http://qimia.blogspot.com კურსის ავტორები: მერაბ ჯელია, გიორგი მახარაძე, ნუნუ ჯავახიშვილი.

1. გაკვეთილი N 20
საშინაო დავალების შემოწმება:
1. ა) Al2O3 + 6HBr  2AlBr3 + 3H2O
Al2O3 + 6HNO3  2Al(NO3)3 + 3H2O
Al2O3 + 2LiOH  2LiAlO2 + H2O
Al2O3 + Ba(OH)2  Ba (AlO2)2 + H2O
Al(OH)3 + 3HBr  2AlBr3 + 3H2O
Al(OH)3 +3HNO3  2Al(NO3)3 + 3H2O
Al(OH)3 + LiOH  LiAlO2 + 2H2O
2Al(OH)3 + Ba(OH)2  Ba(AlO2)2 + 4H2O
ბ) ZnO + 2HBr  ZnBr2 + H2O
ZnO + 2HNO3  Zn(NO3)2 + H2O
ZnO + 2LiOH  Li2ZnO2 + H2O
ZnO + Ba(OH)2  BaZnO2 + H2O
Zn(OH)2 + 2HBr  ZnBr2 +2H2O
Zn(OH)2 + 2HNO3  Zn(NO3)2 + 2H2O
Zn(OH)2 + 2LiOH  Li2ZnO2 + 2H2O
Zn(OH)2 + Ba(OH)2  BaZnO2 + 2H2O
2. 2Na + 2HBr  2NaBr + H2
Mg + 2HBr  MgBr2 + H2
2Al + 6HBr  2AlBr3 + 3H2
CuO + 2HBr  CuBr2 + H2O
Li2O + 2HBr  2LiBr + H2O
Fe2O3 + 6HBr  2FeBr3 + 3H2O
KOH + HBr  KBr + H2O
Ba(OH)2 + 2HBr  BaBr2 + 2H2O
Na2S + 2HBr  2NaBr + H2S
K2CO3 + 2HBr  2KBr + H2CO3 (H2O + CO2)
6Na + 2H3AsO4  2Na3AsO4 + 3H2
3Mg + 2H3AsO4  Mg3(AsO4)2 + 3H2
2Al + 2H3AsO4 2AlAsO4 + 3H2
3CuO + 2H3AsO4  Cu 3(AsO4)2 + 3H2O
3Li2O + 2H3AsO4  2Li3AsO4 + 3H2O
Fe2O3 + 2H3AsO4  2FeAsO4 + 3H2O
3KOH + H3AsO4  K3AsO4 + 3H2O
3Ba(OH)2 + 2H3AsO4  Ba3(AsO4)2 + 6H2O
3Na2S + 2H3AsO4  2Na3AsO4 + 3H2S
3K2CO3 + 2H3AsO4  2K3AsO4 + 3H2CO3 (H2O + CO2)

2. 2Na + H2CrO4  Na2CrO4 + H2
Mg + H2CrO4  MgCrO4 + H2
2Al + 3H2CrO4 Al2(CrO4)2 + 3H2
CuO + H2CrO4  CuCrO4 + H2O
Li2O + H2CrO4  Li2CrO4 + H2O
Fe2O3 + 3H2CrO4  Fe2(CrO4)3 + 3H2O
2KOH + H2CrO4  K2CrO4 + 2H2O
Ba(OH)2 + H2CrO4  BaCrO4+ 2H2O
Na2S + H2CrO4  Na2CrO4+ H2S
K2CO3 + H2CrO4  K2CrO4 + H2CO3 (H2O + CO2)]
3. P2O5 + 6KOH  2K3PO4 + 3H2O
SO3 + 2KOH  K2SO4 +2H2O
HClO4 + KOH  KClO4 + H2O
Na2SO4 + 2KOH  K SO2 4 + 2NaOH
ხ ხ ხ ხ
ZnCl2 + 2KOH  2KCl + Zn(OH)2
ხ ხ ხ უ
P2O5 + 3Ba(OH)2  Ba3(PO4)2 + 3H2O
SO3 + Ba(OH)2  BaSO4 +H2O
2HClO4 + Ba(OH)2  Ba(ClO4)2 + 2H2O
Na2SO4 + Ba(OH)2  2NaOH + BaSO4
ხ ხ ხ უ
ZnCl2 + Ba(OH)2  BaCl2 + Zn(OH)2
ხ ხ ხ უ
P2O5 + 2Fe(OH)3  2FePO4 + 3H2O
3SO3 + 2Fe(OH)3  Fe2 (SO4)3 + 3H2O
3HClO4 + Fe(OH)3  Fe(ClO4)3 + 3H2O
Na2SO4 + Fe(OH)3
x u
ZnCl2 + Fe(OH)3
x u
P2O5 + 3Cu(OH)2  Cu3(PO4)2 + 3H2O
SO3 + Cu(OH)2  CuSO4 + H2O
2HClO4 + Cu(OH)2  Cu(ClO4)2 + 2H2O
Na2SO4 + Cu(OH)2
x u

