1. SMART CITY БУЮУ ОЮУНЛАГ ХОТЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ОНОЛ АРГА ЗҮЙН
СУДАЛГАА
Хураангуй: XXI зуун бол мэдээллийн технологийн дэлхий нийтийн глобалчлалын
зуун билээ. Энэ ч утгаараа улс орнууд өөрсдийн амьдарч буй хотуудыг “Smart City”
буюу Оюунлаг хот болгон хөгжүүлж, эрүүл аюулгүй, амар тайван орчинд аж төрөх
хандлагатай болсон билээ.Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотын хот
төлөвлөлт, аж үйлдвэр, боловсрол, байгаль орчин, мэдээллийн технологи зэрэг
салбаруудыг судалж, Монгол улсын хөгжлийн тулгуур төвүүдийн Оюунлаг хот
болгон хөгжүүлэх онол арга зүйг судлан тодорхойлоход оршино. Мөн цахилгаан
эрчим хүч, усны хэрэглээ, агаарын бохирдол зэргийг цогцоор нь шийдэх үр дүнтэй
арга бол Оюунлаг хотыг бий болгох явдал юм. Иймээс Улаанбаатар хотыг оюунлаг
хотын шалгуур үзүүлэлтүүдээр жишэн тодорхойлж дүгнэв.
Түлхүүр үг: Оюунлаг эдийн засаг, оюунлаг засаглал, оюунлаг хүрээлэн буй орчин,
оюунлаг технологи, оюунлаг амьдралын хэв маяг, оюунлаг хөдөлгөөнт
байдал,оюунлаг хүмүүс.
Оршил. Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хот маань өнөөгийн байдлаар хүн
амын төвлөрөл их, дэд бүтэц муу, автомашины тоо жилээс жилд ихсэж байгаагаас
үүдээд авто замын түгжирэл ихсэж, хөдөө орон нутгаас шилжин ирэх иргэдийн тоо
нэмэгдэж үүний улмаас гэр хорооллын айлууд ихсэж агаарын бохирдолыг
нэмэгдүүлэх томоохон хүчин зүйлс болж байна. Мөн түүнчлэн Улаанбаатар хотын
маань хүрээлэн буй орчин ихээр бохирдож ойр орчны гол горхи ширгэж, мод
ургамал үгүй болж байгаа зэрэг олон олон асуудлыг тоочоод барашгүй юм.
Дээр дурьдсан энэ их төвлөрөлийг багасгах, байгаль экологийн асуудлыг
шийдвэрлэх, хүн амын ажилгүйдлийг бууруулах, агаарын бохирдол, авто замын
түгжрэлийг арилгах зорилгоор бүсүүдийн тулгуур төвүүдийг Оюунлаг хот болгон
хөгжүүлж, бүтээн байгуулалт хийх хэрэгтэй юм.
НЭГ. SMART CITY – ОЮУНЛАГХОТ
“Smart City” буюу Оюунлаг хот нь мэдээллийн технологийн эрин зууны бүхийл
дэвшилтэт техник технологийн шийдлийг ашиглан хүмүүсийн амьдралын хэв
маягийг илүү амарчилж, аюулгүй амар тайван амьдрах нөхцөлийг бий болгохоос
гадна өнөөдөр тулгамдаж буй байгаль экологийн асуудлуудыг шийдвэрлэж, аж
үйлдвэржсэн эдийн засаг, нийгмийн хуьд тогтвортой томоохон бие даасан хотыг
хэлнэ. Оюунлаг хот нь дараах үзүүлэлтүүдээр энгийн хот, суурин газраас ялгарах
юм. Үүнд:
A. Оюунлаг эдийн засаг - Smart economy
Шинэчлэлт болон өрсөлдөх чадвар
B. Оюунлаг хөдөлгөөнт байдал - Smart Mobility
Дэд бүтэц болон тээвэрлэлт
C. Оюунлаг эко хүрээлэн буй орчин – Smart Environment
Дэмжих чадвар болон нөөц бололцоо
D. Оюунлаг хүмүүс –Smart People
1

