Để xem full tài liệu Xin vui long liên hệ page để được hỗ trợ : https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 HOẶC https://www.facebook.com/garmentspace/ https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 tai lieu tong hop, thu vien luan van, luan van tong hop, do an chuyen nganh

1. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
-------------------------
LỲ PÓ HỪ
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH VẬT HỌC LOÀI CÂY LIM XẸT
(Peltophorum tonkinensis A.Chev) TẠI HUYỆN NA HANG,
TỈNH TUYÊN QUANG
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo : Chính quy
Chuyên ngành : Quản lý tài nguyên rừng
Khoa : Lâm nghiệp
Khóa học : 2016 - 2020
Thái Nguyên - năm 2020

2. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
---------------------
LỲ PÓ HỪ
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH VẬT HỌC LOÀI CÂY LIM XẸT
(Peltophorum tonkinensis A.Chev) TẠI HUYỆN NA HANG,
TỈNH TUYÊN QUANG
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo : Chính quy
Chuyên ngành : Quản lý tài nguyên rừng
Lớp : K48 - QLTNR
Khoa : Lâm nghiệp
Khóa học : 2016 - 2020
Giảng viên hướng dẫn : TS. Nguyễn Thị Thoa
Thái Nguyên - năm 2020

3. i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của bản thân
tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu là quá trình điều tra trên thực địa hoàn
toàn trung thực, chưa công bố trên các tài liệu, nếu có gì sai xót tôi xin hoàn
toàn chịu trách nhiệm.
Thái Nguyên, ngày……tháng……năm 2020
Xác nhận của GVHD Người viết cam đoan
Đồng ý cho bảo vệ kết quả
Trước Hội đồng khoa học!
TS. Nguyễn Thị Thoa
XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN CHẤM PHẢN BIỆN
Xác nhận sinh viên đã sửa theo yêu cầu
của Hội đồng chấm Khóa luận Tốt Nghiệp
(Ký, ghi rõ họ và tên)

4. ii
LỜI CẢM ƠN
Để đánh giá kết quả học tập và rèn luyện của bản thân trong toàn khóa
học, thực hiện phương châm “học đi đôi với hành, lý thuyết gắn liền với thực
tiễn”. Thực tập tốt nghiệp là khâu cực kỳ quan trọng đối với mỗi sinh viên,
giúp cho mỗi sinh viên có điều kiện củng cố lại kiến thức đã học tập trong nhà
trường để ứng dụng vào thực tế nhằm chuẩn bị hành trang cho công việc sau
này. Xuất phát từ nguyện vọng của bản thân, được sự đồng ý của Ban giám
hiệu trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên và sự nhất trí của ban
chủ nhiệm Khoa Lâm nghiệp tôi đã tiến hành thực hiện đề tài: “Nghiên cứu
đặc điểm sinh vật học loài Lim xẹt (Peltophorum tonkinensis A.Chev) tại
huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang”. Sau thời gian thực tập đến nay tôi đã
hoàn thành khóa luận tốt nghiệp. Có được kết quả như ngày hôm nay ngoài sự
cố gắng nỗ lực của bản thân tôi còn được sự giúp đỡ tận tình của các thầy
giáo, cô giáo trong khoa và đặc biệt là sự hướng dẫn tận tình của cô giáo TS.
Nguyễn Thị Thoa. Nhân dịp này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của các
thầy giáo, cô giáo trong khoa và sự chỉ bảo tận tình của cô giáo hướng dẫn.
Đồng thời tôi cũng xin chân thành cảm ơn các cán bộ công chức, viên chức và
bà con nhân dân hai xã thuộc huyện Na Hang đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi
thực hiện đề tài này. Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng, nhưng thời gian và
năng lực bản thân còn nhiều hạn chế nên đề tài khó tránh khỏi những thiếu
sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp của các thầy giáo cô giáo và các bạn
để đề tài của tôi được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày....... tháng.......năm 2020
Sinh viên
Lỳ Pó Hừ

5. iii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 4.1: Kết quả điều tra trên 12 OTC có loài cây Lim xẹt phân bố ...........42
Bảng 4.2: Cấu trúc tổ thành và mật độ tầng cây cao nơi có loài cây Lim xẹt
phân bố tại vị trí chân đồi................................................................................43
Bảng 4.3: Cấu trúc tổ thành và mật độ tầng cây cao nơi có loài cây Lim xẹt
phân bố tại vị trí sườn đồi ...............................................................................44
Bảng 4.4: Hình thái phẫu diện đất tại khu vực Lim xẹt phân bố....................48
Bảng 4.5: Đặc điểm tầng cây bụi và thảm tươi nơi có loài Lim xẹt...............49
Bảng 4.6: Tổ thành cây tái sinh ở nơi có Lim xẹt phân bố tại vị trí chân đồi50
Bảng 4.7: Tổ thành cây tái sinh ở nơi có Lim xẹt phân bố tại vị trí sườn đồi.......51
Bảng 4.8: Mật độ tái sinh và tỷ lệ cây tái sinh triển vọng ..............................52
Bảng 4.9: Chất lượng và nguồn gốc cây tái sinh ............................................54
Bảng 4.10: Phân bố số cây tái sinh theo cấp chiều cao của lâm phần và
Lim xẹt ............................................................................................................55

6. iv
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1: Sơ đồ nghiên cứu tổng quát ............................................................26
Hình 3.2: Hình dạng, kích thước OTC và sơ đồ bố trí ODB..........................32
Hình 4.1: Hình thái thân cây Lim xẹt..............................................................39
Hình 4.2: Mặt trên lá Lim xẹt..........................................................................40
Hình 4.3: Mặt dưới lá Lim xẹt ........................................................................40
Hình 4.4: Hoa Lim xẹt ....................................................................................41
Hình 4.5: Quả Lim xẹt ....................................................................................41

7. v
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
STT Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ
1 CTV Cây triển vọng
Cs Cộng sự
2 D1.3 Đường kính ngang ngực
3 Dt Đường kính tán
4 ĐTC Độ tàn che
5 ĐVT Đơn vị tính
6 GTVT Giao thông vận tải
7 Ha Hecta
8 Hdc Chiều cao phân cành
9 m Chiều cao trung bình
10 Hvn Chiều cao vút ngọn
11 LP Lâm phần
12 N Số cây
13 Nxb Nhà xuất bản
14 ODB Ô dạng bản
15 OTC Ô tiêu chuẩn
16 PCCC Phòng cháy, chữa cháy
17 T Tốt
18 TB Trung bình
19 X Xấu
20 UBND Ủy ban nhân dân

8. vi
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... iv
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT .......................................................v
MỤC LỤC................................................................................................................ vi
Phần 1 MỞ ĐẦU .......................................................................................................1
1.1. Đặt vấn đề ............................................................................................................1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................2
1.3. Ý nghĩa đề tài .......................................................................................................2
1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học.................................................2
1.3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn .....................................................................................2
Phần 2 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU....................................................4
2.1. Cơ sở khoa học.....................................................................................................4
2.2. Nghiên cứu trên thế giới.......................................................................................5
2.2.1. Nghiên cứu về đặc điểm sinh vật học, sinh thái học thực vật...........................5
2.2.2. Nghiên cứu về họ đậu (Fabaceae).....................................................................9
2.3. Nghiên cứu ở Việt Nam .....................................................................................11
2.3.1. Nghiên cứu đặc điểm sinh học, sinh thái học thực vật....................................11
2.3.2. Nghiên cứu về họ đậu (Fabaceae)...................................................................14
2.3.3. Nghiên cứu về loài cây Lim xẹt(Peltophorum tonkinensis A.Chev) ..............15
2.3.4. Thảo luận.........................................................................................................16
2.4. Điều kiện tự nhiên – kinh tế xã hội khu vực nghiên cứu ...................................16
2.4.1. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu ..........................................................16
2.4.2. Điều kiện kinh tế - xã hội................................................................................19
Phần 3 ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......25
3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................25

9. vii
3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ......................................................................25
3.3. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................25
3.4. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................25
3.4.1. Phương pháp nghiên cứu chung......................................................................25
3.4.2. Phương pháp kế thừa.......................................................................................27
3.4.3. Phương pháp nghiên cứu ngoại nghiệp...........................................................27
3.4.4. Phương pháp nội nghiệp .................................................................................34
Phần 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................................39
4.1. Nghiên cứu đặc điểm hình thái loài cây Lim xẹt ..............................................39
4.1.1. Đặc điểm hình thái thân cây............................................................................39
4.1.2. Đặc điểm hình thái lá ......................................................................................39
4.1.3. Đặc điểm hình thái hoa, quả............................................................................40
4.2. Đặc điểm cấu trúc tầng cây gỗ nơi có loài cây Lim xẹt phân bố.......................41
4.2.1. Tổng hợp thông tin trên các OTC đã lập.........................................................41
4.2.2. Đặc điểm cấu trúc tổ thành và mật độ tầng cây gỗ .........................................43
4.2.3. Cấu trúc tầng thứ rừng nơi có Lim xẹt phân bố..............................................45
4.3. Nghiên cứu đặc điểm sinh thái nơi loài cây Lim xẹt phân bố............................46
4.3.1. Đặc điểm khí hậu nơi loài cây Lim xẹt phân bố .............................................46
4.3.2. Đặc điểm phân bố của cây Lim xẹt theo độ cao .............................................47
4.3.3. Đặc điểm đất đai nơi có loài cây Lim xẹt phân bố..........................................48
4.3.4. Đặc điểm tầng cây bụi và thảm tươi nơi có loài cây Lim xẹt phân bố ...........49
4.4. Nghiên cứu đặc điểm tái sinh tự nhiên nơi có loài Lim xẹt phân bố .................50
4.4.1. Tổ thành cây tái sinh .......................................................................................50
4.4.2. Đặc điểm cấu trúc mật độ và tỷ lệ cây tái sinh có triển vọng .........................52
4.4.3. Chất lượng và nguồn gốc cây tái sinh.............................................................53
4.4.4. Phân bố cây tái sinh theo cấp chiều cao..........................................................55
4.5. Đề xuất các biện pháp bảo vệ và phát triển loài Lim xẹt...................................56
4.5.1. Giải pháp về cơ chế chính sách.......................................................................57
4.5.2. Giải pháp về khoa học kỹ thuật.......................................................................57

10. viii
Phần 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................59
5.1. Kết luận ..............................................................................................................59
5.2. Tồn tại ................................................................................................................60
5.3. Đề nghị...............................................................................................................61
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................62

11. 1
Phần 1
MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề
Hiện nay ở Việt Nam, ngành Lâm nghiệp đang phát triển rất nhanh
chóng, song những thách thức kèm theo sự phát triển sự nhanh chóng đó cũng
không nhỏ, một trong số đó là vấn đề tài nguyên rừng ngày càng suy thoái.
Chúng ta cần giải quyết vấn đề vừa đáp ứng được sự phát triển của lâm nghiệp
chế biến mà không làm ảnh hưởng tới phát triển môi trường rừng. Từ đó, đặt ra
câu hỏi tìm kiếm một loại cây trồng mới vừa phát triển nhanh đem lại hiệu quả
kinh tế, có phẩm chất gỗ tốt đáp ứng được ngành công nghiệp đồ gia dụng cũng
như bảo vệ được tài nguyên rừng.
Tính đến hết ngày 31/12/2019, tổng diện tích đất có rừng toàn quốc là
trên 14,6 triệu ha, trong đó rừng tự nhiên gần 10,3 triệu ha, rừng trồng trên 4,3
triệu ha. Diện tích đất có rừng đủ tiêu chuẩn để tính tỷ lệ che phủ toàn quốc là
trên 13,8 triệu ha, tỷ lệ che phủ là 41,89%.
Mặc dù đã có nhiều hội thảo về cơ cấu cây trồng cho các vùng kinh tế
lâm nghiệp và hệ thống cơ cấu cây trồng lâm nghiệp đã được Bộ Lâm nghiệp.
Tập đoàn cây lâm nghiệp cho các vùng đã xác định để gây tạo, trồng phục hồi
rừng, nhưng nhiều diện tích trồng không thành rừng, trong đó có nguyên nhân
kỹ thuật cần được xem xét. Những năm gần đây trong công cuộc trồng rừng
của nước ta đang có xu hướng bổ sung cơ cấu cây trồng bằng các loài cây địa
phương. Lim xẹt (Peltophorum tonkinensis), họ Vang (Caesalpiniaceae), hoa
cây Lim xẹt thường mọc thành chùm ở phía đầu cành, hoa nhỏ khoảng 2 cm,
có 4 cánh màu vàng có lông. Quả dạng quả đậu dẹt dài từ 10 – 12 cm. Cây
Lim xẹt được trồng để tạo cảnh quan, lấy bóng mát cho các khu đô thị, trường
học, bệnh viện, công viên… Cây còn được trồng nhiều tại vùng ven biển để
chắn gió, cũng như chống sạt lở đất. Gỗ của cây Lim xẹt có giá trị kinh tế cao.