3. ZnCl2 + Cu(OH)2
x u
მარილები.
მარილები ეწოდებათ რთულ ნივთიერებებს, რომელთა შემადგენლობაში შედის
მეტალის ატომები და მჟავას ნაშთის ჯგუფები.
მარილების მიღების ხერხები
მარილების მიღების რამოდენიმე ხერხი ჩვენ უკვე განვიხილეთ, როცა
ვსწავლობდით ოქსიდების, მეტალთა ჰიდროქსიდების და მჟავების თვისებებს.
განვიხილოთ მარილების მიღების 10 ძირითადი ხერხი. მათ ისეთი
თანმიმდევრობით შევისწავლით, რომ დამახსოვრება შედარებით ადვილი იყოს.
ამისათვის ჯერ გავიხსენოთ მჟავათა თვისებები. მჟავები რეაგირებენ მეტალებთან,
ფუძე და ამფოტერულ ოქსიდებთან, მეტალთა ჰიდროქსიდებთან და მარილებთან. ამ
რეაქციების შედეგად ყოველთვის მიიღება მარილები. ასე რომ მარილთა მიღების
პირველი 4 ხერხი მჟავების თვისებებზეა დაფუძნებული:
1. მეტალი + მჟავა  მარილი + H2
Mg + 2HBr  MgBr2 + H2
Fe + H2SO4  FeSO4 + H2
უნდა გვახსოვდეს, რომ მეტალები, რომლებიც ‘მეტალთა აქტივობის მწკრივში”
წყალბადის მარჯვნივ არიან მოთავსებულნი ამ ტიპის რეაქციებში არ შედიან. აქვე
გავიხსენოთ, რომ აზოტმჟავას და კონცენტრირებული გოგირდმჟავას
მონაწილეობით მიმდინარე რეაქციებს ჯერ არ განვიხილავთ.
2. ფუძე (ამფოტერული) ოქსიდი + მჟავა  მარილი + H2O
CuO + 2HNO3  Cu (NO3)2 + H2O
HgO + H2SO4  HgSO4 + H2O
3. მეტალთა ჰიდროქსიდი + მჟავა  მარილი + H2O
3NaOH + H3BO3  Na3BO3 + 3 H2O
Ca(OH)2 + 2HClO4  Ca(ClO4)2 + 2H2O
2Al(OH)3 + 3H2SO4  Al2(SO4)3 + 6 H2O
4. მარილი + მჟავა  ახალი მჟავა + ახალი მარილი
როგორც ავღნიშნეთ მჟავების თვისებების შესწავლისას, ეს რეაქცია მიდის
მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა რეაქციის შედეგად გამოიყოფა აირადი ნივთიერება,
ან მჟავასა და წყალში უხსნადი ნალექი.
Na2SO3 + 2HCl  2NaCl + H2SO3

4. 
H2O + SO2
FeS + 2HBr  FeBr2 + H2S
CuSO4+ H2S  CuS + H2SO4
(მჟავასა და წყალში
უხსნადი სპილენძის სულფიდი)
მომდევნო ხერხები დავალაგოთ მორეაგირე ნივთიერებათა თანდათანობით
გართულების მიხედვით:
5. მეტალი + არამეტალი  მარილი
ამ ხერხით შესაძლებელია უჟანგბადო მჟავას მარილების მიღება:
2Na + Cl2  2NaCl
Zn + S  ZnS
6. მეტალი + მარილი  ახალი მარილი + ახალი მეტალი
შესაძლებელია ჩავატაროთ რეაქცია:
Fe + CuSO4  FeSO4 + Cu
მაგრამ არ მიდის რეაქცია:
Fe + ZnSO4
მარილთა მიღების ამ ხერხის განხილვისას უნდა გვახსოვდეს, რომ მორეაგირე
მარილი აუცილებლად უნდა იყოს წყალში ხსნადი. ამასთანავე მორეაგირე მეტალი
უფრო აქტიური უნდა იყოს, ვიდრე მარილის შემადგენლობაში მყოფი მეტალი.
მეტალთა აქტიურობის შედარება შეიძლება “მეტალთა აქტივობის მწკრივის”
საშუალებით. კიდევ ერთხელ მოვიტანოთ ეს მწკრივი:
Li K Ba Ca Na Mg Al Zn Mn Fe Co Ni Sn (H2) Cu Hg Ag Au
ამ რიგში მეტალთა აქტივობა იკლებს მარცხნიდან მარჯვნივ. ასე რომ რკინა აძევებს
მარილების შემადგენლობიდან ყველა მეტალს, რომელიც რკინის მარჯვნივაა
მოთავსებული და ვერ აძევებს იმ მეტალებს, რომლებიც რკინის მარცხნივაა
მოთავსებული.
Zn Mn (Fe) Co Ni
და ა.შ.
ახლა უკვე გასაგებია რატომ არ შეიძლება Fe + ZnSO4  ტოლობის დაწერა.
ეს წესი ვრცელდება ყველა მეტალზე. აქვე დავიმახსოვროთ ის, რომ
მეტალებისთვის (Li, K, Ca, Na) უნდა დავიცვათ გარკვეული კანონზომიერებები,
რომლებსაც შემდგომში გავეცნობით.

