2

1. บทที่ 2
ปริมาณสารสัมพันธ์
(Stoichiometry)
2-1

2. ปริมาณสารในปฏิกิริยาเคมี
โลกจุลภาค
อะตอม & โมเลกุล
โลกมหัพภาค
กรัม
มองไม่เห็นต้อง
ใช้จินตนาการช่วย
มองเห็นและวัดได้
ปฏิกิริยาเคมีเกิดขึ้นในระดับอะตอมและโมเลกุล
2-2

3. นิยาม
1 atom 12C มีมวล 12 amu
ซึ่งทาให้
1H = 1.008 amu
16O = 16.00 amu
มวลอะตอม (Atomic mass) คือ มวลของอะตอมใน
หน่วย atomic mass units (amu)
มวลอะตอม (Atomic mass)
2-3

4. ตัวอย่างโจทย์
ทอง (Au) มีมวลอะตอมเป็น 16.4 เท่าของ 12C ทองมี
มวลอะตอมเป็นกี่ amu
มวลของ 1 atom 12C = 12 amu
= 16.4 x 12 amu = 197 amu
มวลของ 1 atom Au
= 16.4มวลของ 1 atom 12C
มวลของ 1 atom Au
มวลของ 1 atom 12C
X มวลของ 1 atom 12C
2-4

5. ในธรรมชาติ Li มี 2 ไอโซโทป คือ
7.42% 6Li (6.015 amu)
92.58% 7Li (7.016 amu)
7.42 x 6.015 + 92.58 x 7.016
100 = 6.941 amu
มวลอะตอมเฉลี่ยของ Li คือ
มวลอะตอมเฉลี่ย
2-5

6. 6
Average atomic mass (6.941)

7. ตัวอย่างโจทย์
คลอรีนมีมวลอะตอมเฉลี่ยเป็น 35.5 จงคานวณเปอร์เซ็นต์ของ
35Cl ในธรรมชาติ เมื่อกาหนดให้คลอรีนในธรรมชาติมีเพียง
สองไอโซโทปคือ 35Cl และ 37Cl ซึ่งมีมวลอะตอมเป็น 34.968
amu และ 36.956 amu ตามลาดับ
1 atom 35Cl = 34.968 amu
1 atom 37Cl = 36.956 amu
1 atom Cl = 35.5 amu
กาหนดให้ X ส่วน ใน 1 atom Cl เป็น 35Cl
34.968 X amu + 36.956 (1-X) amu = 35.5 amu
X = 0.7324 = 73.2%
2-7

8. โมล (mole, mol) คือ ปริมาณของสสารที่ประกอบด้วย
จานวนของอนุภาคมูลฐาน (เช่น อะตอม โมเลกุล หรือ
ไอออน) เท่ากับจานวนอะตอมที่มีอยู่ใน 12.00 กรัมของ 12C
1 mol = NA = 6.0221367 x 1023
เลขอะโวกาโดร (Avogadro’s number) 2-8

9. Molar mass คือมวลของ
จานวน 1 โมล มีหน่วยเป็นกรัม
โมเลกุล
1 โมลของ 12C = 6.022 x 1023 อะตอมของ 12C = 12.00 g
1 12C atom = 12.00 amu
1 โมลของ 12C atoms = 12.00 g 12C
1 โมลของ Li atoms = 6.941 g of Li
สาหรับอะตอมของธาตุใด ๆ
มวลอะตอม (amu) = มวลของ 1 โมล (กรัม)
อะตอม
ไอออน
2-9

10. 1 amu = 1.66 x 10-24 g หรือ
1 g = 6.022 x 1023 amu
x 12.00 g
6.022 x 1023 12C atoms1 amu
= 1.66 x 10-24 g
1 amu = ?g
1 12C atom
12.00 amux
1 12C atom = 12.00 amu
6.022 x 1023 12C atoms = 12.00 g
2-10

11. M= มวลของ 1 โมล ในหน่วย g
NA = เลขอะโวกาโดร
มวลของธาตุ
(m)
จานวนโมล
ของธาตุ (n)
จานวนอะตอม
ของธาตุ (N)
m/M nNA
nM N/NA
ความสัมพันธ์ระหว่าง มวล โมล และ อะตอม
2-11

