สูตรเคมี (สูตรโมเลกุล สูตรเอมพิริคัล สูตรโครงสร้าง) คำนวณเกี่ยวกับสูตร

1. http://school.obec.go.th/lamnam/suriyu.jpg
สูตรเคมี

2. จุดประสงค์
อธิบายความหมายและยกตัวอย่างสูตรเคมีแต่ละประเภทได้
คานวณหามวลเป็นร้อยละของธาตุองค์ประกอบจากสูตรเคมี
คานวณหาสูตรเอมพิริคัลและสูตรโมเลกุล
คานวณอัตราส่วนโดยมวลของธาตุตามกฎสัดส่วนคงที่
สูตรเคมี

3. สูตรเคมี ( chemical formula )
น้า
H2O
น้าตาลซูโครส
C12H22O11จุนสี
CuSO4.5H2O
ทอง
Au

4. ทบทวนการเรียกชื่อสาร
สารโคเวเลนต์ สารไอออนิก
N2O5
N2O4
N2O5
NO2
NO
HCl
H2S
NaCl
CaO
BaCl2
Na2O
MgCO3
CuO
Cu2O

5. ทบทวนการเรียกชื่อสาร
สารโคเวเลนต์ สารไอออนิก
N2O5 dinitrogen pentoxide
N2O4 dinitrogen tetroxide
N2O dinitrogen monoxide
NO2 nitrogen dioxide
NO nitrogen monoxide
HCl hydrogen chloride
H2S hydrogen sulfide
NaCl sodium chloride
CaO calcium oxide
BaCl2 barium chloride
Na2O sodium oxide
MgCO3 magnesium carbonate
CuO copper(II)oxide
Cu2O copper(I)oxide

6. :
สูตรเคมี
สูตรโมเลกุล
Molecular Formula
สูตรโครงสร้าง
Structural Formula
สูตรเอมพิริคัล
Empirical Formula

7. Benzene
สูตรโมเลกุล
สูตรเอมพิริคัล
สูตรโครงสร้าง:
C6H6
CH

8. สูตรโมเลกุล
สูตรเอมพิริคัล สูตรโครงสร้าง:
H2O2
HO
O O
H
H

9. สูตรโมเลกุล
สูตรเอมพิริคัล สูตรโครงสร้าง:
C2H4O2
CH2O
C C
O
OH H
H
H
CH3COOH

10. Acetic acid หรือ กรดน้าส้ม
สูตรโมเลกุล:
สูตรเอมพิริคัล:
สูตรโครงสร้าง:
C C
O
OH H
H
H
C2H4O2
CH2O
CH3COOH
สูตรโครงสร้างแบบย่อ
Condens Structural Formular

11. คานวณโมเลกุลของ 3-chloroperbenzoic acid
3-chloroperbenzoic acid
Structural Formula:
C7H5O3Clสูตรโมเลกุลของ 3-chloroperbenzoic acid
มวลโมเลกุล = (7xC)+(5xH)+(3xO)+Cl
= (7x12)+(5x1)+(3x16)+35.5
C
C
C
C
C
C
C
H
H
H H
= 172.5

12. สูตรโมเลกุล
C2H6OEthanol Dimethyl ether
สูตรโครงสร้างแบบย่อ
CH3CH2OH CH3OCH3
C O
H
H
H
CH
H
H
C
H
CH
H
H
O
H
Hสูตรโครงสร้างแบบเต็ม
สารบางชนิดอาจมีสูตรโมเลกุลเหมือนกัน
สูตรโครงสร้างสามารถใช้บอกชนิดของสารได้
C2H5OH (CH3)2O

13. สูตรEmpirical
Glucose
C6H12O6 (C6H12O6)
CH2O
สูตรโมเลกุล
การหาสูตรเอมพิริคัล Empirical
Formula
ทาเป็นสัดส่วน
อย่างต่า

14. Benzene = C6H6
Acetylene = C2H2
(CH)n (CH)n
สูตรEmpirical
C CH H
สารบางชนิดอาจมีสูตรเอมพิริคัลเหมือนกัน
แต่สูตรโมเลกุลต่างกัน
สูตรโมเลกุล
สูตรเอมพิริคัลจึงไม่อาจบอกโมเลกุลที่แท้จริงของสารได้
n=6
n =2

16. The law of conservation of mass
This law states that, despite
chemical reactions or
physical transformations,
mass is conserved — that
is, it cannot be created or
destroyed — within an isolated
system. In other words, in a
chemical reaction, the mass
of the products will always be
equal to the mass of the
reactants.

