2. Ndotja e mjedisit
Ndotja është futja e ndotësve në mjedis,
që shkakton dëmtim dhe çrregullim të
sistemeve dhe ekosistemeve të mjedisit.
Ndotja mund të jetë natyrale, si në rastin
e vullkaneve, ose mund të shkaktohet
nga aktivitetet njerëzore. Format
kryesore të ndotjes të shkaktuar nga
njeriu janë:
• Ndotja e ajrit;
• Ndotja e ujit;
• Ndotja e tokës;
• Ndotja nga zhurmat, dhe;
• Ndotja radioaktive.
3. Ndotja e ujit
• Ndotja e ujit mund të grupohet në ndotje sipërfaqësore të ujit . Ndotja e
detit dhe ndotja e lëndës djegëse janë subsets të ndotjes së ujit. Burimet
e ndotjes së ujit janë burime pikë dhe burime jo-pikë. Burimet e pikës
kanë një shkak të identifikueshëm të ndotjes, të tilla si një kullim stuhie ,
impiant për përpunimin e ujërave të ndotura ose rrjedhë. Burimet jo-pikë
janë më të përhapura, të tilla si balotazhi bujqësor . [3] Ndotja është
rezultat i efektit kumulativ me kalimin e kohës. Të gjitha bimët dhe
organizmat që jetojnë ose ekspozohen ndaj trupave të ndotur të ujit
mund të ndikohen. Efektet mund të dëmtojnë speciet individuale dhe
ndikojnë në komunitetet natyrore biologjike ku janë pjesë e tyre.
• Shkaqet e ndotjes së ujit përfshijnë një gamë të gjerë të kimikateve dhe
patogjeneve, si dhe parametrave fizikë. Ndotësit mund të përfshijnë
substanca organike dhe inorganike . Temperaturat e ngritura mund të
çojnë gjithashtu në ujë të ndotur. Një shkak i përbashkët i ndotjes
termike është përdorimi i ujit si një ftohës nga termocentralet dhe
prodhuesit industrialë. Temperaturat e larta të ujit ulin nivelet e
oksigjenit, të cilat mund të vrasin peshqit dhe të ndryshojnë përbërjen e
zinxhirit të ushqimit , të zvogëlojnë biodiversitetin e specieve dhe të
nxisin pushtimin nga speciet e reja termofilike
4. Ndotja e ajrit
• Ndotja e ajrit (apo ndotja atmosferike) është një lloj i ndotjes i
karakterizuar nga një ndryshim i nivelit të cilësisë së pastërtisë
së ajrit.
• Degradimi i ajrit zakonisht është rezultat i kombinimit të një
kokteji ndotës i cili përbëhet nga grimcat (organike ose
inorganike), apo substanca të tjera që përfshijnë ndër të tjera
edhe gazet (si dioksidi i karbonit, monoksidi i karbonit, dioksidi
i sulfurit, oksidet e nitratit, metani dhe klorfluorkarboni) tek të
cilat shkalla e përqendrimit dhe zgjatja e pranisë është e
mjaftueshme për të prodhuar një efekt toksik apo ekotoksik.
Mund të shkaktojë sëmundje, alergji, madje dhe vdekje
njerëzish; gjithashtu mund të shkaktojë dëme në organizmat e
tjera të gjalla si kafshët dhe prodhimet ushqimore, dhe mund të
dëmtojë mjedisin natyral ose të ndërtuar. Si aktiviteti njerëzor,
ashtu dhe proceset natyale, mund të prodhojnë ndotje ajri.
5. Ndotja e Tokës
Çdo ngjarje, veprim që prish veçoritë dhe cilësitë natyrore të kësaj hapësire
jetike emërtohet ndotje e tokës.
Toka është mjedisi kryesor mbi rruzullin tokësor ku jetojnë të gjitha gjallesat.
Çdo ngjarje, veprim që prish veçoritë dhe cilësitë natyrore të kësaj hapësire
jetike emërtohet ndotje e tokës. Nga ndotja e tokës në mënyrë të drejpërdrejtë
ose të tërthortë preken të gjitha gjallesat.