12. 2
Vì vậy, thực hiện công việc này bằng các giải pháp lâm sinh như
"khoanh nuôi xúc tiến tái sinh kết hợp trồng bổ sung là một giải pháp lợi dụng
triệt để khả năng tái sinh, diễn thế tự nhiên để phục hồi rừng thông qua các
biện pháp bảo vệ, biện pháp kỹ thuật lâm sinh và trồng bổ sung cần thiết trên
cơ sở sinh vật học - sinh thái học lại càng cấp thiết, nên tôi đã tiến hành
nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm sinh vật học loài Lim xẹt
(Peltophorum tonkinensis A.Chev) tại huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
- Xác định được một số đặc điểm cấu trúc tầng cây gỗ nơi có loài Lim xẹt
phân bố.
- Xác định được một số đặc điểm tái sinh tự nhiên của rừng và loài
Lim xẹt tại huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang.
- Đề xuất được một số giải pháp nhằm bảo vệ và phát triển loài Lim
xẹt nói riêng và các loài cây bản địa nói chung.
1.3. Ý nghĩa đề tài
1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học
Giúp sinh viên có những kiến thức cơ bản về đặc điểm sinh học, sinh
thái, sự phân bố và sinh trưởng của cây Lim xẹt. Giúp sinh viên vận dụng
những kiến thức đã học vào trong thực tiễn điều tra rừng, nhận biết cây rừng.
Biết được tầm quan trọng của công tác bảo tồn loài thực vật quý hiếm nói
chung và cây Lim xẹt nói riêng trong sự nghiệp bảo vệ và phát triển rừng hiện
nay. Kết quả nghiên cứu của khoá luận sẽ là cơ sở cho các nghiên cứu khác về
loài cây Lim xẹt.
1.3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn
Việc nghiên cứu và đánh giá đặc điểm sinh vật học của loài Lim xẹt
nhằm đề xuất một số biện pháp bảo vệ và phát triển loài.

13. 3
Thành công của đề tài có ý nghĩa rất quan trọng trong việc việc bảo vệ
loài Lim xẹt trong tự nhiên, cũng như là cơ sở cho việc gây trồng, gieo ươm
để phát triển loài này. Góp phần bảo vệ vào việc bảo vệ môi trường sinh thái,
cảnh quan môi trường, phát triển kinh tế - xã hội của huyện Na Hang, tỉnh
Tuyên Quang.

14. 4
Phần 2
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
2.1. Cơ sở khoa học
Cây Lim xẹt là cây thân gỗ lớn, có chiều cao từ 20 - 30 mét, tán tròn và
cành cây tập trung trên ngọn, thân cây có vỏ đen, sần sùi, khi nhỏ có màu đỏ
nâu. Lá dạng lá kép lông chim 2 lần chẵn, có lá chét nhỏ, xếp đều nhau, lá cây
có màu xanh thẫm ở mặt trên, mặt dưới có xanh trắng khác biệt, lá cây khá
nhỏ và cây rụng lá theo mùa. Hoa Lim xẹt có màu vàng tươi, mọc theo chùm,
cánh hoa nhỏ, nhăn và khá mềm mại, sau khi hoa rụng quả sẽ hình thành, quả
dạng dẹp và có cánh, trong quả có chứa từ 2 - 4 hạt khi non có màu xanh, khi
già chuyển thành màu xám trắng.
Đặc điểm sinh vật học: là một môn khoa học về sự sống (từ tiếng
Anh: biology bắt nguồn từ Hy Lạp với bios là sự sống và logos là môn học).
Nó là một nhánh của khoa học tự nhiên, tập trung nghiên cứu các cá thể sống,
mối quan hệ giữa chúng với nhau và với môi trường. Nó miêu tả những đặc
điểm và tập tính của sinh vật (ví dụ: cấu trúc, chức năng, sự phát triển, môi
trường sống), cách thức các cá thể và loài tồn tại (ví dụ: nguồn gốc, sự tiến
hóa và phân bố của chúng). tròn.
Đặc điểm sinh học: là sự thay đổi đặc tính di truyền của một quần thể
sinh học qua những thế hệ nối tiếp nhau. Những đặc tính này là sự biểu hiện
của các gen được truyền từ bố mẹ sang con cái thông qua quá trình sinh sản.
Nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt của những đặc tính đó trong quần thể là do
kết quả của đột biến, tái tổ hợp di truyền và nguồn gốc các biến dị di
truyền khác. Hiện tượng tiến hóa xảy ra khi các tác nhân tiến hóa như chọn
lọc tự nhiên (bao gồm cả chọc lọc giới tính) và trôi dạt di truyền tác động lên
sự đa dạng của những đặc tính này, dẫn đến kết quả là vài đặc tính sẽ trở nên
phổ biến hoặc hiếm gặp hơn ở trong quần thể. Chính nhờ quá trình tiến hóa

15. 5
này đã làm nảy sinh sự đa dạng ở mọi mức độ tổ chức sinh học bao gồm loài,
các cá thể sinh vật và cả các phân tử như DNA và protein.
Phân bố: Cây Lim xẹt tuy có khu phân bố rộng, nhưng bị khai thác rất
mạnh, trước đây để lấy gỗ dùng trong xây dựng và đóng đồ dùng trong gia
đình. Số cá thể trưởng thành đã bị chặt phá > 50%. Tuy có ở các Vườn quốc
gia Ba Bể, Vườn quốc gia Phia Oắc – Phia Đén, Vườn quốc gia Xuân Sơn,
Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng,… và các Khu bảo tồn thiên nhiên
Hang Kia - Pà Cò, Hữu Liên, Na Hang, Bắc Mê, Bát Đại Sơn, Phong Quang,
Tây Côn Lĩnh, Kim Hỷ, Nam Xuân Lạc, Thần Sa - Phượng Hoàng,… nhưng
tại những nơi đó vẫn bị khai thác trộm. Loài đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt
chủng cao ngoài thiên nhiên.
2.2. Nghiên cứu trên thế giới
2.2.1. Nghiên cứu về đặc điểm sinh vật học, sinh thái học thực vật
Thuật ngữ sinh thái học (Ecology) bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp:
Oikos và logos, oikos là nhà hay nơi ở và logos là khoa học hay học thuật.
Nếu hiểu một cách đơn giản (nghĩa hẹp) thì sinh thái học là khoa học nghiên
cứu về “nhà”, “nơi ở” của sinh vật. Hiểu rộng hơn, sinh thái học là khoa học
nghiên cứu mối quan hệ giữa sinh vật hoặc một nhóm hay nhiều nhóm sinh
vật với môi trường xung quanh. Hoặc một định nghĩa khác về sinh thái học:
Sinh thái học là một trong những môn học cơ sở của Sinh học, nghiên cứu về
mối quan hệ tương tác giữa sinh vật với sinh vật và sinh vật với môi trường ở
mọi mức tổ chức khác nhau, từ cá thể, quần thể, đến quần xã và hệ sinh thái.
Thuật ngữ sinh thái học xuất hiện từ giữa thế kỷ XIX. Một định nghĩa chung
lần đầu tiên về sinh thái học được nhà khoa học người Đức là Haeckel E. Nêu
ra vào năm 1869. Theo ông: “Chúng ta đang hiểu về tổng giá trị kinh tế của tự
nhiên: nghiên cứu tổ hợp các mối tương tác của con vật với môi trường của

16. 6
nó và trước tiên là mối quan hệ “bạn bè” và thù địch với một nhóm động thực
vật mà con vật đó tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp”(Baur G.N, (1962)[1].
Các phương pháp nghiên cứu thực nghiệm về sinh thái học thực vật nhằm
tìm hiểu sâu sắc hơn về mối quan hệ giữa các loài thực vật với nhau và giữa
chúng với điều kiện nơi mọc, các phương pháp nghiên cứu đó đã được trình
bày trong “Thực nghiệm sinh thái học” của Stephen, D.Wrattenand, Gary L.A.ry
(1986) tác giả đã chỉ rõ sự thích nghi của các loài với các điều kiện dinh dưỡng
khoáng, ánh sáng, chế độ nhiệt, chế độ ẩm, nhịp điệu khí hậu.
E.P. Odum (1971) đã phân chia sinh thái học thực vật thành sinh thái học
cá thể và sinh thái học quần thể. Sinh thái học cá thể nghiên cứu từng cá thể
sinh vật hoặc từng loài. Trong đó chu kỳ sống và tập tính cũng như khả năng
thích nghi với môi trường được đặc biệt chú ý. Ngoài ra mối quan hệ giữa yếu
tố sinh thái, sinh trưởng có thể định hướng bằng các phương pháp toán học
thường được mô phỏng, phản ánh các đặc điểm quy luật tương quan phức tạp
trong tự nhiên, tác giả cũng đã chỉ rõ những vấn đề cần nghiên cứu trong sinh
thái thực vật như: Sự thích nghi với các điều kiện dinh dưỡng khoáng, ánh
sáng, độ nhiệt, độ ẩm, nhịp điệu khí hậu.
Richards P.W (1952) phân rừng ở Nigeria thành 6 tầng, tương ứng với
chiều cao là 6 - 12 m, 12 - 18 m, 18 - 24 m, 24 - 30 m, 30 - 36 m, 36 - 42 m,
nhưng thực chất đây chỉ là các lớp chiều cao. Odum E. P (1971) nghi ngờ sự
phân tầng rừng rậm nơi có độ cao dưới 600m ở Puecto Rico và cho rằng
không có sự tập trung khối tán ở một tầng riêng biệt nào cả. Richards P.W
(1952) theo tác giả, đặc điểm nổi bật của rừng mưa nhiệt đới là tuyệt đại bộ
phận thực vật đều thuộc thân gỗ và thường có nhiều tầng. Ông nhận định:
"Rừng mưa thực sự là một quần lạc hoàn chỉnh và cầu kỳ nhất về mặt cấu tạo
và cũng phong phú nhất về mặt loài cây". Như vậy, nghiên cứu về tầng thứ
theo chiều cao còn mang tính cơ giới, nên chưa phản ánh được sự phân tầng

17. 7
phức tạp của rừng tự nhiên nhiệt đới. Việc nghiên cứu về cấu trúc rừng đã và
đang được chuyển từ mô tả định tính sang định lượng với sự hỗ trợ của thống
kê toán học và tin học. Odum E.P (1971) đã biểu diễn mối quan hệ giữa chiều
cao và đường kính bằng các hàm hồi quy, phân bố đường kính ngang ngực,
đường kính tán bằng các dạng phân bố xác suất. Balley (1972) sử dụng hàm
Weibull để mô hình hoá cấu trúc đường kính thân cây loài Thông,.... Tuy
nhiên, việc sử dụng các hàm toán học không thể phản ánh hết được những
mối quan hệ sinh thái giữa các cây rừng với nhau và giữa chúng với hoàn
cảnh xung quanh, nên các phương pháp nghiên cứu cấu trúc rừng theo hướng
này không được vận dụng trong đề tài. Từ việc vận dụng các lý luận về sinh
thái, tái sinh, cấu trúc rừng trên, nhiều nhà khoa học trên thế giới đã vận dụng
vào nghiên cứu đặc điểm sinh học, sinh thái cho từng loài cây.
Trung tâm Nông lâm kết hợp thế giới (World Agroforestry Centre,
2006), Anon (1996), Keble và Sidiyasa (1994) đã nghiên cứu đặc điểm hình
thái của loài Vối thuốc (Schima wallichii) và đã mô tả tương đối chi tiết về
đặc điểm hình thái thân, lá, hoa, quả, hạt của loài cây này, góp phần cung cấp
cơ sở cho việc gây trồng và nhân rộng loài Vối thuốc trong các dự án trồng
rừng. Tian - XiaoRui trong công trình nghiên cứu về khả năng chịu lửa của
một số loài cây trồng rừng đã rút ra kết luận, Vối thuốc (S. wallichii) có sức
chống lửa tốt nhất trong tổng số 12 loài cây nghiên cứu. Vối thuốc là loài cây
tiên phong ưa sáng, biên độ sinh thái rộng, phân bố rải rác ở các khu vực phía
Đông Nam Châu Á. Vối thuốc xuất hiện ở nhiều vùng rừng thấp (phía Nam
Thái Lan) và cả ở các vùng cao hơn (Nepal) cũng như tại các vùng có khí
hậu lạnh. Là cây bản địa của Brunei, Trung Quốc, Ấn Độ, Lào Myanmar,
Nepal, Papua New Guinea, Phillipines, Thailand và Việt Nam (World
Agroforestry Centre, 2006). Vối thuốc thường mọc thành quần thụ từ nơi đất
thấp đến núi cao, phân bố ở rừng thứ sinh, nơi đồng cỏ, cây bụi và ngay cả

18. 8
nơi ngập nước có độ mặn nhẹ. Vối thuốc có thể mọc trên nhiều loại đất với
thành phần cơ giới và độ phì khác nhau, từ đất cằn cỗi xương xẩu khô cằn đến
đất phì nhiêu, tươi tốt, có thể thấy Vối thuốc xuất hiện nơi đầm lầy. Vối thuốc
là loài cây tiên phong sau nương rẫy (dẫn theo Hoàng Văn Chúc, 2009)[12].
Ngoài ra, những nghiên cứu về các đặc tính sinh học và sinh thái học cá
thể còn được thực hiện bởi nhiều nhà khoa khác như: I.S.Mankina và
I.L.Xeniken (1884, 1980), Uxurai (1891), V.N.Luibimenco (1905,1908),
I.Vizner (1907),…. Như vậy, với các công trình nghiên cứu về lý thuyết sinh
thái, tái sinh, cấu trúc rừng tự nhiên cũng như nghiên cứu đặc điểm sinh học,
sinh thái đối với một số loài cây như trên đã phần nào làm sáng tỏ những đặc
điểm cấu trúc, tái sinh của rừng nhiệt đới nói chung. Đó là cơ sở để chúng tôi
lựa chọn hướng đi và các nội dung của nghiên cứu này.
Việc nghiên cứu sinh học loài cây trong đó có các đặc điểm hình thái và
vật hậu đã được thực hiện từ lâu trên thế giới. Đây là bước đầu tiên, làm tiền đề
cho các môn khoa học khác liên quan. Có rất nhiêu công trình liên quan đến
hình thái và phân loại các loài cây. Những nghiên cứu này đầu tiên tập trung
vào mô tả và phân loại các loài, nhóm loài, ...Có thể kể đến một vài công trình
rất quen thuộc liên quan đến các nước lân cận như: Thực vật chí Hong Kong
(1861), Thực vật chí Australia (1866), Thực vật chí rừng Tây Bắc và trung tâm
Ấn độ (1874), Thực vật chí Ấn độ 7 tập (1872 – 1897), Thực vật chí Miến Điện
(1877), Thực vật chí Malaysia (1892 – 1925), Thực vật chí Hải Nam (1972 –
1977), Thực vật chí Vân Nam (1977), Thực vật chí Quảng Đông, Trung Quốc
(9 tập). Sự ra đời của các bộ thực vật chí đã góp phần làm tiền đề cho công tác
nghiên cứu về hình thái, phân loại cũng như đánh giá tính đa dạng của các vùng
miền khác nhau (dẫn theo Bùi Phi Hoàng, 2012)[13].
Ở Nga, từ 1928 đến 1932 được xem là thời kỳ mở đầu cho thời kỳ nghiên
cứu hệ thực vật có thể. Tolmachop A.I. cho rằng“Chỉ cần điều tra trên một diện