2. Ур чадвар болон нийгмийн хөрөнгө оруулалт
E. Оюунлаг технологи– Smart technology
Дэвшилтэт техник технологи болон ногоон технологи
F. Оюунлаг засаглал –Smart Governance
Оролцоог нэмэгдүүлэх болон эрх мэдэл
G. Оюунлаг амьдралын хэв маяг – Smart Living
Соёл болон амьдралын шинж чанар
A. Оюунлаг эдийн засаг
Оюунлаг эдийн засаг нь үйлдвэрлэлийн процесс дахь мэдээллийн технологийн
шаардлага болон оюунлаг үйлдвэрлэл үйлчилгээг хамруулж авч үздэг.Оюунлаг
эдийн засагт үйдвэрлэлийн зах зээлийн өрсөлдөх чадвар нь дараах зүйлсээс бүрдэнэ.
1. Бизнес дэх мэдээллийн технологийн хэрэглээг нэвтрүүлэх чадвар

Үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн компьютер болон интернетийн хэрэглээ

Цахим бизнесийн хэрэглээг нэвтрүүлэх чадвар

Баримт бичгийн материалгүйжүүлэлт
2. Санхүүгийн дэмжлэг, туслалцаа

Орон нутгийн хөгжил агентлагууд

Хотын эдийн засгийн хөгжлийн стратегийг сайжруулах
3. Хувиараа бизнес эрхлэгчдийн дэмжлэг

Хувиараа бизнес эрлэх аж ахуй нэгжийг шинэчлэх

Үр өгөөжтэй бүтээмжтэй байх
4. Бизнесийн орон зайг хөгжүүлэх

Шинжлэх ухаан, технологийн паркууд

Аж үйлдвэрийн паркууд

Бизнес инкаботур
5. Хотын олон улсын хяналт

Олон улсын стратегийн дэмжлэг

Олон улсын чиг баримжаанд тулгуурлан үлгэрчилсэн төсөл төлөвлөгөөг
сайжруулах

Олон улсын сүлжээний хуваарилалт
B. Оюунлаг хөдөлгөөнт байдал
Оюунлаг хөдөлгөөнт байдал гэдэг нь хүмүүсийн амьдралд шинэ өндөр технологийг
нэвтрүүлэх, өдөр тутам хэрэглэх боломжийг олгоход оршино. Хүссэн газраасаа,
хүссэн мэдээллээхүссэн цагтаа хүлээн авах боломжтой байх нөхцлийг бүрдүүлэх
юм.Сүүлийн жилүүдэд утасгүй сүлжээ буюу (WIFI), утасгүй холболт (wireless)-ын
технологиудын давуу талыг ашиглан харилцаа холбооны сүлжээнд өргөнөөр
2

3. ашиглах болсон. Оюунлаг хөдөлгөөнт байдлыг цогцлоохын тулд дараах нөхцлийг
бүрдүүлэх шаардлагатай юм.
1. Мэдээлэл холбооны технологийн дэд бүтэц болон холболт

Гэртээ мэдээлэл холбооны технологийн үйлчилгээг нэвтрүүлж, ашиглах

Интернетийн хэрэглээ

Зурвасын өргөний (Broadband ) хамрах хүрээ

Зурвасын өргөний хэрэглээ

Хөдөлгөөнт утасны хэрэглээ

Хөдөлгөөнт утасны интернет хэрэглээг нэвтрүүлэх
2. Олон нийтийн интернет хандалт

Хот бүхэлдээ Wi-Fi буюу утасгүй сүлжээтэй байх

Олон нийтийн интернет хандалтын төвлөрсөн цэгүүд

Интернет үйлчилгээг нийлүүлэгчид ( ISP ) –ийг дэмжиж ажиллах
3. Тээвэрлэлтийн дэд бүтэц

