1. SĂN SÓC BỆNH NHÂN
TỔN THƯƠNG TỦY SỐNG
Ở KHOA CHẤN THƯƠNG
Chuyên Gia
Săn Sóc Điều Dưỡng Lâm Sàng
(Clinical Nurse Specialist- Operating
Suite)
Austin Health
1

2. TỔN THƯƠNG TỦY SỐNG
2

3. MỞ ĐẦU
• Việc săn sóc bệnh nhân TTTS trong Khoa
Chấn thương phải đối phó với nhiều thách thức
do sự đa dạng của vấn đề.
• Biên độ thách thức rộng từ bệnh nhân chấn
thương cột sống cổ lệ thuộc giúp thở cho đến
bệnh nhân chỉ liệt vận động một phần
• Những yêu cầu của mỗi bệnh nhân mang tính
cá biệt và nhu cầu thỏa đáng dựa trên căn bản
cá nhân khác nhau.
3

4. MỞ ĐẦU
• Việc chăm sóc điều dưỡng
trong Khoa Chấn thương phải
nhằm một lối tiếp cận liên
chuyên khoa.
• Các liên chuyên khoa bao
gồm: Bác sĩ, Điều Dưỡng,
KTV Cột Sống, KTV VLTL,
KTV hướng nghiệp, Trợ lý xã
hội, tâm lý và tôn giáo.
4

5. LỊCH SỬ
• Tổn thương tủy sống hoàn toàn gây ra liệt vĩnh viễn dưới
mức tổn thương tương ứng với sự mất cảm giác.
• Bản chất tai họa của chấn thương phức tạp hơn là chỉ
mất cảm giác hay mất khả năng vận động.
• Tổn thương tủy sống gây xáo trộn chức năng hô hấp,
bọng đái, ruột già, vận động, cảm giác, kiểm soát nhiệt
độ và chức năng tình dục.
• Ngoài ra còn có ảnh hưởng tâm lý thích ứng phải được
thực hiện phù hợp với những yêu cầu xã hội, kinh tế và
tình cảm của người bị tổn thương liệt tủy sống.
5

6. LIỆT HẠ CHI
• Liệt hạ chi là liệt
vận động phần
dưới thân thể, gồm
hai chân đôi khi cả
cơ thân mình. Liệt
hạ chi xảy ra khi
tổn thương tủy
sống dưới Ngực 2
6

7. LIỆT TỨ CHI
• Liệt tứ chi là liệt cả hai chân và
cơ thân mình kèm theo liệt hai
tay-bàn tay một phần hay toàn
phần
• Liệt tứ chi xảy ra khi tổn thương
tủy sống từ khúc tủy Ngực 1 trở
lên
• Liệt tứ chi cao do tổn thương tủy
sống cao gây liệt cả cơ cổ, sau
đầu, các cơ thở, chủ yếu là cơ
7 hoành.

8. NHẬP VIỆN
KHOA CHẤN THƯƠNG
• Một khi bệnh nhân được nhập vào Khoa Chấn Thương từ SSĐB
hay Khoa Cấp Cứu việc đánh giá toàn diện săn sóc điều dưỡng
phải được thực hiện và ghi nhận lại đầy đủ.
• Bao gồm:
Thần kinh
Tiêu hóa
Tâm Lý
Hô hấp
Tim mạch
Hệ cơ xương
Bọng đái
Ruột già
Da
• Săn sóc bệnh nhân liệt tủy sống với sự tiếp cận toàn diện vấn đề
8

9. Săn sóc đường hô hấp
• Đánh giá đường hô hấp
– Nghe phổi- Chấn thương lồng ngực
– Dung tích phổi
– Sự thở sâu
– Khả năng ho: tác động các cơ bụng giúp ho
• Theo dõi chấn thương,
– Vận động
– Cảm giác
– Phản xạ
9

10. Săn sóc đường hô hấp
•
•
•
•
•
•
Oxygen/ Độ ẩm
Vài bệnh nhân cần thở máy
Đo oxygen mạch
Giám sát dung tích sống
Giám sát nhịp thở & độ sâu thở
Vấn đề sinh lý lồng ngực với máy thở
áp lực dương IPPV (Bird)
• Giúp thở
10

11. SĂN SÓC TIM MẠCH
11
–Giám sát dấu hiệu sinh tồn
–Lưu ý nhịp tim chậm & huyết áp thấp
–Cẩn thận khi săn sóc bệnh nhân hút đàm
nhớt, lăn trở
–Dùng thuốc Atropine
–Hạ huyết áp tư thế là vấn đề khi vận động
cần mang thêm vớ chống thuyên tắc
–Truyền dịch tránh quá mức- hạ huyết áp
–Mang nẹp ép bụng khi di chuyển tránh hạ
huyết áp

