Koktsidioz

1. Кокцидиоз
Кокцидиоз (эймеридоз)-ыг Coceidiida багийн Eimeriidae язгуурын
спортон үүсгэнэ. Эзэн амьтны элэг,бөөр,гэдэсний хучуур эсэд
шимэгчилнэ. Кокидиозоос Eimeria төрөл хөдөө аж ахуйн мал
,амьтад,шувуу, Jsospora төрөл нохой,мууранд шимэгчлэн
эймериозыг үүсгэнэ.
Кокцидиозийн хэлбэрзүй: Малын баастай гадаад орчинд гарч буй
янз бүрийн зүйлийн кокцидийн ооцист нь зууван, дугуй хэлбэртэй,
хэмжээ нь том (30-40 𝜇),дунд зэрэг (15-25 𝜇),жижиг (15 𝜇) янз бүр
байна.

2. Ооцист нь хоёр давхар гөлгөр шаравтар хальсаар бүрхэгдсэн.
Боловсорсон ооцистийн дотор найман спорозоит байх буюу
эймерийн ооцистэд дөрвөн спор, спор бүрээс хоёр спорозоит,
изоспорийн ооцистэд дөрвөн спорозоит агуулсан хоёр спор байна.
Кокцидийн биологи:Кокцидот нь шизогони,гаметогони,(амьтны биед)
спорогони (гадаад орчинд) гурван шатыг дамжих хөгжлийн нарийн
мөчлөгтэй.
Шизогони (бэлгийн бус замаар олон хуваагдан үржих) нь эхэн шатны
үржил бөгөөд ооцист эзэн амьтны тэжээл боловсруулах эрхтэнд өвс
усны хамт орж хальс нь хайлж мероизойт болон гэдэс, бусад эрхтний
хучуур эсэнд нэвтрэн шизоит болно.Шизоитын бөөм хуваагдаж 6-30
мерозойт болж эрхтний сүвэнд унаж шинэ хучуур эсэнд нэвтрэн
түүнээс хоёр дахь мерозоит гаран 80% орчим нь мизоит болж 20%
орчим микрогамет(бэлгийн эр эс) макрогамет (бэлнийн эм эс) болон
хувирна.

3. Шизогонин аажмаар гаметогонин болон солигдоно. Мерозоит
III нь 50%-ийн гамет, меризоит IV нь 80% гамет, зөвхөн 20%
мерозоит V зэрэг нь 100% марогамет ба микрогамет болно.
Шизогони нь 5-8 хоногийн хэлбэлзэлтэй байна.
Гаметогони (бэлгийн үржил) микрогамет нь : макрогаметад
нэвтрэн эвцэлдэж (бөөм нь нийлж) зигот үүснэ. Зигот үүсний
дараа гадуур нь хальс тогтсоныг ооцист гэж нэрлэнэ. Ооцист
гэдэсний сүвд орж баастай хамт гадаад орчинд хаягдана.
Гематогони нь 2-3 долоо хоног үргэлжилнэ.
Спорогони(ооцист спорозоит үүсэх): гадаад орчны чийг,
хүчилтөрөгчтэй 15-30 градусын дулаан аятай нөхцөлд
боловсроогүй ооцистын дотор цитоплазмын бөөм нь хэд
хэдэн споробласт болон хуваагдана. Споробластоос дөрөв
буюу хоёр спор үүснэ. Спор бүрээс 1-8 хоногт хоёроос
дөрвөн спорозоит боловсорно. Дараа нь ооцист хардварлах
чадалтай болж өөрийн өвөрмөц эздэд халдварлана.

4. Кокцидоор нэг удаа халдварласан мал 25 хоногоос доошгүй
хугацаанд кокцидийг гадаад орчинд гаргана. Мал шувуу
боловсорсон ооцидийг тэжээл усны хамт залгиж
халдварлана.
Эпизоотологи:Кокцидиоз эпизоот маягаар,хааяа нилээд аж
ахуйг хамран гарха, кокцидиозод хялбар нэрвэгдэж, хүндээр
өвчилдөг нь 3-4 сарын настай бүжин, 6 долоо хоногийн
настай дэгдээхэй юм. Өвчтэй мал гадаад орчинд их
хэмжээний ооцист гаргаж халдварын эх үүсвэрийг бий
болгоно.Кокцидиозын тархалтад арчилгаа маллагаа,
тэжээлийн журмыг алдагдуулах, байрны тохиромжтой
нөхцөл,тэжээлийн чанар муудаж, эрдэс бодис, витамин
дутагдах явдал нөлөөлнө. Өвчин хавар, намар их дэлгэрнэ.
Ооцист нь химийн янз бүрийн ариутгагч бодист их тэсвэртэй.

5. Эмгэгийн жам: Кокцидийн нөлөөгөөр гэдэс,элэг, бөөрний
хучуур эсүүд шизогони үржлийн үед маш их хордоно. Мөн
халшил урвал явагдана.Ходоод гэдэсний хэвийн үйл
ажиллагаа өөрчлөгдөнө.
Онош:Эпизоотологийн байдал,(малын нас,жилийн, улирал),
эмнэлзүйн шинж (гэдэс дүүрэх,чацга алдах,баасанд цусны
хольц гарах болон баасыг тунгааж шинжилсэн
дүн),фюллеборна болон Люминесцентийн микроскопын
шинжилгээ зэргийг үндэслэж оношилно. Үхсэний дараа бие
бүтцийн эмгэг хувиралт, гэмтсэн эрхтнээс хусвар авч
шинжлэн оношилно.

6. Эмчилгээ: Мал шувууг эмчлэхийн тулд кокцидин зоален,
ампролмикс, сульфаниламидын
бэлдмэл(норсульфазол,фталазол,сульфантрол,сульф
азол,сульфазин), антибиотик
(пенициллин,биомицин,синтомицин),
фурацилин,фурозолидин,ихтиол,иод, осарсол,фенатиазин гэх
мэт олон тооны эмийн бодис хэрэглэнэ.Мөн нүүрс-ус ихтэй
тэжээлээр тэжээж, уургийн бодистой тэжээлийг хасна.