Ενότητα 4, Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης, Ισοκράτης. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 30-32

1. Ἱσοκράτης, Περί εἰρήνης 19-21
Αντίγραφο του συμπλέγματος της Ειρήνης και του Πλούτου του Κηφισοδότου. Μόναχο, Staatliche Glyptothek.

2. 1. Να αντιδιαστείλουν οι μαθητές/τριες τα
πλεονεκτήματα της ειρήνης προς τις ολέθριες
συνέπειες που επιφέρει ο πόλεμος.
2. Να προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του
κειμένου και να επισημάνουν τις λεξιλογικές και
υφολογικές επιλογές του ρήτορα που υπηρετούν
τον σκοπό αυτό.
3. Να δώσουν τη δική τους μεταφραστική εκδοχή.
4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση
λέξεων και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.

3. Το ανθρωπιστικό -αντιπολεμικό μήνυμα του Charlie
Chaplin από την ταινία «Ο Μεγάλος δικτάτωρ» (1940)
https://www.youtube.com/watch?v=lVahRnL3P3s
Παρακολουθήστε το
βίντεο: Γιατί ο Charlie
Chaplin δεν θέλει να
γίνει αυτοκράτορας;
Γιατί πιστεύει ότι ο
άνθρωπος έχασε το
μονοπάτι της
ειρήνης; Τι καλεί τους
στρατιώτες να
κάνουν;

4. «Ο Μεγάλος δικτάτωρ» (1940) είναι η πρώτη ομιλούσα και ηχητική ταινία του Τσάπλιν.
Είναι μια ανελέητη πολιτική σάτιρα για την άνοδο του Χίτλερ και του ναζισμού. Η ταινία
απαγορεύτηκε από τους Χίτλερ, Μουσολίνι και Φράνκο, ενώ ήταν υποψήφια για 5 Όσκαρ.
Η σκηνή που ο Τσάπλιν χορεύει μπαλέτο με την υδρόγειο θεωρείται σήμερα μια από τις
σημαντικότερες στιγμές της κινηματογραφικής ιστορίας ενώ η ομιλία του κεντρικού ήρωα
στο τέλος της ταινίας, όπου ο δημιουργός έμμεσα εκφράζει το όραμα του για την
ανθρωπότητα, επίσης μνημονεύεται για το ανθρωπιστικό της μήνυμα.
Ο Τσάπλιν είχε την ιδέα για τη δημιουργία της ταινίας όταν ένας φίλος του επισήμανε τη
φυσική ομοιότητά του με τον Χίτλερ. Όταν έμαθε για την εθνικιστική και ρατσιστική
πολιτική του, εκμεταλλεύτηκε την ομοιότητά τους ως πηγή έμπνευσης για να του
«επιτεθεί».
Η παραγωγή της ταινίας ξεκίνησε το 1937, όταν ακόμα δεν υπήρχαν πολλοί που πίστευαν
πως ο ναζισμός συνιστούσε απειλή, ενώ το φιλμ κυκλοφόρησε το 1940, λίγο πριν η
Αμερική μπει στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν κυκλοφόρησε η ταινία, ο Χίτλερ
απαγόρευσε την προβολή της σε όλες τις κατεχόμενες χώρες.
https://www.youtube.com/watch?v=lVahRnL3P3s

5. Για ποιους λόγους θεωρείτε ότι
το άγαλμα της θεάς Ειρήνης
παριστάνεται να κρατά στο
χέρι της το μικρό Πλούτο;
Αντίγραφο του συμπλέγματος της Ειρήνης και του Πλούτου του Κηφισοδότου. Μόναχο, Staatliche Glyptothek.