18. Antoine – Laurent Lavoisier ค.ศ. 1774
ศึกษามวลของสารในระบบปิด และสรุปเป็นกฎว่า
“ มวลรวมของสารในปฏิกิริยาเคมี ก่อนการเกิดปฏิกิริยา
เท่ากับมวลรวมของสารหลังการเกิดปฏิกิริยา ”

19. เมื่อเผาโลหะแมกนีเซียม 2.64 กรัม ในอากาศ ได้แมกนีเซียมออกไซด์
เกิดขึ้น 4.40 กรัม จงหามวลของแก๊สออกซิเจนที่ทาปฏิกิริยาพอดีกับ
โลหะแมกนีเซียม
โลหะแมกนีเซียม + แก๊สออกซิเจน → แมกนีเซียมออกไซด์
2.64 g
4.40 g
? g
มวลแก๊สออกซิเจน = มวลแมกนีเซียมออกไซด์ – มวลโลหะแมกนีเซียม
มวลก่อน
เกิดปฏิกิริยา
มวลหลัง
เกิดปฏิกิริยา
มวลแก๊สออกซิเจนที่ทาปฏิกิริยาพอดี = 4.40 – 2.64 = 1.76 กรัม
กฎทรงมวล “มวลก่อนเกิดปฏิกิริยา = มวลหลังเกิดปฏิกิริยา”

20. Use the LAW OF CONSERVATION OF MASS to fill out the missing
information in the table below
Reaction Reactant(s) Product(s)
1) H2 + O2 → H2O
mass
3.4g 10g
2) CH4 + O2 → CO2 + H2O
mass
12.2g 14g 20.0g
3) HgO → Hg + O2
mass
23.6g 13.0g
4) Li + O2 → Li2O
mass
5.7g 24.6g
5) C3H6 + O2 → CO2 + H2O
mass
18.9g 11.1g 15.6g
6) Al(OH)3 → Al2O3 + H2O
mass
21.8g 9.7g
7) HCl + NaOH → H2O + NaCl
Mass
2.87g 3.75g 1.98g
13.4 g
6.2 g
10.6 g
18.9 g
14.4 g
31.5 g
2.86 g

21. Joseph Proust ค.ศ. 1802
“ It stated that chemical compounds are
formed of constant and defined ratios of
elements, as determined by mass. ”

22. โจเซฟ เพราสต์ พ.ศ. 2345
“ อัตราส่วนโดยมวลของธาตุที่รวมเป็นสารประกอบ
หนึ่งๆจะมีค่าคงที่เสมอ”

23. As an example,
any sample of pure
water contains 11.11%
hydrogen and 88.89%
oxygen by mass. It does
not matter where the
sample of water came
from or how it was
prepared

24. 16
12
32
12
มวล(กรัม)
C : O = 3 : 4
C : O = 3 : 8
อัตราส่วนโดยมวลอะตอม

25. ตารางแสดงปริมาณของทองแดงกับกามะถันที่ทาปฏิกิริยาพอดีกัน
ครั้งที่ มวลของสารที่ทาปฏิกิริยาพอดีกัน
Cu (g) S (g)
1
2
3
4
5
1.0
1.9
2.9
4.0
4.9
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
อัตราส่วนโดย
มวล Cu:S
2 :1
1.9 :1
1.93 :1
2 :1
1.96 :1
เฉลี่ย 1.958 : 1ในการทดลองแต่ละครั้ง อัตราส่วนโดยมวลของ
Cu : S มีค่าเท่าใด และมีค่าเฉลี่ยเท่าใด ~ 2 : 1

26. ตารางแสดงปริมาณของทองแดงกับกามะถันที่ทาปฏิกิริยาพอดีกัน
ครั้งที่ มวลของสารที่ทาปฏิกิริยาพอดีกัน
Cu (g) S (g)
1
2
3
4
5
1.0
1.9
2.9
4.0
4.9
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
มวลรวม
สารประกอบ
1.5
2.9
4.4
6.0
7.4
จงหาร้อยละโดยมวลของทองแดง และกามะถัน
ที่เป็นองค์ประกอบ ในแต่ละการทดลอง
ร้อยละโดยมวล
Cu S
66.66
65.51
65.91
66.66
66.22
33.33
34.48
34.09
33.33
33.78

27. • A 78.0 g sample of an unknown compound contains
12.4 g of hydrogen. What is the percent by mass of
hydrogen in the compound? สารตัวอย่าง 78.0 กรัม
ประกอบด้วยไฮโดรเจน 12.4 กรัม จงหาร้อยละโดยมวล
ของไฮโดรเจน
ร้อยละโดยมวล H = มวลH
x100
มวลสารประกอบ
= x100
12.4
78
= 15.89%