12. การคานวณเกี่ยวกับมวลอะตอมและโมล
โพแทสเซียม (K) มวล 0.551 g มีกี่อะตอม ?
1 โมล K = 39.10 g K
1 โมล K = 6.022 x 1023 อะตอม K
0.551 g K 1 mol K
39.10 g K
x x 6.022 x 1023 atoms K
1 mol K
= 8.49 x 1021 อะตอม K
2-12

13. ตัวอย่างโจทย์
ตะกั่ว (Pb) 1.00 x 1012 อะตอม มีมวลเป็นกี่กรัม ?
มวล 1 mol Pb = 207.2 g
1 mol Pb = 6.022 x 1023 atom Pb
1.00 x 1012 atom Pb 1 mol Pb
6.022 x 1023 atom Pb
x 207.2 g
1 mol Pb
x
= 3.44 x 10-10 g
2-13

14. มวลโมเลกุล (หรือน้าหนักโมเลกุล) คือ ผลรวมของมวล
อะตอม (amu) ทั้งหมด
SO2
1S 32.07 amu
2O + 2 x 16.00 amu
SO2 64.07 amu
สาหรับโมเลกุลใด ๆ
มวลโมเลกุล (amu) = มวลของ 1 โมล (grams)
1 โมเลกุล SO2 = 64.07 amu
1 โมล SO2 = 64.07 g SO2 2-14

15. การคานวณเกี่ยวกับมวลโมเลกุล
72.5 g ของ C3H8O มี H อยู่กี่อะตอม ?
1 mol C3H8O = (3 x 12) + (8 x 1) + 16 = 60 g C3H8O
1 mol H = 6.022 x 1023 atoms H
5.82 x 1024 atoms H
1 mol C3H8O molecules = 8 mol H atoms
72.5 g C3H8O
1 mol C3H8O
60 g C3H8Ox
8 mol H atoms
1 mol C3H8Ox
6.022 x 1023 H atoms
1 mol H atomsx =
มวล C3H8O โมล C3H8O โมล H อะตอม H
2-15

16. ตัวอย่างโจทย์
คานวณจานวนโมเลกุลของน้า 2.56 mL
1 g H2O = 1 mL H2O (ความหนาแน่น)
1 mol H2O = 18.016 g H2O (มวลโมเลกุล)
1 mol H2O = 6.022 x 1023 molecules H2O
2.56 mL H2O 1 g H2O
1 mL H2Ox 1 mol H2O
18.016 g H2Ox
6.022 x 1023 molecules H2O
1 mol H2Ox
= 8.56 x 1022 molecules H2O
2-16

17. 17
KE = 1/2 x m x v2
v = (2 x KE/m)1/2
F = q x v x B
Light
Light
Heavy
Heavy
2-17

18. การใช้แมสสเปกโทรมิเตอร์เพื่อพิสูจน์
แหล่งที่มาของทองที่ถูกโขมย
2-18

19. ตัวอย่างโจทย์
ระบุจานวนและตาแหน่งสัญญานของไอออน H2S+ ใน
แมสสเปกตรัม ถ้าในธรรมชาติ ไฮโดรเจนมี 2ไอโซโทป
คือ 1H และ 2H ส่วนซัลเฟอร์มี 4 ไอโซโทปคือ 32S, 33S,
34S และ 36S
1H1H 34 35 36 38
1H2H หรือ 2H1H 35 36 37 39
2H2H 36 37 38 40
32S 33S 34S 36S
7 สัญญานที่ตาแหน่ง 34, 35, 36, 37, 38, 39 และ 40
2-19

20. n คือ จานวนโมลอะตอมของธาตุในหนึ่งโมลโมเลกุลของ
สารประกอบ
C2H6O
%C = 2 x (12.01 g)
46.07 g x 100% = 52.14%
%H = 6 x (1.008 g)
46.07 g x 100% = 13.13%
%O = 1 x (16.00 g)
46.07 g x 100% = 34.73%
52.14% + 13.13% + 34.73% = 100.0%
n x มวลของธาตุ 1 โมล
มวลของสารประกอบ 1 โมลx 100%=
เปอร์เซ็นต์ของธาตุองค์ประกอบในสารประกอบ
2-20

21. การหาสูตรสัดส่วน
(สูตรอัตราส่วน สูตรอย่างง่าย
สูตรเอมไพริคัล หรือสูตรโมเลกุล)
2-21

