Vhriin piroplazamidoz

1. Үхрийн пироплазмидозууд:
Үхрийн пироплазмидоз нь эгэл биетнээр үүсэх
пироплазмоз,бабезиоз,франсаиеллез, тейлериоз,анаплазмоз
зэрэг бүлэг өьчин юм.
-Үхрийн пироплазмозыг Piroplasmatidae язгуурын
Piroplasma bigeminum зүйлээр үүсгэнэ.
-Үүсгэгчийн хэрбэрзүй: Piroplasma bigeminum 6 микрон
хүртэл хэмжээтэй нилээд том паразит бөгөөд улаан цогцост
цагираг,лийр, зууван амёб маягийн хэлбэртэй байна.
Ихэвчлэн (60%) лийр маягийн пироплазм илрэхээс гадна
хос лийр маягийн пиродлазм хоорандоо, хурц өнцөгт үүсгэн
улаан цогцсын төвд голдуу байрлана.
-Эпизоотологи:Нэг эзэнт Boophilus calvaratus хачиг
паразитыг бөгөөд хөгжлийн нэг үе шат нь 2 сарын турш
явагдана.

2. Иймд 2-3 үе Rhiplcephahus bursa,Haemophisalis punctate
үхрийн пироплазмозыг дамжуулахад бага үүрэгтэй. Үхэр
пироплазмозоор бэлчээрийн маллагааны үед нам дор газар
халдварлах ба үүсгэгчийг дамжуурах хачиг малын байр
байрлахгүй. Зуны улиралд гарч байгаа пироплазмоз нь олон
тооны малыг хамарна.
-Эмгэгийн жам:Диродлазмоз нь улаан цогцост түргэн үржиж
олон тоогоор гэмтсний улмаас исэлдүүлэх явц өөрчлагдөн
мал хордож эхэлнэ. Эмчилгээгүйгээр 2-3 хоновол өвчин
хүндэрч үхлээр төгсөнө.

3. -Эмгэгзүйн шинж тэмдэг: Өвчний нууц үе богино (10-15
өдөр) , цочмог урсгалтай .Өвчилсөн малын биеийн халуун 40-
41градус хүртэл тогтмол байдалтай,амьсгал, зүрхний цохилт
ихэснэ. Доройтон турж хивэлт сулран чацга алдах,баас нь
хатах,салст бүрхүүл шарлаж шээс улайх,сүү шим татарна.
Өвчтэй малын цусыг шинжлэхэд улаан цогцосны тоо мм3-д
2-5 сая болж гемоглобин 50-30% хүртэл багасна. Цагаан
цогцосны тоо 70% хүртэл ихэснэ.
-Бие бүтэцийн эмгэг хувиралт: Пироплазмозоор үхсэн
малын хүүрийг задлахад цус багасан арьсны доорх эслэг ,
салст бүрхүүл улайж цус харвасан байна. Сархинаг нь хатаж
шээс улайна.

4. -Онош: Өвчнийг эмнэл зүйн шинж тэмдэг, эпизоотологийн
байдал, цусны шинжилгээний үр дүн болон бие бүтэцийн
хувиралтаар оношилно.
Пироплазмозыг боомоос ялгаварлах шаардлагатай.
Боом нь газар зүйн бүс, малын төрөл харгалзахгүй гарахаас
гадна дэлүүг зүсэж үзэхэд зөөлөрч цус нь хар хүрэн
өнгөтэй,нөжрахгүй болсон байхын дээр химийн бодис үр дүн
өгөхгүй. Боом гэж сэжиглэвэл малын хүүрийг задлахгүй.
-Эмчилгээ: Өвчтэй малын газар дээр нь тайван байлгаж
эмчилнэ. Эмчилгээний өвөрмөц бодис трипансинь,флавакри-
дин,гемоспоридин,пироплазмин,азидин,беренил зэргийг
зохих дозоор тарина. Өвчин хүндэрвэл химийн эмчилгээг 1-2
өдрийн дараа давтан хийнэ. Өвчтэй малд эмчилгээг цаг
тухайд нь эхэлбэл эмнэлзүйн шинж тэмдэг хурдан арилж
түргэн эдгэрнэ.

5. -Урьдчилан сэргийлэх арга: Арга хэмжээ нь гадаад орчин ,
үхрийг хачгаас хамгаалах явдалд чиглэгдэнэ
Нэг эзэнт Boophilns төрлийн хачигтай тэмцэхэд бэлчээрийг
25 хоногоор ашиглаад 7 сарын дараа дахин ашиглах
журмаар сэлгэнэ.(энэ хугацаанд хачгийн авгалдай үхнэ).
-Химийн урьдчилан сэргийлэлт: Азидин, беренилийг 1кг жинд
0,0035 тунгаар 7 хувийн уусмал хэлбэрээр арьсан дор буюу
булчинд тарьж хэрэглэнэ. Пироплазмодозын халдвараас
сэргийлэхийн тулд үхэр, хонинд азидин, беренилийг 1 кг жинд
0,0035 тунгаар наганинтай (0,001г/кг) хольж хэрэглэнэ.

6. -Энэ холимгийг эхлээд шилэн саванд 10 хувийн азидины
уусмал бэлтгэж дээр нь наганин нэмнэ. Шилэн саваа буцалж
буй усанд тавьж хааяа сэгсэрч 30 минут байлгаж бэлтгэх
бөгөөд уусмалыг өдөртөө хэрэглэнэ.Шингэнийг шпирцээр
соруулахын өмнө сайн сэгсрэх ба малын амьдын жингийн 100
кг-д 3,5 мл тунгаар арьсан дор буюу булчинд өвчин үүсэн
гарахаас 10-15 өдрийн өмнө тарина.
Эдгээр өвчнүүдээр тайван бус аж ахуйд химийн эмчлэн
сэргийлэх бодисыг хослон хэрэглэнэ.