6. Αφού διαβάσετε τις πληροφορίες που
ακολουθούν στις επόμενες 4 διαφάνειες, να
απαντήσετε στα ερωτήματα:
Πότε και πού έζησε ο Ισοκράτης;
Ποιες ήταν οι απόψεις του για το μέλλον
της Ελλάδας;
Τι πρότεινε στους συμπολίτες του
Αθηναίους σχετικά με τις σχέσεις τους με
τους υπόλοιπους Έλληνες;

7. Ο Ισοκράτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 436 π.Χ., λίγο πριν
από την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, και πέθανε -
ή κατ' άλλους αυτοκτόνησε- το 338, τη χρονιά της μάχης στη
Χαιρώνεια.
Καταγόταν από εύπορη οικογένεια -ο πατέρας του είχε
εργαστήριο που κατασκεύαζε αυλούς- κι έτσι μπόρεσε να
αποκτήσει ολοκληρωμένη μόρφωση, συμπεριλαμβανομένων
και μαθημάτων κοντά σε γνωστούς σοφιστές της εποχής
(Πρωταγόρας, Γοργίας), αλλά και στο Σωκράτη. Εργάστηκε
στην αρχή ως επαγγελματίας λογογράφος και από το 390
περίπου π.Χ. άφησε το επάγγελμα και ίδρυσε σχολή.
Φιλοδοξούσε όχι μόνο να διδάξει στους νέους τη ρητορική,
αλλά και να δημιουργήσει ολοκληρωμένες προσωπικότητες,
που θα ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν όλα τα προβλήματα
της εποχής.
Το ξέρατε αυτό;
Ο ρήτορας αυτοκτόνησε με τη μέθοδο της ασιτίας!!!
http://www.fhw.gr/chronos/05/gr/culture/2412isokrates.html
Ισοκράτης

8. Από τους λόγους του έχουν διασωθεί 21 καθώς και 9
επιστολές. Ένας από τους κυριότερους λόγους του, ο
Πανηγυρικός, γραμμένος το 380 π.Χ., περιέχει το πολιτικό
πιστεύω του Ισοκράτη, που θα ακολουθήσει πιστά σε όλα τα
έργα του: την ένωση όλων των Ελλήνων, μακριά από
αντιζηλίες και μίση, σε μια εκστρατεία εναντίον του φυσικού
εχθρού τους, των Περσών, και με αρχηγό την Αθήνα. Στο λόγο
αυτό του δίνεται η ευκαιρία να πλέξει το εγκώμιο της πόλης
του (Πανηγυρικός, 50). Σε άλλους λόγους του γίνεται εμφανής
η προτίμηση του Ισοκράτη στη μοναρχία, επειδή πίστευε ότι
μόνον ένας μονάρχης θα μπορούσε να ενώσει τους Έλληνες.
Στο πρόσωπο του ανερχόμενου τότε Φιλίππου βρήκε τον
ιδανικό μονάρχη. Σε ένα λόγο, το Φίλιππο, και 3 επιστολές του
καλεί το μακεδόνα βασιλιά να αναλάβει αυτός την αρχηγία
της εκστρατείας των ενωμένων υπ' αυτόν Ελλήνων κατά των
Περσών. H μάχη στη Χαιρώνεια (338 π.Χ.) διέψευσε τις
ελπίδες για συνένωση των Ελλήνων και ύστερα από λίγες
μέρες ο ρήτορας πέθανε, από εκούσια ασιτία.
http://www.fhw.gr/chronos/05/gr/culture/2412isokrates.html

9. Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού
πολέμου (357-355 π.Χ.), που
αποτέλεσε την αφορμή διάλυσης της
Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας, ο
Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης
προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους
να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην
συμμάχους τους και, κατ’ επέκταση, με
όλους τους Έλληνες. Κατά την άποψή
του οι Αθηναίοι έχουν πολύ
περισσότερα να ωφεληθούν, εάν
εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές
βλέψεις τους, σεβαστούν την
αυτονομία των ελληνικών πόλεων και
εργαστούν για την κοινή προκοπή.
Κείμενο - εισαγωγή Σελ. 30
Περιοχές που συμμετείχαν στη Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία

10. Ο Περὶ εἰρήνης λόγος
του Ισοκράτη
συντάχθηκε λίγο μετά
την έναρξη του
Συμμαχικού πολέμου
και πιθανότατα
κυκλοφόρησε ως
πολιτικό φυλλάδιο
στην Αθήνα.
Τον Συμμαχικό πόλεμο
διεξήγαγαν οι Αθηναίοι
εναντίον των Ροδίων, των
Χίων και των Κώων, που
είχαν αποστατήσει από τη
Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία
αρνούμενοι να καταβάλουν
τις υπέρογκες συμμαχικές
εισφορές (συντάξεις) που
απαιτούσαν οι Αθηναίοι.
Όλοι αυτοί μαζί με τους
Βυζαντίους συμμάχησαν με
τον σατράπη της Καρίας
Μαύσωλο.
Η έκβαση του
πολέμου ήταν
ολέθρια για
τους
Αθηναίους και
σήμανε τη
διάλυση της
Συμμαχίας.
Ερμηνευτικά
σχόλια
Σελ. 32