28. • If 1.0 g of hydrogen reacts completely with 19.0 g of
fluoride. What is the mass of the compound formed?
What is the percent by mass of hydrogen in the
compound formed? ถ้าไฮโดรเจน 1.0 กรัม ทาปฏิกิริยาพอดีกับ
ฟลูออรีน 19.0 กรัม จะเกิดสารประกอบกี่กรัม และร้อยละโดย
มวลของไฮโดรเจนในสารประกอบมีค่าเท่าไร
กฎทรงมวล “มวลก่อนเกิดปฏิกิริยา = มวลหลังเกิดปฏิกิริยา”
ไฮโดรเจน 1.0 กรัม + ฟลูออรีน 19.0 กรัม → สารประกอบ .... กรัม
จะเกิดสารประกอบ 20 กรัม
ร้อยละโดยมวล H =
มวลH
x100
มวลสารประกอบ
=
1.0
20
x100 = 5.0%

29. • A 134.50 g sample of aspirin is made up of 6.03 g of
hydrogen, 80.70 g of carbon, and 47.77 g of oxygen.
What is the percent by mass of each element in aspirin?
ยาแอสไพริน 134.50 กรัม เตรียมได้จาก ไฮโดรเจน 6.30 กรัม คาร์บอน
80.70 กรัม และ ออกซิเจน 7.77 กรัม จงหาร้อยละโดยมวลของแต่ละธาตุ
องค์ประกอบในแอสไพริน
ร้อยละโดยมวล H = มวลH
x100
มวลแอสไพริน
= x100
6.03
134.50
= 4.48%
ร้อยละโดยมวล C = มวลC
x100
มวลแอสไพริน
= x100
80.70
134.50
= 60%
ร้อยละโดยมวล O = ?

30. • Aluminum oxide has a composition of 52.9% aluminum
and 47.1% oxygen by mass. If 16.4 g of aluminum reacts
with oxygen to form aluminum oxide, what mass of
oxygen reacts?
• อะลูมิเนียมออกไซด์มีองค์ประกอบเป็นอะลูมิเนียมร้อยละ 52.9 และ
ออกซิเจนร้อยละ 47.1 โดยมวล ถ้านาอะลูมิเนียม 16.4 กรัม มาทา
ปฏิกิริยากับออกซิเจนจนเกิดเป็นอะลูมิเนียมออกไซด์ จะต้องใช้
ออกซิเจนกี่กรัม อะลูมิเนียมออกไซด์
ออกซิเจนร้อยละ 47.1อะลูมิเนียมร้อยละ 52.9
อะลูมิเนียม 16.4 กรัม ออกซิเจน ......... กรัม
ต้องใช้ออกซิเจน 14.60 กรัม

31. percent by massof A= xn molar massof A x100
molar massof compound

32. จานวนอะตอมธาตุในสูตร
มวลของธาตุใน
สารประกอบ
ร้อยละของธาตุใน
สารประกอบ
6 อะตอม C
6x12 = 72 g/mol
ร้อยละโดยมวล C
= 92.3 %
6 อะตอม H
6x1= 6 g/mol
ร้อยละโดยมวล H
= 7.7 %
เบนซีนมีสูตรโมเลกุล C6H6 จงหาร้อยละธาตุองค์ประกอบ
6 6
มวลC
x100
มวลสูตร C H 6 6
มวลH
x100
มวลสูตร C H
= x100
72
78
= x100
6
78

33. จานวนอะตอมธาตุในสูตร
มวลของธาตุใน
สารประกอบ
ร้อยละของธาตุใน
สารประกอบ
2 อะตอม C
2x12 = 24 g/mol
ร้อยละโดยมวล C
= 92.3 %
2 อะตอม H
2x1= 2 g/mol
ร้อยละโดยมวล H
= 7.7 %
อะเซติลีนมีสูตรโมเลกุล C2H2 จงหาร้อยละธาตุองค์ประกอบ
2 2
มวลC
x100
มวลสูตร C H
= x100
24
26
2 2
มวลH
x100
มวลสูตร C H
= x100
2
26

34. แอมโมเนียมไนเตรต
NH4NO3
ยูเรีย
CO(NH2)2
แอมโมเนียมซัลเฟต
(NH4)2SO4
2 x N = 2x14 = 28
4 x H = 4x1 = 4
3 x O = 3x16 = 48
มวลสูตร = 80
1 x C = 1x12 = 12
1 x O = 1x16 = 16
2 x N = 2x14 = 28
4 x H = 4x1 = 4
มวลสูตร = 60
2 x N = 2x14 = 28
8 x H = 8x1 = 8
1 x S = 1x32 = 32
4 x O = 4x16 = 64
มวลสูตร = 132
สารประกอบ แอมโมเนียมไนเตรต ยูเรีย และ
แอมโมเนียมซัลเฟต สารใดมีมวลเป็นร้อยละของ
ไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบมากที่สุด

