temdegleh

1. БҮЛЭГ СЭДЭВ
ХИВЭГЧ МАЛЫН ӨВЧИН
СЭДЭВ
БРАДЗОТ ӨВЧНИЙ
ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ

2. Өвчний товч түүх
Брадзот өвчин Норвеги, Дани, Швед, Nсланди улсын хонин сүрэгт
тархан дэлгэрч үлэмж олон тооны мал үхүүлж байсан. Судлагч
Нильсен Норвегт өнгөрсөн зууны 80-аад онд уг өвчнийг хонины
цочмог халдварт өвчин гэж тогтоосон бөгөөд Исландид Инсел
(1826), Англид Гайгер (1922) нар тогтоожээ. Брадзот өвчин олон
улсын худалдаа, соёлын харилцаа хөгжихийн хамт Өмнөд Африк,
Франц, Румын, Болгарт тархаж улмаар тив, дэлхийн өнцөг булан
бүрд гарах болжээ.

3. АГУУЛГА
 Өвчний Тодорхойлолт
 Үүсгэгч
 Үүсгэгчийн тэсвэр чанар
 Халдвар тархах зам
 Эмнэл зүйн шинж тэмдэг
 Эмгэг бие бүтцийн хувиралт
 Онош, ялгах онош
 Эмчилгээ
 Урьдчилан сэргийлэх

4. Брадзот ( Bradzot)
 Тодорхойлолт: Брадзот өвчнөөр хонь, ямаа
өвчлөх бөгөөд хонины гүзээ, хосны салст
бүрхүүлд маш хүчтэй цус харван үрэвсүүлдэг
савханцар хэлбэртэй, цочмог халдварт өвчин
юм. Брадзотын гаралтад цаг агаарын байдал
хүчтэй нөлөөлдөг.

5. Үүсгэгч
 Брадзот, брадзот төст өвчин үүсгэгчийг clostridium septicum ба
clostridium oedematiens гэсэн савханцарт үзэх болсон.
 Cl septicum: Хүчтэй өвөрмөц хор ялгаруулдгаас гадна үр үүсгэдэг,
хөдөлгөөнтэй нарийн савханцар юм. Савханцрын урт дунджаар 3-
10 микрон, 0,8-1 микрон өргөн байна. Цустай агар агард ургуулахад
жижигхэн колони үүсгэж захаараа гемолиз-цус задлуурын бүс
үүсгэдэг байна.

6.  Cl oeematiens: Тэжээлт орчноор дамжууж цэвэршүүлсэн цэвэр
өсгөврүүд хэлбэр зүйн хувьд харилцан адилгүй урттай, зузаан дугуй
захтай байх бөгөөд грам-эерэг будагдана. Уг микробыг микроскопоор
харахад нэг, нэгээр байрласан байхаас гадна гинж хэлбэртэй ч
тохиолдож болно. Савханцар нь 5-10 микрон урт, 1,5 микрон өргөн
хэмжээтэй байдаг. Савханцрыг цустай агар агард ургуулахад хэв
шинж нь дугуй колони үүсэнэ. Олон дахин тэжээлт орчинд
өсгөвөрлөсөн буюу өтөлж хуучирсан өсгөврийн үр (спор) микробын
биеийн үзүүр хэсэгт байрласан байна.

7.  Үүсгэгчийн тэсвэр чанар: Cl septicum ба Cl oedematiens 2 ургал
хэлбэртэй байхад нь 60-70 С халуунд тавихад 30-40 минутад үхэх
ба сулемагийн 1:1000-ын харьцаагаар найруулсан уусмалд болон
3-5% карбол хүрилд 15-20 минутын хугацаанд үхдэг. Үр нь халуун
даралтын хувьд нэлээд тэсвэртэй байдаг. Өвчтэй малаас газрын
хөрс, өвс тэжээлд хаягдаж орчныг бохирдуулсан микроб тэнд 7-8
жил хүртэл хадгалагдаж улмаар малд халдвар үүсгэх бүрэн
бололцоотой хэвээр байдаг.

8.  Халдвар тархах замууд: Брадзот үүсэн гарах халдварын эх уурхай
нь өвчтэй мал юм. Брадзотын микробоор бохирлогдсон хадлан
бэлчээр, тэжээл, ус өвс нь халдвар тараагч хоёр дахь хүчин юм.
Брадзотын микроб газрын хөрс, тоос шороо, өвс усаар малын ам
хамар, амьсгалын замаар ходоод-гэдсэнд очиж ихэвчлэн гүзээ,
хосонд амьдрахын зэрэгцээ эдгээр эрхтний сарст бүрхүүлээр
дамжин цус төлжүүлэх эрхтэнд очиж тэнд өсөж үржин цочмог
үрэвсэлт үүсгэдэг.