19. 9
tích đủ lớn để có thể bao chùm được sự phong phú của nơi sống nhưng không có
sự phân hoá mặt địa lý. Ông gọi đó là hệ thực vật có thể. Tolmachop đã đưa ra
một nhận định là số loài của một hệ thực vật có thể ở vùng nhiệt đới ẩm thường
là 1500 - 2000 loài (Dẫn theo Nguyễn Toàn Thắng, 2008)[11].
Về vật hậu học: hoạt động sinh học có tính chất chu kỳ của các cơ quan
sinh dưỡng và cơ quan sinh sản. Chu kỳ vật hậu của cùng 1 loài phân bố ở các
vùng sinh thái khác nhau sẽ có sự sai khác rõ rệt. Điều này có ý nghĩa cần
thiết trong nghiên cứu sinh thái cá thể loài và công tác chọn tạo giống. Các
công trình như nêu trên cũng đã ít nhiều nêu ra các đặc điểm về chu kỳ hoa,
quả và các đặc trưng vật hậu của từng loài, nhóm loài. Nguyễn Nghĩa Thìn
(2007)[16] trong cuốn “Các phương pháp nghiên cứu thực vật” cũng đã đưa
ra phương pháp nghiên cứu về vật hậu của loài cây.
2.2.2. Nghiên cứu về họ đậu (Fabaceae)
Họ Đậu (danh pháp khoa học: Fabaceae) là một họ thực vật. Theo định
nghĩa của hệ thống APG thì nó là một họ lớn: Fabaceae sensu lato (nghĩa
rộng). ICBN cho phép sử dụng cả Fabaceae (nghĩa rộng) và Leguminosae
như là các tên gọi thực vật học tương đương nhau ở mức độ họ. Hệ thống
APG sử dụng tên gọi Fabaceae, Lê Mộng Châu, Lê Thị Huyên (2000).
Tuy nhiên, họ Fabaceae có thể định nghĩa khác đi như là Fabaceae
sensu stricto (nghĩa hẹp), ví dụ như trong hệ thống Cronquist. Trong các phân
loại như thế thì các phân họ Trinh nữ (Mimosoideae) và Vang
(Caesalpinioideae) được nâng lên thành cấp họ với tên gọi tương ứng là
Mimosaceae và Caesalpiniaceae. Nhóm còn lại có các tên gọi thực vật học
tương ứng là Fabaceae và Papilionaceae (nhưng không phải là Leguminosae).
APG coi nhóm này ở mức độ phân họ, với tên gọi Faboideae (tên gọi tương
đương của nó trong Leguminosae là Papilionoideae) Lê Mộng Châu, Lê Thị
Huyên (2000) [18].

20. 10
Khi tra cứu hay tham khảo bất kỳ cuốn sách nào có sử dụng tên gọi
Fabaceae, cần phải lưu ý là tên gọi này dùng trong ngữ cảnh nào. Các tên gọi
như Leguminosae hay Papilionaceae là rõ ràng và các nhà phân loại học dùng
các từ này chủ yếu cùng với tên gọi Leguminosae. Leguminosae (hay
Fabaceae sensu lato) là họ lớn thứ hai của thực vật có hoa với 650 chi và trên
18.000 loài, Lê Mộng Châu, Lê Thị Huyên (2000) [18]. Các tên gọi thông
thường chủ yếu của các loài trong họ này là đỗ hay đậu và họ này chứa một số
loài cây quan trọng bậc nhất trong cung cấp thực phẩm cho con người, chẳng
hạn các loại đậu, đỗ, lạc, đậu tương và đậu lăng v.v. Các loài khác trong họ
cũng là các nguồn cung cấp thức ăn quan trọng cho gia súc, gia cầm hoặc để
làm phân xanh, chẳng hạn đậu lupin, cỏ ba lá, muồng hay đậu tương. Một số
chi như Laburnum, Robinia, Gleditsia, Acacia, Mimosa và Delonix là các loại
cây cảnh. Một số loài còn có các tính chất y học hoặc diệt trừ sâu bọ (chẳng
hạn Derris) hay sản sinh ra các chất quan trọng như gôm Ả Rập, tanin, thuốc
nhuộm hoặc nhựa. Một số loài, như sắn dây, một loài có nguồn gốc ở khu vực
Đông Á, đầu tiên được trồng tại miền đông nam Hoa Kỳ nhằm cải tạo đất và
làm thức ăn cho gia súc, nhưng đã nhanh chóng trở thành một loài cỏ dại xâm
hại nguy hiểm có xu hướng phát triển trên mọi thứ đất và chèn ép nhiều loài
bản địa.
Tất cả các thành viên trong họ này đều có hoa chứa 5 cánh hoa, trong
đó bầu nhụy lớn khi phát triển được sẽ tạo ra quả thuộc loại quả đậu, hai vỏ
của nó có thể tách đôi, bên trong chứa nhiều hạt trong các khoang riêng rẽ.
Các loài trong họ này theo truyền thống được phân loại trong ba phân họ, đôi
khi được nâng lên thành họ trong bộ Đậu (Fabales), trên cơ sở hình thái học
của hoa (đặc biệt là hình dạng cánh hoa): Phân họ Vang (Caesalpinioideae),
hay họ Vang - Caesalpiniaceae: Hoa của chúng đối xứng hai bên, nhưng thay
đổi nhiều tùy theo từng chi cụ thể, chẳng hạn trong chi Cercis thì hoa tương

21. 11
tự như hoa của các loài trong phân họ Faboideae, trong khi tại chi Bauhinia
thì nó là đối xứng với 5 cánh hoa bằng nhau, Nguyễn Bá (2006) [2].
Phân họ Trinh nữ (Mimosoideae), hay họ Trinh nữ - Mimosaceae: Các
cánh hoa nhỏ và thông thường có dạng hình cầu hay là cụm hoa dạng bông và
các nhị hoa là bộ phận sặc sỡ nhất của hoa, Nguyễn Bá (2006).
Phân họ Đậu (Faboideae hay Papilionoideae) (họ Fabaceae nghĩa hẹp
hay họ Papilionaceae): Một cánh hoa lớn và có nếp gấp trên nó, hai cánh hoa
cận kề mọc bên cạnh còn hai cánh hoa dưới chúng nối liền với nhau ở đáy,
tạo thành một cấu trúc tương tự như cái thuyền con. Một đặc trưng nổi bật của
các loài cây thuộc họ Đậu là chúng là các loại cây chủ cho nhiều loài vi khuẩn
tại các nốt sần trên rễ của chúng. Các loại vi khuẩn này được biết đến như là
vi khuẩn nốt rễ (rhizobium), có khả năng lấy khí nitơ (N2) trong không khí và
chuyển hóa nó thành các dạng chất mà cây có thể hấp thụ được (NO3- hay
NH3). Hoạt động này được gọi là cố định đạm.Cây đậu, trong vai trò của cây
chủ, còn vi khuẩn nốt rễ, trong vai trò của nhà cung cấp nitrat có ích, tạo ra
một quan hệ cộng sinh.
2.3. Nghiên cứu ở Việt Nam
2.3.1. Nghiên cứu đặc điểm sinh học, sinh thái học thực vật
Ở nước ta, nghiên cứu về đặc điểm sinh học, sinh thái của các loài cây
bản địa đã được thực hiện, và có thể tổng hợp và liệt kê ra đây một số nghiên
cứu có liên quan như sau: Bảo Huy (1993) [8] trong nghiên cứu “Góp phần
nghiên cứu đặc điểm cấu trúc rừng nửa rụng lá – rụng lá ưu thế Bằng lăng
(Lagerstroemia calyculata) làm cơ sở đề xuất giải pháp lỹ thuật khai thác -
nuôi dưỡng ở Đắk Lắk, Tây Nguyên” đã đề cập đến nhiều nội dung về các
đặc điểm sinh học và sinh thái học của loài, các tương quan trong nghiên cứu
lâm học, tái sinh, cấu trúc tổ thành,... nhưng tập trung theo điều tra rừng. Các
thành phần đi kèm chính với Bằng lăng là Muồng đen (Cassia siamea), Bình

22. 12
linh (Vitex pubescens), Kháo (Machulus odoratissima), Quế rừng
(Cinnamomum iners), Căm xe (Xylia xylocarpa), Lòng mang (Pterospermum
heterophyllum), Gõ đỏ (Afzelia xylocarpa).
Thái Văn Trừng (1983) [14] trong nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc
rừng ở Kon Hà Nừng đã tổng kết rằng loài cây có tổ thành cao nhất là Giẻ
(7,05%) bên cạnh các loài cùng họ là Giẻ đỏ (1,06%) và Giẻ cau (0,42%), tiếp
đến là loài Trâm (Syzygium sp.) chiếm 6,56%. Các loài cây khác có tổ thành
từ 1%-5% gồm có Chò đen, Hoóc quang, Hoàng đàn giả, Thông nàng,
Trường, Giổi, Bời lời, Dung, Chò xót, Gội, Re, Vạng trứng, Cóc đá, Hoa khế,
Dầu, Sến mủ, Bằng lăng. Các ưu hợp thực vật gồm có: Giẻ-Trâm Hoóc
quang, Giẻ-Bời lời-Trâm, Trâm-Vạng trứng-Giẻ, Chò đen-Trâm Trám; Bằng
lăng-Chò đen-Thành ngạnh, Cà chít-Dầu, Trâm-Giẻ-Giổi. Kết luận cũng đã
cho thấy rừng tự nhiên Kon Hà Nừng hiếm thấy có loài cây ưu thế rõ rệt,
ngoại trừ một hai hào Cà chít, Cẩm liên, những loài mà mỗi khi dã có kiều
kiện tồn tại và phát triển được, chúng chiếm ưu thế tuyệt đối hình thành nên
những lâm phần có đặc điểm tiếp cận kiểu hỗn giao song ưu. Các loài cây
trong cùng nhóm loài ưu thế thường có phạm vi phân bố khá trùng hợp nhau
về điều kiện lập địa.
Nguyễn Bá Chất (1996) [7] đã nghiên cứu đặc điểm lâm học và biện
pháp gây trồng nuôi dưỡng cây Lát hoa, ngoài những kết quả nghiên cứu về
các đặc điểm phân bố, sinh thái, tái sinh,... tác giả cũng đã đưa ra một số biện
pháp kỹ thuật gieo ươm cây con và trồng rừng đối với Lát hoa. Trần Minh
Tuấn (1997) [21] đã nghiên cứu một số đặc tính sinh vật học loài Phỉ ba mũi
làm cơ sở cho việc bảo tồn và gây trồng tại Vườn Quốc gia Ba Vì - Hà Nội
(Hà Tây cũ), ngoài những kết quả về các đặc điểm hình thái, tái sinh tự nhiên,
sinh trưởng và phân bố của loài, tác giả còn đưa ra một số định hướng về kỹ
thuật lâm sinh để tạo cây con từ hạt và trồng rừng đối với loài cây này. Vũ

23. 13
Văn Cần (1997) [17] đã tiến hành nghiên cứu một số đặc điểm sinh vật học
của cây Chò đãi làm cơ sở cho công tác tạo giống trồng rừng ở Vườn Quốc
gia Cúc Phương, ngoài những kết luận về các đặc điểm phân bố, hình thái, vật
hậu, tái sinh tự nhiên, đặc điểm lâm phần có Chò đãi phân bố,... tác giả cũng
đã đưa ra những kỹ thuật tạo cây con từ hạt đối với loài cây Chò đãi. Phan
Nguyên Xuất (1999) [15] khi nghiên cứu một số đặc điểm sinh vật học loài
Thông nàng (Podocarpus imbrricatus Blume) tại tỉnh Gia Lai đã làm rõ được
các đặc điểm hình thái, vật hậu của loài cũng như các đặc trưng sinh thái như
tái sinh, cấu trúc rừng nơi có Thông nàng sinh sống. Kết quả nêu rõ trong các
lâm phần có Thông nàng phân bố thì chúng luôn là loài cây chiếm ưu thế ở
tầng cao nhất của lâm phần. Thành phần đi kèm với nó chủ yếu là Trâm, Bời
lời, Mãi táp, Re, Công, Hồng tùng, Hoa khế, Chò xót, Giẻ. Về tái sinh thì loài
có thể tái sinh ở các cấp độ tàn che khác nhau nhưng cao nhất là 0,3-0,4; và
tái sinh ở trong, mép và ngoài tán của cây mẹ, nhưng ở mép tán là cao nhất.
Nghiên cứu cũng chỉ ra một số định hướng biện pháp kỹ thuật lâm sinh chủ
yếu đối với loài Thông nàng ở Đắk Lắk. Nguyễn Thanh Bình (2003) [18] đã
nghiên cứu một số đặc điểm lâm học của loài Dẻ ăn quả phục hồi tự nhiên tại
Bắc Giang. Với những kết quả nghiên cứu đạt được, tác giả đã đưa ra
nhiều kết luận, ngoài những đặc điểm về hình thái, vật hậu, phân bố, cấu trúc
và tái sinh tự nhiên của loài, tác giả còn cho rằng phân bố N-H và N-D đều có
một đỉnh; tương quan giữa Hvn và D1,3 có dạng phương trình Logarit.
Lê Phương Triều (2003) [19] đã nghiên cứu một số đặc điểm sinh vật học của
loài Trai lý tại Vườn Quốc gia Cúc Phương, tác giả đã đưa ra một số kết quả
nghiên cứu về đặc điểm hình thái, vật hậu và sinh thái của loài, ngoài ra tác
giả còn kết luận là: có thể dùng hàm khoảng cách để biểu thị phân bố N-D1.3,
N-Hvn, các mối quan hệ H-D1,3, Dt-D1,3.