11. • H ρητορική ασκήθηκε από το πολιτικό
βήμα (Eκκλησία του Δήμου, Bουλή
των 500), στις εορτές και τις άλλες
συναθροίσεις του λαού, όπως κατά
την ταφή των υπέρ της πατρίδας
πεσόντων (επιτάφιος λόγος) και τις
δίκες.
• Tο συμβουλευτικό ή πολιτικό ή
προτρεπτικό είδος: Περιλαμβάνει
δημόσιες αγορεύσεις ή λόγους που
εκφωνήθηκαν στη Bουλή ή την
Eκκλησία του Δήμου (δημηγορίες). O
συμβουλευτικός λόγος προτρέπει ή
αποτρέπει, εξετάζει και αναλύει αυτό
που συμφέρει ή βλάπτει το σύνολο.

12. Σελ. 30
Ο Ισοκράτης (ρωμαϊκό αντίγραφο προτομής του 4ου
αι. π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νεαπόλεως)

14. 1ο μέρος: Οι προϋποθέσεις για την ευημερία της Αθήνας
1
2
3
4
Ο Ισοκράτης ξεκινά με μια ρητορική ερώτηση και
κάνοντας ταυτόχρονα επίκληση στο συναίσθημα
των ακροατών περιγράφει τα χαρακτηριστικά
μιας ευτυχισμένης πόλης. Η συγκεκριμένη
ρητορική ερώτηση λειτουργεί ως αφορμή, για να
υπενθυμίσει στους Αθηναίους συμπολίτες του τις
παλιές καλές στιγμές της πόλης τους.

15. 1ο μέρος: Οι προϋποθέσεις για την ευημερία της Αθήνας

16. 1ο μέρος: Οι προϋποθέσεις για την ευημερία της Αθήνας

17. 2ο μέρος: Τα δεινά του πολέμου

18. 1
2
3
4
5
2ο μέρος: Τα δεινά του πολέμου

19. 2ο μέρος: Τα δεινά του πολέμου

20. 3ο μέρος: Τα ευεργετικά αποτελέσματα της ειρήνης

21. 3ο μέρος: Τα ευεργετικά αποτελέσματα της ειρήνης
1

22. 3ο μέρος: Τα ευεργετικά αποτελέσματα της ειρήνης
2
(με ποιον τρόπο ;)

23. 3ο μέρος: Τα ευεργετικά αποτελέσματα της ειρήνης
3

24. 3ο μέρος: Τα ευεργετικά αποτελέσματα της ειρήνης
4

25. 3ο μέρος: Τα ευεργετικά αποτελέσματα της ειρήνης

26. πίνακας Παναγιώτη Χρ. Κουσουτζή από μαρμάρινη
προτομή. Λάδι σε μουσαμά, 40x50 cm.
Σελ. 32

27. Η ασφαλής και
άφοβη διαβίωση
στην πόλη.
Η κατάπαυση των
εχθροπραξιών.
Η αποφυγή των
ριψοκίνδυνων
πράξεων.
Η ομόνοια μεταξύ
των πολιτών.
Η καλλιέργεια της γης
και η ενασχόληση με
τη ναυτιλία και το
εμπόριο.
Ο σεβασμός των
άλλων πόλεων
απέναντι στην Αθήνα.

28. Θετικές
συνέπειες
ειρήνης:
Ευημερία, ανάπτυξη εμπορίου, καλλιέργεια γης,
ελεύθερη άσκηση πολλών επαγγελμάτων,
διπλασιασμός εσόδων, αφθονία αγαθών,
αύξηση πληθυσμού πόλης, ασφάλεια.
Αρνητικές
συνέπειες
πολέμου:
Ανασφάλεια, οικονομική κρίση, φτώχεια,
κίνδυνοι και περιπέτειες, διασυρμός φήμης
πόλης, κάθε είδους ταλαιπωρίες.

