วันสำคัญทางศาสนาพุทธ

1. วันสำคัญทำงพระพุทธศำสนำ
วันสำคัญในพระพุทธศำสนำเป็นวันที่มีเหตุกำรณ์ที่สำคัญอันเนื่องด้วยพระรัตนตรัยคือพระพุทธเจ้ำ
พระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้ำและพระสงฆ์สำวกของพระพุทธเจ้ำเหตุกำรณ์ที่สำคัญดังกล่ำว
เป็นประโยชน์เกื้อกูลแก่พุทธศำสนิกชนทุกหมู่เหล่ำคือบริษัทสี่อันได้แก่ ภิกษุ ภิกษุณี อุบำสกและอุบำสิกำ
ให้น้อมรำลึกถึงคุณของพระรัตนตรัยในหลักที่สำคัญเพื่อนำไปประพฤติปฏิบัติเพื่อจรรโลงให้พระพุทธศำสนำดำรงคงอยู่สถิตสถำพร
เป็นคุณประโยชน์อันยิ่งใหญ่แก่ตนเองและแก่สัตว์โลกทั้งปวงซึ่งมิใช่จำกัดอยู่เพียงมนุษยชำติเท่ำนั้นวันสำคัญในพระพุทธศำสนำ
ตำมลำดับควำมสำคัญและตำมลำดับเวลำที่เกิดขึ้นคือวันวิสำขบูชำวันอำสำฬหบูชำวันมำฆบูชำวันเข้ำพรรษำและออกพรรษำ
วันวิสาขบูชา
ต ร ง กั บวั น ขึ้น ๑ ๕ค่ำ เ ดื อ น ๖
ควำมหมำยคำว่ำ"วิสำขบูชำ"หมำยถึงกำรบูชำในวันเพ็ญเดือน๖วิสำขบูชำย่อมำจำก"วิสำขปุรณมีบูชำ"แปลว่ำ"
กำรบูชำในวันเพ็ญเดือนวิสำขะ"ถ้ำปีใดมีอธิกมำสคือมีเดือน ๘สองหนก็เลื่อนไปเป็นกลำงเดือน๗
ควำมสำคัญวันวิสำขบูชำเป็นวันสำคัญยิ่งทำงพระพุทธศำสนำเพรำะเป็นวันที่พระพุทธเจ้ำประสูติคือเกิดได้ตรัสรู้ คือสำเร็จ
ได้ปรินิพพำนคือดับ เกิดขึ้นตรงกันทั้ง๓ครำวคือ
๑.เมื่อเจ้ำชำยสิทธัตถะประสูติที่พระรำชอุทยำนลุมพินีวันระหว่ำงกรุงกบิลพัสดุ์กับเทวทหะเมื่อเช้ำวันศุกร์ ขึ้น ๑๕ค่ำ เดือน
๖ ปีจอ ก่อนพุทธศักรำช๘๐ ปีพระพุทธเจ้ำประสูติณสวนลุมพินีวันเมื่อวันเพ็ญเดือน6ตรงกับวันศุกร์ขึ้น15ค่ำ ปีจอ
ก่อนพุทธศักรำช80ปี เมื่อพระนำงสิริมหำมำยำพระมเหสีของพระเจ้ำสุทโธทนะแห่งกรุงกบิลพัสดุ์ทรงพระครรภ์แก่จวนจะประสูติ
พระนำงได้รับพระบรมรำชำนุญำตจำกพระเจ้ำสุทโธทนะให้แปรพระรำชฐำนไปประทับณกรุงเทวทหะ
ซึ่งเป็นพระนครของพระรำชบิดำของพระนำงเพื่อประสูติในตระกูลของพระนำงตำมประเพณีนิยมในสมัยนั้น
ขณะเสด็จพักผ่อนพระอิริยำบถใต้ต้นสำละณสวนลุมพินีวันปัจจุบันคือตำบลรุมมินเดแขวงเปชวำร์ ประเทศเนปำล
พระนำงก็ได้ประสูติพระโอรสณใต้ต้นสำละนั้นพระกุมำรประสูติได้ 5วันก็ได้รับกำรถวำยพระนำมว่ำ"สิทธัตถะ"เมื่อพระองค์
มีพระชนมำยุได้ 29พรรษำได้ออกบวชจนบรรลุอนุตตรสัมมำสัมโพธิญำณสำเร็จเป็นพระอรหันต์สัมมำสัมพุทธเจ้ำ
จึงถือว่ำวันนี้เป็นวันสำคัญทำงพระพุทธศำสนำ
๒. เมื่อเจ้ำชำยสิทธัตถะตรัสรู้ เป็นพระพุทธเจ้ำเมื่อพระชนมำยุ๓๕พรรษำณใต้ร่มไม้ศรีมหำโพธิ์ฝั่งแม่น้ำเนรัญชรำ

2. ๒
ตำบลอุรุเวลำเสนำนิคมในตอนเช้ำมืดวันพุธขึ้น๑๕ค่ำ เดือน ๖ ปีระกำก่อนพุทธศักรำช๔๕ปี หลังจำกออกผนวชได้ ๖ปี
ปัจจุบันสถำนที่ตรัสรู้แห่งนี้เรียกว่ำ พุทธคยำเป็นตำบลหนึ่งของเมืองคยำแห่งรัฐพิหำรของอินเดีย
วันที่พระพุทธเจ้ำตรัสรู้ อนุตตรสัมโพธิญำณณร่มพระศรีมหำโพธิบัลลังก์ริมฝั่งแม่น้ำเนรัญชรำตำบลอุรุเวลำเสนำนิคม
เมื่อวันเพ็ญเดือน6 ก่อนพุทธศักรำช45ปี
กำรตรัสอริยสัจสี่คือของจริงอันประเสริฐ4ประกำรของพระพุทธเจ้ำเป็นกำรตรัสรู้อันยอดเยี่ยมไม่มีผู้เสมอเหมือน
วันตรัสของพระพุทธเจ้ำจึงจัดเป็นวันสำคัญเพรำะเป็นวันที่ให้เกิดมีพระพุทธเจ้ำขึ้นในโลกชำวพุทธทั่วไปจึงเรียกวันวิสำขบูชำว่ำ
“วันพระพุทธเจ้ำ”อันมีประวัติว่ำพระมหำบุรุษทรงบำเพ็ญเพียรต่อไปที่ใต้ต้นพระศรีมหำโพธิ์นั้น
ทรงเริ่มบำเพ็ญสมำธิให้เกิดในพระทัยเรียกว่ำกำรเข้ำ"ฌำน"เพื่อให้บรรลุ "ญำณ"จนเวลำผ่ำนไปจนถึง
ยำมต้น: ทรงบรรลุ"ปุพเพนิวำสำนุติญำณ"คือทรงระลึกชำติในอดีตทั้งของตนเองและผู้อื่น
ยำมสอง: ทรงบรรลุ"จุตูปปำตญำณ"คือกำรรู้แจ้งกำรเกิดและดับของสรรพสัตว์ทั้งหลำย
ยำมสำม: ทรงบรรลุ"อำสวักขญำณ"คือรู้วิธีกำจัดกิเลสด้วยอริยสัจสี่(ทุกข์สมุทัยนิโรธมรรค)
ได้ตรัสรู้เป็นพระสัมมำสัมพุทธเจ้ำในคืนวันเพ็ญเดือน6ซึ่งขณะนั้นพระพุทธองค์มีพระชนมำยุได้ 35พรรษำ
๓. หลังจำกตรัสรู้แล้วได้ประกำศพระศำสนำและโปรดเวไนยสัตว์ ๔๕ปี พระชนมำยุได้ ๘๐พรรษำก็เสด็จดับขันธปรินิพพำน
เมื่อวันอังคำรขึ้น ๑๕ค่ำเดือน ๖ ปีมะเส็ง ณสำลวโนทยำนของมัลลกษัตริย์เมืองกุสินำรำแคว้นมัลละ(ปัจจุบันอยู่ในเมือง
กุสีนคระ)แคว้นอุตตรประเทศประเทศอินเดีย
วันปรินิพพำนของพระสัมมำสัมพุทธเจ้ำณร่มไม้รัง(ต้นสำละ)คู่ ในสำลวโนทยำนของมัลลกษัตริย์ใกล้เมืองกุสินำรำ
เมื่อวันเพ็ญเดือน6 ก่อนพุทธศักรำช1ปี วันที่พระพุทธเจ้ำเสด็จเข้ำสู่ปรินิพพำน(ดับสังขำรไม่กลับมำเกิดสร้ำงชำติ
สร้ำงภพอีกต่อไป)กำรปรินิพพำนของพระพุทธเจ้ำ
ก็ถือเป็นวันสำคัญของชำวพุทธทั่วโลกเพรำะชำวพุทธทั่วโลกได้สูญเสียดวงประทีปของโลก
เป็นกำรสูญเสียครั้งยิ่งใหญ่และครั้งสำคัญชำวพุทธทั่วไปมีควำมเศร้ำสลดเสียใจและอำลัยสุดจะพรรณนำ
อันมีประวัติว่ำเมื่อพระพุทธองค์ได้ตรัสรู้และแสดงธรรมมำเป็นเวลำนำนถึง45ปี ซึ่งมีพระชนมำยุได้ 80พรรษำ
ได้ประทับจำพรรษำณเวฬุคำมใกล้เมืองเวสำลีแคว้นวัชชีในระหว่ำงนั้นทรงประชวรอย่ำงหนักครั้นเมื่อถึงวันเพ็ญเดือน 6
พระพุทธองค์กับพระภิกษุสงฆ์ทั้งหลำยก็ไปรับภัตตำหำรบิณฑบำตที่บ้ำนนำยจุนทะตำมคำกรำบทูลนิมนต์
พระองค์เสวยสุกรมัททวะที่นำยจุนทะตั้งใจทำถวำยก็เกิดอำพำธลงแต่ทรงอดกลั้นมุ่งเสด็จไปยังเมืองกุสินำรำประทับณป่ำสำละ
เพื่อเสด็จดับขันธ์ปรินิพพำนในรำตรีนั้นได้มีปริพำชกผู้หนึ่งชื่อสุภัททะขอเข้ำเฝ้ ำและได้อุปสมบทเป็นพระพุทธสำวกองค์สุดท้ำย
เมื่อถึงยำมสุดท้ำยของคืนนั้นพระพุทธองค์ก็ทรงประทำนปัจฉิมโอวำทว่ำ
"ดูก่อนภิกษุทั้งหลำยอันว่ำสังขำรทั้งหลำยย่อมมีควำมเสื่อมสลำยไปเป็นธรรมดำ
ท่ำนทั้งหลำยจงยังกิจทั้งปวงอันเป็นประโยชน์ของตนและประโยชน์ของผู้อื่นให้บริบูรณ์ด้วยควำมไม่ประมำทเถิด"
หลังจำกนั้นก็เสด็จเข้ำดับขันธ์ปรินิพพำนในรำตรีเพ็ญเดือน6นั้น
วันวิสำขบูชำจึงนับว่ำเป็นวันที่มีควำมสำคัญสำหรับพุทธศำสนิกชนทุกคนเป็นวันที่มีกำรทำพิธีพุทธบูชำ
เพื่อเป็นกำรน้อมรำลึกถึงพระคุณของพระองค์ที่มีต่อปวงมนุษย์และสรรพสัตว์อันหำที่สุดมิได้
กำรประกอบพิธีในวันวิสำขบูชำจุดมุ่งหมำยในกำรประกอบพิธีในวันวิสำขบูชำเพื่อรำลึกถึงพระวิสุทธิคุณพระปัญญำคุณ
และพระมหำกรุณำธิคุณของพระสัมมำสัมพุทธเจ้ำที่มีต่อมวลมนุษย์และสรรพสัตว์
อีกทั้งเพื่อเป็นกำรรำลึกถึงเหตุกำรณ์อันน่ำอัศจรรย์ทั้ง3ประกำรที่มำบังเกิดในวันเดียวกัน
และนำหลักธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธองค์มำเป็นแนวทำงในกำรประพฤติปฏิบัติ นับว่ำเป็นเรื่องที่น่ำอัศจรรย์ยิ่ง
ที่เหตุกำรณ์ทั้ง๓เกี่ยวกับวิถีชีวิตของพระสัมมำสัมพุทธเจ้ำซึ่งมีช่วงระยะเวลำห่ำงกันนับเวลำหลำยสิบปี