24. 14
Vương Hữu Nhị (2003) [10] đã nghiên cứu một số đặc điểm sinh học
và kỹ thuật tạo cây con Căm xe góp phần phục vụ trồng rừng ở Đắc Lắc - Tây
Nguyên, từ kết quả nghiên cứu với những kết luận về đặc điểm hình thái,
phân bố, cấu trúc, tái sinh tự nhiên,... tác giả còn đưa ra những kỹ thuật gây
trồng đối với loài cây này. Vũ Văn Khoát (2007)[20] trong “Nghiên cứu một
số đặc tính sinh học của loài Dầu đồng và cà chít phân bố trong rừng khộp ở
Tây Nguyên” đã kết luận được các đặc điểm hình thái, sinh học và sinh thái
học cơ bản cảu hai loài trên. Dầu đồng có mối quan hệ yếu với Cà chít và mối
quan hệ với một số loài cây bạn như Chiêu liêu nghệ, Cẩm liên, Chiêu liêu
khế, Bồ kết rừng, Cẩm xe là ngẫu nhiên. Nó với các loài cây bạn này có thể
chung sống với nhau suốt đời mà không có sự đào thải nhau về mặt sinh học.
Đối với Cà chít, nghiên cứu chỉ ra rằng loài này có quan với các loài bạn như
Chiêu liêu khế, Thẩu tấu, Lòng Mang, Cẩm liên, Muồng và quan hệ với nhau
bền vững.
2.3.2. Nghiên cứu về họ đậu (Fabaceae)
Họ Đậu hay còn gọi họ Cánh bướm (danh pháp khoa học: Fabaceae,
đồng nghĩa: Leguminosae, Papilionaceae) là một họ thực vật trong bộ Đậu.
Đây là họ thực vật có hoa lớn thứ ba, sau họ Phong lan và họ Cúc, với khoảng
730 chi và 19.400 loài. Các loài đa dạng tập trung nhiều trong các phân họ
Trinh nữ (Mimosoideae) và phân họ Đậu (Faboideae), và chúng chiếm khoảng
9,4% trong tổng số loài thực vật hai lá mầm thật sự. Ước tính các loài trong họ
này chiếm 16% các loài cây trong vùng rừng mưa nhiệt đới Nam Mỹ. Ngoài ra,
họ này cũng có mặt nhiều ở các rừng mưa và rừng khô nhiệt đới ở châu
Mỹ và châu Phi. Cho đến nay vẫn còn những tranh cãi về việc họ này bao gồm
3 phân họ hay tách các phân họ của nó thành các họ riêng biệt. Có rất nhiều
thông tin về dữ liệu phân tử và hình thái học chứng minh họ Đậu là một
họ đơn ngành. Quan điểm này được xem xét không chỉ ở cấp độ tổng hợp khi

25. 15
so sánh các nhóm khác nhau trong họ này và các quan hệ họ hàng của
trên ADN. Các nghiên cứu này xác nhận rằng họ Đậu là một nhóm đơn ngành
và có quan hệ gần gũi với các họ trong bộ Đậu là họ Viễn
chí (Polygalaceae), họ Suyên biển (Surianaceae), và họ (Quillajaceae).
2.3.3. Nghiên cứu về loài cây Lim xẹt(Peltophorum tonkinensis A.Chev)
Những nghiên cứu về cây Lim xẹt (Peltophorum tonkinensis A.Chev) ở
nước ta chưa có nhiều. Có thể liệt kê một số công trình nghiên cứu về cây
Lim xẹt như sau:
Theo Lê Mộng Chân và Lê Thị Huyên (2000)[6] cho biết Lim xẹt
(Peltophorum tonkinensis A.Chev) là loài cây thuộc phân họ Vang
(Caesalpiniaceae R.Br) nằm trong họ lớn là họ Đậu (Fabaceae hay
Leguminosae) phân bố nhiều ở một số tỉnh như Vĩnh Phúc, Phú Thọ…, là loài
cây có khả năng tái sinh hạt tốt ở chỗ trống hoặc nơi có độ tàn che nhẹ, có thể
chọn làm cây cải tạo rừng nghèo hoặc khoanh nuôi trong rừng đang phục hồi.
Gỗ Lim xẹt có màu hồng, thớ tương đối mịn, ít bị mối mọt, cong vênh, được
dùng để đóng đồ mộc và xây dựng nhà cửa. Đặc biệt Lim xẹt có thể sử dụng
làm cây xanh đô thị và được đánh giá là một trong những loài cây có tiềm
năng mang lại hiệu quả kinh tế cao. Lim xẹt có đặc điểm hình thái là cây gỗ
nhỡ, chiều cao có thể đạt 18-20m, đường kính D1.3 đạt 22-23cm.Thân tròn
thẳng, tán thưa, đường kính tán đạt trung bình là 5,64 m, cành non phủ nhiều
lông màu nâu rỉ sắt, những cây già đã có hiện tượng vỏ bong vảy. Lá của Lim
xẹt là lá kép lông chim 2 lần chẵn, cuống chính dài 7-16cm không có tuyến.
Cuống thứ cấp dài 12cm. Lá chét mọc đối hình trái xoan thuôn đều gần tròn,
đuôi nêm và hơi lệch, dài 1-2cm, rộng 0,5-1cm. Hoa loài Lim Xẹt là hoa tự
chùm viên chùy ở nách lá gần đầu cành, nụ hình cầu, đường kính dài 0,8-
0,9cm, lá bắc sớm rụng. Hoa lưỡng tính gần đều đài hợp gốc xẻ 5 thùy, xếp
lợp. Tràng 5 cánh màu vàng, có cuống ngắn; nhị 10 rời, vươn ra ngoài hoa,

26. 16
gốc chỉ nhị phủ nhiều lông dài màu nâu gỉ sắt; vòi nhụy dài, đầu nhị nguyên.
Quả đậu hình trái xoan dài, dẹt, mép mỏng thành cánh, dài 9-13cm, rộng 2,5-
3cm. Khi non quả màu tím, khi chín màu nâu bóng. Không tự nứt. Hạt nằm
chéo góc 450 trong quả, màu cánh gián, bóng và cứng.
Phạm Thị Nga (2000) [9] đã nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và
phân bố của loài Lim xẹt (Peltophorum tonkinensis A.Chev), tác giả đã nhận
định loài Lim xẹt là loài có khả năng phân bố rộng tại các tỉnh vùng núi phía
Bắc, là loài cây ưu sáng cực đoan thường gặp ở những trạng thái rừng bị tác
động mạnh, cấu trúc rừng bị phá vỡ, khả năng tái sinh bằng hạt và bằng chồi
của Lim xẹt rất tốt, đây là loài cây phù hợp cho mục đích làm loài cây tiên
phong trong việc phục hồi rừng.
2.3.4. Thảo luận
Từ các công trình nghiên cứu được trình bày như trên, ta thấy các công
trình nghiên cứu lý thuyết về hình thái, vật hậu, sinh thái cũng như các nghiên
cứu về tái sinh, mật độ, cấu trúc, nhưng những nghiên cứu về loài cây Lim xẹt
còn rất hạn chế nên thiếu các cơ sở khoa học để chọn tạo và nhân giống, có
một số công trình nghiên cứu về Lim xẹt nhưng lại chưa có công trình nào
hoàn thiện. Dựa trên những kiến thức trên là cơ sở cho tôi nghiên cứu về loài
cây này.
2.4. Điều kiện tự nhiên – kinh tế xã hội khu vực nghiên cứu
2.4.1. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu
2.4.1.1 Vị trí địa lý
Na Hang là một huyện vùng cao nằm ở phía Bắc của tỉnh Tuyên
Quang, cách thị xã Tuyên Quang 113 km. Nằm trong hệ toạ độ từ 220
14’ đến
220
42’ vĩ Bắc và 1050
08’ đến 1050
36’ kinh Đông. Phía Bắc huyện Nà Hang
giáp với các huyện Bảo Lạc (tỉnh Cao Bằng) huyện Ba Bể (tỉnh Bắc Kạn),
huyện Bắc Mê (tỉnh Hà Giang); Phía Nam giáp với huyện Chiêm Hoá (tỉnh

27. 17
Tuyên Quang); Phía Đông giáp với huyện Chợ Đồn (tỉnh Bắc Kạn); Phía Tây
giáp với huyên Bắc Quang (tỉnh Hà Giang).
2.4.1.2. Địa hình
Địa hình đồi núi thuộc cánh cung Sông Gâm, có nhiều núi đá vôi, tập
trung ở phía Nam và phía Bắc, độ cao thấp dần từ Bắc xuống Nam, Na
Hangđược chia thành 3 tiểu vùng.
Tiểu vùng khu A, ở phía Nam của huyện gồm 3 xã và 1 thị trấn, so với
2 khu B, C, giao thông ở khu A thuận lợi hơn.
Tiểu vùng khu B, ở phía Bắc của huyện gồm 5 xã, địa hình có nhiều núi
đá cao, xã xa nhất là Xuân Lập, cách trung tâm huyện 51 km.
Tiểu vùng khu C, ở phía Đông và Bắc của huyện gồm 8 xã, địa hình
chủ yếu là núi cao.
Na Hang nằm trong lưu vực của 2 sông lớn: Sông Gâm bắt nguồn từ
Trung Quốc chảy qua núi Đổ xã Thượng Tân huyện Bắc Mê vào địa phận Na
Hang với chiều dài 53 km, hướng sông chảy từ Bắc xuống Nam; Sông Năng bắt
nguồn từ tỉnh Cao Bằng xuống hồ Ba Bể (tỉnh Bắc Kạn) chảy qua Thác Đầu
Đẳng vào địa bàn huyện Na Hang với chiều dài 25 km; hai sông hợp với nhau tại
chân núi Pắc Tạ cách thượng lưu đập thuỷ điện 2 km. Ngoài ra 2 con sông Gâm
và sông Năng, Na Hang còn có nhiều khe, lạch, suối nhỏ và trung bình.
* Đặc điểm khí hậu
Khí hậu nhiệt đới gió mùa, có mùa đông lạnh. Mùa hè nóng, ẩm, mưa
nhiều và mùa đông lạnh, khô hanh ít mưa, có nhiều sương muối cục bộ. Nhiệt
độ trung bình 26°
C, cao nhất 40o
C, thấp nhất 0o
C. Lượng mưa trung bình
hàng năm: 1.800 mm. Độ ẩm không khí trung bình: 85%.
2.4.1.3. Thổ nhưỡng
Thổ nhưỡng: Nhìn chung đất đai phù hợp với nhiều loại cây ngắn ngày
và dài ngày như: Lúa, ngô, khoai, sắn, nhãn, vải, chè, keo tai tượng, mỡ…

28. 18
2.4.1.4. Khí hậu thuỷ văn
* Khí hậu:
Là một xã vùng cao, mang đặc điểm của vùng đồi Bắc Bộ. Chịu ảnh
hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa. Trong năm chia thành bốn mùa rõ rệt
nên rất thuận lợi cho việc phát triển sản xuất nông nghiệp đa dạng và bền
vững, đồng thời tạo ra sự đa dạng và phát triển trong hệ sinh thái rừng.
* Điều kiện thủy văn:
Địa bàn xã bị chia cắt bởi khe suối quanh co, uốn khúc được bắt nguồn
từ các dãy núi và thượng nguồn.
Đặc điểm cạn về mùa đông, sẵn nước về mùa hè nhưng do địa hình dốc
và hẹp nên dễ gây ra lũ nhanh và cường độ lớn.
Na Hang có khí hậu nhiệt đới gió mùa, mỗi năm chia thành 2 mùa,
mùa đông lạnh, khô hạn và mùa hè nóng ẩm mưa nhiều, nhiệt độ trung bình
hàng năm đạt 22 – 250
C.
2.4.1.5. Hiện trạng sử dụng đất
Na Hang là huyện miền núi của tỉnh Tuyên Quang, gồm 21 xã và một
thị trấn với 14 dân tộc anh em sinh sống. Tổng diện tích rừng tự nhiên là
147.166,00 ha.
- Đất sản xuất nông nghiệp là 7.583,93 ha (chiếm 5,15%)
- Đất lâm nghiệp là 103.959,21 ha (chiếm 70,64%)
- Đất chưa sử dụng là 34.350,87 ha (chiếm 23,34%)
2.4.1.6. Tài nguyên thực vật rừng
Tài nguyên rừng huyện Na Hang diện tích 22.401,5 ha trong đó rừng tự
nhiên và rừng trồng:
- Đối với rừng tự nhiên: 21.251,5 ha.
- Đối với rừng trồng: 1.150 ha.

