1. 1
გაკვეთილი N4
საშინაო დავალების შემოწმება
2. 2Na + F2 → 2NaF 2Fe + 3F2 → 2FeF3
2P + 5F2 → 2PF5 S + 3F2 → SF6
4. Zn + 2HBr → ZnBr2 + H2
MgO + 2HBr → MgBr2 + H2O
Ca(OH)2 + 2HBr → CaBr2 + 2H2O
Na2CO3 + 2HBr → 2NaBr + H2O + CO2
ქლორი
ელემენტი ქლორი მოთავსებულია ელემენტთა პერიოდული სისტემის III
პერიოდის VII ჯგუფში. მისი რიგობრივი ნომერია Z=17. Ar (Cl) = 35,5. ქლორის
ატომის აღნაგობა შეიძლება ასე ჩაიწეროს:
3d
3p
K L M 3s
+17 2 8 7
[1s2 2s2 2p6] 3s2 3p5
igulisxmeba
ანუ იგულისხმება
ქლორი ამჟღავნებს დაჟანგულობის ხარისხებს: -1, +1, +3, +5, +7
ძირითადად ქლორი ერთვალენტიანია, იშვიათად მან შეიძლება სამ- ხუთ- და
შვიდვალენტიანობა გამოამჟღავნოს (ამის მიზეზებზე ჩვენ წინა გაკვეთილზე
ვისაუბრეთ).
ბუნებაში ქლორი თავისუფალი სახით (Cl2) მხოლოდ ვულკანურ გაზებში
გვხვდება. ქლორიდების სახით გავრცელებულია ძირითადად ზღვების, ოკეანეების
და მლაშე ტბების წყლებში. მყარი ნატრიუმის ქლორიდი გვხვდება ქვამარილის
სახით. ქლორს შეიცავს მინერალები NaCl . KCl – სილვინიტი, NaCl . MgCl2 . 6H2O –
კარნალიტი და ა.შ.
ქლორის მიღება და თვისებები
ქლორის მიღების საწარმოო ხერხია NaCl-ის წყალხსნარის ელექტროლიზი:
2NaCl + 2H2O H2 + Cl2 + 2NaOH
kaTodze anodze xsnarSi
ქლორის მიღება ლაბორატორიაში ხდება ძლიერი დამჟანგველებისა (MnO2,
KMnO4, K2Cr2O7 და ა. შ.) და კონცენტრირებული მარილმჟავას ან მარილმჟავასა და
გოგირდმჟავას ნარევის ურთერთქმედებით:
t0
MnO2 + 4HCl MnCl2 + Cl2 + 2H2O

2. 2
ამ მეთოდით თავისუფალი ქლორი პირველად მიღებულ იქნა შეელეს მიერ.
+7 -1 -1 +2 -1 0
2KMnO4 + 16HCl 2KCl + 2MnCl2 + 8H2O + 5Cl2
2 Mn+7 +5e Mn+2
5 2Cl- -2e Cl20
2KMnO4 + 10HCl + 3H2SO4 K2SO4 + 2MnSO4 + 5Cl2 + 8H2O
ფიზიკური თვისებები
ქლორი მომწვანო-მოყვითალო ფერის მომწამლავი აირია. ჰაერზე 2,5-ჯერ მძიმეა –
M(Cl2) = 71გ/მოლი. კარგად იხსნება ორგანულ გამხსნელებში (ეთერი, ჰექსანი და
ა.შ.), შედარებით მცირედ იხსნება წყალში (1ლ H2O ხსნის 4,71ლ Cl2-ს)
ქიმიური თვისებები
ქლორი ძალიან აქტიური არამეტალია. ის ადვილად რეაგირებს როგორც
მეტალებთან ისე არამეტალებთან, წყალთან, ტუტეებთან, ზოგიერთ მარილთან.
1. ყველა არამეტალი გარდა ნახშირბადის, აზოტის და ჟანგბადისა რეაგირებს
ქლორთან:
H2 + Cl2 → 2HCl
(ამ რეაქციის მექანიზმი განვიხილეთ წყალბადის შესწავლისას)
2P + 5Cl2 2PCl5
Si + 2Cl2 → SiCl4
S + Cl2 → SCl2
2. პრაქტიკულად ყველა მეტალი რეაგირებს ქლორთან:
2Na + Cl2 → 2NaCl
Cu + Cl2 → CuCl2
2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3
(დავიმახსოვროთ ამ დროს FeCl2 არ მიიღება)
3. წყალში ქლორის გახსნისას მყარდება წონასწორობა:
Cl2 + H2O HCl + HOCl
marilmJava qveqlorovani
qloriani wyali mJava
დაყოვნებისას ქვექლოროვანი მჟავა იშლება:
HClO → HCl + O
ატომური ჟანგბადი ძალიან ძლიერი Mმჟანგავია. ის აუფერულებს შეფერილ
ნივთიერებებს, ამიტომ ქლორიანი წყალი შეიძლება გამოყენებულ იქნას
მათეთრებლად. ამასთან ატომური ჟანგბადი კლავს მიკროორგანიზმებს,
მათ შორის დაავადებების გამომწვევ მიკროორგანიზმებსაც. ამიტომ ხდება
სასმელი წყლის “ქლორირება”.

3. 3
4. ტუტეების ცივ ხსნარებთან ქლორი წარმოქმნის ქლორიდებსა და
ჰიპოქლორიტებს. (ჰიპოქლორიტები ქვექლოროვანი მჟავას (HClO)
მარილებია):
2NaOH + Cl2 NaCl + NaClO + H2O
natriumis natriumis
qloridi hipoqloriti
ტუტების ცხელ ხსნარებთან კი ქლორიდები და ქლორატები წარმოიქმნება.
(ქლორატები ქვექლორის მჟავას (HClO3) მარილებია):
6KOH + 3Cl2 5KCl + KClO3 + 3H2O
kaliumis
ნატრიუმის kaliumis
qloridi კალიუმის
ქლორიდი qlorati
ქლორატი
აქვე ავღნიშნოთ, რომ ქლორს რამდენიმე ჟანგბადიანი მჟავის წარმოქმნა
შეუძლია:
+1
HClO qveqlorovani mJava ClO- hipoqloriti Cl
+3
HClO 2 qlorovani mJava ClO2- qloriti Cl
+5
HClO 3 qveqlormJava ClO3- qlorati Cl
+7
HClO 4 qlormJava ClO4- perqlorati Cl
5. ქლორი აძევებს მასზე ნაკლებად აქტიურ ჰალოგენებს შესაბამისი
მარილებიდან. ეს ხერხი ამ ჰალოგენების მისაღებად გამოიყენება:
2KBr + Cl2 → 2KCl + Br2
2NaI + Cl2 → 2NaCl + I2
აქ შეიძლება როგორც ქლორის ისე ქლორიანი წყლის გამოყენება.
საშინაო დავალება:
1. მივიღოთ ქლორი: ა) KClO3, ბ) K2Cr2O7, გ) PbO2-ის და მარილმჟავას
ურთიერთქმედების შედეგად.
2. რატომაა Cl2 ჰაერზე 2,5-ჯერ მძიმე?
3. დავწეროთ ქლორისა და ა) ცინკის, მაგნიუმის და ალუმინის
ბ) დარიშხანის, სილიციუმის და გოგირდის ურთიერთქმედების
რეაქციები.