Цахилгаан авто тээврийн хэрэгсэл

Цэнэглэх онцлог шинжтэй

Ухаалаг тээвэрлэлтийн системүүд

GPS системүүд
C. Оюунлаг хүмүүс
Тоон хот /digital city/ болон оюунлаг хот хоёрын хоорондын ялгаа нь Оюунлаг
хүмүүс байдаг. Оюунлаг хотын иргэдийн ур чадвар, боловсролын түвшин нь
оюунлаг байхаас гадна нийгэм, нийгмийн харилцаа нь чанартай, гадаад ертөнцтэй
нээлттэй байдаг. Иймээс хүмүүсийг оюунлаг хотын оршин суугчдад бэлтгэх,
тэдгээрийн мэдлэгийг дээшлүүлж, шинэ техник технологийг хэрэглэх, хөгжүүлэх
чадварт сургах нь чухал юм. Оюунлаг хүмүүс дараах шинж чанарыг агуулсан байна.
Үүнд:
1. Боловсрол ба Сургалт

Нийт хүн коллежийн болон МСҮТ-ийн боловсрол эзэмшсэн байх

Их сургуулиудын оюунлаг бэлэн байдал, интерпренер чиг хандлага

Боловсролын тэргүүлэх чиглэл

Их дээд сургуулийн бэлтгэж буй мэргэжилтнүүд хөдөлмөрийн зах зээл
дэх эрэлтэд тулгуурласан байх
2. Цахим сургалтын систем
Шинэ технологиудын асар их хурдацтай хөгжлийн хирээр сургалтын орчинг
тоон систем болгон хөгжүүлж, багш нарын тоон системийн ур чадвар,
дадлага туршлагыг дээшлүүлэх нь цахим боловсрол юм.

Тоон сургалтын орчинг хөгжүүлэх, бүрдүүлэх төлөвлөгөө
3

4. 
Боловсролын системд мэдээллийн технологийн өндөр, дэвшилтэт
хэрэглээг нэвтрүүлэх,

Цахим сургалтын програм, хөтөлбөр

Амьдралын турш суралцуулах
3. Хүмүн капитал

Мэдлэг бүтээгч төв болон компани хоорондын хамтын ажиллагаа
4. Судалгаа ба хөгжил, шинэчлэл
D. Оюунлаг хүрээлэн буй орчин
Оюунлаг хүрээлэн буй орчин гэдэг нь хотын хүрээлэн буй орчинг хамгаалах,
сайжруулахад байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй шинэ технологийг хэрэглэхэд оршино.
1. Найдвартай хамгаалалт

Нийтийн аюулгүй байдлыг хангахад мэдээллийн харилцаа холбооны
технологиудыг ухаалгаар ашиглах
2. Оюунлаг барилга байгууламж
3. Оюунлаг хэмжилт
4. Оюунлаг гэрэлтүүлэмж
5. Оюунлаг корпораци
E. Оюунлаг амьдралын хэв маяг
Оюунлаг амьдрал гэдэг нь боловсрол, соёл, аялал жуулчлал, эрүүл мэнд, аюулгүй
байдал, орон сууцны нөхцөл гэх мэт хотын оршин суугчдын амьдралын хэв
шинжийг бодитойгоор сайжруулах олон хүчин зүйлсийг боловсронгуй болгоход
оршино. Сэтгэлд нийцсэн сайхан амьдралын хэв шинжийг бүрдүүлэхэд дараах хүчин
зүйлс нөлөөлнө.
1. Цахим эрүүл мэнд