29. 19
2.4.1.7. Tài nguyên động vật rừng
Tiếp giáp với khu bảo tồn thiên nhiên Chạm Chu nói chung và khu vực
danh thắng thác Bản Ba có điều kiện tự nhiên rất thuận lợi cho thảm động,
thực vật phát triển tạo sự phong phú và đa dạng sinh học, trong đó có nhiều
loài động vật đã được ghi trong sách Đỏ của Việt Nam và Thế giới. như loài
Voọc mũi hếch (Rhinopithecus avunculus) - loài động vật đặc hữu của Việt
Nam, đã được ghi vào Sách đỏ Việt Nam năm 2007, Sách đỏ thế giới năm
2000 và được ghi vào phụ lục I của công ước CITES; loài Voọc đen má trắng
(Trachypithecus francoisi) - là loài Voọc quý hiếm ở Việt Nam; loài Khỉ mặt
đỏ (Macaca artoides); loài Cu li nhỏ (Nycticebus pygmaeus).
2.4.2. Điều kiện kinh tế - xã hội
2.4.2.1. Thành phần dân tộc, dân số
Theo thống kê của huyện Na Hang đến năm 2019 Dân số khoảng
54.742 người. Na Hang là nơi sinh sống của rất nhiều dân tộc. Các dân tộc Na
Hang là: dân tộc Tày chiếm khoảng 57,52%, dân tộc Dao chiếm khoảng
23,38%, dân tộc Kinh chiếm khoảng 9,72%, dân tộc H’Mông chiếm khoảng
5,31%, còn lại là các dân tộc khác.
2.4.2.2. Phát triển kinh tế (nông nghiệp, lâm nghiệp, chăn nuôi, dịch vụ...)
Năm 2019 toàn huyện Na Hang có 54.742 hộ. huyện Na Hang trên cơ sở
68,8 ha đất với 87 nhân khẩu của xã Thanh Tương; 675,2 ha đất với 840 nhân
khẩu của xã Năng Khả và 925 ha đất với 3.650 nhân khẩu của xã Vĩnh Yên.
Ngày 15 tháng 7 năm 1999, chia xã Đức Xuân thành hai xã Xuân Tân
và Xuân Tiến.
Ngày 25 tháng 1 năm 2006, giải thể 5 xã: Thúy Loa, Xuân Tân, Xuân
Tiến, Trùng Khánh, Vĩnh Yên (do nằm trong hồ thủy điện Tuyên Quang).
Cuối năm 2010, huyện Na Hang có thị trấn Na Hang và 16 xã: Côn
Lôn, Đà Vị, Hồng Thái, Khâu Tinh, Khuôn Hà, Lăng Can, Năng Khả, Phúc

30. 20
Yên, Sinh Long, Sơn Phú, Thanh Tương, Thượng Giáp, Thượng Lâm,
Thượng Nông, Xuân Lập, Yên Hoa.
Từ ngày 28 tháng 1 năm 2011, tách 5 xã: Lăng Can, Thượng Lâm,
Khuôn Hà, Phúc Yên, Xuân Lập để thành lập huyện Lâm Bình.
Huyện Na Hang còn lại 1 thị trấn và 11 xã như hiện nay.
 Sản xuất nông nghiệp
Thực hiện chỉ tiêu kế hoạch giao, tập trung vận động nhân dân chuyển
đổi cơ cấu trồng, vật nuôi, đưa ra các loại giống cây con có năng suất, chất
lượng, hiệu quả kinh tế cao vào sản xuất, áp dụng khoa học kỹ thuật, thực
hiện thâm canh tăng vụ, tăng năng suất, có hiệu quả kinh tế trên diện tích cây
trồng chỉ đạo sản xuất vụ đông năm 2019; tổ chức triển khai và thực hiện các
đề án phát triển sản xuất Cam sành Tuyên Quang.
 Về lâm nghiệp
Hiện trạng sử dụng đất và hiệu quả kinh tế của 3 mô hình trồng cây lâm
nghiệp: Keo, mỡ, sơn. Kết quả nghiên cứu cho thấy từ năm 2017 đến 2019,
huyện Na Hang đã giao đất, giao rừng cho 1.193 hộ với diện tích 2.317,54 ha
và trồng mới được 6.371,5 ha và vượt kế hoạch đề ra. Công tác quản lý và bảo
vệ rừng được thực hiện thông qua công tác tuyên truyền, tổ chức tuần tra,
chống cháy rừng, tổ chức chi trả dịch vụ môi trường rừng…
Kết quả điều tra các hộ dân trồng cây lâm nghiệp: mỡ, sơn, keo cho
thấy cây Sơn có lợi nhuận bình quân năm lớn nhất, cây keo có lợi nhuận bình
quân năm nhỏ nhất.
Do vậy, để nâng cao hiệu quả công tác quản lý và sử dụng đất lâm
nghiệp tại huyện Na Hang cần phải thực hiện các giải pháp đồng bộ về: công
tác tổ chức, cơ sở hạ tầng, khoa học kỹ thuật và nâng cao nguồn nhân lực tại
địa phương.

31. 21
 Chăn nuôi, thú y:
Chăn nuôi phát triển ổn định; Tổng sản lượng nuôi trồng và khai thác
thủy sản đạt gần 680 tấn; thực hiện công tác trồng rừng đạt 108,7% kế hoạch;
giá trị sản xuất công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp đạt 1 nghìn 236,7 tỷ đồng;
Thu ngân sách trên địa bàn ước đạt gần 25 tỷ đồng, vượt kế hoạch đề ra. Văn
hóa xã hội tiếp tục có những chuyển biến tích cực, đời sống của đồng bào
được nâng cao rõ rệt. Đây là tiền đề quan trọng để địa phương đưa thị trấn Na
Hang sớm trở thành đô thị loại IV trong tương lai.
 Thương mại, dịch vụ và du lịch
- Thực hiện thu chi ngân sách trong dự toán giao đảm bảo đúng luật ngân
sách, quyết định giao chỉ tiêu thu các khoản quỹ công chuyên dùng cho các
thôn, bản để tổ chức vận động thu, nộp cấp trên. Thực hiện quyết toán ngân
sách năm 2018 với huyện, công khai dự toán ngân sách năm 2019 theo quy
định, đảm bảo sự giám sát, kiểm tra tình hình thu chi ngân sách. Xây dựng
quy chế chi tiêu nội bộ, thực hành tiết kiệm chống lãng phí. Đảm bảo chi trả
chế độ, tiền lương cho cán bộ, công chức xã và thôn bản, giải ngân kịp thời
các nguồn kinh phí thuộc chương trình mục tiêu quốc gia, đúng thời gian quy
định. Tổng chi ngân sách là: 10.267.477.600/10.340.107.800 đạt 99%. Thu
thuế, phí và lệ phí 13.095.000đ/10.000.000 đạt 130,95%.
2.4.2.3. Điều kiện giao thông
- Giao thông: Các tuyến đường giao thông nông thôn được tu sửa thường
xuyên đảm bảo đi lại an toàn. Kiểm tra các tuyến đường huyện phân cấp giao
cho xã quản lý, lập phương án, kế hoạch tu sửa đường năm 2019. Tuyên
truyền về chấp hành luật giao thông đường bộ, bảo vệ kết cấu hạ tầng đường
bộ, giải tỏa hành lang đường bộ là: 5 buổi = 675 lượt người nghe, trong ngày
08/4/2019 gió lốc đã làm tốc ván cầu treo thôn Bản Cậy đi Nà Hu UBND xã
đã chỉ đạo sửa chữa khắc phục ngay trong ngày đảm bảo giao thông, thông suốt.

32. 22
2.4.2.4. Y tế và giáo dục
* Về Y tế:
Ủy ban nhân cấp huyện thực hiện chức năng quản lý nhà nước về chăm
sóc và bảo vệ sức khoẻ nhân dân gồm: y tế cơ sở; y tế dự phòng; khám, chữa
bệnh, khôi phục chức năng; y dược cổ truyền; thuốc phòng bệnh, chữa bệnh
cho người; mỹ phẩm; vệ sinh an toàn thực phẩm; bảo hiểm y tế; trang thiết bị
tế; dân số.
* Giáo dục và đào tạo
Ủy ban nhân dân cấp huyện thực hiện chức năng quản lý nhà nước về
các lĩnh vực giáo dục và đào tạo, bao gồm: mục tiêu, chương trình và nội dung
giáo dục và đào tạo; tiêu chuẩn nhà giáo và tiêu chuẩn cán bộ quản lý giáo dục;
tiêu chuẩn cơ sở vật chất, thiết bị trường học và đồ chơi trẻ em; quy chế thi cử
và cấp văn bằng, chứng chỉ; bảo đảm chất lượng giáo dục và đào tạo.
2.4.2.5. Về hệ thống An ninh - Quốc phòng
 Quốc phòng
- Thực hiện chế độ trực chỉ huy thường xuyên, quản lý chặt chẽ lực lượng,
thực hiện tốt Quy chế phối hợp giữa các lực lượng trong bảo vệ an ninh Quốc
gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội và nhiệm vụ Quốc phòng. Duy trì nghiêm
chế độ trực sẵn sàng chiến đấu khi có các tình huống xảy ra; tổ chức lễ giao
nhận quân, tiễn đưa tân binh lên đường nhập ngũ năm 2019 đạt 100% chỉ tiêu
giao là 03 công dân, thực hiện đúng luật nghĩa vụ quân sự.
- Ban chỉ huy quân sự xã đã xây dựng kế hoạch củng cố công tác huấn
luyện dân quân tự vệ năm 2019 theo nội dung kế hoạch đề ra, đảm bảo an
toàn về người và vũ khí, trong quá trình huấn luyện. Kết quả xếp loại huấn
luyện đạt loại khá.
- Tổ chức diễn tập phòng chống thiên tai tìm kiếm cứu nạn tại xã đảm bảo
an toàn về người và cơ sở vật vật chất đúng theo kế hoạch của Ban chỉ đạo

33. 23
huyện đề ra kết quả đạt loại suất sắc. Trong đợt mưa bão vừa qua ban chỉ huy
quân sự xã đã huy động lực lượng dân quân giúp các gia gia đình bị thiệt hại
về nhà cửa khắc phục hậu quả thiên tai cụ thể 60 ngày công, tham gia xây
dựng nông thôn mới kè sân trường tiểu học và trung học cơ sở là: 50 ngày công.
- Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng kiến thức quốc phòng đối tượng 4 theo kế
hoạch của hội đồng giáo dục quốc phòng xã có 51 học viên tham gia đạt loại
khá trên 70%.
- BCH quân sự xã đã xây dựng kế hoạch huấn luyện bổ sung cho đoàn
kiểm tra toàn diện của bộ chỉ huy quân sự tỉnh theo kế hoạch.
Ban chỉ huy quân sự xã đã tổ chức khám sơ tuyển đợt 1 năm 2020 xong
kết quả đủ điều kiện làm hồ sơ là: 17 công dân, khám đợt 2 tại bệnh viện đa
khoa huyện đạt 6 công dân đủ điều kiện xét nhiệm HIV, ma túy.
 An ninh trật tự
- Tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn xã năm
luôn được giữ vững và ổn định, nhân dân yên tâm lao động sản xuất. Lực
lượng Công an luôn chủ động nắm chắc tình hình, giải quyết kịp thời các vụ
việc xảy ra theo quy định của pháp luật.
- Thực hiện tốt công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho nhân dân, chủ
động phòng ngừa với các hoạt động của bọn tội phạm, tích cực đấu tranh tố giác
tội phạm.
- Triển khai phương án kế hoạch đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn
xã hội tại địa phương.
- Làm tốt công tác tạm trú, tạm vắng, nắm khẩu.
- Kết quả giải quyết các vụ việc, trong năm xảy ra 04 vụ gây rối trật tự
công cộng đã giải quyết xong, chuyển lên công an huyện giải quyết 1 vụ.
- Về quản lý vũ khí, vật liệu nổ, được thực hiện chặt chẽ, đến thời điểm
hiện nay không phát hiện có các loại vũ khí tự chế.

34. 24
- Trong năm có 486 lượt người đi chợ thăm thân ở Trung Quốc đều làm giấy
thông hành xuất nhập cảnh trong đó có 36 nữ, 450 nam, hiện tại còn 26 người
đang thăm thân và buôn bán ở bên Trung Quốc trong đó 6 nữ, 20 nam.