9. Эмнэл-зүйн шинж тэмдэг:
 Брадзотоор өвчлөх явдал ихэвчлэн цочмог, цочмогдуу хэлбэртэй
явагдах бөгөөд өвчтэй хонь ихэнхдээ 5-24 цагийн дотор үхнэ.Зарим
шинжээчид цахилгаан буюу агшин зуурын хэлбэртэй гэж үздэг. Cl
oedematiens-аар үүссэн өвчний үед элэг нь үхжиж, хөдөлгөөнгүй болх
бие нь суларч хэвтэх, ус тэжээлд дургүй болх халуурана. Ингэж
өвчилсөн хонь дунджаар 3-5 цагийн дотор үхэх боловч хааяа 1 хоног
хүртэл өвчин үргэлжлэн өвчтэй хонь ам хамраас нь цустай хөөс
гоожуулдаг. Цахилгаан буюу агшин зуурын хэлбэрээр өвчилсөн мал нь
гэнэт унаж хойд, урд хөл нь таталдан, нүд нь улаанаар эргэлдэнэ.
Биеийн халуун нь 40-41 хэм хүрч гэдэс хөөж дүүрсэн байдаг. Үүний
зэрэгцээ ам хамраас цустай хөөсөрхөг шингэн гоожих, цустай чацга
алдах, шүдээ хавирах шинж тэмдэг илэрдэг. Ийм хэлбэртэй өвчлөлт 15
мин 1 цагийн дотор явагдаж өнгөрдөг.

11. Эмгэг бие бүтцийн хувиралт:
 Брадзотоор үхсэн малын хүүр богино хугацаанд хөөж, ялзран арьс
үс зулгарч унана. Нүд ам, хамар хоолойн салст бүрхүүлүүлд
хөхөрнө, толгой, хүзүү, цээж, хөлий арьсан доорх эслэгт цустай
шингэн хурж хуруугаар дарахад шажигнасан дуутай хийн товгорууд
гарна. Биеийн гадна хэсгийн хялгасан судсууд шингэн цусаар дүүрч
төвөнх, багалзуур, мөгөөрсөн хоолойнд цус цэг маягийн буюу
хавтгайрч хавдах ба цээжний хөндийд их хэмжээний улаан ягаан
шингэн хуралдсан байна. Уушгинд цус хурж хатуурч хавдсан байна.
Үнхэлцэг болон зүрхний гадна талд цэг маягийн цус харвалт
ажиглагдахын хамт зүрх хатууран хатсан байдаг. Элгэнд үхжилт
явагдсан бол өнгөн талдаа шаравтар толбо үзэгдэнэ. Ийм элгийг
зүсэхэд үхжилт элэгний гүнд явагдсан байна.

14. Онош:
 Брадзот өвчнийг эпизоотологийн байдал, эмнэл
зүйн шинж тэмдэг , эмгэг бие бүтцийн хувиралт
зэргийг үндэслэн урьдчилсан онош тогтоох
бөгөөд оношийг лабораторийн шинжилгээгээр
баталгаажуулна.
 Ялгах онош: Боом , цусан халдарт, дотрын
халдварт хордлого болон өвс тэжээлийн бусад
хордлогуудааас ялган оношлох хэрэгтэй.

15. Эмчилгээ:
 Брадзот өвчнөөр өвчилсөн малд биомицин,
дибиомицин, тетрациклиныг 4 цаг тутамд 1 удаа
өвчтэй хонины 1кг амьдын жинд 2,5-5 мг-аар бодож
10-15 мл загасны тос буюу витамин Д2 ийн аль нэгэнд
уусгаж гуяны булчинд тарина. Синтомицин,
левомицитин дотуур бүдүүн хонинд олгох бол 0,5-1 гр
, хурганд 0,2 гр өгнө. Үүний хамт арьсан доор нь
камфорын тос, кофеинийг зохих тунгаар тарьж шинж
тэмдгийн эмчилгээ хийх ба судсаар 10% хлорт кальци
буюу 40% глюкозийн тарьж болно.

16. Урьдчилан сэргийлэх:
Хонин сүргийг брадзот өвчнөөс урьдчилан
сэргийлэх зорилгоор уг өвчнийг эсэргүүцэх
байвант формол вакцин хийнэ. Вакциныг
өвчин гардаг хугацаанаас 1-2 сарын өмнө
хийнэ. Энэ вакцин таригдсанаас хойш 2
долоо хоногийн дараа 4-6 сарын хугацаатай
дархлаа тогтоно.