Цахим эрүүл мэндийн карт

Зайн эмнэлгийн үйлчигээ

Гэртээ эмчлүүлдэг өвчтөний хяналт эсвэл дохиоллын системүүд
2. Хэрэглэхэд хялбар

Тоон системтэй програмуудыг сайжруулах
F. Оюунлаг технологи
Оюунлаг технологи гэдэг нь хамгийн сүүлийн үеийн дэвшилтэт техник
технологийг ашиглан хүний амьдралын өдөр тутмын хэрэгцээг хялбарчилах
зорилготой байгаль экологийн хувьд сөрөг нөлөөгүй техник технологийг хэлнэ.
“Smart Grid” буюу “Оюунлаг сүлжээ” технологи нь найдвартай ажиллагаа,
энергийн алдагдлыг бууруулах мөн цахилгаан энергийг зохистой хуваарилан түгээх
бүхэл бүтэн цогц систем юм.“Оюунлаг сүлжээ” нь эрчим хүчний сүлжээний
тодорхойлолтыг шуурхай өөрчлөх техникийн хэрэгсэл бөгөөд техникийн түвшинд
эрчим хүчний сүлжээ, хэрэглэгч болон эрчим хүч үйлдвэрлэгч нарыг нэгдсэн
4

5. автомат системд холбож өгөх мөн процессын ажлын горимд бодит байдал дээр нь
хяналт, оношлогоо болон хэмжилтийг явуулдаг.
“Оюунлаг сүлжээ” технологи нь үйлдвэр болон орон сууцанд суурилагдсан ухаалаг
тоолуураар үйлчлэх бөгөөд эдгээр ухаалаг тоолуур нь энергийн хэрэглээний талаар
мэдээлэл дамжуулдаг мөн цахилгаан тоног төхөөрөмжүүдийг ажиллах явцад
хяналт тавьдаг.Энэ бүхэн хэрэглэгчдийн цахилгаан эрчим хүчинд зарцуулах
зардлыг мэдэгдэхүйц бууруулдаг болно.

Оюунлаг сүлжээний хангамж

Хөгжлийн үе шатны үнэлгээ

Хүрээлэн буй орчинд хор хөнөөлгүй байх

Тоон системийг нэвтрүүлэх
G. Оюунлаг засаглал

Оюунлаг үндэстэн бий болгон төлөвшүүлэх

Бүх нийтийн үйлчилгээний төвүүд

Тоон систем дэх иргэний эрх, үүрэг

Системийн аюулгүй байдал
H. Оюунлаг хотод ашиглагддаг технологиуд

Нээлттэй өгөгдлийн санаачилга

Машин зогсоолын програмууд

Өндөр технологийн алдагдлын менежментийн систем

Паркийн төлбөр тооцооны систем хамгийн хялбар хурдан шуурхай байх
ёстой

Хотын хөтөч /лавлах/ програмууд

Хотын эргэн тойронд гараар мэдрэгч дэлгэцүүд байна.