35. 25
Phần 3
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đốitượngnghiêncứu:Loài Limxẹtcótênkhoahọc(Peltophorumtonkinensis)
- Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc tầng cây
gỗ, đặc điểm tái sinh của loài Lim xẹt.
3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
- Địa điểm: tại khu C xã Yên Hoa, xã Thượng Nông, huyện Na Hang,
tỉnh Tuyên Quang.
- Thời gian nghiên cứu: từ tháng 1/2020 đến tháng 5/2020.
3.3. Nội dung nghiên cứu
Để đáp ứng được các mục tiêu đưa ra, đề tài nghiên cứu các nội dung sau:
* Nghiên cứu đặc điểm hình thái loài Limxẹt
* Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc tầng cây gỗ nơi loài cây Lim xẹt phân bố
* Nghiên cứu đặc điểm sinh thái nơi loài Lim xẹt phân bố
* Nghiên cứu đặc điểm tái sinh tự nhiên của loài Lim xẹt
* Đề xuất một số biện pháp để bảo vệ và phát triển loài Lim xẹt.
3.4. Phương pháp nghiên cứu
3.4.1. Phương pháp nghiên cứu chung
- Sơ đồ các bước nghiên cứu như sau:

36. 26
Hình 3.1: Sơ đồ nghiên cứu tổng quát
Thu thập, kế thừa các tài liệu, số liệu đã có
Điều tra, thu thập số liệu tại hiện trường nghiên cứu
Đặc điểm hình
thái: Thân, lá,
hoa, quả
Cấu trúc tổ
thành, mật độ
tầng thứ tầng
cây gỗ
Đặc điểm cấu trúc
mật độ, tổ thành,
chất lượng, nguồn
gốc tái sinh
Tổng hợp, phân tích, đánh giá, kết quả nghiên cứu
Đề xuất biện pháp kỹ thuật lâm sinh phù hợp

37. 27
3.4.2. Phương pháp kế thừa
Những tư liệu về điều kiện tự nhiên, khí hậu, thuỷ văn, đất đai, địa
hình, tài nguyên rừng tại khu vực nghiên cứu.
Tư liệu về điều kiện dân sinh, kinh tế, xã hội tại khu vực nghiên cứu.
Sử dụng và kế thừa các kết quả nghiên cứu đã có về cây Lim xẹt ở trong
và ngoài nước (về đặc điểm sinh thái, phân bố, cấu trúc và điều kiện lập địa…).
3.4.3. Phương pháp nghiên cứu ngoại nghiệp
3.4.3.1. Nghiên cứu đặc điểm hình thái của loài cây Lim xẹt
- Đặc điểm hình thái thân, cành
- Đặc điểm hình thái tán cây, lá
- Đặc điểm hình thái hoa, quả
Sử dụng phương pháp quan sát mô tả trực tiếp đối tượng lựa chọn đại
diện kết hợp với phương pháp đối chiếu, so sánh với các tài liệu đã có. Đây là
phương pháp thông dụng được dùng trong nghiên cứu thực vật học. Cụ thể
như sau:
+ Mỗi tuyến điều tra chọn 03 cây Lim xẹt để tiến hành quan sát, mô tả
hình thái và xác định kích thước của các bộ phận: thân cây, vỏ cây, sự phân
cành, lá, hoa, quả, hạt và rễ của cây Lim xẹt (cây được quan sát phải đạt độ
trưởng thành nhất định, hiện đang tồn tại trong rừng tự nhiên). Kết quả ghi
vào phiếu mô tả cây tương ứng.
+ Dụng cụ và thiết bị hỗ trợ: máy ảnh, thước dây, GPS, kẹp tiêu bản,…
Do thời gian nghiên cứu có giới hạn, nên quan điểm kế thừa các
nghiên cứu đã có và chỉ tiến hành điều tra bổ sung các thông tin còn thiếu
được quán triệt sử dụng. Tiếp cận đa chiều theo nhiều hướng khác nhau để
thu được kết quả là tốt nhất và có độ tin cậy cao.

38. 28
3.4.3.2. Nghiên cứu đặc điểm phân bố và sinh thái loài Lim xẹt
3.4.3.2.1. Đặc điểm khí hậu nơi loài cây Lim xẹt phân bố
Kế thừa số liệu điều kiện khí hậu các năm của địa phương mà có loài
cây Lim xẹt để nghiên cứu.
3.4.3.2.2. Đặc điểm đất của cây Lim xẹt
Kết quả điều tra sơ bộ cho thấy, loài Lim xẹt chủ yếu phân bố ở các vị
trí chân núi, sườn núi vì vậy trên các vị trí địa hình có loài Lim xẹt phân bố
tiến hành đào 1 phẫu diện đại diện có kích thước (1,2x0,8x1,0m), mô tả theo
hướng dẫn trong “Sổ tay điều tra quy hoạch rừng” (1995) gồm:
a, Tầng đất.
Tầng thảm mục (Ao), tầng rửa trôi (A), tầng tích tụ (B), mẫu chất (C) và
đá mẹ (D) và tầng chuyển tiếp giữa các tầng. Chi tiết từng tầng đất như sau:
Tầng A:
- Tầng A0: Tầng thảm mục ký hiệu A0, là tầng bề mặt trên cùng của phẫu
diện đất. Tầng này chứa các cành khô, lá mục chưa phân giải hoặc đã phân giải
trên bề mặt.
- Tầng A1: Là tầng hình thành mùn, có màu đen, cường độ màu phụ
thuộc nhiều vào hàm lượng mùn có trong đất. Tầng đất A1 thường là tơi xốp,
có kết cấu viên hạt, chứa nhiều chất dinh dưỡng khoáng, nhiều vi sinh vật.
- Tầng A2: Tầng A2 là tầng đất rửa trôi, do vậy tầng này thường có màu
hơn so với tấng đất A1 và A3. Tầng đất này nghèo dinh dưỡng, đất chua.
- Tầng AB: Tầng đất chuyển tiếp từ A xuống B, vừa mang tính chất của
tấng đất A vừa mang tính chất của tầng đất B.
Tầng B:
- Tầng B1: Là tầng đất chuyển tiếp từ các tầng đất A xuống các tầng đất
B, nhưng mang tính chất tầng đất B nhiều hơn.
- Tầng B2: Là tầng tích tụ điển hình, chứa một số chất bị rửa trôi từ các
tầng đất phía trên xuống.

39. 29
- Tầng BC: Tầng B là tầng đất chuyển tiếp từ B sang C, nó vừa mang tính
chất của tầng đất B2 vừa mang tính chất của tầng C.
Tầng C: Là tầng mẫu chất khí hiệu là C, tầng C là sán phẩm phong hóa
từ đá, nó đã bị tơi xốp, đã có khả năng chứa khí, chứa nước nhưng độ phì chưa
hoàn thiện.
Tầng D: Đôi khi được ký hiệu là R, là tầng đá mẹ, đá nền. Tầng này
được xét vào phẫu diện đất tuy nhiên lại không phải là tầng đất, nó được quan
tâm chủ yếu bởi các ngành xây dựng, giao thông, thủy lợi, mỏ địa chất.
Trên phẫu diện đất, người ta phân tầng chủ yếu dựa vào các đặc điểm
riêng của các tầng cũng như các chỉ tiêu cụ thể: màu, kết cấu, thành phần cơ giới,
độ chặt, tỷ lệ đá lẫn, kết von, rễ cây, chất mới sinh có nguồn gốc động vật.
Dùng thước dây xác định chiều sâu tầng đất, kết quả được bao nhiêu
ghi vào cột (2).
b, Màu sắc.
Màu sắc được ghi lại trong điều kiện ẩm, nên xác định màu sắc trong
điều kiện ánh sáng giống nhau.
- Màu sắc mô tả theo thang màu của (Munsell, 1975).
- Gồm: Trắng, đỏ, hơi đỏ, đỏ
- Vàng nhạt, nâu, nâu nhạt, nâu
- Đỏ nhạt, nâu - vàng nhạt, vàng, vàng
- Đỏ nhạt, xanh lá cây, xám nhạt, xanh da trời, đen, đen
- Xanh nhạt.
Dùng đất ẩm của phẫu diện quết màu nên ô màu sắc trong bản mô tả
phẫu diện tương ứng theo tầng.
c, Thành phần cơ giới.
Được mô tả ngoài thực địa bằng phương pháp vê giun. Làm cho tầng A
và B, hoặc các tầng chuyển tiếp, kết qủa ghi vào cột (04).

40. 30
- Cách làm: Dùng nước làm đất ẩm, xoe đất trong lòng bàn tay thành
hình giun có đường kính 3-5mm.
- Nếu:
+ Không vê được giun: Đất cát
+ Vê được giun nhưng đứt đoạn rời rạc: Thịt nhẹ (cát pha)
+ Vê được giun nhưng nhiều vết rạn nứt, không uốn tròn được: Thịt
+ Vê được giun, nhưng khi uốn trong thì đứt đoạn: Thịt nặng (sét nhẹ)
+ Vê được giun, uốn tròn không đứt đoạn: Sét.
d, Kết cấu đất
Biểu hiện là kết cấu đất, làm theo các tầng đất theo bản mô tả phẫu diện
- Cách làm: Lấy các tảng đất lớn từ các tầng khác nhau của phẫu diện
để quan sát và tìm hiểu, tác động lực vào đó xem đất rời rạc theo hạt đơn dời
(đất cát) hay viên, tảng, cục hay khối. Kết quả ghi vào cột (05).
e, Độ chặt
- Xác định theo cấp: Xốp nhẹ, hơi chặt, chặt và rất chặt.
- Cách xác định: Dùng lực tác động bằng mũi dao, hay xẻng vào bề mặt
đất. Cấp độ chặt được đánh giá thông qua mức độ dùng lực tác động và đất
bám theo đầu mũi dao khi rút khỏi bề mặt đất.
h, Tỷ lệ đá lẫn, rễ cây:
Lấy đất ở vị trí đường chéo của tầng cần xác định (3 vị trí khác nhau),
sau đó trộn đều, lấy 100g, dùng giấy trắng nhặt toàn bộ rễ cây, đá riêng biệt
và cân trọng lượng rễ, đá lẫn và đánh giá %.
- Lưu ý: Lấy đất theo dạng khối (3 - 5cm3
) đảm bảo cắt được rễ cây và
đá lẫn không bị rơi.
- Ghi chú: Nếu có các chất mới sinh, hay lẫn vào như tổ mối, kiến, kim
loại, kết von… thì ghi vào cột ghi chú.

41. 31
3.4.3.3. Nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc rừng có loài Lim xẹt phân bố
Dựa trên điều tra khảo sát sơ bộ, đề tài tiến hành lập 12 ô tiêu chuẩn (OTC)
có diện tích 1000m2
trên các dạng địa hình khác nhau nơi có loài cây Lim xẹt
phân bố, cụ thể đã lập 6 OTC ở vị trí chân đồi, 6 OTC ở vị trí sườn đồi.
Dụng cụ và thiết bị hỗ trợ: GPS, máy ảnh, thước dây, dây dứa, thước đo
cao, bảng lập sẵn.
Tại các OTC tiến hành mô tả các chỉ tiêu cần thiết phục vụ cho các nội
dung nghiên cứu của đề tài như độ dốc, hướng phơi, độ cao... sau đó xác định
tên loài và các chỉ tiêu sinh trưởng của tầng cây cao:
(1) Xác định tên loài cho tất cả các cây có đường kính 20cm trở lên;
(2) Đo đường kính ngang ngực (D1,3) những cây có D ≥ 20cm bằng
cách dùng thước dây hai chiều hoặc đo chu vi sau đó quy đổi ra đường kính
thân cây.
(3) Đo chiều cao vút ngọn (Hvn) và chiều cao dưới cành (Hdc) bằng
thước sào có chia vạch đến 20cm, sai số đo cao ± 10cm.
(4) Đo đường kính hình chiếu tán (Dt) bằng thước dây theo hướng
Đông- Tây, Nam- Bắc, sau đó lấy giá trị bình quân với sai số là ± 10cm.
(5) Phân cấp phẩm chất cây (tốt, trung bình, xấu).
3.4.3.4. Điều tra cây tái sinh
Trên mỗi ô tiêu chuẩn điều tra tầng cây gỗ lớn, tiến hành lập một 5 ô
dạng bản có kích thước 25m2
(5x5m) trong đó 4 góc ở ô tiêu chuẩn và 1 ô ở
trung tâm ô tiêu chuẩn.