12. VẤN ĐỀ TIÊU HÓA
• Thông mũi- bao tử mở hay hút 24- 48 giờ
• Khi tiếng nhu động ruột có trở lại hãy bắt
đầu cho uống nước và ăn
• Bỏ thông mũi- bao tử
• Bắt đầu chế độ ăn cho ruột già
12

13. SĂN SÓC HỆ XƯƠNG KHỚP
• Vận động đúng tư thế, thân thẳng hàng, đỡ
đầu trong mọi cử động
• Lăn trở thành khối, giữ thân vị trí trung lập
• Mang nẹp cổ
• Dùng nệm cột sống, hay nệm hơi
• Dùng hệ thống móc hay trượt PAT khi di
chuyển
13

14. Đỡ đầu đúng tư thế
14

15. SĂN SÓC HỆ XƯƠNG KHỚP
• Cột sống
– Bất động với những lưu
ý trước khi phẫu thuật
– Giường lăn trở
Phẫu thuật cố định trong
vòng 48 giờ
– Điều trị bảo tồn
– Kéo tạ đầu
15
– Kéo xương sườn (hiếm)

16. Săn sóc bọng đái
•
•
•
•
•
•
16
Đặt thông tiểu lưu tại chỗ
Cở 14- 16F cho nam & bóng 5-10 ml
12-14F cho nữ & bóng 5-10 ml
Theo dõi lượng nước tiểu 30-40ml/giờ
Thay đổi thông tiểu theo kỹ thuật vô trùng
Khuyến khích uống nhiều nước

17. SĂN SÓC ĐƯỜNG RUỘT GIÀ
• BN cần một chế độ cho đường ruột già, mỗi
ngày thực hiện tháo phân cùng một giờ.
• Phản xạ nơ rôn vận động trên (N12/TL1 hay
trên nón tủy)
• Nơ rôn vận động dưới ruột già nhão (tổn
thương ngang hay dưới nón tủy và chùm đuôi
ngựa)
17

18. SĂN SÓC ĐƯỜNG RUỘT GIÀ
• Thuốc nhuận tràng cho uống khoảng 12 giờ
trước khi đi cầu.
• Mỗi ngày đều thực hiện thường qui đi cầu, đặt
viên hậu môn, hay thông khoan với
MICROLAX với bệnh nhân nằm nghiêng bên
trái trên giường.
• Bệnh nhân được nằm nghiêng phải với sự
giúp đi cầu bằng trọng lực.
18

19. SĂN SÓC DA
• Thiếu cơ chế cảnh báo
cảm giác, mất khả năng di
động, thay đổi lượng máu
nuôi nơi người bị tổn
thương tủy sống đặt ra
mối đe dọa lớn lên sự
toàn vẹn của da.
19
Những yếu tố gây loét da
gồm:
• Áp lực đè lên da
• Lực xé
• Chấn thương tại chỗ
• Ma sát
• Ẩm ướt da
• Phỏng do nhiệt hay do hóa
chất bôi vào da....

20. SĂN SÓC DA
• Lăn trở và kiểm tra da mỗi hai giờ
• Nệm giảm áp lực cho bệnh nhân nằm lâu
• Bất cứ vùng da đỏ nào thấy trên bệnh nhân phải được
tách riêng ra cho tới khi hết đỏ da.
• Dùng khăn trượt khi di chuyển
• Nệm lót xe lăn hay nệm giường phải tốt
• Khẩu phần ăn cân đối tốt
• Khi ngồi xe lăn phải nhấc mông lên thường xuyên để
giảm áp lực lên vùng mông, thiêng và u tọa.
20

21. SĂN SÓC DA
Luôn luôn ghi nhớ

PHÒNG BỆNH HƠN
TRỊ BỆNH
21

22. Phòng thuyên tắc tĩnh mạch sâu
22
• Clexane 40mg tiêm dưới da khoảng 8 tuần
• Kích thích cơ bắp chuối trừ phi bệnh nhân không
thích ứng được với xung điện hay vết thương chân
không cho phép
• Đặt tại chỗ cho đến khi bệnh nhân di chuyển được,
với vớ chống thuyên tắc phải được áp dụng lúc này
và chân cử động độc lập.
• Điều dưỡng luôn luôn cảnh giác giám sát chu vi
bắp chuối và đùi

