Stoichiometry in Chemical Equation

3. จุดประสงค์การเรียนรู้
• 1. คานวณหาจานวนโมล มวล หรือปริมาตรของสารใด
สารหนึ่งเมื่อทราบปริมาณของสารอื่นในปฏิกิริยาเคมีได้
• 2. บอกความหมายของสารกาหนดปริมาณ (limiting
agent) และระบุสารกาหนดปริมาณในปฏิกิริยาเคมีหนึ่งๆ
ได้เมื่อทราบข้อมูลในการทาปฏิกิริยา
• 3. บอกความหมายผลได้จริง(actual yield ) และ ผลได้
ทางทฤษฎี (theoretical yield ) ได้
• 4. คานวณหาผลได้ร้อยละจากการทดลองได้

4. nitrogen
hydrogen
N2(g) H2(g)
+
NH3(g)
1 โมลโมเลกุล 3 โมลโมเลกุล 2 โมลโมเลกุล
3+ 2
สมการเคมีที่ดุลแล้ว บอกข้อมูลอะไรได้บ้าง ?
1 โมเลกุล 3 โมเลกุล 2 โมเลกุล

5. N2(g) 3H2(g) NH3(g)
1 โมลโมเลกุล 3 โมลโมเลกุล 2 โมลโมเลกุล
+
สมการเคมีที่ดุลแล้ว บอกข้อมูลอะไรได้บ้าง ?
6.02x1023 โมเลกุล 3x 6.02x1023 โมเลกุล 2x 6.02x1023 โมเลกุล
28 g 3x 2 g 2x 17 g
22.4 dm3
ที่ STP
3x 22.4 dm3
ที่ STP
2x 22.4 dm3ที่
STP

6. 4Ag(s) 2H2S(g) + 2H2O(g)+
สมการเคมีที่ดุลแล้ว บอกข้อมูลอะไรได้บ้าง ?
+ O2(g) 2Ag2S(s)
4 โมลอะตอม 2โมลโมเลกุล 2โมลโมเลกุล1โมลโมเลกุล 2 โมลหน่วย
6.02x1023
โมเลกุล
4x6.02x1023
อะตอม
2x6.02x1023
โมเลกุล
2x 6.02x1023
หน่วย
2x 6.02x1023
โมเลกุล
4x107.8 g 2x34 g 2x18 g32 g 2x247.6 g
2x 22.4 dm3
ที่ STP
2x 22.4 dm3
ที่ STP
22.4 dm3
ที่ STP

7. N2(g) + 3H2(g)  2NH3(g)
โมลN2
โมลH2
1
3
=
โมลNH3
โมลH2
2
3
=
โมลN2
โมลNH3
1
2
=
เขียนอัตราส่วนจานวนโมลระหว่างสารคู่ต่างๆ ได้ดังนี้
1โมลN2
3โมลH2
1โมลN2
2โมลNH3
2โมลNH3
3โมลH2

8. สมการเคมี
2HCl(aq) + CaCO3 (s)  CO2(g) + CaCl2(aq) + H2O(l)
โมล 2 โมเลกุล 1โมลหน่วย 1โมลโมเลกุล 1 โมลหน่วย 1โมลโมเลกุล
อัตราส่วนจานวนโมลของสารที่ทาปฏิกิริยาพอดีกัน
โมล HCl : โมล CaCO3 : โมล CO2 : โมล CaCl2 : โมล H2O

9. อัตราส่วนจานวนโมลสารในปฏิกิริยาเคมี
aA + bB  cC + dD
โมลA โมลB โมลC โมลD= = =
a b c d
2FeCl3 + 3H2S  6HCl + Fe2S3
3 2 32
โมลFeCl โมลFe SโมลH S โมลHCl
= = =
2 3 6 1

10. 2 H2(g) + O2(g) 2 H2O(l)
ตัวอย่างจากปฏิกิริยา(ดังสมการ)ถ้าใช้แก๊สไฮโดรเจน 4 mol
จะต้องใช้แก๊สออกซิเจนเท่าไรจึงจะทาปฏิกิริยาพอดีกัน
โมล 2 1 2
mol O2 =
 จะต้องใช้ O2 2 mol
4 mol H2 1 mol O2
2 mol H2
1 mol O2
2 mol H2

11. 2HCl(aq) + CaCO3 (s)  CO2(g) + CaCl2(aq) + H2O(l)
โมล..
มวล(g)
ปริมาตรแก๊สSTP
อนุภาค
2... 1... 1... 1... 1...
2 x36.5g 1x100g 1x44g 1x111g 1x18g
22.4 dm3
2x6.02x1023 1x6.02x1023 1x6.02x1023 1x6.02x1023 1x6.02x1023

12. สารกาหนดปริมาณและ
ร้อยละผลได้

13. Pretest
• 1. จากปฏิกิริยา
N2(g) + H2(g)  NH3(g) (ยังไม่ดุล)
• ถ้าเริ่มต้นด้วย ไนโตรเจน 4 mol และไฮโดรเจน 6 mol
สารใดเป็นสารกาหนดปริมาณ

14. • 2. ปฏิกิริยาการเผาไหม้เฮกซีน ดังสมการ
2C6H10 + 17O2  12CO2 + 10H2O
ถ้าผสม C6H10 82 g กับ O2 320 g เข้าด้วยกัน
สารใดเป็นสารกาหนดปริมาณ