3. ๓
บังเอิญเกิดขึ้นในวันเพ็ญเดือน๖ดังนั้นเมื่อถึงวันสำคัญเช่นนี้ชำวพุทธทั้งคฤหัสถ์
และบรรพชิตได้พร้อมใจกันประกอบพิธีบูชำพระพุทธองค์เป็นกำรพิเศษเพื่อน้อมรำลึกถึงพระกรุณำธิคุณพระปัญญำธิคุณ
และพระบริสุทธิคุณของพระองค์ท่ำนผู้เป็นดวงประทีปของโลก
ประวัติความเป็นมาของวันวิสาขบูชาในประเทศไทย
วันวิสำขบูชำนี้ปรำกฏตำมหลักฐำนว่ำได้มีมำตั้งแต่ครั้งกรุงสุโขทัยเป็นรำชธำนีซึ่งสันนิษฐำนว่ำคงจะได้แบบอย่ำงมำจำกลังกำ
กล่ำวคือเมื่อประมำณพ.ศ. ๔๒๐ พระเจ้ำภำติกุรำชกษัตริย์แห่งกรุงลังกำได้ประกอบพิธีวิสำขบูชำอย่ำงมโหฬำร
เพื่อถวำยเป็นพุทธบูชำกษัตริย์ลังกำในรัชกำลต่อๆมำก็ทรงดำเนินรอยตำมแม้ปัจจุบันก็ยังถือปฏิบัติอยู่
สมัยสุโขทัยนั้นประเทศไทยกับประเทศลังกำมีควำมสัมพันธ์ด้ำนพระพุทธศำสนำใกล้ชิดกันมำกเพรำะพระสงฆ์ชำวลังกำ
ได้เดินทำงเข้ำมำเผยแพร่พระพุทธศำสนำและเชื่อว่ำได้นำกำรประกอบพิธีวิสำขบูชำมำปฏิบัติในประเทศไทยด้วย
ในหนังสือนำงนพมำศได้กล่ำวบรรยำกำศกำรประกอบพิธีวิสำขบูชำสมัยสุโขทัยไว้ พอสรุปใจควำมได้ว่ำ"เมื่อถึงวันวิสำขบูชำ
พระเจ้ำแผ่นดินข้ำรำชบริพำรทั้งฝ่ ำยหน้ำและฝ่ ำยในตลอดทั้งประชำชนชำวสุโขทัยทั่วทุกหมู่บ้ำนทุกตำบล
ต่ำงช่วยกันทำควำมสะอำดประดับตกแต่งพระนครสุโขทัยเป็นกำรพิเศษด้วยดอกไม้ของหอม
จุดประทีปโคมไฟแลดูสว่ำงไสวไปทั่วพระนครเป็นกำรอุทิศบูชำพระรัตนตรัยเป็นเวลำ ๓วัน๓คืนพระมหำกษัตริย์
และบรมวงศำนุวงศ์ก็ทรงศีลและทรงบำเพ็ญพระรำชกุศลต่ำงๆครั้นตกเวลำเย็นก็เสด็จพระรำชดำเนิน
พร้อมด้วยพระบรมวงศำนุวงศ์และนำงสนองพระโอษฐ์ตลอดจนข้ำรำชกำรทั้งฝ่ ำยหน้ำและฝ่ำยในไปยังพระอำรำมหลวง
เพื่อทรงเวียนเทียนรอบพระประธำน
ส่วนชำวสุโขทัยชวนกันรักษำศีลฟังธรรมเทศนำถวำยสลำกภัตถวำยสังฆทำนถวำยอำหำรบิณฑบำตแด่พระภิกษุ
สำมเณรบริจำคทรัพย์แจกเป็นทำนแก่คนยำกจนคนกำพร้ำคนอนำถำคนแก่ คนพิกำรบำงพวกก็ชวนกันสละทรัพย์ปล่อยสัตว์ ๔
เท้ำ ๒เท้ำ และเต่ำปลำเพื่อชีวิตสัตว์ให้เป็นอิสระโดยเชื่อว่ำจะทำให้คนอำยุยืนยำวต่อไป"
ในสมัยอยุธยำสมัยธนบุรี และสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นด้วยอำนำจอิทธิพลของศำสนำพรำหมณ์ เข้ำครอบงำประชำชนคนไทย
และมีอิทธิพลสูงกว่ำอำนำจของพระพุทธศำสนำจึงไม่ปรำกฎหลักฐำนว่ำได้มีกำรประกอบพิธีบูชำในวันวิสำขบูชำ
จนมำถึงรัชสมัยพระบำทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้ำนภำลัยรัชกำลที่๒แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ (พ.ศ.๒๓๖๐) ทรงดำริกับ
สมเด็จพระสังฆรำช(มี)สำนักวัดรำชบูรณะมีพระรำชประสงค์จะให้ฟื้นฟูกำรประกอบพระรำชพิธีวันวิสำขบูชำขึ้นใหม่โดย
สมเด็จพระสังฆรำชถวำยพระพรให้ทรงทำขึ้นเป็นครั้งแรกในวันขึ้น๑๔ค่ำ ๑๕ค่ำและวันแรม๑ ค่ำ เดือน ๖ พ.ศ. ๒๓๖๐
และให้จัดทำตำมแบบอย่ำงประเพณีเดิมทุกประกำรเพื่อมีพระประสงค์ให้ประชำชนประกอบกำรบุญกำรกุศล
เป็นหนทำงเจริญอำยุและอยู่เญ็นเป็นสุขปรำศจำกทุกข์โศกโรคภัยและอุปัทวันตรำยต่ำงๆโดยทั่วหน้ำกัน
ฉะนั้นกำรประกอบพิธีในวันวิสำขบูชำในประเทศไทยจึงได้รื้อฟื้นให้มีขึ้นอีกครั้งหนึ่งในรัชสมัย
พระบำทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้ำนภำลัยรัชกำลที่๒และถือปฏิบัติมำจวบจนกระทั่งปัจจุบัน
กำรจัดงำนเฉลิมฉลองในวันวิสำขบูชำที่ยิ่งใหญ่กว่ำทุกยุคทุกสมัยคงได้แก่กำรจัดงำนเฉลิมฉลองวันวิสำขบูชำพ.ศ.๒๕๐๐
ซึ่งทำงรำชกำรเรียกว่ำงำน"ฉลอง ๒๕พุทธศตวรรษ"ตั้งแต่วันที่๑๒ถึง ๑๘พฤษภำคมรวม ๗วัน
ได้จัดงำนส่วนใหญ่ขึ้นที่ท้องสนำมหลวงส่วนสถำนที่รำชกำรและวัดอำรำมต่ำงๆประดับธงทิวและโคมไฟสว่ำงไสวไปทั่วพระ
รำชอำณำจักรประชำชนถือศีล๕หรือศีล ๘ตำมศรัทธำตลอดเวลำ๗วันมีกำรอุปสมบทพระภิกษุสงฆ์รวม๒,๕๐๐รูปประชำชน
งดกำรฆ่ำสัตว์และงดกำรดื่มสุรำตั้งแต่วันที่๑๒ถึง ๑๔พฤษภำคมรวม๓ วันมีกำรก่อสร้ำงพุทธมณฑลจัดภัตตำหำร
เลี้ยงพระภิกษุสงฆ์วันละ๒,๕๐๐รูปตั้งโรงทำนเลี้ยงอำหำรแก่ประชำชนวันละ๒๐๐,๐๐๐คนเป็นเวลำ๓วันออกกฎหมำย
สงวนสัตว์ป่ำในบริเวณนั้นรวมถึงกำรฆ่ำสัตว์และจับสัตว์ในบริเวณวัดและหน้ำวัดด้วยและได้มีกำรปฏิบัติธรรมอันยิ่งใหญ่
อย่ำงพร้อมเพรียงกันเป็นกรณีพิเศษในวันวิสำขบูชำปีนั้นด้วย