22. g CO2 mol CO2 mol C g C
g H2O mol H2O mol H g H
g of O = g of sample – (g of C + g of H)
เผาไหม้ ethanol 11.5 g
ได้ CO2 22.0 g และ H2O 13.5 g
0.5 mol C = 6.0 g C
1.5 mol H = 1.5 g H
4.0 g O = 0.25 mol O
สูตรอัตราส่วน C0.5H1.5O0.25
ทาให้เป็นจานวนเต็มโดยคูณด้วย 4
สูตรอัตราส่วน C2H6O
22/44 x 1/1
13.5/18 x 2/1
x 12
x 1
11.5 6.0 1.5 4/16
2-22

23. ตัวอย่างโจทย์
ต้องใช้ไอโอดีน ( I2) กี่กรัม เพื่อให้ทาปฏิกิริยาพอดีกับ
อะลูมิเนียม (Al) 20.4 กรัม แล้วเกิดเป็น AlI3
1 mol Al = 26.98 g Al
2 mol Al สมมูลกับ 3 mol I2 เพื่อเกิดเป็นAlI3 1 mol
mol I2 = 253.8 g I2
20.4 g Al
26.98 g Al
1 mol Alx 3 mol I2
2 mol Al
x
1 mol I2
253.8 g I2x
= 288 g I2
2-23

24. ตัวอย่างโจทย์
ปุ๋ ยไนโตรเจนสามารถเตรียมได้จากสารเคมีหลายชนิด เช่น
ยูเรีย [(NH2)2CO], แอมโมเนียมไนเตรต (NH4NO3), กัวนิดีน
[HNC(NH2)2] และแอมโมเนีย (NH3)สารตัวใดมีเปอร์เซนต์
ไนโตรเจนสูงที่สุด
ยูเรีย : 14.01 x 2
14.01 x 2 + 1.008 x 4 + 12.01 + 16.00
x 100 = 46.7% N
NH4NO3: 14.01 x 2
14.01 x 2 + 1.008 x 4 + 16.00 x 3
x 100 = 35.0% N
กัวนิดีน: 14.01 x 3
14.01 x 3 + 1.008 x 5 + 12.01
x 100 = 71.1% N
NH3: 14.01
14.01 + 1.008 x 3 x 100 = 82.3% N
2-24

25. ปฏิกิริยาระหว่าง H2 กับ O2 เกิดเป็น H2O อาจแสดงได้ดังนี้
ปฏิกิริยาเคมี (chemical reaction) คือ กระบวนการเปลี่ยนแปลงที่
ทาให้เกิดสารที่ต่างจากสารตั้งต้น ซึ่งมักจะแสดงโดยใช้ สมการ
เคมี (chemical equation) ที่ประกอบด้วยสัญลักษณ์ทางเคมีและ
ลูกศรชี้ทิศทางการเปลี่ยนแปลง
reactants products
2-25

26. ความหมายของสมการเคมี
2 Mg + O2 2 MgO
2 อะตอมของ Mg + 1 โมเลกุลของ O2 ให้ 2 โมเลกุลของ MgO
2 โมลของ Mg + 1 โมลของ O2 ให้ 2 โมลของ MgO
48.6 กรัมของ Mg + 32.0 กรัมของ O2 ให้ 80.6 กรัมของ MgO
ไม่ใช่
2 กรัมของ Mg + 1 กรัมของ O2 ให้ 2 กรัมของ MgO 2-26

27. 1. เขียนสูตรโมเลกุลที่ถูกต้องของตัวทาปฏิกิริยาไว้ทางซ้ายมือ
และเขียนสูตรโมเลกุลที่ถูกต้องของผลิตภัณฑ์ไว้ทางขวามือ
Ethane ทาปฏิกิริยากับออกซิเจนเกิดเป็นคาร์บอนไดออกไซด์
และน้า
C2H6 + O2 CO2 + H2O
2. เติมตัวเลขสัมประสิทธิ์หน้าสูตรโมเลกุลของสารแต่ละตัว
เพื่อให้จานวนอะตอมของธาตุทางซ้ายและขวามือของ
สมการเท่ากัน ห้ามเปลี่ยนตัวเลขห้อยในสูตรโมเลกุล
เด็ดขาด
2C2H6 ไม่ใช่ C4H12
การดุลสมการเคมี
2-27