Shumica e faktorëve që krijojnë ndotjen e tokës vijnë nga shkaqe njerëzore, ku
ndër më kryesoret janë:
- Lënia në mënyrë direkte në natyrë e mbeturinave shtëpiake dhe mbetjeve
industriale;
- Gazrat e shkarkuara, pesticidet dhe plehrat kimikë;
- Përzierja me tokën nëpërmjet reshjeve të gazrave të dëmshme që ndotin ajrin;
- Erozionet që vijnë nga shkatërrimi i pyjeve
6. • Ndotja e tokës prish ekuilibrin e lëndëve ushqyese që
përmban toka. Lëndët e ngurta artificiale
akumulohen në tokë dhe ndryshojnë veçoritë e saj
fizike. Mbetjet kimike përzihen me bimët e kultivuara
në tokë dhe ndikojnë negativisht në veçoritë
biologjike të këtyre bimëve. Metalet e rënda, gazrat
dhe mbetjet e tjera që grumbullohen në tokë prishin
zhvillimin dhe cilësinë e bimëve. Këto ndryshime
negative që ndodhin në tokë, ndjekin zinxhirin
ushqyes dhe përcillen deri tek bimët, kafshët dhe
njerëzit. Tani për ti parandaluar këto dëme duhet që;
• -Pesticidet dhe plehrat të përdoren në masën që të
mos e dëmtojnë tokën;
• -Mbetjet e ngurta të pa-riciklueshme duhen kthyer në
gjendje të padëmshme me metodën e përshtatshme;
• - Në veçanti ujërat e përdorur që përmbajnë lëndë të
rrezikshme nuk duhen lëshuar në tokë pa u pastruar;
• Dhe më e rëndësishmja duhet rritur niveli i vetëdijes
shoqërore mbi çështjen e ndotjes së tokës.
• Ndotja e tokës ndikon në përmasa serioze
ekosistemin dhe rrezikon edhe jetën e njeriut, por
edhe të gjallesave të tjera. Për një të ardhme më të
shëndetshme dhe një botë të jetueshme është në
përgjegjësinë e gjithësecilit që ta mbajë të pastër
tokën
7. Shiu acid
• Shiu acid është një lloj shiu ose çdo formë tjetër reshjeje
që ka nivel të pazakontë aciditeti, çka do të thotë se ka
nivel të lartë të joneve të hidrogjenit (pH i ulët). Mund të
shkaktojë efekte të dëmshme mbi bimët, kafshët ujore
dhe infrastrukturë. Shiu acid shkaktohet nga emetimi i
dioksidit të squfurit dhe oksidi i azotit, të cilët
bashkëveprojnë me molekulat e ujit në atmosferë dhe
krijojnë acide. Që në vitet 1970, qeveritë kanë bërë
përpjekje për të ulur nivelin e dioksidit të squfurit të
çliruar në atmosferë, duke arritur rezultate pozitive.
Oksidet e azotit mund të prodhohen natyrshëm nga
goditjet e vetëtimave ndërsa dioksidi i squfurit nga
shpërthimet vullkanike. Kimikatet në shiun acid mund të
shkaktojnë heqjen e bojës, gërryerjen e strukturave të
çelikut tek urat dhe erozion të statujave prej guri.Dhe
keshtu shkaterrohen veprat e artit prej guri.
8. Pesticidet
• Për herë të parë ato i ka zbuluar gjermani Liebeg ne 1800-
n por Amerika nuk e përqafoi teorinë e tij. Vetëm ne 1939,
zvicerani Myller ka zbuluar substancën e njohur me emrin
DDT – e cila ishte një insekticid i fuqishëm. Ne fillim u
përdor nga ushtria Amerikane për të kontrolluar malarien
dhe tifon, më vonë u përhap edhe në të mbjellat e
fermerëve.
Cfare shkaktojn pesticidet te njeriu?
• Çrregullime të përqendrimit te fëmijët
• Defekte të embrionit
• Infertilitet
• Kancer
• Ato akumulohen në indin dhjamor dhe çrregullojnë
funksionin tonë hormonal.
9. Çfarë shkaktojnë pesticidet në natyrë?
• Shkatërrojnë biodiversitetin
• Vrasin bletët, faktorin kyç në vazhdimin e jetës së
shumë bimëve
• Insektet krijojnë rezistencë dhe doza duhet rritur
• Vetëm 80% e preparatit të përdorur shkon te bima,
pjesa tjetër përhapet në ajër dhe ujëra
10. Si ndikon perqendrimi i Co2 ne trupin tone;
• Së bashku me oksigjenin, dioksidi i karbonit është një
rregullator fiziologjik i frymëmarrjes dhe qarkullimit të
gjakut. Me një rritje të përmbajtjes së CO 2 në gjak dhe
inde, vërehet një rritje dhe thellim i frymëmarrjes, forcim
dhe përshpejtim i aktivitetit kardiak. Në këtë mënyrë, trupi
çlirohet nga dioksidi i karbonit të tepërt. Nëse kjo nuk
mund të bëhet, ndodh helmimi.
• Astma bronkiale ka një sfond inflamator. Kjo çon në
simptoma të përsëritura të përgjumjes, kollitjes dhe gulçim.
Shtë e rëndësishme të theksohet se riniti alergjik dhe
astma bronkiale janë më të zakonshme tek njerëzit që
jetojnë në zonat urbane sesa në zonat rurale. Për
shembull, në një studim polak, 4 nga 300 fëmijë të moshës
4-9 vjet më shumë se dyfishoi përhapjen e astmës
bronkiale në zonat urbane në krahasim me zonat rurale.
Shtë treguar se edhe përqendrimet e ndotësve që
konsiderohen të sigurta për ekspozimin afatgjatë ndikojnë
negativisht në sistemin e frymëmarrjes 5.