4. ๔
ห ลั ก ธ ร ร ม สา คั ญ ที่ ค ว ร นา ม า ป ฏิ บั ติ
๑.ค ว ำม ก ตั ญ ญูคือควำมรู้อุปกำรคุณที่มีผู้ทำไว่ก่อนเป็นคุณธรรมคู่กับควำมกตเวทีคือ
กำรตอบแทนอุปกำรคุณที่ผู้อื่นทำไว้นั้น
• บิดำมำรดำมีอุปกำรคุณแก่ลูกในฐำนะผู้ให้กำเนิดและเลี้ยงดูจนเติบโตให้กำรศึกษำอบรมสั่งสอนให้เว้นจำกควำมชั่ว
มั่นคงในกำรทำควำมดีเมื่อถึงครำวมีคู่ครองได้จัดหำคู่ครองที่เหมำะสมให้ และมอบทรัพย์สมบัติให้ไว้เป็นมรดก
• ลูกเมื่อรู้อุปกำระคุณที่บิดำมำรดำทำไว้ ย่อมตอบแทนด้วยกำรประพฤติตัวดีสร้ำงชื่อเสียงให้ แก่วงศ์ตระกูลเลี้ยงดูท่ำน
และช่วยทำงำนของท่ำนและเมื่อท่ำนล่วงลับไปแล้วก็ทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ท่ำน
• ครูอำจำรย์มีอุปกำรคุณแก่ศิษย์ในฐำนะเป็นผู้ประสำทควำมรู้ให้ ฝึกฝนแนะนำให้เป็นคนดี
สอนศิลปวิทยำให้อย่ำงไม่ปิดบังยกย่องให้ปรำกฎแก่คนอื่นและช่วยคุ้มครองให้ศิษย์ทั้งหลำย
• ศิษย์เมื่อรู้อุปกำรคุณที่ครูอำจำรย์ทำไว้ ย่อมตอบแทนด้วยกำรตั้งใจเรียนให้เกียรติและให้ควำมเคำรไม่ล่วงละเมิดโอวำทของครู
• ควำมกตัญญูและควำมกตเวทีนี้ถือว่ำเป็นเครื่องหมำยของคนดีส่งผลให้ครอบครัวและสังคมมีควำมสุขได้เพรำะ
บิดำมำรดำจะรู้จักหน้ำที่ของตนเองด้วยกำรทำอุปกำรคุณให้ก่อนและลูกก็จะรู้จักหน้ำที่ของตนเองด้วยกำรทำดีตอบแทน
• นอกจำกบิดำกับลูกและครูอำจำรย์กับศิษย์แล้วคุณธรรมข้อนี้ก็สำมำรถนำไปใช้ได้แม้ระหว่ำงนำยจ้ำงกับลูกจ้ำง
อันจะส่งผลให้สังคมอยู่ร่วมกันได้อย่ำงสงบสุข
• ในทำงพระพุทธศำสนำพระพุทธเจ้ำทรงเป็นบุพกำรรีในฐำนะที่ทรงสถำปนำพระพุทธศำสนำ
และทรงสอนทำงพ้นทุกข์ให้แก่เวไนยสัตว์
• พุทธศำสนิกชนรู้พระคุณอันนี้จึงตอบแทนด้วยอำมิสบูชำและปฎิบัติบูชำกล่ำวคือกำรจัดกิจกรรมในวันวิสำขบูชำ
เป็นส่วนหนึ่งที่ชำวพุทธแสดงออกซึ่งควำมกตัญญูกตเวทีต่อพระองค์ด้วยกำรทำนุบำรุงส่งเสริมพระพุทธศำสนำ
และประพฤติปฎิบัติธรรมเพื่อดำรงอำยุพระพุทธศำสนำสืบไป
๒. อ ริ ย สั จ๔
อริยสัจ๔คือ ควำมจริงอันประเสริฐหมำยถึงควำมจริงของชีวิตที่ไม่ผันแปรเกิดมีได้แก่ทุกคนมี ๔ ประกำร
คือธรรมะที่พระพุทธองค์ทรงตรัสรู้ อริยสัจ4คือควำมจริงอันประเสริฐควำมจริงของพระอริยะ
ควำมจริงที่ทำให้ผู้เข้ำถึงกลำยเป็นพระอริยะเป็นผู้ประเสริฐได้ อริยสัจ4ประกอบด้วย
1. ทุกข์ (ธรรมที่ควรรู้ )หมำยถึงควำมรู้สึกไม่สบำยกำยไม่สบำยใจควำมเศร้ำโศกเสียใจ
เป็นสภำพบีบคั้นจิตใจและร่ำงกำยให้ทนได้ยำกเมื่อทุกข์เกิดขึ้นบุคคลจะไม่สำมำรถละหรือคลำยทุกข์ได้
ทุกข์จึงเป็นสภำวะที่จะต้องกำหนดรู้เพียงอย่ำงเดียวว่ำ
นี้คือควำมทุกข์หรือปัญหำและต้องยอมรับควำมเป็นจริงว่ำเป็นธรรมดำของสัตว์โลกต้องปล่อยวำงจึงจะทำให้ทุกข์บำงเบำลงได้ทุกข์
ได้แก่ปัญหำของชีวิตพระพุทธเจ้ำทรงแสดงไว้ ก็เพื่อให้ทรำบว่ำมนุษย์ทุกคนมีทุกข์เหมือนกันทั้งทุกข์ขั้นพื้นฐำน
และทุกข์เกี่ยวกับกำรดำเนินชีวิตประจำวันทุกข์ขั้นพื้นฐำนคือทุกข์ที่เกิดจำกกำรเกิดกำรแก่และกำรตำย
ส่วนทุกข์ที่เกี่ยวกับกำรดำเนินชีวิตประจำวันคือทุกข์ที่เกิดจำกกำรพลัดพรำกจำกสิ่งที่รัก
ทุกข์ที่เกิดจำกกำรประสบกันสิ่งที่ไม่เป็นที่รักทุกข์ที่เกิดจำกไม่ได้ตั้งใจปรำรถนำรวมทั้งทุกข์ที่เกี่ยวกับกำรดำเนินชีวิตด้ำนต่ำงๆ
อำทิควำมยำกจน
2. สมุทัย(ธรรมที่ควรละ)หมำยถึงต้นเหตุที่ให้เกิดทุกข์หรือปัญหำซึ่งได้แก่ ควำมต้องกำรหรือที่เรียกว่ำตัณหำมี3 ประกำยคือ
กำมตัณหำคือควำมปรำรถนำในกำมไม่หยุดหย่อนภวตัณหำคือควำมอยำกมีอยำกเป็นไม่เพียงพอและวิภวตัณหำ
คือควำมไม่อยำกมีไม่อยำกเป็นจนทุกข์สมุทัยคือเหตุแห่งปัญหำพระพุทธเจ้ำทรงแสดงไว้ก็เพื่อให้ทรำบว่ำ
ทุกข์ทั้งหมดซึ่งเป็นปัญหำของชีวิตล้วนมีเหตุให้เกิดเหตุนั้นคือตัญหำอันได้แก่ควำมอยำกได้ต่ำงๆซึ่งประกอบไปด้วยควำมยึดมั่น
3. นิโรธ(ธรรมที่ควรบรรลุ)หมำยถึงสภำวะที่ทุกข์หมดสิ้นไปสภำพที่ปรำศจำกทุกข์มีแต่ควำมสงบร่มเย็น
สภำวะที่จัดเป็นนิโรธนี้ถือเป็นที่สูงสุดในกำรปฏิบัติธรรมของชำวพุทธเป็นยอดปรำรถนำของคนทั่วไปคือควำมดับทุกข์นิโรธคือ