15. • 3. ปฏิกิริยา
• Na2SiO3 + 8HF  H2SiF6 + 2NaF + 3H2O
• ถ้าใช้ HF 3 mol ผสมกับ Na2SiO3 2 mol สารใดเป็นสารกาหนด
ปริมาณ

16. • 4. Fe2O3(s) + CO(g)  Fe(s) + CO2(g)
• (สมการยังไม่ดุล)
• ถ้านาแร่เหล็ก(Fe2O3 ) 5 mol ผสมกับ CO 5 mol จะมี
สารใดมากเกินพอ

17. 5. 2NaOH(s) + CO2(g)  Na2CO3(s) + H2O(l)
เมื่อใช้ NaOH 5 mol ผสมกับ CO2 3 mol
สารใดเป็นสารกาหนดปริมาณ

18. สารกาหนดปริมาณ
บอกความหมายของสารกาหนดปริมาณ (limiting agent)
และระบุสารกาหนดปริมาณ สารที่มีมากเกินพอใน
ปฏิกิริยาเคมีหนึ่งๆ ได้เมื่อทราบข้อมูลในการทาปฏิกิริยา

21. จานวนรถจักรยาน จานวนชุดดอกไม้ไหว้พระ
จะสามารถผลิตได้มากกว่านี้
หรือไม่

23. เราเรียกสิ่งที่เป็นตัวกาหนดปริมาณ
ของผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึ้นว่า สารกาหนดปริมาณ
Limiting
agent
สิ่งใดเป็นสารกาหนดปริมาณ
จะมีวิธีพิจารณาอย่างไร

24. วิธีพิจารณาสารกาหนดปริมาณ

25. ในการประกอบรถจักรยาน มีชิ้นส่วน
ใดเหลือหรือไม่
ชิ้นส่วนที่เหลือหรือใช้ไม่หมด เราเรียกว่า
เป็นสารที่มีมากเกินพอ (excess)

26. สารกาหนดปริมาณในปฏิกิริยาเคมี
ถ้านา Al 5 mol ผสมกับ Iron(III)oxide 3 mol
1.จะทำปฏิกิริยำพอดีกันหรือไม่
2.จะได้เหล็กกี่โมล
3. สำรใดมีมำกเกินพอ

27. ถ้านา Al 5 mol ผสมกับ Iron(III)oxide Fe2O3 3 mol
โมล Al : โมล Fe2O3 = 2 : 1
โมล Al
โมล Fe2O3
2
1
=
โมล Al โมล Fe2O3
2 1
=
โมล Al 5 โมล
= 2.5 โมลAl
2
=
= 3 โมล Fe2O3
โมล Fe2O3
3 โมล
1
=
อัตราส่วนจานวนโมลของ Al ≠ โมลของ Fe2O3 และมีค่าน้อยกว่า
Al สารกาหนดปริมาณ

28. ถ้านา Al 5 mol ผสมกับ Iron(III)oxide 3 mol
โมล Al โมล Fe
2 2
=
โมล Fe 2x5 โมล Al
= 5 โมล Fe
2
=
จะเกิด Fe จานวน 5 โมล เมื่อใช้ Al 5 mol

29. ถ้านา Al 5 mol ผสมกับ Iron(III)oxide 3 mol
โมล Al โมล Fe
2 2
=
โมล Fe 2x5 โมล Al
= 5 โมล Fe
2
=
= 6 โมล Fe
โมล Fe 2x3 โมล Fe2O3
1
=
Al สารกาหนดปริมาณ
โมล Fe2O3 โ มล Fe
1 2
=
จานวนโมลของ Fe ที่เกิดจาก Al น้อยกว่าที่เกิดจาก Fe2O3

30. 3.สารที่มีมากเกินพอ
ถ้านา Al 5 mol ผสมกับ Iron(III)oxide 3 mol
Iron(III)oxide Fe2O3 3 mol
มีมากเกินพอ ใช้ไม่หมด

31. แบบฝึกหัด/กิจกรรม

32. Post test
• 1. จากปฏิกิริยา
N2(g) + H2(g)  NH3(g) (ยังไม่ดุล)
• ถ้าเริ่มต้นด้วย ไนโตรเจน 4 mol และไฮโดรเจน 6 mol
สารใดเป็นสารกาหนดปริมาณ

33. • 2. ปฏิกิริยาการเผาไหม้เฮกซีน ดังสมการ
2C6H10 + 17O2  12CO2 + 10H2O
ถ้าผสม C6H10 82 g กับ O2 320 g เข้าด้วยกัน
สารใดเป็นสารกาหนดปริมาณ

34. • 3. ปฏิกิริยา
• Na2SiO3 + 8HF  H2SiF6 + 2NaF + 3H2O
• ถ้าใช้ HF 3 mol ผสมกับ Na2SiO3 2 mol สารใดเป็นสารกาหนด
ปริมาณ

35. • 4. Fe2O3(s) + CO(g)  Fe(s) + CO2(g)
• (สมการยังไม่ดุล)
• ถ้านาแร่เหล็ก(Fe2O3 ) 5 mol ผสมกับ CO 5 mol จะมี
สารใดมากเกินพอ

36. 5. 2NaOH(s) + CO2(g)  Na2CO3(s) + H2O(l)
เมื่อใช้ NaOH 5 mol ผสมกับ CO2 3 mol
สารใดเป็นสารกาหนดปริมาณ