Хот утасгүй интернетийн орчинтой байна WIFI

Эрчим хүчийг хэмнэдэг цахилгаан тээвэр, хэрэгсэл

Цахим худалдаа
5

6. ХОЁР. МОНГОЛ УЛСЫН НИЙСЛЭЛ УЛААНБААТАР ХОТЫН ӨНӨӨГИЙН
БАЙДАЛ
2.1.
Монгол улсад оюунлаг хотыг хөгжүүлэх улс төр, эрх зүйн орчны
судалгаа
Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотыг Оюунлаг хот болгон хөгжүүлэхэд хууль,
эрх зүйн орчны хүрээнд дараах давуу талууд байна. Үүнд:
Инновацийн тухай хуульд“Шинжлэх ухаан, технологийн ололтыг эдийн засгийн
өсөлтийг эрчимжүүлэх, өндөр технологийн болон өрсөлдөх чадвартай бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэх, экспортлох, өндөр үр ашигтай үйлчилгээний төрөл, хэлбэрийг бий
болгоход чиглүүлэх, инновацийн чадавх, нөөцийг оновчтой байршуулах, төрийн
дэмжлэгийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх зорилгоор инновацийн тэргүүлэх чиглэлийг
тогтооно.” гэж заасан байна.
Монгол улсын мянганы хөгжлийн зорилтонд суурилсан үндэсний хөгжлийн
цогц бодлогод
 “Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн
цогц бодлого” нь хүмүүнлэг иргэний ардчилсан нийгэм дэх монгол хүний
хөгжлийг хангах, тус улсын эдийн засаг, нийгэм, шинжлэх ухаан, технологи,
соёл иргэншлийг эрчимтэй хөгжүүлэхэд чиглэсэн ирэх арван дөрвөн жилийн
бодлогыг дэлхий нийт, бүс нутгийн хөгжилтэй нягт уялдуулан цогцоор
тодорхойлж байна.
 Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн
цогц бодлогын зорилт нь хувийн хэвшил тэргүүлсэн эдийн засгийн эрчимтэй
өсөлт, монгол хүний хөгжил, түүний дотор боловсрол, эрүүл мэнд, түүнчлэн
шинжлэх ухаан, технологи, байгальорчны тогтвортой хөгжлийг тэргүүлэх
чиглэл болгож, хүнийг оюунжуулж, чадваржуулах замаар Мянганы хөгжлийн
зорилтын биелэлтийг хангах, өндөр технологи, байгаль орчинд халгүй
үйлдвэрлэл, үйлчилгээг эрхэмлэн өсөлтөө хангадаг мэдлэгт суурилсан эдийн
засагтай болох, иргэддээ үйлчилдэг, хүний эрх, эрх чөлөөг хангадаг, авлига,
хүнд суртлаас ангид ардчилсан төрийн тогтолцоог төлөвшүүлэх замаар Монгол
Улсын бүрэн эрхт байдлыг хамгаалан бэхжүүлж, дундаж хөгжилтэй улс
болгоход оршино.
 Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн
цогц бодлогод Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого,тэргүүлэх
чиглэлүүд, тэдгээрийг хэрэгжүүлэх стратеги, хүрэх үр дүнг 2007-2015 онд
Мянганы хөгжлийн зорилтыг хангах, эдийн засгийг эрчимтэй хөгжүүлэх, 20162021 онд мэдлэгт суурилсан эдийн засагт шилжих хоёр үе шаттай хамтатган авч
үзсэн болно.
Шинжлэх ухаан, технологийн хөгжлийн бодлогод шинжлэх ухаан, технологийн
чадавхийг бэхжүүлэх, үндэсний инновацийнүр ашигтай тогтолцоог бүрдүүлэн
хөгжүүлэх, эдийн засгийн тэргүүлэхсалбаруудын технологийн шинэчлэлийг
дотоодын судалгаа, боловсруулалтынажлын үр дүн болон гадаадын дэвшилтэт
технологийн ололтыг нутагшуулахтайхослуулах замаар хэрэгжүүлэх бодлого
явуулна хэмээн заасан бөгөөд дараах стратегийн зорилгуудыг дэвшүүлсэн байна.
Стратегийн зорилт 1.Зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ шаардлагыг хангахуйцсудалгаа,
боловсруулалтын өрсөлдөх чадвартай хэвшлүүдийг бий болгожхөгжүүлнэ:
6