5. ๕
กำรแก้ปัญหำได้ พระพุทธเจ้ำทรงแสดงไว้ก็เพื่อให้ทรำบว่ำทุกข์คือปัญหำของชีวิตทั้งหมดที่สำมำรถแก้ไข
ได้นั้นต้องแก้ไขตำมทำงหรือวิธีแก้ ๘ประกำร(ดูมัชฌิมำปฎิปทำ )
4. มรรค( ธรรมที่ควรเจริญ)หมำยถึงข้อปฏิบัติที่เป็นเหตุให้ถึงควำมดับทุกข์ได้แก่ มรรคมีองค์ 8 ประกำรมีสัมมำทิฐิ
คือควำมเห็นชอบเป็นต้นโดยมรรคทั้ง8 ประกำรนี้บุคคลจะต้องปฏิบัติให้เกิดมีขึ้นในตนครบทั้ง8
ประกำรจึงสำมำรถถึงควำมดับทุกข์ได้ มรรคกำรปฏิบัติเพื่อจำกัดทุกข์เพื่อหลุดพ้นจำกทุกข์กำรปฏิบัติเพื่อแก้ปัญหำ
เพื่อบรรลุเป้ ำหมำยกำรแก้ปัญหำที่ต้องกำร
คุณค่ำของอริยสัจ4
อริยสัจ4 ไม่เพียงแต่เป็นหลักควำมจริงอันประเสริฐเป็นหลักแห่งเหตุและผล
แต่ยังถือว่ำเป็นหลักกำรสำคัญในกำรแก้ปัญหำชีวิตอีกด้วยทั้ง 4ข้อนี้ถือเป็นสัจธรรมเรียกว่ำอริยสัจ
เพรำะเป็นสิ่งที่พระอริยเจ้ำทรงค้นพบเป็นสัจธรรมชั้นสูงประเสริฐกว่ำสัจธรรมสำมัญทั่วไป
๓. ค ว ำ มไ ม่ ป ร ะ มำ ท
ควำมไม่ประมำทคือกำรมีสติเสมอทั้งขณะทำขณะพูดและขณะคิดสติคือกำรระลึกได้ ในภำคปฎิบัติเพื่อนำ
มำใช้ในชีวิตประจำวันหมำยถึงกำรระลึกรู้ทันกำรเคลื่อนไหวของอริยำบท๔คือ เดินยืนนั่ง นอน
กำรฝึกให้เกิดสติทำได้โดยตั้งสติกำหนดกำรเคลื่อนไหวของอริยำบทกล่ำวคือระลึกทันทั้งในขณะยืนเดินนั่ง และนอนรวมทั้ง
ระลึกรู้ทันในขณะพูดคิดและขณะทำงำนต่ำงๆเมื่อทำได้อย่ำงนี้ก็ชื่อว่ำมีควำมไม่ประมำท
กำรทำงำนต่ำงๆสำเร็จได้ก็ด้วยควำมไม่ประมำทกล่ำวคือผู้ทำย่อมต้องมีสติระลึกรู้อยู่ว่ำตนเองเป็นใครมีหน้ำที่อะไร
และกำลังทำอย่ำงไรหำกมีสติระลึกรู้ได้อย่ำงนั้นก็ย่อมไม่ผิดพลำด
กิ จ ก ร ร ม ข อ ง วั น วิ ส า ข บู ช า
ทำงรำชกำรประกำศชักชวนให้ประชำชนและหน่วยงำนต่ำงๆทั้งเอกชนและรำชกำรประดับตกแต่งอำคำรสถำนที่ด้วยธงชำติ
ธงเสมำธรรมจักรจุดประทีบโคมไฟแต่โดยทำงปฎิบัติแล้วใช้หลอดไฟประดับหลำกสีในวันขึ้น ๑๔-๑๕ค่ำ เดือน ๖
พระบำมสมเด็จพระเจ้ำอยู่หัวและพระบรมวงศำนุวงศ์เสด็จประกอบพระรำชกุศลที่วัดพระศรีรัตนศำสดำรำมทรงบำตร
ในตอนเช้ำ ในตอนเย็นทรงนำเวียนเทียนรอบพระอุโบสถและสดับพระธรรมเทศนำในพระอุโบสถพร้อมทั้งถวำยไทยธรรม
• จัดงำนส่งเสริมพระพุทธศำสนำที่บริเวณท้องสนำมหลวงเป็นประจำทุกปี
แต่ละปีมีกิจกรรมทำงพระพุทธศำสนำหลำกหลำยหน่วยงำนทั้งทำงรำชกำรและเอกชนทั้งฝ่ ำยบรรพชิตและคฤหัสถ์
ร่วมกันจัดงำนอันยิ่งใหญ่สร้ำงควำมศรัทธำให้แก่พุทธศำสนิกชนบำเพ็ญกุศลมีกำรทำบุญตักบำตรให้ทำนรักษำศีลฟังธรรม
สนทนำธรรมเวียนเทียนเจริญภำวนำเป็นที่ประทับใจยิ่งนัก
-ทำบุญตักบำตรบริเวณพุทธมณฑล- - เวียนเทียนบริเวณพุทธมณฑล-
• สถำนที่จัดกิจกรรมในวันวิสำขบูชำที่ยิ่งใหญ่อีกแห่งหนึ่งก็คือณบริเวณพุทธมณฑลซึ่งมีหน่วยงำนกรมกำรศำสนำ
กระทรวงศึกษำธกำรร่วมกับประชำชนทั่วไปได้จัดกิจกรรมปฎิบัติธรรมทั้งฝ่ำยพระสงฆ์และฆรำวำส

6. ๖
มีจำนวนหลำยหมื่นได้ร่วมทำบุญตักบำตรให้ทำนรักษำศีลฟังธรรมสนทนำธรรม
และเจริญภำวนำแผ่เมตตำถวำยเป๋ นพระรำชกุศลแด่พระบำทสมเด็จพระเจ้ำอยู่หัวองค์ปัจจุบัน
เนื่องในวโรกำสที่พระองค์ทรงมีพระชนมำยุครบ๗๒พรรษำและในวันวิสำขบูชำณบริเวณพุทธมณฑลนี้เอง
สมเด็จพระเทพรัตนรำชสุดำฯสยำมบรมรำชกุมำรี เสด็จเป็นองค์ประธำนทรงเวียนเทียนทุกปีด้วย
• พระสงฆ์ผู้จัดรำยกำรธรรมทำงสถำนีวิทยุเกือบทุกรำยกำรทั่วประเทศเมื่อถึงสำคัญคือวันวิสำขบูชำเช่นนี้ก็มี
กำรประชำสัมพันธ์เชิญชวนพุทธศำสนิกชนบำเพ็ญกุศลเป็นกรณีพิเศษคือบรรพชำอุปสมบทนำคหมู่และบวชเนกขัมมะ
เพื่อปฎิบัติธรรมถวำยเป็นพุทธบูชะธรรมบูชำเป็นกำรช่วยสนับสนุนส่งเสริม
สร้ำงควำมสงบสุขให้แก่บุคคลและสร้ำงควำมสำมัคคีธรรมให้แก่สังคมตลอดถึงประเทศชำติอีกด้วย
สรุปแล้ววันวิสำขบูชำปีนี้คงจะได้รับควำมร่วมมือจำกหน่วยงำนทำงรำชกำรและเอกชนตลอดทั้งผู้จัดรำยกำรธรรมะ
ทำงสถำนีวิทยุทั่วประเทศช่วยกันประชำสัมพันธ์เชิญชวนสำธุชนผู้ศรัทธำจัดกิจกรรมปฎิบัติธรรม
บำเพ็ญมหำกุศลอันยิ่งใหญ่เป็นกรณีพิเศษเหมือนที่เคยปฎิบัติมำทุกๆปี
วันวิสำขบูชำเป็นวันสำคัญสำกลของสหประชำชำติคือ
"วันสำคัญของโลก"( VesakDay)
ภูมิหลัง
๑.ในกำรประชุม InternationalBuddhistConferenceณ กรุงโคลัมโบระหว่ำงวันที่๙- ๑๔พฤศจิกำยน๒๕๔๑
ซึ่งมีผู้แทนจำกประเทศที่นับถือศำสนำพุทธจำนวนมำกเข้ำร่วมอำทิบังคลำเทศจีน ลำวเกำหลีใต้ เวียดนำมภูฐำนอินโดนีเซีย
เนปำล กัมพูชำอินเดีย ปำกีสถำนและไทยได้ตกลงกันที่จะเสนอให้สมัชชำสหประชำชำติรับรองข้อมติประกำศวัน
วิสำขบูชำให้เป็นวันหยุดของสหประชำชำติ
๒. ในกำรเยือนของประเทศต่ำงๆในอินโดจีนของรัฐมนตรีว่ำกำรกระทรวงกำรต่ำงประเทศศรีลังกำในปี ๒๕๔๒
ก็ได้มีกำรหยิบยกเรื่องนี้ขึ้นหำรือและได้รับกำรสนับสนุนจำกประเทศต่ำงๆได้ด้วยดี
๓. คณะทูตถำวรศรีลังกำประจำสหประชำชำติณนครนิวยอร์กได้จัดเตรียมร่ำงข้อมติและได้ขอเสียงสนับสนุนจำกประเทศต่ำงๆ
เพื่อให้มีกำรรับรองข้อมติเรื่องกำรประกำศให้วันวิสำขบูชำเป็นวันหยุดของสหประชำชำติในที่ประชุมสมัชชำสหประชำชำติ
สมัยสำมัญครั้งที่๕๔
๔. โดยที่สหประชำชำติประกำศวันหยุดเป็นจำนวนมำกอยู่แล้วและจะเป็นปัญหำในเรื่องงบประมำณและกำรบริหำรแก่
สหประชำชำติหำกประกำศให้วันวิสำขบูชำเป็นวันหยุดศรีลังกำจึงได้ตัดสินใจที่จะเสนอร่ำงข้อมติ
ขอให้วันวิสำขบูชำเป็นวันสำคัญสำกลที่สหประชำชำติทั้งที่สำนักงำนใหญ่ และสำนักงำนต่ำงๆแทนกำรเสนอให้เป็นวันหยุดซึ่ง
ออท. ผู้แทนถำวรประเทศต่ำงๆรวม๑๖ ประเทศได้แก่ ศรีลังกำบังคลำเทศภูฐำนกัมพูชำลำวมัลดีฟส์มองโกเลียพม่ำ เนปำล
ปำกีสถำนฟิลิปปินส์เกำหลีใต้ สเปนอินเดีย ไทยและยูเครนได้ร่วมลงนำมในหนังสือถึงประธำนสมัชชำฯ
เพื่อให้นำเรื่องวันวิสำขบูชำเข้ำเป็นระเบียบวำระกำรประชุมของสมัชชำฯ
๕. ต่อมำเมื่อ๒๔ พฤศจิกำยน๒๕๔๒GeneralCommitteeของสมัชชำฯได้พิจำรณำเรื่องดังกล่ำวโดยออท.ผู้แทน
ถำวรศรีลังกำได้กล่ำวถ้อยแถลงสนับสนุนหนังสือร้องขอให้ที่ประชุมบรรจุระเบียบวำระดังกล่ำว
เข้ำสู่กำรพิจำรณำของที่ประชุมสมัชชำเต็มคณะออท.ผู้แทนถำวรไทยอินเดียสเปนบังคลำเทศปำกีสถำนไซปรัสลำวและภูฐำน
ได้กล่ำวถ้อยแถลงสนับสนุนซึ่งที่ประชุมGeneralCommitteeได้มีมติให้บรรจุเรื่องนี้เข้ำสู่กำรพิจำรณำของสมัชชำเต็มคณะ