28. การดุลสมการเคมี
3. เริ่มต้นจากการดุลอะตอมของธาตุที่พบในแต่ละข้างของ
สมการเพียงข้างละหนึ่งสาร
C2H6 + O2 CO2 + H2O เริ่มด้วย C หรือ H ไม่ใช่ O
คูณ CO2 ด้วย 2 C2H6 + O2 2CO2 + H2O
คูณ H2O ด้วย 3 C2H6 + O2 2CO2 + 3H2O
2-28

29. 4. ดุลอะตอมของธาตุที่พบในแต่ละข้างของสมการ
มากกว่าหนึ่งสาร
C2H6 + O2 2CO2 + 3H2O
คูณ O2 by 7
2 C2H6+ O2 2CO2 + 3H2O7
2
ทาให้เป็นจานวนเต็ม
โดยคูณสมการด้วย 2 2C2H6 + 7O2 4CO2 + 6H2O
การดุลสมการเคมี
1x2 = 2 2x2 + 3x1 = 7
2-29

30. 5. ตรวจดูจานวนอะตอมของธาตุทุกตัวว่าดุลแล้วหรือไม่
2C2H6 + 7O2 4CO2 + 6H2O
4 C (2 x 2) 4 C
12 H (2 x 6) 12 H (6 x 2)
14 O (7 x 2) 14 O (4 x 2 + 6)
การดุลสมการเคมี
โครงสร้างของ ethane
2-30

31. ตัวอย่างโจทย์
ดุลสมการเคมีต่อไปนี้
N2O5 N2O4 + O2
1
2
N2O5 N2O4 + O22 2
CH4 + 4 Br2 CBr4 + 4 HBr
4 N
10 O
4 N
8 O 2 O
1 C
4 H
8 Br
1 C
4 Br
4 H
4 Br
x 2
2-31

32. 1. เขียนและดุลสมการเคมี
2. แปลงมวลสารที่ทราบให้เป็นโมล
3. ใช้สัมประสิทธิ์ในสมการเคมีคานวณโมลสารที่ต้องการหา
4. แปลงโมลสารที่ต้องการหาให้เป็นมวลในหน่วยที่กาหนด
การคานวณมวลสารในปฏิกิริยาเคมี
2-32

33. ตัวอย่างโจทย์
ต้องใช้แอมโมเนีย (NH3) กี่กิโลกรัม เพื่อเตรียมแอมโมเนียมซัลเฟต
(NH4)2SO4 1.0 กิโลกรัม จากปฏิกิริยาต่อไปนี้
2 NH3 (g) + H2SO4 (aq) (NH4)2SO4 (aq)
1 mol (NH4)2SO4 = 132.2 g (NH4)2SO4
1 mol (NH4)2SO4 ต้องใช้ 2 mol NH3
1 mol NH3 = 17.03 g NH3
1 kg (NH4)2SO4 132.2 g (NH4)2SO4
1 mol (NH4)2SO4x 2 mol NH3
1 mol (NH4)2SO4
x
1 mol NH3
17.03 g NH3x = 0.258 kg NH3 2-33

34. พิจารณาปฏิกิริยาการเผาไหม้ของเมทธานอล
2CH3OH + 3O2 2CO2 + 4H2O
การเผาไหม้ของเมทธานอล 209 g จะเกิดน้าขึ้นกี่กรัม ?
กรัม CH3OH โมล CH3OH โมล H2O กรัม H2O
มวลโมเลกุล
CH3OH
สัมประสิทธิ์ มวลโมเลกุล
H2O
209 g CH3OH 1 mol CH3OH
32.0 g CH3OHx 4 mol H2O
2 mol CH3OH
x
18.0 g H2O
1 mol H2Ox = 235 g H2O
2-34

35. 6 เขียวใช้หมด
เหลือ 6 แดง
(6)
(12)
Limiting Reagents
2-35

36. 36
คานวณมวลของ Al2O3 ที่เกิดขึ้นจากปฏิกิริยาของ Al
124 g กับ Fe2O3 601 g
2Al + Fe2O3 Al2O3 + 2Fe
มวล Al โมล Al โมล Fe2O3
ที่ต้องใช้
มวล Fe2O3
ที่ต้องใช้
124 g 601 g ?
ถ้ามวล Fe2O3
ที่ต้องใช้
< มวล Fe2O3
ที่มีในปฏิกิริยา
Alเป็น
limiting reagent
Fe2O3 เป็น
limiting reagent
ถ้ามวล Fe2O3
ที่ต้องใช้
> มวล Fe2O3
ที่มีในปฏิกิริยา
การคานวณเมื่อมี Limiting Reagents
2-36