7. Стратегийн зорилт 2. Үндэсний инновац, бүтээмжийн үр ашигтайтогтолцоог
бүрдүүлж, эдийн засаг, нийгмийн шинэчлэлд түүний оруулах хувьнэмрийг
дээшлүүлнэ:
Стратегийн зорилт 3.Судалгаа, боловсруулалтын ажлын үр дүнгхамгаалах,
ашиглах эрх зүйн орчин, тогтолцоог боловсронгуй болгоно:
Стратегийн зорилт 4.Шинжлэх ухаан, технологийн гадаад хамтынажиллагааны үр
ашгийг дээшлүүлнэ.
2.2.
Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотын өнөөгийн байдал
Судалагдаж буй сэдвийнхээ хүрээнд оюунлаг хотын бусад хотуудаас ялгагдах
долоон гол үзүүлэлт болох оюунлаг эдийн засаг, хүрээлэн буй орчин, технологи,
хөдөлгөөнт байдал, оффис, засаглал, амьдралын хэв маяг болон хүмүүс зэрэг эдгээр
үзүүлэлтийн дагуу Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотын өнөөгийн байдлыг
судалж авч үзнэ.
Хүн ам
Нийслэл Улаанбаатар хотод 2012 оны 1-р сарын 1-ний байдлаар Монгол улсын хүн
амын 45.8хувь буюу 1206.6 мянган хүн байнга оршин сууж байна. Гэтэл дэлхийн
олон оронд өнөөдөр үндэсний аюулгүй байдлы хангах зорилгын хүрээнд хүн амаа
нэг болон цөөн тооны хотод хэт бөөгнөрүүлэхээс зайлсхийх бодлогыг хэрэгжүүлж
байгаа юм.
Манай улсын хүн амын нийслэл хотдоо буюу зөвхөн Улаанбаатар хотод хэт
бөөгнөрсөн байдлыг улс орны бүсчилсэн хөгжлийн алсын хараатай оновтой
бодлогын хүрээнд засаж залруулах шаардлагатай байна. Энэ бол нийслэл
Улаанбаатар хотын хүн ам зүйн бодлогын хүрээнд шийдвэрлэх шаардлагатай
томоохон тулгамдсан асуудлын нэг мөн.
Эдийн засаг
Манай улсын ДНБ-ий 60 гаруй хувийг нийслэл Улаанбаатар хотод үйлдвэрлэж,
нийслэл хотоос буюу нэг хотоос улс орны эдийн засаг хэт хамааралтай
байна.Нийслэл Улаанбаатарын эдийн засгийн салбарын бүтэц манай улсын бусад
бүс нутгуудтай харьцуулбал боловсронгуй байгаа юм.
Улаанбаатар хотод Монгол улсын эдийн засгийн үйл ажиллагааны талаас илүү хувь
нь явагддаг ч Монгол улсын татварын орлого бүрдүүлэх төвлөрсөн тогтолцоо нь
Улаанбаатар хот, төвлөрүүлж болох татварын орлогодоо түшиглэн төрийн
үйлчилгээний хангамжийг бие даан санхүүжүүлэх бололцоог хязгаарлаж байна.
Хотын хөгжлийн төлөвлөлт, удирдлагад эдийн засгийн засаглал хөгжиж,
бэхжээгүйгээс байгаагаас санхүүгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх, зохистой, тогтвортой
түвшинд барихад хүндрэл учирч болзошгүй
Боловсрол
Өнөөдөр боловсролын тогтолцооны хөгжлийн төвшинг хэмжих гол хэмжүүр нь
түүнд зарцуулж байгаа хөрөнгө мөнгө бус, мөн тэр салбарт харьяалагдаж байгаа
боловсон хүчний тоо, сургууль төгсөгчдийн тоо бус, харин бэлтгэгдэн гарч байгаа
хүмүүсийн ажилэрхлэлт, тэдний нийгэмд эзэлж буй байр суурь, цаашилбал тэдний
олж авсан мэдлэг, мэргэжил нь амъдрах баталгаа нь болж чадаж байгаа эсэхээр
тодорхойлогдоно.
7

