1. 1
გაკვეთილი N20
საშინაო დავალების შემოწმება
1.
4Al + 3O2 2Al2O3
2Al + 3Cl2 2AlCl3
2Al + 6H2O 2Al(OH)3 + 3H2 (o qsi d u r i f eni s
m c i l ebi s Sem eg)
o d
an o r saf exu r i ani gar d aqm T
ni
mag: 2Al + 3H2SO4 Al2(SO4)3 + 3H2
Al2(SO4)3 + 6KOH 2Al(OH)3 + 3K2SO4
Al2O3 + 2NaOH 2NaAlO2 + H2O
Al2O3 + 6HCl 2AlCl3 + 3H2O
NaAlO2 + 4HCl NaCl + AlCl3 + 2H2O
AlCl3 + 3NH4OH Al(OH)3 + 3NH4Cl
Al(OH)3 + 3HCl AlCl3 + 3H2O
Al(OH)3 + NaOH Na[Al(OH)4]
2. ω(Al) = 87,097%
3. ω(Al) = 0,36 ω(Cu) = 0,64
2Al + 2NaOH + 2H2O 2NaAlO2 + 3H2
Cu + 4HNO3 Cu(NO 3) 2 + 2H2O + 2NO 2
2Cu(NO3)2 2CuO + 4NO 2 + O2
4. m(MnO2) = 13,05გ
V(HCl-ის ხსნ) = 51,55მლ
რკინა
ელემენტი რკინა მოთავსებულია ელემენტთა პერიოდული სისტემის IV
პერიოდის VIII ჯგუფის თანაურ ქვეჯგუფში. მისი რიგობრივი ნომერია 26. M(Fe)=56
გ/მოლი. რკინის ატომის აღნაგობა შეიძლება ასე გამოვსახოთ:
K L M N 3d
4s
+36 2 8 14 2
[1s2 2s2 2p6 3s2 3p6] 3d6 4s2

2. 2
4s2 ელექტრონების გაცემისას რკინა ავლენს +2 დაჟანგულობის ხარისხს
+2
Fe - 2e Fe
კიდევ ერთი, ამჯერად 3d ელექტრონული წყვილიდან ერთ-ერთი ელექტრონის
გაცემისას კი + 3 დაჟანგვის ხარისხს:
+2 +3
Fe - e Fe
რკინისათვის ეს ორი დაჟანგულობის ხარისხია ძირითადი. უნდა გვეფიქრა, რომ
რკინის ატომს ყველა 3d ელექტრონის გაცემაც უნდა შეძლებოდა, მაგრამ რკინას ამის
უნარი არ აღმოაჩნდა. +8 დაჟანგულობის ხარისხს რკინა არ ამჟღავნებს. იშვიათად,
შესაძლებელია რკინის დაჟანგულობის ხარისხი იყოს +6, მაგ: არსებობს ნაერთი
K2FeO4.
რკინა ალუმინის შემდეგ ყველაზე გავრცელებული მეტალია. დედამიწის ქერქის
მასის 5% რკინაზე მოდის. რკინის მადნებიდან უმნიშვნელოვანესია:
Fe3O4 - მაგნიტური რკინაქვა - მაგნეტიტი
Fe2O3 - წითელი რკინაქვა – ჰემატიტი
Fe2O3 ⋅ nH2O - მურა რკინაქვა – ლიმონიტი
FeCO3 – შპატური რკინაქვა
გოგირდმჟავას მისაღებად იყენებენ პირიტს – FeS2
სუფთა რკინა მოვერცხლისფრო თეთრი ფერის, რბილი, პლასტიკური მეტალია.
მაგნიტური თვისებები აქვს, ჭედადია და გლინვადია. რკინის შენადნობები –
ფოლადი და თუჯი ფართოდ გამოიყენება ტექნიკასა და ყოფაცხოვრებაში.
სუფთა რკინა შეიძლება მივიღოთ რკინის ოქსიდების წყალბადით აღდგენისას.
ქიმიური თვისებები
1. რკინა რეაგირებს არამეტალებთან:
+3
2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3 ( Fe – Cl2 ძლიერი მჟანგავია)
+2
Fe + S → FeS ( Fe – S შედარებით სუსტი მჟანგავია)
+3 +2 +3
3Fe + 2O2 Fe3O4 O Fe O Fe O Fe O
ტენიან ჰაერზე რკინა ნელა იჟანგება:
4Fe + 3O2 + 6H2O → 4Fe(OH)3
2. გავარვარებულ რკინაზე წყლის ორთქლის გატარებისას:
3Fe + 4H2O → Fe3O4 + 4H2
3. კონცენტრირებულ გოგირდმჟავასა და აზოტმჟავას გარდა ყველა მჟავა
რეაგირებს რკინასთან Fe2+ მარილებისა და წყალბადის გამოყოფით:
Fe + 2HCl FeCl2 + H2
Fe + H2SO4 FeSO4 + H2
(ganz )

