1. Anne-Maree Pinder
Chuyên Viên Điều Dưỡng Lâm Sàng
Clinical Nurse Specialist
Box Hill Emergency Department
1

2. Mục tiêu
 Xác định vùng cột sống
 Giải phẫu học căn bản cột sống
 Xác định tổn thương cột sống và tủy sống
 Hiểu rõ cơ chế chấn thương trong CTCS
 Xác định Sự Chăm sóc Khoa Cấp Cứu cho
bệnh nhân nghi ngờ bị tổn thương tủy sống
2

3. Định nghĩa tổn thương tủy sống
 “Tổn thương chấn thương cấp tính của
những yếu tố thần kinh trong ống sống
(tủy sống và chùm đuôi ngựa) gây ra mất
cảm giác, vận động, rối loạn chức năng
bọng đái và ruột già tam thời hay vĩnh
viễn.”
•Turman in Crispps (2004)
3

4. Tổn thương tủy sống
 Tổn thương không hồi phục
 Hậu quả tác động lên cá nhân, gia đình,
bạn bè (và xã hội)
 Phần lớn ở nam giới dưới 30
 79% là nam giới liệt mới ở Úc năm 2003.
4

5. Cột Sống
5

6. Chức năng cột sống?
 Nâng đỡ cấu hình đầu, cổ, vai, thân
 Giúp các cử động cúi, ngửa, xoay.
 Bảo vệ cơ quan nội tạng
 Nền tảng nơi bám rễ thần kinh, cơ và dây
chằng.
6

7. Rễ thần kinh
Gồm 31 đôi rễ
8 Cổ
12 Ngực
5 Thắt lưng
5 Thiêng
1 Cùng
Các rễ thần kinh kiểm
soát tất cả vận động,
cảm giác, phản xạ cơ
thể
7

8. Loại tổn thương
 Một phần- tổn thương tủy sống một phần
– gây ra chỉ mất một phần vận động hay
cảm giác dưới mức tổn thương
 Toàn phần- gây ra mất toàn phần vận
động, cảm giác, phản xạ dưới mức tổn
thương
8

9. Tổn thương nơ rôn vận
động trên
 Ngang N12- TL1 hay trên
 Mất chức năng kiểm soát dưới tổn thương
 Tăng trương lực cơ
 Phản xạ tăng sau khi xốc tủy qua
 Liệt cứng
9

10. Tổn thương nơ rôn vận
động dưới
 Ngang N12-TL1 và dưới
 Mất chức năng chủ ý dưới mức tổn
thương
 Giảm trương lực cơ
 Mất phản xạ
 Liệt mềm
10

11. • Liệt tứ chi
Tổn thương Ngực 1
và cao hơn
• Liệt hạ chi
Tổn thương Ngực 2 và thấp hơn
11

12. Loại tổn thương tủy sống
Hội chứng liệt tủy sống trung tâm
 Thường gây ra bởi cơ chế cúi quá mức. Thấy ở người
già sau té
 Mất chức năng hai tay
 Hai chân không tổn thương
 Chức năng ruột già và bọng đái bình thường
Hội chứng liệt tủy trước
 Thường với cơ chế cúi
 Mất cảm giác đau và nóng lạnh dưới tổn thương
12

13. Hội chứng Brown-Sequard
 Thường thấy sau tổn thương xâm nhập
tủy sống: đạn bắn, dao đâm
 Bị cắt ngang nửa tủy sống trước sau một
bên
 Mất cảm giác đau và nóng lạnh bên kia
13

14. Những nguyên nhân hàng
đầu liệt tủy sống
 Tai nạn xe gắn máy- Ở Úc năm 2002-2003: 50% tổn
thương liệt tủy sống với 78% tai nạn xe gắn máy
 Té cao
 Thể thao
 Lặn
 Thể thao nước
 Trượt tuyết
 Xe đạp
 Vết thương xuyên thấu: Đạn, dao
14

15. 15

16. 16

17. Những nguyên nhân hàng
nhì liệt tủy sống
 Khiêng xách không đúng tư thế
 Hạ oxy và huyết áp (gây thiếu máu)
 Phản ứng biến dưỡng cấp tính gây ra phù
nề tủy sống
17

18. Cơ chế chấn thương
 Cúi
Thường thấy trong
tai nạn xe gắn máy,
cúi quá mức cổ so
với tầm độ hoạt
động bình thường
Phần lớn ngang C5
& C6
18