8. №
Үзүүлэлтүүд
1
Баянгол
2
Баянзүрх
3
Сүхбаатар
4
Сонгинохайрхан
5
Чингэлтэй
6
Хан-уул
Улаанбаатар хотын дүн
2010 он
Нормоор
Одоо байгаа
шаардагдах
сургуулийн
хүчин чадал
хүчин чадал
Нийт хүн ам
185100
254400
136900
245500
147400
99500
1068800
37020
50880
27380
49100
29480
19900
213760
25757
25345
27507
19584
13880
12580
124653
Зөрүү
11263
25535
29516
15600
7320
89107
Түүнчлэнманайулсынсургуулийнөмнөхнасныболовсролэзэмшижбайгаахүүхдийн
40.9
хувьньнийслэлУлаанбаатархотодбайгааболовчнийтцэцэрлэгийн
31.4
хувьногдожбайна.
•
Сургууль,
цэцэрлэгдутагдалтайбайгаатайхолбоотойхамрансургалтынхувьУлаанбаатарх
отодбагасажбайгааньтомоохонтулгамдсанасуудалюм.
Багаболовсролынхамрансургалтынбохиржинулсындунджаар
99.2
хувьбайхадУлаанбаатархотод 96.7 хувьболж 2.5 пунктээрбагассанбайна.
•
Мөндундболовсролынхамрансургалтынбохиржинулсындунджаар
93.2
хувьбайхадУлаанбаатархотод 92.2 хувьболжмөн 1.0 пунктаарбагассанбайна.
•
МанайулсынихэнхиихдээдсургуулиудУлаанбаатархотодтөвлөрчээ.Улсынни
йтоюутны
87.4
хувь,
их,
дээдсургуулиудын
79.2хувьнийслэлУлаанбаатархотодногдожбайна.
Гэвчсургалтынчанарзаримулсорнуудыннийслэлхотуудыних,дээдсургуулиуд
ынсургалтынчанартайхарьцуулбалихээхэндоогууртүвшиндбайна.
Хүн амын эрүүл мэндийн үйлчилгээ
Мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа их эмч нарын 60 орчим хувь нь ажиллаж, 1 их эмчид
ойролцоогоор 255 хүн ноогдож байгаа нь манай орны хувьд хамгийн өндөр үзүүлэлт
байх боловч эрүүл мэндийн бусад үзүүлэлтийн хувьд тэр хэмжээгээрээ илүү байж
чадахгүй байна. Жишээлбэл, 2009 оны байдлаар нийт төрөлтийн 32 гаруй хувь нь
Улаанбаатар хотод ногдож байгаа бөгөөд 1000 амьд төрөлт бүр дэх нялхсын
эндэгдэл 19,6 байгаа нь улсын дундаж буюу 20-иос ялимгүй дээгүүр, төрөхийн
улмаас эндсэн эхийн 43 хувь нь Улаанбаатар хотод ногдож байна. 10000 хүн амд
ногдох халдварт өвчнөөр өвчлөгсөд, нас баралтын хувьд улсын дунджаас 0.2 ба 0.9
пунктээр доогуур байна.
Мөн их эмч нарын 60.6 хувь, эм зүйч нарын 81.7 хувь, эмнэлгийн дунд мэргэжлийн
ажилтны 43.1 хувь нь тус тус нийслэл хотод ажиллаж байна. Гэвч эрүүл мэндийн
үйлчилгээний чанар бусад улс орны нийслэл хотуудын эрүүл мэндийн
байгууллагуудын үйлчилгээний чанартай харьцуулбал ихээхэн доогуур түвшинд
байна.Нарийн мэргэшлийн оношлогоо, эмчилгээг өндөр болон дундаж хөгжилтэй
орнуудын түвшинд хийж чадахгүй байгаагаас үүдэн олон өвчтөн гадаад орнуудад
оношлогоо, эмчилгээ хийлгэж их хэмжээний валют гадагш урссаар байна.
8