7. ๗
ปัจจุบัน
๑.เมื่อ ๑๕ธันวำคม๒๕๔๒ ที่ประชุมสมัชชำสหประชำชำติสมัยสำมัญครั้งที่๕๔ได้พิจำรณำระเบียบวำระที่๑๗๔International
recognitionofthe DayofVisak โดยกำรเสนอของศรีลังกำ
๒. ในกำรพิจำรณำประธำนสมัชชำฯได้เชิญผู้แทนศรีลังกำขึ้นกล่ำวนำเสนอร่ำงข้อมติและเชิญผู้แทนไทยสิงคโปร์ บังคลำเทศ
ภูฐำนสเปนพม่ำ เนปำล ปำกีสถำนอินเดียขึ้นกล่ำวถ้อยแถลงสรุปควำมว่ำวันวิสำขบูชำเป็นวันสำคัญของพุทธศำสนิกชนทั่วโลก
เพรำะเป็นวันที่พระพุทธเจ้ำประสูติทรงตรัสรู้ เสด็จดับขันธปรินิพพำน
พระพุทธเจ้ำทรงสั่งสอนให้มวลมนุษย์มีเมตตำธรรมและขันติธรรมต่อเพื่อนมนุษย์ด้วยกันเพื่อให้เกิดสันติสุขในสังคม
อันเป็นแนวทำงของ สหประชำชำติจึงขอให้ที่ประชุมรับรองข้อมตินี้
ซึ่งเท่ำกับเป็นกำรรับรองควำมสำคัญของพุทธศำสนำในองค์กำรสหประชำชำติ
โดยถือว่ำวันดังกล่ำวเป็นที่สำนักงำนใหญ่องค์กำรสหประชำชำติและที่ทำกำรสมัชชำจะจัดให้มีกำรระลึกถึง(observance)
ตำมควำมเหมำะสม
๓. ที่ประชุมฯ ได้รับรองร่ำงข้อมติโดยฉันทำมติ
ถ้อยแถลงของเอกอัครรำชทูตผู้แทนถำวรฯศรีลังกำประจำสหประชำชำติณนครนิวยอร์ก
ถ้อยแถลงของนำยวรวีร์ วีรสัมพันธ์อุปทูตคณะผู้แทนถำวรไทยประจำสหประชำชำติณนครนิวยอร์ก
เหตุผลที่องค์กำรสหประชำชำติหนดให้ วันวิสำขบูชำเป็นวันสำคัญของโลก
เนื่องจำกคณะกรรมมำธิกำรองค์กำรสหประชำชำติได้ร่วมพิจำรณำและมีมติเห็นพ้องต้องกันประกำศให้วันวิสำขบูชำ
ถือเป็นวันสำคัญวันหนึ่งของโลกทั้งนี้
ด้วยสำนึกในพระมหำกรุณำธิคุณขององค์สมเด็จพระสัมมำสัมพุทธเจ้ำว่ำทรงเป็นมหำบุรุษผู้ให้ควำมเมตตำต่อหมู่มวล
มนุษย์ทั้งหลำยในโลกจะเห็นได้จำกกำรยกเลิกแบ่งชนชั้นวรรณะซึ่งเท่ำกับเป็นกำรเลิกทำสโดยไม่มีกำรเสียเลือดเสียเนื้อ
นอกจำกนี้พระองค์ยังทรงเป็นนักอนุรักษ์สัตว์ป่ำอีกด้วยกล่ำวคือทรงสอนให้ไม่ฆ่ำสัตว์ให้รู้จักช่วยเหลือสัตว์เหตุผลสำคัญ
อีกประกำรหนึ่งคือพระองค์ทรงเปิดโอกำสให้ทุกศำสนำสำมำรถเข้ำมำศึกษำพุทธศำสนำเพื่อพิสูจน์หำข้อเท็จจริงได้ โดย
ไม่จำเป็นต้องเปลี่ยนมำนับถือศำสนำพุทธและทรงสั่งสอนทุกคนโดยใช้ปัญญำธิคุณสอนโดยไม่คิดค่ำตอบแทน
ประสูติ ตรัสรู้ ปรินิพาน

8. ๘
วันอำสำฬหบูชำ
วันอาสาฬหบูชาวันอาสาฬหบูชาตรงกับวันเพ็ญเดือน๘ ก่อนปุริมพรรษำ(ปุริมพรรษำเริ่มตั้งแต่วันแรม๑ค่ำเดือน ๘
ในปีที่ไม่มีอธิกมำสเป็นต้นไปถึงวันขึ้น๑๕ค่ำ เดือน ๑๑)๑ วันเป็นวันคล้ำยวันที่พระพุทธเจ้ำทรงแสดงปฐมเทศนำคือ
เทศน์กัณฑ์แรกชื่อว่ำธัมมจักกัปปวัตตนสูตรโปรดพระปัญจวัคคีย์ที่ป่ำอิสิปตนมฤคทำยวัน แขวงเมืองพำรำณสี
ในปีแรกที่ทรงตรัสรู้และเพรำะผลของพระธรรมเทศนำกัณฑ์นี้เป็นเหตุให้ท่ำนพระโกณฑัญญะในจำนวนพระปัญจวัคคีย์ทั้ง ๕
ได้ธรรมจักษุ (โสดำปัตติมรรคหรือโสดำปัตติมรรคญำณคือญำณที่ทำให้สำเร็จเป็นโสดำบัน)ดวงตำเห็นธรรมคือปัญญำ
รู้เห็นควำมจริงว่ำสิ่งใดก็ตำมมีควำมเกิดขึ้นเป็นธรรมดำสิ่งนั้นทั้งปวงล้วนมีควำมดับไปเป็นธรรมดำ
แล้วขอบรรพชำอุปสมบทต่อพระองค์เป็นพระอริยสงฆ์องค์แรกของพระพุทธศำสนำและทำให้พระรัตนตรัยครบองค์ ๓คือ พระพุทธ
พระธรรมพระสงฆ์

9. ๙
ในเมื่อวันนี้ของทุก ๆปี เวียนมำถึงพุทธศำสนิกชนจึงนิยมทำกำรบูชำเป็นพิเศษและพุทธศำสนิกชนในที่บำงแห่ง
ยังตั้งชื่อวันอำสำฬหบูชำนี้ว่ำ"วันพระสงฆ์"ก็มีอำสำฬหะคือเดือน ๘ อำสำฬหบูชำคือกำรบูชำพระในวันเพ็ญเดือน๘ควำมสำคัญ
ของวันเพ็ญเดือน๘นี้มีอยู่อย่ำงไรจะได้นำพุทธประวัติตอนหนึ่งมำเล่ำต่อไปนี้นับแต่วันที่สมเด็จพระพุทธองค์ได้ตรัสรู้ คือ
ในวันเพ็ญเดือน๖ พระองค์ประทับเสวยวิมุตติสุขในบริเวณโพธิมัณฑ์นั้นตลอด ๗สัปดำห์คือ
-สัปดำห์ที่ ๑ คงประทับอยู่ที่ควงไม้อสัตถะอันเป็นไม้มหำโพธิ์เพรำะเป็นที่ตรัสรู้ ทรงใช้
เวลำพิจรณำปฏิจจสมุปปำทธรรมทบทวนอยู่ตลอด๗วัน
-สัปดำห์ที่ ๒ เสด็จไปทำงทิศอีสำนของต้นโพธิ์ประทับยืนกลำงแจ้งเพ่งดูไม้มหำโพธิ์โดย
ไม่กระพริบพระเนตรอยู่ในที่แห่งเดียวจนตลอด๗วันที่ที่ประทับยืนนั้นปรำกฎเรียกในภำยหลังว่ำ"อนิสิมสสเจดีย์"
-สัปดำห์ที่ ๓ เสด็จไปประทับอยู่ในที่กึ่งกลำงระหว่ำงอนิมิสสเจดีย์กับต้นมหำโพธิ์แล้วทรงจงกรมอยู่ณที่ตรงนั้นตลอด๗วัน
ซึ่งต่อมำเรียกที่ตรงนั้นว่ำ"จงกรมเจดีย์"
-สัปดำห์ที่ ๔ เสด็จไปทำงทิศพำยัพของต้นมหำโพธิ์ประทับนั่งขัดบัลลังก์พิจำรณำพระอภิธรรมอยู่ตลอด๗วัน
ที่ประทับขัดสมำธิเพชรต่อมำเรียกว่ำ"รัตนฆรเจดีย์"
-สัปดำห์ที่ ๕ เสด็จไปทำงทิศบูรพำของต้นมหำโพธิ์ประทับที่ควงไม้ไทรชื่ออชำปำลนิโครธอยู่ตลอด ๗วันในระหว่ำงนั้น
ทรงแก้ปัญหำของพรำหมณ์ผู้หนึ่งซึ่งทูลถำมในเรื่องควำมเป็นพรำหมณ์
-สัปดำห์ที่ ๖ เสด็จไปทำงทิศอำคเนย์ของต้นมหำโพธิ์ประทับที่ควงไม้จิกเสวยวิมุตติสุขอยู่ตลอด๗วันฝนตกพรำตลอดเวลำ
พญำนำคมำวงขดล้อมพระองค์และแผ่พังพำนบังฝนให้พระองค์ทรงเปล่งพระอุทำนสรรเสริญควำมสงัด
และควำมไม่เบียดเบียนกันว่ำเป็นสุบในโลก
-สัปดำห์ที่ ๗ เสด็จย้ำยสถำนที่ไปทำงทิศใต้ของต้นมหำโพธิ์ประทับที่ควงไม้เกดเสวยวิมุตติสุขตลอด๗วัน มีพำณิช๒คน ชื่อ
ตปุสสะกับ ภัลลิกะเดินทำงจำกอุกกลชนบทมำถึงที่นั้นได้เห็นพระพุทธองค์ประทับอยู่จึงนำข้ำวสัตตุผงข้ำวสัตตุก้อน
ซึ่งเป็นเสบียงกรังของตนเข้ำไปถวำยพระองค์ทรงรับเสวยเสร็จแล้วสองพำณิชก็ประกำศตนเป็นอุบำสก
นับเป็นอุบำสกคู่แรกในประวัติกำลทรงพิจำรณำสัตว์โลกเมื่อล่วงสัปดำห์ที่๗แล้ว
พระองค์เสด็จกลับมำประทับที่ควงไม้ไทรชื่ออชำปำลนิโครธอีกทรงคำนึงว่ำธรรมที่พระองค์ตรัสรู้นี้ลึกซึ้งมำกยำกที่สัตว์อื่นจะรู้ตำม
จีงท้อพระทัยที่สอนสัตว์แต่อำศัยพระกรุณำเป็นที่ตั้งทรงเล็งเห็นว่ำโลกนี้ผู้ที่พอจะรู้ตำมได้ก็คงมีตอนนี้แสดงถึงบุคคล๔เหล่ำ
เปรียบกับดอกบัว ๔ ประเภทคือ
๑. อุคฆติตัญญูได้แก่ ผู้ที่มีอุปนิสัยสำมำรถรู้ธรรมวิเศษได้ทันทีทันใดในขณะที่มีผู้สอนสั่งสอนเปรียบเทียบ
เหมือนดอกบัวที่โผล่ขึ้นพ้นน้ำแล้วพร้อมที่จะบำนในเมื่อได้รับแสงพระอำทิตย์ในวันนั้น
๒. วิปัจจิตัญญูได้แก่ ผู้ที่สำมำรถจะรู้ธรรมวิเศษได้
ต่อเมื่อท่ำนขยำยควำมย่อให้พิสดำรออกไปเปรียบเหมือนดอกบัวที่ตั้งอยู่เสมอระดับน้ำจักบำนในวันรุ่งขี้น
๓. เนยยะ ได้แก่ ผู้ที่พำกเพียรพยำยำมฟังคิดถำมท่องอยู่เสมอไม่ทอดทิ้ง จึงได้รู้ธรรมวิเศษ
เปรียบเหมือนดอกบัวที่ยังไม่โผล่ขึ้นจำกน้ำได้รับกำรหล่อเลี้ยงจำกน้ำแต่จะโผล่แล้วบำนขี้นในวันต่อๆไป
๔. ปทปรมะ ได้แก่ ผู้ที่แม้ฟัง คิด ถำมท่อง แล้วก็ไม่สำมำรถรู้ธรรมวิเศษได้ เปรียบเหมือนดอกบัวที่อยู่ใต้น้ำติดกับเปือกตม

