Biologji

1. INXHINIERIA GJENETIKE- AVANTAZHET DHE
DISAVANTAZHET E ORGANIZMAVE OMGJ (ORGANIZMA TE
MODIFIKUAR GJENETIKISHT)
05/18/2020
DENISA CAUSHI 1
Cfare jane OMGJ-te?
Organizmat e modifikuar gjenetikisht
(OMGJ) janë bimë apo kafshë të
cilave kodi gjenetik i është ndryshuar
në laborator për të siguruar që ata të
marrin karakteristika specifike që nuk
i kanë në natyrë. Manipulimet
gjenetike OMGJ janë përdorur në bio,
ushqimet bujqësore dhe blegtorale.
Modifikimi gjenetik bëhet kur në
organizmat e tyre (vegjetaleve për
shembull) futen pjesë të ADN-së të
sjella nga organizma krejtësisht të
ndryshme (duke përfshirë edhe
kafshët) për të përfituar nga
karakteristikat e këtij të fundit.
Shumë varietete bimore janë
modifikuar për t’i bërë ato më
rezistente ndaj kushteve të
pafavorshme klimaterike, nga
dëmtuesit, pesticidet,dhe
konservimit më të gjatë.
“Ushqim për të ardhmen”
Ato do të jenë “ushqim për të ardhmen” sepse OMGJ-të mund të
rriten në vende ku nuk rritet dot fruti biologjik, gjithashtu me OMGJ-
të, rritet sasia dhe madhësia, zvogëlohen humbjet bujqësore të
shkaktuara nga sulmet e insekteve dhe parazitëve. OMGJ-të
përdoren për të prodhuar bagëti viçi në një rritje të shpejtë, që lopët
të japin më shumë qumësht për konsum etj. Nuk ka dallime të
dukshme midis një luleshtrydheje dhe një tjetre që rritet në acar.
Me përjashtim të faktit se e dyta, e ekspozuar ndaj temperaturave të
ulëta, nuk ngrin. Në ADN e kësaj luleshtrydheje është injektuar geni
nga një peshk Arktik për të përftuar luleshtrydhe rezistente ndaj të
ftohtit dhe lejon që lëngu celular të mos ngrijë edhe kur
temperaturat janë nën zero. Një grup i studiuesve meksikan ka
prodhuar një farë që prodhon një bimë misri për t’i rezistuar
thatësirës dhe temperaturave mbi 40 gradë celsius.
Kështu “përzien së bashku”, jo vetëm llojet e afërta, të tilla si një
gomar dhe një pelë që të lindë një mushkë, por edhe në ADN e
gjitarëve të vihen genet e një zvarraniku, tek domatja, genet e një
insekti, për shembull tek maja e birrës që përdoret në gatim u
transferuan genet e peshkut merluc për të marrë përbërës me pak
yndyrë për akullore.

2. INXHINIERIA GJENETIKE- AVANTAZHET DHE
DISAVANTAZHET E ORGANIZMAVE OMGJ (ORGANIZMA TE
MODIFIKUAR GJENETIKISHT)
05/18/2020
DENISA CAUSHI 2
USHQIMET MË ME SHUMË ORGANIZMA GJENETIKE TË NDRYSHUARA:
1. Aspartam (ëmbëlsues sintetik): megjithëse teknikisht është një lëndë sintetike,
përftohet si rezultat i kombinacionit të dy amino acideve natyrale. Këto acide
prodhohen nga dy lloje të ndryshme bakteresh dhe në disa raste njëri prej baktereve
ndryshohet për të shtuar prodhimin. A është i dëmshëm aspartam? Aspartam nuk
përmban lëndë gjenetike. Megjithëse nuk ekziston ndonjë provë, e cila të verifikojë
mundësinë e shfaqjes së kancerit nga aspartame, tek minjtë e laboratorit të cilëve iu
është dhënë ky i fundit, është vërejtur leucemi dhe kancer limfatik.
2. Vaj kanola: vaji kanola ose i njohur ndryshe si vaji i lakrës së egër dhe është një nga
lëndët më të përdorura. 80% e kanolës së përdorur në Kanada është e ndryshuar
gjenetikisht. Gjenetika e kanolas ndryshohet për të rritur imunitetin ndaj disa ilaçeve
bujqësore të përdora për të zhdukur bimët e dëmshme.Në këtë mënyrë, kontrollohen
më lehtë barërat e egër, përdoren më pak ilaçe bujqësore dhe merret më shumë
prodhim.
3. Qumështi: hormoni rBGH bën të mundur që lopët të prodhojnë më shumë qumësht
dhe hap rrugën e mastitit (infeksionit të gjirit). Këto lopë të sëmura duhet të jenë
vazhdimisht nën kontrollin e doktorit dhe të mjekohen me antibiotikë. Hormoni rBGH
rrezikon njerëzit nga kanceri. Bota është ndarë më dysh përsa i përket sigurisë së
qumështit të marrë nga lopët, të cilave iu është injektuar rBGH. Pavarësisht se
përdorimi i këtij hormoni është ndaluar në Bashkimin Evropian dhe Australi, në Amerikë
është lejuar dhe FDA nuk ka vendosur ndonjë kusht për përdorimin e këtij qumështi.
4. Soja: në mes gjithë produkteve soja është produkti me një ndryshim të thellë gjenetik.
Në vitin 2007 më shumë se gjysma e botës prodhoi një lloj të modifikuar të saj.
Gjenetika e sojës është ndryshuar për shkaqe të ndryshme. Arsyet më të përhapura janë
rritja e imunitetit ndaj insekteve dhe kërpudhave gjithashtu edhe pasurimi i produktit
nga ana e vitaminave, yndyrave dhe proteinave. Kështu mund të përdoret edhe si
ushqim për kafshët. Në të njëjtën kohë, soja përdoret edhe si kimikat në farmaci. Në
Amerikë nëse përdoret sojë në produkte të ndryshme, patjetër shkruhet në etiketë dhe
zakonisht është me gjenetikë të ndryshuar. Këtu nuk bëhet fjalë vetëm për qumësht
soje apo tofu, pasi ky produkt përdoret edhe në ushqime të tjera si buka, akullore të
ndryshme, çokollata etj.
5. Misri: misri përdoret kudo në Amerike dhe në fakt, ajo është prodhuesja më e madhe
e tij. Në vitin 2000 Ministria e Bujqësisë pohoi se 25% e misrit të prodhuar në Amerikë
ndryshohet gjenetikisht. Produktet që përmbajnë misër janë salcat e sallatrave,
margarina, mielli dhe shurupi i misrit.