35. 80
28
60
28
132
28
35100
80
28
=x 7.46100
60
28
=x 2.21100
132
28
=x
สัดส่วนของ N = สัดส่วนของ N = สัดส่วนของ N =
% ของ N =% ของ N = % ของ N =
แอมโมเนียมไนเตรต
NH4NO3
ยูเรีย
CO(NH2)2
แอมโมเนียมซัลเฟต
(NH4)2SO4
2 x N = 2x14 = 28
4 x H = 4x1 = 4
3 x O = 3x16 = 48
มวลสูตร = 80
1 x C = 1x12 = 12
1 x O = 1x16 = 16
2 x N = 2x14 = 28
4 x H = 4x1 = 4
มวลสูตร = 60
2 x N = 2x14 = 28
8 x H = 8x1 = 8
1 x S = 1x32 = 32
4 x O = 4x16 = 64
มวลสูตร = 132

37. จงหาร้อยละโดยมวลของน้าในผลึก Na2CO3.10H2O
มวลของผลึก
Na2CO3.10H2O
2 Na = 2 x 23 = 46
1 C = 1 x 12 = 12
3 O = 3 x 16 = 48
10 H2O = 10 x 18 = 180
(2 Na)+(1 C)+(3 O)+(10 H2O) = 286
= =
(10x18)g H O2%โดยมวลของนา้้ x100 62.94
286g Na CO .10H O2 3 2

38. EXC 4.6

40. การคานวณหาสูตรเอมพิริคัลและสูตรโมเลกุล
สิ่งที่ต้องรู้ในการคานวณเกี่ยวกับสูตรเคมี
ชนิดธาตุ
องค์ประกอบ
อัตราส่วนโดย
มวลของธาตุ
แต่ละชนิด
คานวณหา
อัตราส่วนโดย
โมลของธาตุ
สูตรเอมพิริคัลสูตรโมเลกุล
มวลโมเลกุล

41. สารประกอบชนิดหนึ่งประกอบด้วยโซเดียม 22.9 % โบรอน 21.6 % โดย
มวล ที่เหลือเป็นออกซิเจน ถ้ามวลโมเลกุลของสารประกอบเท่ากับ 201.2 จง
หาสูตรเอมพิริคัลและสูตรโมเลกุล
ธาตุองค์ประกอบ
อัตราส่วนโดยมวล
อัตราส่วนโดยโมล
ทาเป็นสัดส่วนอย่างต่า
ทาเป็นสัดส่วน ที่ปัดเศษได้
สูตรเอมพิริคัล
Na OB
22.9 21.6 55.5
1x2 = 2 2x2 = 4 3.48x2 = 6.96
0.995÷0.995=1 2÷0.995=2 3.468÷0.995=3.48
Na2B4O7
23
22.9
16
55.5
10.8
21.6= 0.995 = 2 = 3.468

42. สูตรโมเลกุล = (สูตรเอมพิริคัล )n
มวลโมเลกุล = (มวลสูตรเอมพิริคัล )n
มวลโมเลกุล
มวลสูตรเอมพิริคัล
n =

43. สูตรโมเลกุล = (สูตรเอมพิริคัล )n
มวลโมเลกุล = (มวลสูตรเอมพิริคัล )n
201.2 = [ (23 x 2 ) + (10.8 x 4) + (16 x 7) ]n
201.2 = (201.2 )n n = 1
สูตรโมเลกุล = ( Na2B4O7 )1
สูตรโมเลกุล = Na2B4O7
การหาสูตร
โมเลกุล

44. ในการเผาตัวอย่างสารประกอบไฮโดรคาร์บอนชนิดหนึ่งพบว่าให้แก๊ส
คาร์บอนไดออกไซด์ 0.0497 กรัม และ ไอน้า0.0244 กรัม ถ้าสารตัวอย่างมีมวล
โมเลกุล 58 จงหามวลของสารตัวอย่าง สูตรเอมพิริคัลและสูตรโมเลกุล
หามวลของ H จาก
H2O 1 โมล มี H = 2 g
หามวลของ C จาก
CO2 1 โมล มี C= 12 g C = g0.0135
2COg44
Cg12x2COg0.0497 =
H = g0.0027O2Hg18
Hg2xO2Hg0.0244 =
มวลสารตัวอย่าง = มวล C + H = 0.0135 + 0.0027 = 0.0162 g
CxHy CO2 H2O+

45. ธาตุองค์ประกอบ
อัตราส่วนโดยมวล
อัตราส่วนโดยโมล
ทาเป็นสัดส่วนอย่างต่า
ทาเป็นสัดส่วน ที่ปัดเศษได้
สูตรเอมพิริคัล
C H
0.0135 0.0027
0.0011÷0.0011 = 1 0.0027÷0.0011=2.454
0.0135÷12 = 0.0011 0.0027÷1 = 0.0027
1 x 2 = 2 2.454 x 2 = 4.908 ~5
C2H5
หาสูตรเอมพิริคัล