23. Phòng thuyên tắc tĩnh mạch sâu
Ảnh này cho thấy đùi và
cẳng chân sưng đỏ do
cục máu thuyên tắc
trong hệ tĩnh mạch sâu
ở bẹn (tĩnh mạch chậu
đùi) ngăn chận máu
từ chân về tim
23

24. Kích thích cơ bắp chuối
Kích thích cơ
bắp chuối giúp
phòng ngừa
thuyên tắc tĩnh
mạch sâu
24

25. Sốc tủy
• Tình trạng hoạt động kém của tủy sống:
mất trương lực, phản xạ gân cơ dưới nơi
tổn thương
• Kéo dài từ vài ngày đến 6 tuần
• Sốc tủy:
– Mất vận động hay/và mất cảm giác
– Mất phản xạ
– Liệt ruột cơ năng
– Cường dương
25

26. Tính dục
• Giáo dục tính dục là một phần chương trình PHCN.
• Trong Khoa Chấn thương bệnh nhân và nhóm liên
chuyên khoa tập trung vào vấn đề thể chất bệnh
nhân. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân muốn thảo luận vấn
đề tính dục thì cần thảo luận thường hơn điều bệnh
nhân muốn và khuyến khích người bạn đời của
bệnh nhân tham dự
• Điều dưỡng phải tiếp cận vấn đề tính dục với sự
nhạy bén và thấu cảm, lắng nghe, đừng ngắt lời và
hãy tỏ ra chân tình chia sẻ.
26

27. Các vấn đề tâm sinh lý-xã hội
• Can thiệp thể chất, tâm lý và thuốc có thể được thực hiện
để phòng và giảm thiểu những mối quan tâm của bệnh
nhân liệt tủy sống do chấn thương liên quan đến bất cứ
vấn đề nào họ có, TD: Hình ảnh có thể thay đổi, vấn đề
tài chánh, lo buồn, giận dữ, chán nản, và đau.
• Bao gồm các biện pháp: thuốc giảm đau đúng mức,
phòng ngừa mất cảm giác hay giấc ngủ, tạo môi trường
thân thiện, giảng giải cẩn thận, trấn an bệnh nhân, tâm lý
trị liệu, dùng thuốc mỗi khi cần
• Sự giao tiếp, chân tình và tin tưởng giữa bệnh nhân và
nhóm trị liệu sẽ là điều chính yếu
• Khuyến khích các thành viên trong gia đình cập nhật bất
27
cứ các vấn đề phát sinh của bệnh nhân

28. KẾT LUẬN
• Săn sóc điều dưỡng bệnh nhân tổn thương tủy sống
trong Khoa Chấn thương là một nhiệm vụ đầy
thách thức và cũng là phần thưởng cho nhóm liên
chuyên khoa.
• Áp dụng cách tiếp cận một cách hệ thống giúp
bệnh nhân cho đến khi họ lấy lại được sự ổn định
về tâm lý và thể chất.
• Tiến trình PHCN khi ấy bắt đầu, cuối cùng trả
bệnh nhân về lại với cộng đồng xã hội.
• Bệnh nhân phải sống càng độc lập có thể được
càng tốt so với mức tổn thương của bệnh nhân.
28

29. Tham khảo
•
•
•
•
•
•
•
•
29
Zejdlik,C.M.(1992). Management of Spinal Cord Injury.(2nd ed). Boston: Jones &
Bartlett.
Victorian Spinal Cord Service(VSCS) (2004).Guidelines for calf stimulators & ted
stockings in acute spinal cord injury patients. Austin Health
Victorian Spinal Cord Service(VSCS) (2003).Anti Embolic Stockings. Clinical Nursing
Standard. Austin Health.
Victorian Spinal Cord Service(VSCS) (2009). Acute Admission- Medical Staff Guidelines.
Austin Health.
Victorian Spinal Cord Service(VSCS) (2006).Guidelines for DVT prophylaxis in acute
spinal cord injury patients. Austin Health.
Victorian Spinal Cord Service(VSCS) (2004).Guideline for transferring an acute SCI
patient with a pat slide and slide sheet. Austin Health.
Victorian Spinal Cord Service(VSCS) (2009).’Head Holding’ for Log Rolling. Clinical
procedure. Austin Health.
Victorian Spinal Cord Service(VSCS) (2002).Learning Package Introduction to Spinal
Cord Injuries. Austin Health

30. Cảm ơn
Anna Brown
Nhà giáo Điều Dưỡng
Nurse Educator
Victorian Spinal Cord Service
Austin Health
Đã giúp đỡ soạn bài giảng này chung
For assistance in putting together this
presentation.
30

31. Xin cảm ơn sự lắng nghe
của quí vị
31