19. Ngửa quá mức
 Ngửa
Thường té khi đầu
ngửa ra sau hay bị xe
gắn máy đụng phía
sau
Đứt dây chằng chéo
trước
19

20. Cơ chế lún
 Lực nén dọc trục
cơ thể
 Chấn thương theo
trục do té cao, lặn
 Tổn thương tủy
sống nặng
 Tầng C5-C6
20

21. Khi nào nghi ngờ tổn
thương tủy sống?
 Chấn thương sọ não- Phải nghĩ đến chấn
thương cột sống cổ
 Chấn thương ngực- Phải nghĩ đến CT cột
sống ngực
 Chấn thương bụng – Phải nghĩ đến CT cột
sống thắt lưng
21

22. 22

23. Triệu chứng chủ quan và
khách quan bệnh nhân TTTS











Ấn đau cổ
Rối loạn cảm giác
Châm chích/tê
Mất kiểm soát cơ
Liệt một phần hay toàn phần
Đau dữ dội
Phù nề/ Bầm máu
Mất khả năng xuất tiết mồ hôi
Mất khả năng điều hòa thân nhiệt
Rối loạn tri giác
Mất khả năng thở
23

24. Nguyên tắc đầu tiên trong săn
sóc cấp cứu bệnh nhân nghi ngờ
TTTS là
 Bất động!!!!!!
 Bất động!!!
 Bất động!!!
 Bất động!!!
Đừng bao giờ lặp lại cùng cơ chế
chấn thương
24

25. Ai cần bất động?
 Tai nạn xe hơi /xe gắn máy
 Tai nạn xe đạp /xe gắn máy
 Té
 Đau cổ
 Chấn thương sọ não
 Triệu chứng thần kinh
 Gãy xương mặt hay nghi ngờ gãy xương mặt
 Tai nạn lặn
25

26. Bất động cột sống cổ
 Bệnh nhân nằm ngửa trên mặt phẳng
cứng, toàn thân gióng hàng thẳng trục
mũi- rốn- ngón chân ( NOSE – NAVELTOES)
 Cổ ở vị trí trung lập mắt ngó trần nhà
26

27. Làm thế nào áp dụng bất
động cột sống cổ bệnh nhân
 Cần hai người
 Trao đổi với bệnh nhân việc gì sắp làm
NGƯỜI THỨ NHẤT
 Cố định cột sống cổ
NGƯỜI THỨ HAI
 Lấy hết tư trang, vòng tai, nhẫn cưới, dây chuyền
 Nhét nẹp cổ dưới cổ
 Khóa nẹp cổ lại
27

28. 28

29. 29

30. Phương pháp
cố định
không có nẹp cổ
 Nếu bệnh nhân có cổ ngắn quá hay bị vết thương xuyên
thấu
 Quấn khăn tròn lại để hai bên đầu bệnh nhân.
 Dán bằng băn dán đàn hồi

Đặt băng dán đầu vào khăn cuộn tròn và dán vào nệm
30

31. LĂN TRÒN- CẦN ÍT NHẤT 4
NGƯỜI
 LÃNH ĐẠO
Giữ cổ
Hô khi lăn trò
 Người giữ vùng vai
Giữ phần trên cơ thể
 Người giữ vùng háng:
Giữ phần giữa cơ thể
 Người giữ chân
Giữ hai chân
 Mục tiêu:
Giữ toàn bộ thân gióng thẳng
hàng
 Tất cả kíp phải hành động
theo nhóm
 Bác sĩ:
Khám cột sống và lưng
Đánh giá vùng đau
Thực hiện thăm khám đánh
giá trương lực cơ hậu môn
31

32. ĐÁNH GIÁ
Theo dõi ban đầu và
tiếp theo
32

33. A- Airway
Đường thở và cột sống cổ
 BẤT ĐỘNG BỆNH NHÂN
 ĐÁNH GIÁ ĐƯỜNG HÔ HẤP
 DÙNG nâng hàm NẾU CẦN
 LUÔN LUÔN CẨN THẬN KHI HÚT ĐÀM NHỚT
33

34. B- Breathing Hô hấp
 Quan sát xem bệnh nhân có tự thở? Thở khó
khăn?
 Cử động bất thường ngực và bụng có thể liên
quan đến tổn thương cột sống cổ
 Nghe phổi
Thông khí quản và giúp thở có thể cần thiết nếu
hô hấp bất thường- đánh giá thường xuyên khi
thấy bệnh nhân mệt
Cho thở oxygen để tối ưu sự thông khí và giảm
bớt tổn thương thứ phát
34

35. ĐÁNH GIÁ HÔ HẤP
Phân bố thần kinh
 C3-C5 : cơ hoành
 C5-N1: Cơ ngực để banh vùng ngực cao
 N1-N12: cơ gian sườn
 N5-N12: cơ bụng
35