10. ๑๐
รังแต่จะเป็นภักษำหำรแห่งปลำและเต่ำ เมื่อเล็งเห็นเหตุนี้จึงตกลงพระทัยจะสอนทรงนึกถึงผู้ที่ควรโปรดก่อนคืออำฬำรดำบสกับ
อุทกดำบสท่ำนเหล่ำนี้ก็หำบุญไม่เสียแล้วจะมีอยู่ก็แต่ปัญจวัคคีย์จีงทรงตัดสินพระทัยว่ำควรโปรดปัญจวัคคีย์ก่อน
แล้วก็เสด็จออกเดินไปจำกควงไม้ไทรนั้นมุ่งพระพักตร์เสด็จไปยังป่ ำอิสิปตนมฤคทำยวันแขวงเมืองพำรำณสี
กำรที่เสด็จเดินทำงจำกตำบลพระศรีมหำโพธิ์จนกระทั่งถึงกรุงพำรำณสีเช่นนี้แสดงให้เห็น
เพระวิริยอุตสำหะอันแรงกล้ำเป็นกำรตั้งพระทัยแน่วแน่ที่จะประทำนปฐมเทศนำแก่ปัญจวัคคีย์เป็นพวกแรกอย่ำงแทัจริง
หนทำงระหว่ำงตำบลพระศรีมหำโพธิ์ถึงพำรำณสีนั้นในปัจจุบันถ้ำไปทำงรถไฟก็เป็นเวลำ ๗-๘ชั่วโมง
กำรเสด็จดำเนินด้วยพระบำทเปล่ำอำจใช้เวลำตั้งหลำยวันแต่ปรำกฏว่ำพอตอนเย็นขึ้น ๑๕ค่ำเดือนอำสำฬหะนั้นเอง
พระพุทธองค์ก็เสด็จถึงป่ำอิสิปตนมฤคทำยวันแขวงเมืองพำรำณสีอันเป็นที่อยู่แห่งปัจจวัคคีย์พอเสด็จ
เข้ำรำวป่ำพวกปัญจจวัคคีย์นั้นได้เห็นจึงนัดหมำยกันว่ำจะไม่ไหว้ ไม่ลุกรับและไม่รับบำตรจีวรจะตั้งไว้ให้เพียงอำสนะเท่ำนั้น
เพรำะเข้ำใจว่ำพระองค์กลำยเป็นคนมีควำมมักมำกหมดควำมเพียรเสียแล้วพอพระองค์เสด็จถึงต่ำงก็พูดกับพระองค์โดยไม่เคำรพ
พระองค์ตรัสห้ำมและทรงบอกว่ำพระองค์ตรัสรู้แล้วจะแสดงธรรมสั่งสอนให้ ฟังพรำหมณ์ทั้ง ๕
ก็พำกันคัดค้ำนลำเลิกด้วยถ้อยคำต่ำงๆที่สุดพระองค์จึงทรงแจงเตือนให้รำลึกว่ำพระองค์เคยกล่ำวเช่นนี้มำในหนหลังบ้ำงหรือ ?
พรำหมณ์ทั้ง๕ระลึกได้ ต่ำงก็สงบตั้งใจฟังธรรมทันทีค่ำวันนั้นพระองค์ประทับแรมอยู่กับพรำหมณ์ทั้ง๕
รุ่งขี้นวันเพ็ญแห่งเดือนอำสำฬหะพระองค์ทรงเริ่มแสดงธัมมะ-จักกัปปวัตตนสูตรนับเป็นเทศนำกัณฑ์แรกโปรดปัญจวัคคีย์นั้น
โดยใจควำมคือทรงยกที่สุด๒ฝ่ ำยได้แก่ กำรประกอบตนให้ลำบำกด้วยกำรทรมำนกำย
และกำรไม่ประกอบตนให้เพลิดเพลินในกำมสุขทั้ง๒นี้นับว่ำ เป็นของเลวทรำมไม่ควรเสพเฉพำะทำงสำยกลำงเท่ำนั้น
เป็นข้อปฏิบัติที่สมควร แล้วทรงแสดงทำงสำยกลำงคืออริยมรรค ๘ประกำรได้แก่
๑.สัมมำทิฏฐิ เห็นชอบ
๒. สัมมำสังกัปปะดำริชอบ
๓. สัมมำวำจำเจรจำชอบ
๔. สัมมำกัมมัตนะทำกำรงำนชอบ
๕. สัมมอำชีวะเลี้ยงชีพชอบ
๖.สัมมำวำยำมะเพียรชอบ
๗. สัมมำสติระลึกชอบ
๘. สัมมำสมำธิตั้งใจชอบ
สรุปด้วยอริยสัจ ๔ ได้แก่
๑. ทุกข์ควำมไม่สบำยกำยไม่สบำยใจ ( ธรรมที่ควรรู้ ) หมายถึง ความรู้สึกไม่สบายกาย
ไม่สบายใจความเศร้าโศกเสียใจ เป็นสภาพบีบคั้นจิตใจและร่างกายให้ทนได้ยากเมื่อทุกข์เกิดขึ้น
บุคคลจะไม่สามารถละหรือคลายทุกข์ได้ ทุกข์จึงเป็นสภาวะที่จะต้องกาหนดรู้เพียงอย่างเดียวว่า
นี้คือความทุกข์หรือปัญหาและต้องยอมรับความเป็นจริงว่าเป็นธรรมดาของสัตว์โลกต้องปล่อยวางจึง
จะทาให้ทุกข์บางเบาลงได้
๒. สมุทัยเหตุให้เกิดทุกข์ (ธรรมที่ควรละ ) หมายถึง ต้นเหตุที่ให้เกิดทุกข์หรือปัญหาซึ่งได้แก่
ความต้องการหรือที่เรียกว่าตัณหา มี 3 ประกายคือ กามตัณหา
คือความปรารถนาในกามไม่หยุดหย่อน ภวตัณหา คือความอยากมีอยากเป็นไม่เพียงพอ
และวิภวตัณหา คือความไม่อยากมีไม่อยากเป็นจนทุกข์
๓. นิโรธควำมดับทุกข์ (ธรรมที่ควรบรรลุ ) หมายถึง สภาวะที่ทุกข์หมดสิ้นไป