42. 32
Hình 3.2: Hình dạng, kích thước OTC và sơ đồ bố trí ODB
Với từng ô dạng bản đã thiết lập, thực hiện các nội dung điều tra sau:
(1) Xác định tên loài
(2) Xác định nguồn gốc (chồi, hạt)
(3) Chất lượng cây tái sinh (tốt, trung bình, xấu)
(4) Đo chiều cao cây tái sinh
(5) Xác định độ tàn che cho ô dạng bản
Tổng số ô dạng bản là 60 ô.
Ngoài ra, để điều tra cây Lim xẹt tái sinh xung quanh gốc cây mẹ (cây
trội), tiến hành lập các ô dạng bản có kích thước 25m2
(5x5m). Đo khoảng
cách cây Lim xẹt tái sinh đến cây mẹ.
a. Trạng thái rừng nơi có loài cây Lim xẹt phân bố.
Theo Phụ lục 2 quy định về hệ thống phân chia các kiểu trạng thái rừng
và đất không có rừng (Trích trong Quy phạm Thiết kế Kinh doanh rừng, QPN
6 – 84 có sửa đổi)
Nhóm 1: Đất không có rừng hoặc hiện tại chưa thành rừng, chỉ có cỏ,
cây bụi hoặc gỗ, tre mọc rải rác có độ tàn che của cây gỗ, tre < 0,1.
5
m
m 5 m
40
m
25m
l©
m
hä
c
---

 --
-
®Ò
c
-
¬
n

43. 33
Phân chia trạng thái rừng gỗ tự nhiên lá rộng thường xanh và nửa
rụng lá theo hệ thống sau đây:
 Nhóm 2: Nhóm rừng phục hồi.
 Nhóm 3: Nhóm rừng thứ sinh, rừng đã bị tác động.
 Nhóm 4: Nhóm rừng nguyên sinh, rừng ổn định.
Nhóm 2: Nhóm rừng phục hồi cây tiên phong có đường kính nhỏ. Tuỳ
theo hiện trạng và nguồn gốc phân thành các kiểu sau:
 (1) Kiểu IIA: Rừng phục hồi sau nương rẫy, đặc trưng bởi lớp cây tiên
phong ưa sáng mọc nhanh đều tuổi, 1 tầng.
 (2) Kiểu IIB: Rừng phục hồi sau khai thác kiệt, phần lớn kiểu này bao
gồm những quần thụ non với những loài cây tương đối ưa sáng, thành phần loài
phức tạp không đều tuổi, do tổ thành loài cây ưu thế không rõ ràng. Vượt lên
khỏi tán rừng kiểu này có thể còn sót lại một số cây của quần thụ cũ nhưng trữ
lượng không đáng kể. Chỉ được xếp vào kiểu này những quần thụ mà đường
kính phổ biến không vượt quá 20cm.
Nhóm 3: Bao gồm các quần thụ rừng đã chịu tác động khai phá của con
người ở nhiều mức độ khác nhau. Tuỳ theo mức độ tác động và khả năng
cung cấp sản phẩm mà nhóm này được chia làm 2 kiểu:
(1) Kiểu IIIA: Kiểu IIIA được đặc trưng bởi những quần thụ đã bị khai
thác nhiều, khả năng khai thác hiện tại bị hạn chế. Cấu trúc ổn định của rừng bị
phá vỡ hoàn toàn hoặc thay đổi về cơ bản. Kiểu này được chia làm kiểu phụ:
 Kiểu phụ IIIA1: Rừng đã bị khai thác kiệt quệ, tán rừng bị phá vỡ
từng mảng lớn. Tầng trên có thể còn sót lại một số cây cao, to nhưng phẩm
chất xấu, nhiều dây leo bụi rậm, tre nứa xâm lấn.
 Kiểu phụ IIIA2: Rừng đã bị khai thác quá mức nhưng đã có thời gian
phục hồi tốt. Đặc trưng cho kiểu này đã hình thành tầng giữa vươn lên chiếm
ưu thế sinh thái với lớp cây địa bộ phận có đường kính 20 - 30cm. Rừng có 2

44. 34
tầng trở lên, tầng trên tán không liên tục được hình thành chủ yếu từ những
cây của tầng giữa trước đây, rải rác còn có một số cây to khoẻ vượt tán của
tầng rừng cũ để lại.
 Kiểu rừng IIIA3: Rừng đã bị khai thác vừa phải hoặc phát triển từ
IIIA2 lên. Quần thụ tương đối khép kín với 2 hoặc nhiều tầng. Đặc trưng của
kiểu này khác với IIIA2 ở chỗ số lượng cây nhiều hơn và đã có một số cây có
đường kính lớn (> 35cm) có thể khai thác sử dụng gỗ lớn.
(2) Kiểu IIIB: Kiểu IIIB được đặc trưng bởi những quần thụ đã bị chặt
chọn lấy ra một ít gỗ quí, gỗ tốt nhưng chưa làm thay đổi đáng kể về kết cấu
ổn định của rừng. Khả năng cung cấp của rừng còn nhiều, rừng giầu về trữ
lượng với thành phần gỗ lớn cao.
b, Điều tra cây bụi, thảm tươi
- Xác định hành phần loài lớp cây bụi, dây leo và thảm tươi.
- Xác định tên, xác định chiều cao cho cây bụi.
- Độ che phủ của cây bụi thảm tươi (tính theo % độ che phủ mặt đất)
và được đánh giá cho toàn ô tiêu chuẩn.
3.4.4. Phương pháp nội nghiệp
3.4.4.1. Xác định tổ thành loài cây tầng gỗ.
Hệ số tổ thành được tính theo công thức của Curtis, J. T (1959) như sau:
(3-1)
Trong đó:
Ni%: là phần trăm số cá thể ở tầng cây cao của loài i so với tổng số cây
trên ô tiêu chuẩn;
1
(%) 100
s
i
Ai x



i
i
N
N
(3-2)

45. 35
1
(%) 100
s
i
Gi
Di x
Gi



Trong đó: Ni là số cá thể của loài thứ i; s là số loài trong quần hợp
 Di là độ ưu thế tương đối của loài thứ i:
(3-3)
Trong đó: Gi là tổng tiết diện ngang thân của loài thứ i; s là số loài
trong quần hợp
2
2
1
( )
2
s
i
i
i
D
G cm x


 
  
 
 (3-4)
Với: Di là đường kính 1.3 m (D1.3) của cây thứ i; s là số loài trong quần hợp
Theo đó, những loài cây có chỉ số IVI ≥ 5% mới thực sự có ý nghĩa về
mặt sinh thái trong lâm phần. Theo Thái Văn Trừng (1978) trong một lâm
phần nhóm loài cây nào chiếm trên 50% tổng số cá thể của tầng cây cao thì
nhóm loài đó được coi là nhóm loài ưu thế. Nhưng loài có IVI (%) ≥ 5% được
lấy vào công thức tổ thành sinh thái.
3.4.4.2. Mật độ cây gỗ.
Cấu trúc mật độ là chỉ tiêu biểu thị số lượng của từng loài hoặc của tất
cả các loài tham gia trên một đơn vị diện tích (thường là 1ha), phản ánh mức
độ tận dụng không gian dinh dưỡng và vai trò của các loài trong quần xã thực
vật rừng.
Công thức xác định mật độ như sau:
(3-5)
Trong đó:
n: Tổng số cá thể của loài trong các OTC
S: Tổng diện tích các OTC (ha).

46. 36
3.4.4.3. Cấu trúc tầng thứ và độ tàn che ở rừng nơi loài cây Lim xẹt phân bố.
Cấu trúc tầng thứ là chỉ tiêu cấu trúc hình thái thể hiện sự sắp xếp không
gian phân bố của thực vật theo chiều thẳng đứng. Căn cứ vào cách sắp xếp tầng
thứ như sau:
Tầng A1: Còn gọi là gọi là tầng nhô hay tầng vượt tán và nó được hình
thành do một số cá thể của một số loài cây gỗ lớn cao trội hẳn lên trên tán
rừng. Tầng này chỉ có ở rừng nguyên sinh hoặc rừng ít bị tác động.
Tầng A2: Bao gồm tất cả các cá thể tham gia vào tầng tán rừng. Tầng
tán này có thể liên tục nhưng cũng có thể bị đứt đoạn do chặt hạ, khô chết và
đổ gãy.
Tầng A3: Gọi là tầng dưới tán rừng, bao gồm các cá thể của các loài cây
chịu bóng hoặc các cá thể non của tầng trên. Chúng thường mọc rải rác không
tạo thành tán liên tục.
Tầng B: Tầng cây bụi, bao gồm các loài tuy là thân gỗ nhưng không có
thân cây rõ ràng hoặc có thân cây rõ ràng nhưng có kích thước nhỏ không thể
tham gia vào tầng A3.
Tầng C: Tầng thảm tươi (tầng cỏ quyết) và bao gồm các loài cây thân thảo.
Xác định độ tàn che của rừng ở 5 vị trí trong ô tiêu chuẩn bằng máy đo
độ tàn che Spherical Densiometer Model-A.
Để xác định độ tàn che của tầng cây gỗ, đề tài sử dụng phương pháp đo
bằng máy đo độ tàn che ở 3 vị trí khác nhau trong ô tiêu chuẩn, công thức tính
như sau:
Độ tàn che của rừng được đo ở 5 vị trí trong ô tiêu chuẩn (tại vị trí lập 5 ô
(3-6)
Trong đó:
n: là tổng số ô (điểm) bị tán rừng che khuất.

47. 37
3.4.4.5. Nghiên cứu đặc điểm tái sinh tự nhiên.
- Tổ thành cây tái sinh
Xác định số cây trung bình theo loài dựa vào công thức:
(3-7)
Trong đó:
n: là số cây trung bình theo loài
m: là tổng số loài điều tra được
ni: là số lượng cá thể loài i.
Xác định tỷ lệ tổ thành và hệ số tổ thành của từng loài được tính theo
công thức:
(3-8)
Trong đó:
j: j =1
m: là số thứ tự loài.
Nếu:
+ n%j  5% thì loài j được tham gia vào công thức tổ thành
+ n%i < 5% thì loài j không được tham gia vào công thức tổ thành.
Hệ số tổ thành:
10
N
n
K i
i 
 (3-9)
Trong đó:
Ki: Hệ số tổ thành loài thứ i
ni: Số lượng cá thể loài i
N: Tổng số cá thể điều tra.
m
ni
n
m
1
i




48. 38
- Mật độ cây tái sinh
Là chỉ tiêu biểu thị số lượng cây tái sinh trên một đơn vị diện tích, được
xác định theo công thức sau:
(3-10)
Trong đó:
S : là tổng diện tích các ô dạng bản điều tra tái sinh (m2
)
n : là số lượng cây tái sinh điều tra được.
- Chất lượng cây tái sinh
Tính tỷ lệ % cây tái sinh tốt, trung bình, hoặc xấu theo công thức:
(3-11)
Trong đó:
N%: Tỷ lệ phần trăm cây tốt, trung bình, hoặc xấu
n: Tổng số cây tốt, trung bình, hoặc xấu
N: Tổng số cây tái sinh
100
N
n
N% 


49. 39
Phần 4
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
4.1. Nghiên cứu đặc điểm hình thái loài cây Lim xẹt
4.1.1. Đặc điểm hình thái thân cây
Lim xẹt là cây thân gỗ cao khoảng 25m, có màu xám trắng, phân thành
nhiều cành thấp, Thân cây tròn, thẳng, gốc dạng bạnh vè nhưng nhỏ, bên
trong màu nâu đỏ, vỏ ngoài màu nâu, chứa nhiều lỗ bì sần sùi, vỏ nứt dạng
vẩy hoặc mảng lớn khi về già.
Hình 4.1: Hình thái thân cây Lim xẹt
4.1.2. Đặc điểm hình thái lá
Lá cây là nơi diễn ra các quá trình quang hợp, hô hấp, thoát nơi nước
góp phần quyết định sự sống của cây xanh, là cơ quan sinh dưỡng nhưng sinh
trưởng có hạn trên cành và thân cây.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, Lim xẹt có lá kép lông chim 2 lần chẵn,
cuống chính dài 7 – 16cm không có tuyến. Cuống thứ cấp dài 12cm. Lá lá
chét mọc đối hình trái xoan thuôn đều gần tròn, đuôi nêm và hơi lệch, dài 1 –
2cm, rộng 0,5 – 1cm. Lá kèm nguyên.

50. 40
Hình 4.2: Mặt trên lá Lim xẹt
Phiến lá nhẵn, nách gân lá phía sau có túm lông, gân bên có từ 12 – 15
đôi nổi rõ ở mặt sau.
Hình 4.3: Mặt dưới lá Lim xẹt
4.1.3. Đặc điểm hình thái hoa, quả
Hoa, quả: hoa cây Lim xẹt thường mọc thành chùm ở phía đầu cành,
hoa nhỏ khoảng 2 cm, có 4 cánh màu vàng có lông. Quả dạng quả đậu dẹt dài
từ 10 – 12 cm.

51. 41
Hình 4.4: Hoa Lim xẹt
Quả đậu hình trái xoan dài, dẹt, mép mỏng thành cánh, dài 9 – 13cm,
rộng 2,5 – 3cm. Khi non quả màu tím, khi chín màu nâu bóng. Không tự nứt.
hạt nằm chéo góc 450
trong quả, màu cánh gián, bóng và cứng.
Hình 4.5: Quả Lim xẹt
4.2. Đặc điểm cấu trúc tầng cây gỗ nơi có loài cây Lim xẹt phân bố
4.2.1. Tổng hợp thông tin trên các OTC đã lập
Kết quả điều tra trên 12 OTC có loài cây Lim xẹt phân bố, với các
thông tin cụ thể như sau:

52. 42
Bảng 4.1: Kết quả điều tra trên 12 OTC có loài cây Lim xẹt phân bố
Địa hình OTC Tọa độ
Độ cao
(m)
Số cá
thể Lim
xẹt
Số
loài
khác
Xã
Chân
04
E10523543
N2234113
238 1 24 Sinh Long
11
E00266760
N02494405
256 1 27 Yên Hoa
01
E00266202
N02494741
317 1 19 Sinh Long
06
E00266055
N02494784
322 1 22 Thượng Nông
02
E10524641
N2235845
325 2 24 Sinh Long
07
E00274379
N002492879
330 1 17 Thượng Nông
Sườn
12
E00268287
N02493707
348 1 21 Hồng Thái
10
E10529059
N2234878
365 1 26 Thượng Nông
08
E10523200
N2233754
368 1 24 Thượng Nông
03
E10523258
N2233714
402 1 26 Sinh Long
05
E10528444
N2235417
563 1 27 Sinh Long
09
E10528364
N2235705
570 1 26 Thượng Nông
(Nguồn: Kết quả tổng hợp số liệu điều tra ngoài thực địa)