37. 124 g Al
1 mol Al
27.0 g Alx 1 mol Fe2O3
2 mol Al
x
Al 124 g ต้องใช้ Fe2O3 367 g
160. g Fe2O3
1 mol Fe2O3
x
= 367 g Fe2O3
เนื่องจากในปฏิกิริยามี Fe2O3 601 g ดังนั้น Fe2O3 จึงมี
มากเกินพอ และ Al เป็น limiting reagent
2Al + Fe2O3 Al2O3 + 2Fe
124 g 601 g ?
2-37

38. ใช้มวลของ limiting reagent (Al) มาคานวณมวล
ผลิตภัณฑ์ (AlO3) ที่เกิดขึ้น
g Al mol Al mol Al2O3 g Al2O3
124 g Al 1 mol Al
27.0 g Al
x 1 mol Al2O3
2 mol Alx 102 g Al2O3
1 mol Al2O3
x
= 234 g Al2O3
2Al + Fe2O3 Al2O3 + 2Fe
2-38

39. ผลผลิตตามทฤษฎี (Theoretical Yield) คือ ปริมาณของ
ผลิตภัณฑ์ที่ควรจะเกิดถ้า limiting reagent ทาปฏิกิริยา
หมด
ผลผลิตจริง (Actual Yield) คือ ปริมาณผลิตภัณฑ์ที่
เกิดขึ้นจริง
% Yield =
Actual Yield
Theoretical Yield
x 100
เปอร์เซ็นต์ผลผลิต
2-39

40. ตัวอย่างโจทย์
โรงงานอุตสาหกรรมแห่งหนึ่งเตรียมเอทธิลีน (C2H4) โดยการให้
ความร้อนเฮกเซน (C6H14) ดังสมการ โดยมีเปอร์เซนต์ผลผลิต
ของเอทธิลีนเป็น 42.5% ถ้าต้องการเอทธิลีน 481 กรัม จะต้องใช้
เฮกเซนกี่กรัม
C6H14 C2H4 + ผลิตภัณฑ์อื่น
1 mol C2H4 = 28.05 g C2H4
1 mol C6H14 ให้ผลผลิตสูงสุด 3 mol C2H4
1 mol C6H14 = 86.17 g C6H14
x 481 g C2H4 28.05 g C2H4
1 mol C2H4x 1 mol C6H14
3 mol C2H4
x
1 mol C6H14
86.17 g C6H14x = 1.16 x 103 g C6H14
42.5
100
2-40

41. ตัวอย่างโจทย์
แอมโมเนียมซัลเฟต [(NH4)2SO4] เป็นปุ๋ ยไนโตรเจนซึ่ง
อาจเตรียมได้จากปฏิกิริยา 2 ขั้นตอนดังต่อไปนี้
2 NH3 + CO2 + H2O (NH4)2CO3
(NH4)2CO3 +CaSO4 (NH4)2SO4 + CaCO3
คานวณหาเปอร์เซนต์ผลผลิต เมื่อใช้แอมโมเนีย 50 g
และแคลเซียมซัลเฟต 300 g สามารถผลิต
แอมโมเนียมซัลเฟตได้ 150 กรัม
2-41

42. ปฏิกิริยารวม
2 NH3 + CO2 + H2O + CaSO4 (NH4)2SO4 + CaCO3
มวล NH3 โมล NH3
โมล CaCO3
ที่ต้องใช้
มวล CaCO3
ที่ต้องใช้
50.0 g NH3
1 mol NH3
17.03 g NH3
x
1 mol CaSO4
2 mol NH3
x 136.15 g CaSO4
1 mol CaSO4
x
= 200 g CaSO4
ดังนั้น NH3 เป็น limiting reagent
50 g 300 g
2-42