5. 7. ფუძე ოქსიდი + მჟავური ოქსიდი  მარილი
ეს რეაქციები ჩვენ უკვე განვიხილეთ ოქსიდების თვისებების შესწავლისას.
ამ გზით მხოლოდ ჟანგბადიანი მჟავების მარილების მიღებაა შესაძლებელი.
CaO + CO2  CaCO3
3Na2O + P2O5  2Na3PO4
როგორც უკვე ვიცით ამ დროს მიიღება ფუძე ოქსიდის შესაბამისი მეტალისა და
მჟავური ოქსიდის შესაბამისი მჟავას მარილი.
I III
Na3 (PO 4)1 ანუ Na3PO4
8. მეტალის ჰიდროქსიდი + მჟავური ოქსიდი  მარილი + H2O
ამ ტიპის რეაქციები ჩვენ განვიხილეთ ჯერ მჟავური ოქსიდების, შემდეგ კი
მეტალთა ჰიდროქსიდების შესწავლისიას.
ამ გზითაც მხოლოდ ჟანგბადიანი მჟავათა მარილების მიღებაა შესაძლებელი.
2KOH + CO2  K2CO3 + H2O
2Al(OH)3 + 3SO3  Al2(SO4)3 + 3H2O
9. ტუტე + მარილი  ახალი მარილი + ახალი ჰიდროქსიდი
ამ ტიპის რეაქციები ჩვენთვის უკვე ცნობილია. მათ ჩვენ ჰიდროქსიდების მიღების
და თვისებების შესწავლისას გავეცანით.
2KOH + CrSO4  K2SO4 + Cr(OH)2
ხ ხ ხ უ
2Na3PO4 + 3Ca(OH)2  6NaOH + Ca3(PO4)2
ხ მხ ხ უ
10. მარილი + მარილი  ორი ახალი მარილი
CuSO4 + Ba(NO3)2  Cu(NO3)2 + BaSO4
ხ ხ ხ უ
KCl + AgNO3  KNO3 + AgCl
ხ ხ ხ უ

6. 9 და 10 მეთოდის გამოყენებისას უნდა ვიხელმძღვანელოთ ჩვენთვის უკვე
ცნობილი წესებით: რეაქციები მიდის მაშინ, როდესაც ერთმანეთთან ორი ხსნადი
ნივთიერება რეაგირებს და რეაქციის შედეგად ერთი უხსნადი ნივთიერება მიიღება.
თუ ხსნადობის ცხრილი არ გვაქვს დავიმახსოვროთ: ნატრიუმისა და კალიუმის
ყველა მარილი ხსნადია. ხსნადია აზოტმჟავას ყველა მარილი (ნიტრატები).
ქლორიდებიდან უხსნადია მხოლოდ AgCl .
სულფატებიდან მცირედ ხსნადია Ag2SO4, CaSO4 და PbSO4. უხსნადია BaSO4.
სხვა მჟავების (H2SO3, H2S, H2CO3, H3PO4 და ა.შ.) ყველა მარილი, გარდა Na-ის და
K-ის, წყალში უხსნადია.
საშინაო დავალება:
1. მარილთა მიღების თითოეული ხერხისთვის დავწეროთ 3-3- მაგალითი.
2. მივიღოთ ZnSO4, თუ საწყის ნივთიერებად თუთია და თუთიის ოქსიდია
გამოყენებული.
3. მივიღოთ FeCl2, თუ საწყის ნივთიერებად Fe და Fe(OH)2 არის
გამოყენებული.