11. ๑๑
สภาพที่ปราศจากทุกข์ มีแต่ความสงบร่มเย็น
สภาวะที่จัดเป็นนิโรธนี้ถือเป็นที่สูงสุดในการปฏิบัติธรรมของชาวพุทธ
เป็นยอดปรารถนาของคนทั่วไปคือความดับทุกข์
๔. มรรค ข้อปฏิบัติให้ถึงควำมดับทุกข์ ( ธรรมที่ควรเจริญ )หมายถึง
ข้อปฏิบัติที่เป็นเหตุให้ถึงความดับทุกข์ ได้แก่มรรคมีองค์ 8 ประการมีสัมมาทิฐิ คือความเห็นชอบ
เป็นต้น
ชี้ให้เห็นโดยปริวรรตและอำกำรต่ำงๆว่ำเมื่อรู้แล้วอำจยืนยันได้ว่ำตรัสรู้โดยชอบถึงควำมหลุดพ้นและสุดชำติสุดภพแน่นอน
ขณะที่พระองค์ทรงแสดงธรรมนี้อยู่ท่ำนโกณฑัญญะได้ส่องญำณไปตำมจนเกิด"ธรรมจักษุ"
คือดวงตำเห็นธรรมขึ้นทำงปัญญำพระองค์ทรงทรำบจึงเปล่งพระอุทำนว่ำ
"อัญญสิๆ""อัญญสิๆ"(โกณฑัญญะรู้แล้วๆ)เพรำะพระองค์ทรงอุทำนนี้ภำยหลังท่ำนโกณฑัญญะจึงได้นำมใหม่ว่ำ"อัญญำโกณฑัญญะ"
แต่นั้นก็ทูลขอบรรพชำพระองค์ประทำนอนุญำตด้วยเอหิภิขุอุปสัมปทำน
นับเป็นพระสงฆ์องค์แรกในพระศำสนำที่บวชตำมพระพุทธองค์ตำมพุทธประวัติที่เล่ำมำนี้จะเห็นว่ำวันอำสำฬหบูชำมีควำมสำคัญ
คือ
๑.เป็นวันแรกที่พระพุทธเจ้ำทรงประกำศพระศำสนำ
๒.เป็นวันแรกที่พระบรมศำสดำทรงแสดงพระธัมมจักกัปปวัตตนสูตรประกำศสัจจธรรมอันเป็นองค์แห่งสัมมำสัมโพธิญำณ
๓.เป็นวันที่พระอริยสงฆ์สำวกองค์แรกบังเกิดขึ้นในโลกคือพระอัญญำโกณฑัญญะได้รับประทำนเอหิภิขุอุปสัมปทำในวันนั้น
๔. เป็นวันแรกที่บังเกิดพระสังฆรัตนะสมบูรณ์เป็นพระรัตนตรัยคือพระพุทธรัตนะพระธรรมรัตนะพระสังฆรัตนะ
การถือปฏิบัติวันอาสาฬหบูชาในประเทศไทย
พิธีวันอำสำฬหบูชำเริ่มกำหนดเป็นวันสำคัญทำงพุทธศำสนำขึ้นเป็นครั้งแรกในประเทศไทยเมื่อพุทธศักรำช ๒๕๐๑
โดยพระธรรมโกศำจำรย์(ชอบอนุจำรี) ครั้งดำรงตำแหน่งสังฆมนตรีช่วยว่ำกำรองค์กำรศึกษำได้เสนอคณะสังฆมนตรี
ให้เพิ่มวันศำสนพิธีทำพุทธบูชำขึ้นอีกวันหนึ่งคือวันธรรมจักรหรือวันอำสำฬหบูชำ
ด้วยเป็นวันคล้ำยวันที่พระพุทธเจ้ำทรงแสดงธรรมจักกัปปวัตนสูตร
คณะสังฆมนตรีลงมติรับหลักกำรให้เพิ่มวันอำสำฬหบูชำและให้ถือเป็นหลักปฏิบัติในเวลำต่อมำโดยออกเป็นประกำศคณะสงฆ์เรื่อง
กำหนดวันสำคัญทำงศำสนำเมื่อวันที่๑๔กรกฎำคม๒๕๐๑และในวันเดียวกันนั้นได้มีประกำศสำนักสังฆนำยก
กำหนดระเบียบปฏิบัติในพิธีอำสำฬหบูชำขึ้นไว้ให้วัดทุกวัดถือปฏิบัติทั่วกันกล่ำวคือก่อนถึงวันอำสำฬหบูชำ๑
สัปดำห์ให้เจ้ำอำวำสแจ้งแก่พระภิกษุสำมเณรตลอดจนศิษย์วัดคนวัดช่วยกันปัดกวำดปูลำดอำสนะ
จัดตั้งเครื่องสักกำระให้ประดับธงธรรมจักรรอบพระอุโบสถตลอดวันทั้งเวลำเช้ำและเวลำบ่ำยให้มีกำรฟังธรรมตำมปกติ
เวลำค่ำให้ภิกษุสำมเณรอุบำสกอุบำสิกำมำประชุมพร้อมกันที่หน้ำพระอุโบสถหรือพระเจดีย์
จุดธูปเทียนแล้วถือรวมกับดอกไม้ยืนประนมมือสำรวมจิตโดยพระสงฆ์ผู้เป็นประธำนนำกล่ำวคำบูชำจบแล้วทำประทักษิณ
ครั้นแล้วให้ภิกษุสำมเณรเข้ำไปบูชำพระรัตนตรัยทำวัตรค่ำแล้วสวดธรรมจักรกัปปวัตนสูตร
จบแล้วให้อุบำสกอุบำสิกำทำวัตรค่ำ ต่อจำกนั้นให้พระสังฆเถระ
แสดงพระธรรมเทศนำธรรมจักรกัปปวัตนสูตรแล้ว
ให้พระภิกษุสำมเณรสวดธรรมจักรกัปปวัตนสูตรทำนองสรภัญญะ
เพื่อเจริญศรัทธำปสำทะของพุทธศำสนิกชนจบแล้ว
ให้เป็นโอกำสของพุทธศำสนิกชนเจริญภำวนำมัยกุศลมีสวดมนต์สนทนำธรรม

12. ๑๒
บำเพ็ญสมถะและวิปัสสนำเป็นต้นตำมควรแก่อัธยำศัยให้ใช้เวลำทำพิธีอำสำฬหบูชำไม่เกินเวลำ
๒๔.๐๐ น. และได้มีกำรทำพิธีอำสำฬหบูชำอย่ำงกว้ำงขวำงนับแต่นั้นมำทำงรำชกำร
ได้มีประกำศสำนักนำยกรัฐมนตรีให้มีกำรชักธงชำติถวำยเป็นพุทธบูชำในวันนี้ด้วย
เมื่อวันอำสำฬหบูชำซึ่งตรงในวันเดียวกันได้เวียนมำบรรจบอีกครั้งหนึ่งในรอบปี คือเวียนมำบรรจบในวันเพ็ญอำสำฬหบูชำเดือน๘
ของไทยเรำชำวพุทธทั่วโลกจึงประกอบพิธีสักกำรบูชำกำรประกอบพิธีในวันอำสำฬหบูชำแบ่งออกเป็น 3พิธีคือ
๑.พิธีหลวง(พระรำชพิธี)
๒. พิธีรำษฎร์ (พิธีของประชำชนทั่วไป)
๓. พิธีของพระสงฆ์(คือพิธีที่พระสงฆ์ประกอบศำสนกิจเนื่องในวันสำคัญวันนี้)
กำรประกอบพิธีและบทสวดมนต์ในวันอำสำฬหบูชำก็ปฏิบัติเช่นเดียวกับกำรประกอบพิธีในวันวิสำขบูชำ
ใ จค ว ำ ม สำคั ญ ขอ ง ป ฐ มเ ท ศ นำ
ในกำรแสดงแสดงปฐมเทศนำครั้งแรกของพระพุทธเจ้ำทรงแสดงหลักธรรมสำคัญ ๒ประกำรคือ
ก.มัชฌิมำปฏิปทำหรือทำงสำยกลำงเป็นข้อปฏิบัติที่เป็นกลำงๆถูกต้องและเหมำะสมที่จะให้บรรลุถึงจุดหมำยได้
มิใช่กำรดำเนินชีวิตที่เอียงสุด๒อย่ำง หรืออย่ำงหนึ่งอย่ำงใดคือ
๑. กำรหมกหมุ่นในควำมสุขทำงกำยมัวเมำในรูปรสกลิ่นเสียงรวมควำมเรียกว่ำ เป็นกำรหลงเพลิดเพลินหมกหมุ่นในกำมสุขหรือ
กำมสุขัลลิกำนุโยค
๒. กำรสร้ำงควำมลำบำกแก่ตนดำเนินชีวิตอย่ำงเลื่อนลอยเช่นบำเพ็ญตบะกำรทรมำนตนคอยพึ่งอำนำจสิ่งศักดิ์สิทธิ์เป็นต้น
กำรดำเนินชีวิตแบบที่ก่อควำมทุกข์ให้ตนเหนื่อยแรงกำยแรงสมองแรงควำมคิดรวมเรียกว่ำอัตตกิลมถำนุโยค
ดังนั้นเพื่อละเว้นห่ำงจำกกำรปฏิบัติทำงสุดเหล่ำนี้ต้องใช้ทำงสำยกลำงซึ่งเป็นกำรดำเนินชีวิตด้วยปัญญำ
โดยมีหลักปฏิบัติเป็นองค์ประกอบ๘ประกำรเรียกว่ำอริยอัฏฐังคิกมัคค์หรือมรรคมีองค์ ๘ ได้แก่
๑.สัมมำทิฏฐิ เห็นชอบ คือ รู้เข้ำใจถูกต้องเห็นตำมที่เป็นจริง
๒. สัมมำสังกัปปะดำริชอบคือคิดสุจริตตั้งใจทำสิ่งที่ดีงำม
๓. สัมมำวำจำเจรจำชอบคือกล่ำวคำสุจริต
๔. สัมมำกัมมันตะกระทำชอบคือ ทำกำรที่สุจริต
๕. สัมมำอำชีวะอำชีพชอบ คือประกอบสัมมำชีพหรืออำชีพที่สุจริต
๖.สัมมำวำยำมะพยำยำมชอบคือเพียรละชั่วบำเพ็ญดี
๗. สัมมำสติระลึกชอบคือ ทำกำรด้วยจิตสำนึกเสมอไม่เผลอพลำด
๘. สัมมำสมำธิตั้งจิตมั่นชอบคือ คุมจิตให้แน่วแน่มั่นคงไม่ฟุ้ งซ่ำน
ข. อริยสัจ๔ แปลว่ำควำมจริงอันประเสริฐของอริยะซึ่งคือบุคคลที่ห่ำงไกลจำกกิเลสได้แก่
๑. ทุกข์ ได้แก่ ปัญหำทั้งหลำยที่เกิดขึ้นกับมนุษย์บุคคลต้องกำหนดรู้ให้เท่ำทันตำมควำมเป็นจริงว่ำมันคืออะไร
ต้องยอมรับรู้กล้ำสู้หน้ำปัญหำกล้ำเผชิญควำมจริงต้องเข้ำใจในสภำวะโลกว่ำทุกสิ่งไม่เที่ยงมีกำรเปลี่ยนแปลงไปเป็นอย่ำงอื่น
ไม่ยึดติด
๒. สมุทัย ได้แก่ เหตุเกิดแห่งทุกข์หรือสำเหตุของปัญหำตัวกำรสำคัญของทุกข์คือ
ตัณหำหรือเส้นเชือกแห่งควำมอยำกซึ่งสัมพันธ์กับปัจจัยอื่นๆ
๓. นิโรธได้แก่ ควำมดับทุกข์เริ่มด้วยชีวิตที่อิสระอยู่อย่ำงรู้เท่ำทันโลกและชีวิตดำเนินชีวิตด้วยกำรใช้ปัญญำ

