Έχει ήδη σημειωθεί ότι τουλάχιστον από την περίοδο των
μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ οι κοινοτικές αρχές των επαρχιών
εξαρτώνταν διοικητικά από τον αντίστοιχο μητροπολίτη. Επί των ημερών
λοιπόν του Καισαρείας Γερβασίου, και συγκεκριμένα στις 5 Δεκεμβρίου 1903,
δημοσιεύτηκε στα καραμανλίδικα από αρμόδια επιτροπή ο «Κανονισμός
των Κοινοτήτων της Επαρχίας Καισαρείας».1
Το έγγραφο αυτό καθορίζει
λεπτομερώς τα προσόντα των υποψηφίων και τον τρόπο εκλογής της
δημογεροντίας, καθώς και τα καθήκοντα των δημογερόντων. Ορίζει επίσης
τη διαδικασία ανάδειξης των υπόλοιπων διοικητικών οργάνων των
κοινοτήτων, τα οποία τελούσαν υπό την εποπτεία του μητροπολίτη,
δηλαδή της επιτροπής της Εκκλησίας και της εφορίας των σχολείων, καθώς
και τα καθήκοντά τους.
Οι συντάκτες του εγγράφου πιθανώς πήραν ως πρότυπο αντίστοιχο
έγγραφο της αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως από 10.10.1892, 2
ενώ
δεν είναι δυνατό να αποκλειστεί και η επιρροή από το «Θεμελιώδη
Κανονισμό» που εξέδωσε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως το 1902
σχετικά με τη λειτουργία των κοινοτήτων. 3 Ο κανονισμός αυτός αποτέλεσε
το κανονιστικό πλαίσιο για τη λειτουργία των κοινοτήτων της Καππαδοκίας
μέχρι και την ανταλλαγή των πληθυσμών, χωρίς βέβαια να καταφέρει να
εξασφαλίσει την πλήρως ομοιόμορφη λειτουργία τους, εξουδετερώνοντας
τις πολλές τοπικές διαφοροποιήσεις.

15. 14
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέχθηκαν, συμπεραίνουμε ότι τις
περισσότερες αρμοδιότητες και υποχρεώσεις στη διοίκηση των
Καππαδοκικών οικισμών είχαν οι Μουχτάρηδες και η Δημογεροντία. Οι
δύο κυριότερες μορφές της κοινοτικής οργάνωσης κατάφερναν να
κερδίσουν το σεβασμό και την υποστήριξη του λαού, στον οποίον
βασίζονταν με σκοπό να εκλεγούν.
Πιθανώς, το πλήθος των καθηκόντων τους, να μην τους επέτρεπε να
ανταπεξέλθουν όσο αποτελεσματικά όφειλαν και επιθυμούσαν. Το γεγονός
αυτό μπορεί να οδήγησε σε σφάλματα που απέβησαν μοιραία για το μέλλον
των οικισμών.
Παρόλο που έγινε μεγάλη προσπάθεια ακριβής καταγραφής της
κοινοτικής οργάνωσης στην Καππαδοκία, η εργασία είναι απλά ένα δείγμα
της. Θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να γίνει μία πιο εξονυχιστική έρευνα ώστε
να δημιουργηθεί μία πιο πλήρης εικόνα της κατάστασης.
Άλλωστε, η παράδοση και η ψηλάφηση της είναι πολύ σημαντική για
να μην ξεχνάμε τις ρίζες μας. Και σήμερα-περισσότερο ίσως από ποτέ-η
γνώση και η καταγραφή της ιστορίας μας διδάσκει να μην
επαναλαμβάνουμε τα λάθη του παρελθόντος.

16. 15
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 http://asiaminor.ehw.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=
4879
 1. Το κείμενο του κανονισμού στην αρχική του γλώσσα σώζεται
στον κώδικα 205/319, ο οποίος φυλάσσεται στα ΓΑΚ. Ελληνική
μετάφρασή του δημοσιεύεται στο Τσαλίκογλου, Ε., Ελληνικά
εκπαιδευτήρια και ελληνορθόδοξοι κοινότητες της περιφέρειας
Καισαρείας: Βάσει των εις τα Γενικά Αρχεία του Κράτους
Κωδίκων (Αθήνα 1976), σελ. 61-65.
 2. Τσαλίκογλου, Ε., Ελληνικά εκπαιδευτήρια και ελληνορθόδοξοι
κοινότητες της περιφέρειας Καισαρείας: Βάσει των εις τα Γενικά
Αρχεία του Κράτους Κωδίκων (Αθήνα 1976), σελ. 65.
 3. Για το Θεμελιώδη Κανονισμό του 1902 βλ. Αναγνωστοπούλου,
Σ.,Μικρά Ασία, 19ος αι.-1919. Οι Ελληνορθόδοξες Κοινότητες: Από το
Μιλλέτ των Ρωμιών στο Ελληνικό Έθνος (Αθήνα 1997), σελ. 330-331.
 4. Ποιμενίδης, Μ., Ζιντζίντερε (δακτυλογραφημένο χειρόγραφο, ΚΜΣ,
ΚΑΠΠ 22) (Αθήνα 1966), σελ. 3-4΄ Α.Κ.Μ.Σ., φακ. 74, Ζιντζίντερε,
Λατρεία, Άλλα δόγματα.