43. 2 NH3 + CO2 + H2O + CaSO4 (NH4)2SO4 + CaCO3
ผลผลิต
ตามทฤษฎี
50.0 g NH3
1 mol NH3
17.03 g NH3
x 1 mol (NH4)2SO4
2 mol NH3
x
132.15 g (NH4)2SO4
1 mol (NH4)2SO4
x
=
= 194 g (NH4)2SO4
% Yield =
50.0 g 300 g
limiting reagent excess
150 g
actual yield
150 g (NH4)2SO4
194 g (NH4)2SO4
x 100 = 77 %
2-43

44. การบ้าน
1. จงหาน้าหนักโมเลกุลของสารต่อไปนี้ (ตอบเป็นเลขนัยสาคัญ
3 หรือ 4 ตัว และกาหนด Na = 22.99, S = 32.06, C = 12.01,
H = 1.01, O = 16.01 และ Cu = 63.55)
1.1 Na2S
1.2 C6H12O6
1.3 (CuSO4.5H2O)2
2. สารชนิดหนึ่งมีธาตุ C และ H เท่านั้น เป็นองค์ประกอบ เมื่อนา
สารนี้จานวน 1.20 กรัม มาเผาจนปฏิกิริยาเกิดขึ้นอย่างสมบูรณ์
พบว่า เกิด CO2 3.60 กรัม และ H2O 1.96 กรัม จงหาสูตร
อย่างง่ายของสารนี้ 2-44

45. 3. สังกะสี (Zn) และกามะถัน (S) ทาปฏิกิริยากันดังสมการ
Zn + S ZnS
เมื่อนา Zn 12.0 กรัม มาทาปฏิกิริยากับ S 6.50 กรัม จะได้ ZnS
อย่างมากที่สุดกี่กรัม ธาตุใดเป็นสารกาหนดปริมาณ ธาตุใดเหลือ
จากปฏิกิริยา และเหลือกี่กรัม (Zn = 65.4, S = 32)
4. ออกไซด์หนึ่งของไนโตรเจน มีไนโตรเจน 30.4% เป็น
องค์ประกอบ จงหาสูตรเอมพิริกัลของสารนี้ และถ้าน้าหนัก
โมเลกุลของสารนี้เท่ากับ 92 จงหาสูตรโมเลกุลของสารนี้
(N = 14, O = 16)
2-45

46. 5. จงดุลสมการต่อไปนี้
5.1 ZnS + HCl ZnCl2 + H2S
5.2 HCl + Cr CrCl3 + H2
5.3 Al + Fe3O4 Al2O3 + Fe
5.4 H2 + Br2 HBr
5.5 Na2S2O3 + I2 NaI + Na2S4O6
6. แก๊สชนิดหนึ่งประกอบด้วย C 85.7% และ H 14.3% ถ้าแก๊สนี้
มีความหนาแน่น 2.50 g/dm3 ที่ STP สูตรโมเลกุลของสารนี้เป็น
เท่าใด
2-46

47. 7. นาสารผสม KClO3 กับ KCl หนัก 5 กรัม ไปเผา จะได้แก๊ส
ออกซิเจนสลายตัวออกมาเท่ากับ 1120 cm3 ที่ STP จงคานวณ
หามวลเป็นร้อยละของ KCl ในสารผสมดังกล่าว (K = 39,
Cl = 35.5, O = 16)
8. ปฏิกิริยาสันดาปของ C3H6 42 กรัม แยกน้าออกได้ 18 กรัม
จงหาร้อยละของน้าที่ได้
9. สารพอลิเมอร์ X มีสูตร Br3C6H3(C8H8)n ค่าของ n แปรผัน
ตามสภาวะของการเตรียม ถ้าสารพอลิเมอร์ X ที่เตรียมได้มี
โบรมีน 10.46% ค่าของ n จะมีค่าเท่าใด
2-47

48. 10. กาหนดให้ปฏิกิริยาการเผาไหม้ของเอทานอล (C2H5OH)
และแก๊สโซลีน (C8H18) ให้พลังงานเป็น 1380 และ 5928 kJ/mol
ตามลาดับ ถ้าแก๊สโซฮอลเป็นเชื้อเพลิงที่ประกอบด้วยเอทานอล
และแก๊สโซลีน โดยมีเอทานอล 10% โดยน้าหนัก แก๊สโซฮอล
และแก๊สโซลีนจะให้พลังงานต่างกันกี่กิโลจูลต่อหนึ่งกิโลกรัม
2-48