3. 3
ცივი კონცენტრირებული H2SO4 და HNO3 აპასივებენ რკინას. ამდენად შეიძლება ამ
აგრესიული რეაგენტების რკინის (უფრო სწორად ფოლადის) ცისტერნებით
გადატანა, თუმცა გაცხელებისას რკინა მათთან რეაგირებს
2Fe + 6H2SO4 Fe2(SO4)3 + 6H2O + 3SO2
Fe + 6HNO 3 Fe(NO3)3 + 3H2O + 3NO2
4. რკინა აძევებს მასზე ნაკლებად აქტიურ მეტალებს მათი მარილებიდან:
Fe + Hg(NO3)2 → Fe(NO3)2 + Hg
Fe + SnCl2 → FeCl2 + Sn
რკინის ოქსიდები და ჰიდროქსიდები
FeO - რკინის (II) ოქსიდი, რკინის ქვეჟანგი
Fe3O4 – რკინის ხენჯი, რკინის ქვეჟანგ-ჟანგი
Fe2O3 - რკინის (III) ოქსიდი, რკინის ჟანგი
FeO მიიღება შესაბამისი ჰირდოქსიდის გახურებით:
Fe(OH)2 → FeO + H2O
FeO ფუძე ოქსიდია. რეაგირებს მჟავებთან და არ რეაგირებს ტუტეებთან:
FeO + 2HCl → FeCl2 + H2O
Fe(OH)2 ფუძე ხასიათის ჰიდროქსიდია:
Fe(OH)2 + H2SO4 → FeSO4 + 2H2O
+2
Fe ადვილად იჟანგება, მაგ:
4Fe(OH)2 + 2H2O + O2 → 4Fe(OH)3
Fe3O4 – რკინის ქვეჟანგ-ჟანგი რეაგირებს მჟავებთან. ვინაიდან Fe3O4-ის
+3
შედგენილობაში ორი ატომი რკინა ავლენს Fe დაჟანგულობის ხარისხს, ხოლო ერთი
+2
ატომი - Fe -ს, ამ რეაქციის შედეგად წარმოიქმნება შესაბამისი მარილები:
Fe3O4 + 8HCl → 2FeCl3 + FeCl2 + 4H2O
Fe2O3 და Fe(OH)3 ავლენენ ამფოტერულ ბუნებას:
2Fe(OH)3 → Fe2O3 + 3H2O
Fe(OH)3 + 3HCl → FeCl3 + H2O
Fe(OH)3 + KOH K[Fe(OH)4]
ko nc

4. 4
საშინაო დავალება
1. 10გ რკინის და რკინის (II) ოქსიდის ნარევი ჭარბ მარილმჟავასთან
ურთიერთქმედებისას გამოყოფს 1,96ლ (ნ.პ.) წყალბადს. როგორია რკინის და
რკინის (II) ოქსიდის მასური წილები საწყის ნარევში?
2. 10გ FeO გახსნეს 200მლ 20%-იან მარილმჟავას ხსნარში (ρ=1,1). როგორი იქნება
FeCl2-ის და HCl-ის მასური წილები მიღებულ ხსნარში?
3. განახორციელეთ შემდეგი გარდაქმნები
Fe2O3 FeCl3 Fe(OH)3
Fe Fe(NO3)3 Fe2(SO4)3
4. როგორი მასური თანაფარდობით უნდა ავიღოთ ალუმინოთერმიისათვის ა)
ალუმინი და რკინის (III) ოქსიდი ბ) ალუმინი და რკინის ქვეჟანგ-ჟანგი