53. 43
Kết quả bảng 4.1 cho thấy, ở các điểm nghiên cứu cây Lim xẹt chỉ phân
bố ở 2 vị trí địa hình là chân đồi và sườn đồi, tuy nhiên số lượng rất ít chỉ có
từ 1 - 2 cá thể trên một ô tiêu chuẩn diện tích 1000m2
. Độ cao phân bố chủ
yếu từ 238m - 570m, số loài thực vật xuất hiện ở rừng này từ 17 - 27 loài, chủ
yếu ở trạng thái rừng thứ sinh phục hồi sau khai thác.
4.2.2. Đặc điểm cấu trúc tổ thành và mật độ tầng cây gỗ
4.2.2.1. Tại vị trí chân đồi
Tại vị trí chân đồi nơi có loài cây Lim xẹt phân bố đề tài đã lập 6 OTC
đại diện điển hình, tiến hành đo đếm chỉ số cần thiết, kết quả xử lý số liệu:
Bảng 4.2: Cấu trúc tổ thành và mật độ tầng cây cao nơi có loài cây Lim
xẹt phân bố tại vị trí chân đồi
OTC
Mật độ
(Cây/ha)
Mật độ
cây Lim
xẹt
(cây/ha)
Loài/OTC
(Loài)
Loài
ưu thế
Công thức tổ thành
01 350 10 19 9
16,57Ch+9,54Rrm+7,67Mđ+7,22Nr+7,21Clt+
7,20Sr+6,78Dg+6,43D+5,35Clt+26,02Lk
02 350 20 26 6
20,39G+8,49V+7,75K+6,91Dg+5,48Bd+5,27
Lxt+45,70Lk
04 470 10 21 7
12,23Dg+8,42Lh+6,83N+6,62V+5,95S+5,71Q
r+5,51K+48,72Lk
06 430 10 27 7
13,410Tt+11,671Rr+10,971Mt+6,385C+6,289
Dg+6,063Dx+5,178Bd+40,024Lk
07 430 10 19 5
28,565K+16,125V+12,698Bd+5,813N+5,127
Lh+31,617Lk
11 420 10 27 7
6,608Tt+6,325Bl+6,225Bb+6,043Dg+5,855N
gt+5,705Bbn+5,624Hs+57,586Kl
(Nguồn: Kết quả tổng hợp xử lý số liệu điều tra ngoài thực địa)
Ghi chú:
Rrm:Ràng ràng mít;Md:Mán đỉa;Nr:Nhãn rừng;Clt:Côm lá thon;Sr:Sung rừng;Dg:Dẻ
gai;D:Dẻ;Clt:Côm lá thon;G:gạo;V:Vối thuốc;K:Kháo;Dg:Dẻ gai;Bđ:Bồ đề;Lxt:Lim xẹt;
Lm:Lòng mang;Dgađ:Dẻ gai ấn độ; Tt:Trám trắng; Rr:Ràng ràng;Mt:Màng tang;Dx:Dẻ
xanh;N:Nhội;Lh:Lát hoa;Ngt:Ngát; Lk:loài khác.

54. 44
Kết quả điều tra tổng hợp tại bảng 4.2 cho thấy:
Trong 6 ô tiêu chuẩn vị trí chân đồi, công thức tổ thành của cây loài cây
Lim xẹt tham gia là ô tiêu chuẩn 02 với 5,27%.
Ở vị trí chân đồi có 19 - 27 loài cây gỗ, trong đó có từ 3 - 7 loài tham
gia vào công thức tổ thành. Các loài cây ưu thế tham gia vào công thức tổ
thành ở vị trí này là: Lim xẹt, Dẻ gai, Dẻ, Thôi ba, Sung rừng, Vối thuốc, Hoa
sữa, Bời lời, Kháo. Mật độ rừng từ 350 - 470 cây/ha, mật độ trung bình rừng
là 435 cây/ha, mật độ loài cây Lim xẹt chiếm 10 - 20 cây/ha, trung bình
chiếm 12 cây/ha.
4.2.2.2. Vị trí sườn đồi
Tại vị trí sườn đồi nơi có loài cây Lim xẹt phân bố đề tài đã lập 6 OTC
đại diện điển hình, tiến hành đo đếm chỉ số cần thiết, kết quả xử lý số liệu:
Bảng 4.3: Cấu trúc tổ thành và mật độ tầng cây cao nơi có loài cây
Lim xẹt phân bố tại vị trí sườn đồi
OTC
Mật độ
(Cây/ha)
Mật độ
cây Lim
xẹt
(cây/ha)
Loài/
OTC
(Loài)
Loài
ưu thế
Công thức tổ thành
12 370 10 21 5
14,416G+13,082V+9,6412Dg+7,2852Tb+5,0
086Blđ+50,567Lk
10 370 10 27 9
6,835Dg+6,288D+5,953Tb+5,732Sr+5,661V+
5,396Hs+5,375Bl+5,110D+5,011K+48,638Kl
08 390 10 25 7
9,731V+6,778Lm+6,586Tb+5,835S+5,749N+
5,634Tt+5,614Dg+54,073Lk
03 380 10 26 7
7,93Dg+7,83Tt+6,99Bđ+6,49K+5,54Lm+5,3
5Sr+5,24D+54,64Lk
05 380 10 30 4 8,29Vt+6,30Dg+6,13N+6,09Dgađ+73,19Lk
09 370 10 29 4
15,388Dg+11,684V+7,439Ngt+5,503Bb+59,9
86Lk
(Nguồn: Kết quả tổng hợp xử lý số liệu điều tra ngoài thực địa)
Ghi chú:
Dg:Dẻ gai;V:Vối thuốc;Ngt:Ngát;Bđ:Bồ đề;K:Kháo;Tb:Thôi ba;Lm:Lòng mang;Tt:Trám
Trắng;Hs:Hoa sữa;Sr:Sung rừng;Blđ:Bời lời đắng;Dgađ:Dẻ gai ấn độ;Lk:Loài khác.

55. 45
Kết quả điều tra tổng hợp tại bảng 4.3 cho thấy:
Trong 6 ô tiêu chuẩn vị trí sườn đồi, công thức tổ thành của loài cây
Lim xẹt không có ô tiêu chuẩn nào tham gia.
Ở vị trí Sườn đồi có 21 - 30 loài cây gỗ tạo nên cấu trúc rừng, trong đó
có từ 4 - 9 loài tham gia vào công thức tổ thành. Các loài cây ưu thế tham gia
vào công thức tổ thành ở vị trí này là: Kháo, Dẻ gai, Ngát, Bồ đề,Thôi ba,
Lòng mang, Vối thuốc, Trám trắng. Mật độ rừng từ 370 - 390 cây/ha, mật độ
trung bình rừng là 380 cây/ha, mật độ loài Lim xẹt chiếm 10 cây/ha, trung
bình chiếm 10 cây/ha.
Nhận xét chung: Qua quá trình điều tra, tổng hợp ta thấy loài cây Lim
xẹt (Peltophorum tonkinensis A.Chev) là một trong những loài chiếm ưu thế.
Vị trí chân đồi tham gia cấu trúc tổ thành ở một số OTC. Tuy nhiên ta thấy
loài này sinh trưởng phát triển rất tốt, nhưng việc quản lý bảo vệ loài này
chưa thực sự tốt, mật độ của loài chưa phải là ổn, đường kính chiều cao so với
các vùng khác còn nằm ở mức trung bình. Do khu vực điều tra là hệ thống
rừng phòng hộ, rừng phục hồi sau khai thác, người dân khai thác tài nguyên
rừng, việc này tác động đến mật độ của loài này.
4.2.3. Cấu trúc tầng thứ rừng nơi có Lim xẹt phân bố
Kết quả điều tra ở ác khu rừng có loài Lim xẹt (Peltophorum
tonkinensis A.Chev) phân bố cho thấy, đa số rừng có cấu trúc gồm 3 tầng, trong
đó có 2 tầng cây gỗ, 1 tầng cây bụi, thảm tươi:
Tầng tán chính: Bao gồm những loài cây gỗ có nhu cầu ánh sáng cao
trong quá trình sinh trưởng và phát triển. Tầng tán chính có chiều cao từ 8 -
17m bao gồm các loài cây gỗ như: Vối thuốc (Schima wallichii), Kháo
(Machilus bonii Lecomte), Bồ đề (Ficus religiosa), Dẻ gai (Fagus sylvatica),
Lim xẹt (Peltophorum pterocarpum), Trẩu (aleurites montana), Mán đỉa
(Pithecolobium clyperia var acumianata Gagnep),… Trong đó loài Kháo

56. 46
(Machilus parviflora), Lim xẹt (Peltophorum pterocarpum), Dẻ gai (Castanopsis
indica), Dẻ xanh (Lithocarpus sp), Vối thuốc (Schima wallichii), Trám trắng
(Canarium album), thường tạo thành tầng tán chính chủ yếu.
Tầng dưới tán: Bao gồm các loài cây gỗ có nhu cầu ánh sáng yếu hơn
so với các loài cây thuộc tầng tán chính, tại khu vực nghiên cứu chiều cao
tầng này dao động từ 5 – 7m, tùy vào mức độ có thể phân chia thành những
cấp nhỏ hơn, nhìn chung dưới ngay tầng tán chính thì chủ yếu là cây gỗ nhỡ,
có nhu cầu ánh sáng thấp. Phía dưới tầng tán của cây gỗ nhỡ thường là tầng
cây gỗ nhỏ, sống ưa bóng hoặc chịu bóng. Tầng này gồm những loài sau: Mán
đỉa (Pithecolobium clyperia var acumianata Gagnep), Trám trắng (Canarium
albrun Racusch), Sấu (Dracontomelon duperreanum), Trẩu (aleurites
montana), Thôi ba (Alangium kurzii)…
Tầng cây bụi, thảm tươi: Tầng này bao gồm các loài cây bụi, dây leo có
chiều cao nhỏ hơn 2,5m, gồm những loài chủ yếu sau: Dương xỉ (Microsorum
pteropus), Ké hoa đào (Urena lobata), Bọt ếch lông (Glochidion eriocarpum),
Mua thường (Melastoma normale), Mắt trâu (Micromelum hirsutum), Đom đóm
(Alchornea tiliaefolia), Lấu núi (Psychotria montana), Hồng bì rừng (Clausena
anisata), Nam tinh (Arisaema sp), Xú hương(Lasianthus sp), Sa nhân (Amomum
villosum), Vú bò (Ficus heterophylla), Sói rừng (Sarcandra glabra).
4.3. Nghiên cứu đặc điểm sinh thái nơi loài cây Lim xẹt phân bố
4.3.1. Đặc điểm khí hậu nơi loài cây Lim xẹt phân bố
Kết quả nghiên cứu cho ta thấy, nơi phân bố của loài cây Lim xẹt
(Peltophorum tonkinensis A.Chev) có nhiệt độ bình quân năm 20 – 25 °C.
Về khí hậu, do ảnh hưởng của địa hình, đồng nhất giữa các vùng, nó
phụ thuộc vào độ cao và đặc điểm của các dãy núi, khí hậu các mùa trong năm
có sự phân hoá rõ rệt. Mùa lạnh bắt đầu từ tháng 10, kéo dài đến hết tháng 5
năm sau. Nửa đầu mùa lạnh là thời kỳ khô hanh, ban ngày nhiệt độ ấm áp,

57. 47
nhưng ban đêm nhiệt độ thường thấp, với độ chênh lệch giữa ngày và đêm từ
5º C - 10ºC, nhiệt độ trung bình năm vào khoảng 22ºC, tối đa 38ºC (tháng 7)
và tối thiểu 0o
C (tháng 12) với nhiệt độ trung bình vào mùa đông là 16ºC.
Lượng mưa trung bình trong năm khoảng 1800 (mm/năm), cao nhất là vào
tháng 5 đến tháng 9 (83%), và thấp nhất vào tháng 1, tháng 2, có mưa đá. Gió
mùa đông bắc thổi từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau. Gió mùa đông nam bắt
đầu từ tháng 4 và kết thúc vào tháng 11. Độ ẩm trung bình khoảng 85%, có
sương muối xuất hiện bình quân 6 ngày trong năm (tháng 11,12), ảnh hưởng
xấu đến sản xuất nông lâm nghiệp
Nơi đây bị ảnh hưởng nhiều bởi yếu tố địa hình khó khăn, phức tạp. Do
địa hình núi cao bị chia cắt mạnh nên tạo ra các tiểu vùng khí hậu khác nhau,
nhưng chủ yếu vẫn là khí hậu gió mùa. Vào mùa đông thường có sương muối,
sương mù dày đặc. Vào mùa khô tình trạng khan hiếm nước, khô hanh làm ảnh
hưởng không những đến cuộc sống con người mà còn ảnh hưởng rất lớn đến hệ
sinh thái rừng.
4.3.2. Đặc điểm phân bố của cây Lim xẹt theo độ cao
Trong nghiên cứu đặc điểm sinh thái của loài thì độ cao là một trong
những nhân tố quyết định đến sự phân bố của thực vật. Tuy nhiên độ cao
không ảnh hưởng trực tiếp đến sự phân bố của loài mà ảnh hưởng thông qua
hàng loạt các nhân tố mà độ cao quyết định như: Lượng bức xạ mặt trời từ đó
ảnh hưởng đến nhiệt độ, khả năng quang hợp của thực vật, lượng mưa, độ ẩm
không khí, độ dốc, độ dày tầng đất… những yếu tố này có tác động trực tiếp
đến sự phân bố của loài.
Trong quá trình điều tra khảo sát, lập các OTC ở các vị trí chân, sườn ở
các độ cao khác nhau. Kết quả điều tra tại huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang,
cho thấy: loài cây Lim xẹt (Peltophorum tonkinensis A.Chev) phân bố tại các
vị trí chân, sườn đồi có độ cao phân bố chủ yếu từ 348m - 570m. Tùy vào
điều kiện lập địa khác nhau nên một số nơi cùng độ cao nhưng không có loài
cây Lim xẹt phân bố.