3. INXHINIERIA GJENETIKE- AVANTAZHET DHE
DISAVANTAZHET E ORGANIZMAVE OMGJ (ORGANIZMA TE
MODIFIKUAR GJENETIKISHT)
05/18/2020
DENISA CAUSHI 3
1 Toksiciteti, helmimi.
Toksiciteti shkaktohet nga toksina që çlirohen nga
bimët rezistente ndaj insekteve ose ndaj
herbicideve. Rezistenca ndaj herbicideve vjen për
shkak të futjes në acidin dezoxiribonukleik (AND) të
bimëve, një gjen me origjinë bakteriale që i bën
rezistencë ndaj herbicideve.
2 Rezistentë ndaj antibiotikëve
Përdorimi i antibiotikëve me atome të shënuar
(izotope radioaktivë) i bën antibiotikët të pa
efektshëm dhe të pa përdorshëm për mjekim dhe
ekziston mundësia e reaksioneve alergjike nga
ushqimet që përmbajnë gjene të substancave
alergente.
3 Burim alergjish
Alergjitë shkaktohen si pasojë e futjes të një gjeni
(me origjinë nga organizma të tjerë), tek kulturat e
ndryshme natyrore bujqësore, produktet e të cilave
kur përdoren për ushqim, mund të shkaktojnë
alergji të ndryshme.
4 Dëmton ADN-në njerëzore
Në këtë rast konsumatori duke ngrënë ushqim me
OMGj , është duke marrë një ADN të re me të cilën
nuk është ushqyer herë tjetër dhe kështu rrezikon
të dëmtojë jo ADN njerëzore, por dëmton bakteret
e përhershëm të aparatit tretës duke shkaktuar
kështu ç`rregullime të mëdha në procesin e tretjes
të ushqimit.
EFEKTE TË DËMSHME
SHËNDËTËSORE
Avantazhet e tyre
• Ushqim me i shijshem
Nepermjet inxhinerise ushqimore mund te eleminohet cdo tipar i
pakenaqshem tek ushqimet duke permiresuar teksturen dhe shijen e
tyre duke plotesuar preferencat e konsumatorit. Ushqimet behen me
rezistente dhe prishen me ngadale duke i mbijetuar udhetimeve te
gjata te transportit te mallrave dhe qendrimit ne raftet e dyqaneve.
Keshtu te konsumatori vijne produkte te fresketa.
• Lehtesojne jeten
Ato mund te eleminojne faktoret qe sjellin alergjine dhe intolerancen
prej ushqimeve. Ne mjeksi njihen shume raste te intolerances ndaj
laktozes dhe glutenit gje qe e ka bere shume te veshtire jeten e njerzve
me kete problem shendetsor. Perpunimi gjenetik i ushqimeve me
permbajtjen e tyre do t'ia lehteonte dhe shpetonte jeten e ketyre
njerzve. Githashtu rastet e alergjive jane edhe me te shpeshta dhe
cenojne jeten. Omgj-te mund ta shpetonje ate.
• Produkte qe rriten ne terrene te veshtira
Keto produkte jane te afta te rriten ne toka pak pjellore, ose me klime
te pafavorshme. Kjo eshte nje ndihme shume e madhe per vendet e
varfra me toka te pafavorshme per bujqesi dhe blegtori, si dhe te
vendet e acarta ose te nxehta ku bimet nuk mbijetojne. Prandaj omgj-te
ndihmojne drejperdrejte ne eleminimin e urise ne bote.
• Rezistente ndaj demtuesve
Formojne rezistence prej pesticideve, barerave te keqija, insekteve,
semundjeve dhe ngricave. Duke qene rezistente prej ketyre demtuesve
produkti shkon i pademtuar tek konsumatori dhe mbi te gjitha arrihet
prodhim me i madh dhe pa humbje. Gjithashtu ato jane miqesore me
mjedisin duke qene se nuk kerkojne pesticide qe demtojne tokat.