36. C – Circulation/ Tuần hoàn
 Bắt mạch và nhiệt độ da
 Cho đường truyền tĩnh mạch
 Giám sát nhịp tim, sự đều đặn nhịp tim, huyết áp
 Cho hồi sức bằng dịch truyền nếu tuần hoàn rối
loạn
 Bất cứ tổn thương tủy sống nào trên N5 sẽ ảnh
hưởng giảm nhiều ảnh hưởng trực giao cảm
 Dẫn tới nhịp tim chậm và dãn mạch gây ra hạ
huyết áp
 Luôn luôn loại trừ những nguyên nhân hạ huyết
áp khác
36

37. Đánh giá tim mạch
Sốc thiếu dịch
 Nhịp tim tăng
 Da lạnh ẩm
 Co mạch
 Sờ da lạnh
 Da tái nhợt
Sốc thần kinh
 Nhịp tim chậm
 Da khô
 Dãn mạch
 Sờ da ấm
 Da hồng
37

38. Đánh giá tim mạch
 Giữ huyết áp tâm thu giữa khoảng 80-
90mmHg
 Tiên đoán giảm nhịp tim và huyết áp nếu
tổn thương tủy sống trên N6
38

39. D- Disability/mất khả năng
 ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG TRI GIÁC
BỆNH NHÂN RẤT QUAN TRỌNG
NẾU KÈM CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO
 NẾU BỆNH NHÂN HÔN MÊ PHẢI
BẤT ĐỘNG CỘT SỐNG VÌ KHÔNG
THỂ LOẠI TRỪ TỔN THƯƠNG TỦY
SỐNG
39

40. E – Expose/Thay quần áo BN
 Luôn luôn giữ tư thế bất động khi thay quần áo bệnh
nhân
Theo dõi kế tiếp
Đánh giá bệnh nhân từ đầu đến ngón chân
40

41. Điều hòa nhiệt độ
 Bệnh nhân có thể thích ứng nhiệt độ cơ thể với
môi trường chung quanh
 Từ đó nếu trời nóng bệnh nhân không thể tự
làm mát được
 Nếu trời lạnh bệnh nhân không thể tự làm ấm
được vì bệnh nhân mất khả năng run
 Giám sát kỹ nhiệt độ da bệnh nhân
 Làm ấm bệnh nhân dần dần và chậm rãi
41

42. Tiêu hóa
 Rủi ro trào ngược thức ăn và hít vào phổi
do dãn cơ vòng đầu dưới thực quản
 Không cho bệnh nhân ăn gì
 Đặt thông mũi bao tử
42

43. THẬN
 TT TS có thể gây ra bọng đái liệt nhão
 Bí tiểu nhanh chóng xảy ra.
 Đặt thông tiểu, giám sát lượng nước tiểu
và ghi nhận lại mỗi giờ
 Ghi biểu đồ cân bằng nước điện giải
43

44. Đau và sự lo lắng
 Bệnh nhân thường lo lắng và sợ hãi
 Thường xuyên an ủi bệnh nhân nhưng
phải chân thành
 Làm việc bàn bạc với gia đình các quyết
định
 Bệnh nhân có thể bị đau- Đánh giá
thường xuyên và cho giảm đau
44

45. Bệnh nhân có thai
 Bệnh nhân nữ có thai trên 20 tuần không nên
cho nằm thẳng trên lưng
 Có thể bị hạ huyết áp tư thế nằm
 Tử cung đè lên Tĩnh mạch chủ dưới và giảm
đi cung lượng máu gây ra hạ huyết áp.
 Nghiêng tấm ván lưng và khung chậu bệnh
nhân khoảng 15-20 độ bằng cách đặt một gối
chêm giữa hai háng
45

46. References
 Campagnolo, D. 2005. Autonomic dysrelexia in spinal cord injury. eMedicine
 CENA: Trauma Nursing Program- Emergency Care (Initial Resuscitation
Manual) 2004
 Crispps, R.A 2004. Spinal cord injury, Australia 2002-2003. Injury Research and
Statistics Series Number 22. Adelaide. Available from:
http//www.nisu.flinders.edu.au
 Newberry (1998) Sheey’s Emergency Nursing Principles and Practice
 Schreiber, D. 2006. Spinal cord injury. edMedicine
http://www.emedicine.com/EMERG/topics553.htm
 Sherrin,F.2005. Spinal cord injury: causation and patho
 physiolgy. Emergency Nurse 12(9):29-38
 Thompson (2003) Spinal Immobilisation. Power Point presentation
 Hand, H. (2001). Shock. Nursing Standard, 15(48), 45-52.
46