13. ๑๓
๔. มรรค ได้แก่ กระบวนวิธีแห้งกำรแก้ปัญหำอันได้แก่ มรรคมีองค์๘ ประกำรดังกล่ำวข้ำงต้น
ผ ล จำ ก ก ำ ร แส ด ง ป ฐม เทศ นำ
เมื่อพระพุทธเจ้ำทรงแสดงธรรมแล้วปรำกฏว่ำโกณฑัญญะผู้เป็นหัวหน้ำเบญจวัคคีย์ได้เกิดเข้ำใจธรรมเรียกว่ำ
เกิดดวงตำแห่งธรรมหรือธรรมจักษุ บรรลุเป็นโสดำบันจึงทูลขอบรรพชำและถือเป็นพระภิกษุสำวกรูปแรกในพระพุทธศำสนำมีชื่อว่ำ
อัญญำโกณฑัญญะ
ค ว ำ มห มำ ย ข อง อำ ส ำ ฬ ห บู ช ำ
“อำสำฬหบูชำ”(อำ-สำน-หะ-บู-ชำ/อำ-สำน-ละ-หะ-บู-ชำ)ประกอบด้วยคำ๒คำคืออำสำฬห(เดือน ๘ทำงจันทรคติ)กับบูชำ
(กำรบูชำ)เมื่อรวมกันจึงแปลว่ำกำรบูชำในเดือน๘หรือกำรบูชำเพื่อระลึกถึงเหตุกำรณ์สำคัญในเดือน๘หรือเรียกให้เต็มว่ำ
อำสำฬหบูรณมีบูชำ
โดยสรุปวันอำสำฬหบูชำแปลว่ำกำรบูชำในวันเพ็ญเดือน๘หรือกำรบูชำเพื่อระลึกถึงเหตุกำรณ์สำคัญในวันเพ็ญเดือน๘คือ
๑.เป็นวันที่พระพุทธเจ้ำทรงแสดงปฐมเทศนำ
๒. เป็นวันที่พระพุทธเจ้ำเริ่มประกำศพระศำสนำ
๓. เป็นวันที่เกิดอริยสงฆ์ครั้งแรกคือกำรที่ท่ำนโกณฑัญญะรู้แจ้งเห็นธรรมเป็นพระโสดำบันจัดเป็นอริยบุคคลท่ำนแรกในอริยสงฆ์
๔. เป็นวันที่เกิดพระภิกษุรูปแรกในพระพุทธศำสนำคือกำรที่ท่ำนโกณฑัญญะขอบรรพชำและได้บวชเป็นพระภิกษุ
หลังจำกฟังปฐมเทศนำและบรรลุธรรมแล้ว
๕. เป็นวันที่พระพุทธเจ้ำทรงได้ปฐมสำวกคือกำรที่ท่ำนโกณฑัญญะนั้นได้บรรลุธรรมและบวชเป็นพระภิกษุ
จึงเป็นสำวกรูปแรกของพระพุทธเจ้ำ
เมื่อเปรียบกับวันสำคัญอื่นๆในพระพุทธศำสนำบำงทีเรียกวันอำสำฬหบูชำนี้ว่ำวันพระสงฆ์(คือวันที่เริ่มเกิดมีพระสงฆ์)
พิธีกรรมที่กระทำในวันนี้โดยทั่วไปคือทำบุญ ตักบำตรรักษำศีลเวียนเทียนฟังพระธรรมเทศนำ(ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร)
และสวดมนต์ดังนั้นในวันนี้จึงถือว่ำ พุทธศำสนิกชนควรได้รับประโยชน์ที่เป็นสำระสำคัญจำกอำสำฬหบูชำกล่ำวคือ
ควรทบทวนระลึกเตือนใจสำรวจตนว่ำชีวิตเรำได้เจริญงอกงำมขึ้นด้วยควำมเป็นอยู่อย่ำงผู้รู้เท่ำทันโลกและชีวิตนี้บ้ำงแล้วเพียงใด
เรำยังดำเนินชีวิตอยู่อย่ำงลุ่มหลงมัวเมำหรือมีจิตใจอิสระปลอดโปร่งผ่องใสบ้ำงแล้วเพียงใด

14. ๑๔
วันมำฆบูชำ
ความหมาย
วันมำฆบูชำหมำยถึงกำรบูชำในวันเพ็ญเดือน๓เนื่องในโอกำสคล้ำยวันที่พระพุทธเจ้ำทรงแสดงโอวำทปำติโมกข์

15. ๑๕
ความสาคัญ
วันมำฆบูชำ เป็นวันขึ้น ๑๕ค่ำเดือน ๓มีเหตุกำรณ์อัศจรรย์ที่พระสงฆ์สำวกของพระพุทธเจ้ำจำนวน๑,๒๕๐รูป
มำเฝ้ ำพระพุทธเจ้ำณวัดเวฬุวันเมืองรำชคฤห์แคว้นมคธโดยมิได้นัดหมำยกันพระสงฆ์ทั้งหมดเป็นพระอรหันต์ผู้ได้อภิญญำ
๖และเป็นผู้ที่ได้รับกำรอุปสมบทโดยตรงจำกพระพุทธเจ้ำในวันนี้พระพุทธเจ้ำได้ทรงแสดงโอวำทปำติโมกข์
ในที่ประชุมสงฆ์เหล่ำนั้นซึ่งเป็นทั้งหลักกำรอุดมกำรณ์และวิธีกำรปฏิบัติที่นำไปใช้ได้ทุกสังคมมีเนื้อหำ
โดยสรุปคือให้ละควำมชั่วทุกชนิดทำควำมดีให้ถึงพร้อมและทำจิตใจให้ผ่องใส
ประวัติความเป็นมา
๑.ส่วนที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้ำหลังจำกพระพุทธเจ้ำตรัสรู้ได้ ๙เดือนขณะนั้นเมื่อเสร็จพุทธกิจแสดงธรรมที่ถ้ำสุกรขำตำแล้ว
เสด็จมำประทับที่วัดเวฬุวันเมืองรำชคฤห์แคว้นมคธประเทศอินเดียในปัจจุบันวันนั้นตรงกับวันเพ็ญเดือนมำฆะหรือเดือน
๓ในเวลำบ่ำยพระอรหันต์สำวกของพระพุทธเจ้ำมำประชุมพร้อมกันณที่ประทับของพระพุทธเจ้ำนับเป็นเหตุอัศจรรย์
ที่มีองค์ประกอบสำคัญ๔ประกำรคือ
๑.วันนั้นเป็นวันขึ้น ๑๕ค่ำ เดือน ๓
๒. พระสงฆ์จำนวน๑,๒๕๐รูป มำประชุมพร้อมกันโดยมิได้ นัดหมำย
๓. พระสงฆ์ทั้งหมดเป็นพระอรหันต์ผู้ได้อภิญญำ ๖
๔. พระสงฆ์ทั้งหมดเป็นผู้ได้รับกำรอุปสมบทโดยตรงจำกพระพุทธเจ้ำ
เพรำะเหตุที่มีองค์ประกอบสำคัญดังกล่ำวจึงมีชื่อเรียกอีกอย่ำงหนึ่งว่ำวันจำตุรงคสันนิบำตและในโอกำสนี้พระพุทธเจ้ำ
ได้แสดงโอวำทปำติโมกข์ในที่ประชุมสงฆ์เหล่ำนั้นซึ่งถือได้ว่ำเป็นกำรประกำศหลักกำรอุดมกำรณ์
และวิธีกำรปฏิบัติทำงพระพุทธศำสนำ
การถือปฏิบัติวันมาฆบูชาในประเทศไทย
พิธีวันมำฆบูชำนี้เดิมทีเดียวในประเทศไทยไม่เคยทำมำก่อน
พระบำทสมเด็จพระจุลจอมเกล้ำเจ้ำอยู่หัวทรงอธิบำยไว้ว่ำเกิดขึ้นในสมัยพระบำทสมเด็จพระจอมเกล้ำเจ้ำอยู่หัวรัชกำลที่ ๔
แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยทรงถือตำมแบบของโบรำณบัณฑิตที่ได้นิยมกันว่ำวันมำฆะบูรณมี
พระจันทร์เสวยฤกษ์มำฆะเต็มบริบูรณ์เป็นวันที่พระอรหันต์สำวกของพระพุทธเจ้ำ ๑,๒๕๐รูปได้ประชุมกันพร้อมด้วยองค์๔
ประกำรเรียกว่ำ
จำตุรงคสันนิบำตพระพุทธเจ้ำได้ตรัสเทศนำโอวำทปำติโมกข์ในที่ประชุมสงฆ์เป็นกำรประชุมใหญ่
และเป็นกำรอัศจรรย์ในพระพุทธศำสนำนักปรำชญ์ จึงถือเอำเหตุนั้นประกอบกำรสักกำรบูชำพระพุทธเจ้ำและพระอรหันต์สำวก
๑,๒๕๐ รูปนั้น ให้เป็นที่ตั้งแห่งควำมเลื่อมใสกำรประกอบพิธีมำฆะบูชำได้เริ่มในพระบรมมหำรำชวังก่อน
ในสมัยรัชกำลที่๔มีพิธีกำรพระรำชกุศลในเวลำเช้ำ
พระสงฆ์วัดบวรนิเวศวิหำรและวัดรำชประดิษฐ์๓๐รูป
ฉันในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศำสดำรำมเวลำค่ำ
เสด็จออกทรงจุดธูปเทียนเครื่องมนัสกำรแล้ว
พระสงฆ์สวดทำวัตรเย็นเสร็จแล้วสวดมนต์ต่อไปมี
สวดคำถำโอวำทปำติโมกข์ด้วยสวดมนต์
จบทรงจุดเทียนรำยตำมรำวรอบพระอุโบสถ ๑,๒๕๐เล่ม