9. Экологи, байгаль орчин
Нийслэл Улаанбаатар хотод 1990 оноос хойш хүн ам хэт бөөгнөрөн нутаг
дэвсгэрийн даац, ачаалал хэтэрч, дулааны цахилгаан станц, гэр хороолол, тээврийн
хэрэгслийн утаа, элэгдэл эвдрэлд орсон газрын гадаргуугаас босдог тоос шороотой
холбоотойгоор агаар дахь хүхэрлэг хий (SO2), азотын давхар исэл (O2),
нүүрстөрөгчийн дутуу исэл (CO)-ийн хэмжээ ихсэж, агаар ихээр бохирдон, эдгээр нь
хүн амын амьсгалын замын өвчин ихсэхэд нөлөөлж байна. Нийслэл Улаанбаатар хот
өнөөдөр дэлхийн агаарын бохирдол ихтэй хотын тоонд ороод байна.
Улаанбаатар хотын хөгжлийн цаашдын чиг хандлага
Нийслэл Улаанбаатар хотын зохисгүй хэт төвлөрлийг сааруулах, оновчтой удирдах
асуудал нь улс орны нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн бодлогоос шууд хамааралтай.
•
Хүний хөгжлийг хангах
•
Хүрээлэн буй орчны тогтвортой хөгжлийг хангах,
•
Эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтыг зохистой төлөвлөх,
•
Хот байгуулалтын бүтцийг шинэчлэн сайжруулах,
•
Зам тээвэр, инженерийн дэд бүтцээр хангах,
•
Хот байгуулалтад оролцогч этгээдүүдийн эрх ашгийг тэгш хангах,
ДҮГНЭЛТ
Өндөр технологийн хурдацтай хөгжил болон шинэчлэлийн үйл явцын үр дүнд хотын
шинэ загвар “Оюунлаг хот” бий болно. Шинэ технологийн хэрэглээгээр
шинэчлэлийн дэмжлэг ба мэдээллийн менежментийн эдийн засаг, хүрээлэн буй
орчин, амьдралын хэв маяг , технологи, хүн ардын хөдөлгөөнт байдал,засаглал гэсэн
6 үзүүлэлтийг нэгтгэсэн амьдрахад тохиромжтой өрсөлдөх чадвартай хот бий болох
юм
Эдийн засгийн тогтвортой байдал бий болсоор аз жаргалтай, эрүүл нийгэм оршин
тогтнох үндэс болохоос гаднаихэнх бизнесийн үйл ажиллагаа цаасан дээр өрнөдөг
байсан бол одоо маш том эргэлт болж байгаль орчинд ээлтэй, хэмнэлттэй, хүн бүрт
нээлттэй цоо шинэ хандлага бий болох болно.
Монгол улсын ард иргэд эрүүл, аюулгүй орчинд амьдарч, аж үйлдвэржсэн, жишиг
хот болж тулгамдаж байгаа хүн амын ажилгүйдлийг бууруулах, байгаль экологийн
асуудал, агаарын бохирдлыг багасгах, эрчим хүчний эх үүсвэрийг бий болгох
боломжтой болно.
Бид эдгээр хүчин зүйлүүдэд тулгуурлан оюунлаг хотын дараах загвар, алгоритмыг
санал болгож байна./зураг 1,2/
9

10. Зураг 1Оюунлаг хотын загвар
10

11. Энэхүү загвараас үзэхэд Оюунлаг хотыг бүрдүүлэхэд эдийн засаг, хүрээлэн буй
орчин, хөдөлгөөнт байдал, засаглал, технологи, хүмүүсийн амьдралын хэв маяг зэрэг
бусад хотуудаас илүү оюунлаг зөв шийдлээрээ ялгарна.
Сая сая хүмүүсийн тогтвортой амьдарлыг хангахын тулд эдгээр асуудлыг хурдтай
шийдвэрлэж байх ёстой.Харин Ухаалаг хот болсноор бүхий л эрчим хүчийг нэгтгэн
төвлөрүүлж зохистой хуваарилах боломж бүрдэнэ.
Зураг 2Оюунлаг хотыг үе шаттайгаар хөгжүүлэх нэгдсэн алгоритмын урсгалын
диаграмм
11

12. Ашигласан материалын жагсаалт
Монгол хэл дээрх
[1.] 2020 оны ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 оны хөгжлийн чиг хандлага
[2.]
Монгол улсын мянганы хөгжлийн зорилтонд суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц бодлого
[3.]
Инновацийн тухай хууль
Гадаад хэл дээрх
[4.] Smart city Strategy Jin-Heyok Yang 25 April 2012
[5.] Smart cities study: International study on the situation of ICT, innovation and knowledge in cities,
Bilbo, 2012
Интернет эх үүсвэр
[6.] http://edc.energy.mn/index.php
[7.] http://en.wikipedia.org/
[8.] http://www.google.mn/
[9.] http://mashable.com/
12