29. Οι συμμαχίες, όπως και κάθε σχέση, πρέπει να
στηρίζονται στην ελεύθερη βούληση των
συμβαλλομένων. Φυσικά, αυτό δεν αποκλείει
την επιδίωξη προώθησης των συμφερόντων
τους. Αυτό όμως που θέλει να τονίσει εδώ ο
ρήτορας είναι ότι, αν κάποιος παραμένει σε μια
συμμαχία μόνο και μόνο επειδή είναι
εξαναγκασμένος να το κάνει, δε θα είναι πιστός
σύμμαχος και θα αναζητεί ευκαιρία να
απομακρυνθεί από αυτήν. Έτσι, η συμμαχία θα
είναι ασταθής, ενώ η συμμετοχή ύστερα από
ελεύθερη απόφαση αποτελεί το ισχυρότερο
συνεκτικό στοιχείο μιας συμμαχίας, στην οποία
ο ένας δεν θα υπονομεύει τον άλλο.

30. Να γράψετε τα παραθετικά του επιρρήματος «ἀσφαλῶς»:
Να γράψετε τους άλλους βαθμούς του επίθετου «εὐπορώτεροι»:
«τά περί τόν βίον»: τι δηλώνει αυτή η επιρρηματική αιτιατική;

31. Να γράψετε τα παραθετικά του επιρρήματος «ἀσφαλῶς»:
ἀσφαλέστερον / ἀσφαλέστατα
Να γράψετε τους άλλους βαθμούς του επίθετου «εὐπορώτεροι»:
οἱ εὔποροι / οἱ εὐπορώτατοι
«τά περί τόν βίον»: τι δηλώνει αυτή η επιρρηματική αιτιατική;
αιτιατική της αναφοράς

32. Ποιο είναι το υποκείμενο του απαρέμφατου «εὐδαιμονήσειν»; Έχουμε
ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία;
Να γράψετε μία παράγωγη και μία σύνθετη λέξη της νέας ελληνικής με τη λέξη «ταραχή»:

33. Ποιο είναι το υποκείμενο του απαρέμφατου «εὐδαιμονήσειν»; Έχουμε
ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία;
τήν πόλιν: Υποκείμενο του απαρεμφάτου → ετεροπροσωπία
Να γράψετε μία παράγωγη και μία σύνθετη λέξη της νέας ελληνικής με τη λέξη «ταραχή»:
πολυτάραχος, ταραχοποιός,
συνταρακτικός, διαταραχή, αναταραχή
ταραχώδης,
ταραγμένος,
ταραξίας

34. «πρός εὐπορίαν»: τι δηλώνει ο εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός;
«διά τόν πόλεμον»: τι δηλώνει ο εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός;

35. «πρός εὐπορίαν»: τι δηλώνει ο εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός;
Εμπρόθετος του σκοπού
«διά τόν πόλεμον»: τι δηλώνει ο εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός;
Εμπρόθετος της αιτίας

36. Να εντοπίσετε στο κείμενο λέξεις
ομόρριζες (με ετυμολογική
συγγένεια)με τις παρακάτω λέξεις:
αποικία, μετάνοια, αφηγητής,
διάβολος, στάση, κατοχή, βιαστικός,
πείσμα.

37. Να εντοπίσετε στο κείμενο λέξεις
ομόρριζες (με ετυμολογική
συγγένεια)με τις παρακάτω λέξεις:
αποικία, μετάνοια, αφηγητής,
διάβολος, στάση, κατοχή, βιαστικός,
πείσμα.

38. Παράλληλα
κείμενα

39. «Ελένη» του Ευριπίδη
Διαβάστε το Α΄ στάσιμο
από την τραγωδία «Ελένη»
του Ευριπίδη. Ποια άποψη
εκφράζεται σε αυτούς του
στίχους για τον πόλεμο
από τον Ευριπίδη;

42. Ω άντρες Αθηναίοι, μην
ακούτε τον Ισοκράτη! Δεν
ξέρει τι λέει!
Φανταστείτε ότι ανήκετε στη
φιλοπόλεμη παράταξη των
Αθηνών. Να γράψετε έναν
αντίλογο στον Ισοκράτη,
αναιρώντας όσα
περισσότερα από τα
επιχειρήματά του μπορείτε!