The Book of Wisdom, or the Wisdom of Solomon, is a Jewish work written in Greek and most likely composed in Alexandria, Egypt.

2. WASE 1
1 Dou lomana na ivalavala dodonu, koi kemudou sa
lewai vuravura: dou nanuma na Turaga ena yalo vinaka
(yalomudou,) ka vakasaqarai koya ena yalo rawarawa.
2 Ni na kunei koya ko ira era sa sega ni temaki koya; ka
sa vakasevi koya vei ira sa sega ni nuitaki koya.
3 Ni sa tawasei tani na vakanananu ca mai vua na Kalou:
ia na nona kaukauwa, ni sa vakatovolei, sa vunauci ira
na tamata tawa yalomatua.
4 Ni na sega ni curu ki na yalo sa ca na vuku; se tiko ena
yago sa lewai ena ivalavala ca.
5 Ni na dro tani mai na veivakaisini na yalo tabu ni
veivakadodonutaki, ka kauta tani mai na vakanananu sa
sega ni kilai rawa, ka na sega ni tiko ni sa yaco mai na
ivalavala ca.
6 Ni sa yalo dauloloma na vuku; ka na sega ni vosa
vakacacataka na nona vosa: ni sa vakadinadinataka na
Kalou na nona ivesu, ka sa raica vakaidina na lomana,
ka sa rogoca na yamena.
7 Ni sa vakasinaiti vuravura na Yalo ni Turaga: ia ko
koya sa tu kina na ka kecega sa kila na domo.
8 O koya sa vosataka na veika tawadodonu ena sega ni
vunitaki rawa: ka na sega talega ni sauma lesu, ni sa
totogitaki, me lako siviti koya.
9 Ni na vakayacori na vakatitiqa ki na nodra ivakasala
na tamata tawa-vakalou: ia na rorogo ni nona vosa ena
lako mai vua na Turaga me baleta na ivakaraitaki ni
nona caka ca.
10 Ni sa rogoca na ka kecega na daliga ni vuvu: ka sa
sega ni vunitaki na rorogo ni vosakudrukudru.
11 O koya mo dou qarauna kina na vosakudrukudru, ka
sega ni yaga; ka tarova na yamemu mai na vakasavuliga:
ni sa sega na vosa vuni vakaoqo, me tawayaga: ia na
gusu sa cakitaka na yalo.
12 Dou kakua ni vakasaqara na mate ena cala ni
nomudou bula: ka mo dou kakua ni dreta vei kemudou
na veivakarusai ena cakacaka ni ligamudou.
13 Ni sa sega ni vakavuna na Kalou na mate: ka sa sega
talega ni vinakata ko koya me vakarusai ira na bula.
14 Ni sa bulia ko koya na ka kecega, me rawa ni ra bula
kina: ka ra sa bulabula vinaka na itabatamata kecega e
vuravura; ka sa sega vei ira na gaga ni veivakarusai, se
na matanitu ni mate e vuravura:
15 (Ni sa tawamate rawa na ivalavala dodonu:)
16 Ia ko ira na tamata tawa-vakalou ena nodra cakacaka
kei na nodra vosa sa vakatokai vei ira: ni ra sa nanuma
me nodra itokani, era sa tawayaga, ka veiyalayalati kina,
ni ra sa kilikili me ra vakaitavi kina.
WASE 2
1 Ni ra sa kaya na tamata tawa-vakalou, ni ra sa
veivosaki vakai ira, ia e sega ni dodonu, Sa lekaleka ka
dredre na neimami bula, ka sa mate e dua na tamata sa
sega na kena iwali: ka sega talega ni dua na tamata e
kilai ni sa lesu mai na ibulubulu.
2 Ni da sa sucu ena veika dredre kecega: ia eda na tu e
muri me vaka eda se bera vakadua ni vakakina: ni sa
vaka na kubou na icegu e ucuna, ka sa dua na
ivakatakilakila lailai ni yavala ni yaloda:
3 Ia ni sa bokoci, ena vuki na yagoda me dravusa, ka na
seyavu na yaloda me vaka na cagi malumu,
4 Ka na guilecavi na yacada ena kena gauna, ka na sega
ni dua na tamata me nanuma tiko na noda cakacaka, ka
na takali yani na noda bula me vaka na ivakatakilakila ni
o, ka na veiseyaki me vaka na kabu, ka vakasavi tani ena
vu ni matanisiga, ka vakamalumalumutaki ena kena
katakata.
5 Ni sa noda gauna sa dua na iyaloyalo sa takali yani; ia
ni sa oti na neimami icavacava sa sega na lesu tale mai:
ni sa dregati na lolo, me kakua ni lesu tale mai e dua na
tamata.
6 O koya mo dou qai lako mai, me da marautaka na
veika vinaka era tiko kina: ka me da vakayagataka
vakatotolo na veika bula me vaka ena gauna ni
itabagone.
7 Meda sa vakasinaiti keda ena waini sau levu kei na
waiwai: ka me kakua ni lako siviti keda na senikau ni
vulaitubutubu:
8 Me da vakaisalataki keda ena rosi, ni bera ni ra malai:
9 Me kakua ni dua vei keda me lako ka sega na nona tiki
ni noda yalomalumalumu: me da biuta tu mada na
ivakatakilakila ni noda reki ena veivanua kecega: ni sai
koya oqo na noda ivotavota, ka sa noda itavi oqo.
10 Meda sa vakasaurarataki koya na tamata yalododonu
dravudravua, me da kakua ni vakabulai ira na yada, se
rokova na drau sa sika makawa ni qase.
11 Me noda kaukauwa me lawa ni lewa dodonu: ni sa
kunei ni ka sa malumalumu sa ka wale.
12 O koya me da waraki ira kina na yalododonu; ni sa
sega ni yaco mai ko koya, ka sa savasava ko koya ka sa
veisaqasaqa kei na noda ivalavala: sa vakacudrui keda
ko koya ni da sa vakacudruya na lawa, ka sa beca na
noda talaidredre ena noda vuli.
13 Sa kaya ni sa kila na Kalou: ka sa vakatokai koya me
luve ni Turaga.
14 A buli o Koya me vakatakila na noda nanuma.
15 Sa ka bibi sara vei keda ko Koya me da raica: ni sa
sega ni vakataki ira na tamata na nona bula, sa vaka na
nona ivalavala e dua tale na ivakarau.
16 Eda sa okati koya me ra dauveivakaisini: sa sega ni
muria na noda ivalavala me vaka na dukadukali: sa kaya
ko koya ni sa nodra icavacava na yalododonu me ra
vakalougatataki, ka dokadokataka ni sa tamana na Kalou.
17 Meda raica mada kevaka e dina na nona vosa: ka me
da vakadinadinataka na ka ena yaco ena ivakataotioti ni
nona vosa.
18 Ia kevaka sa luve ni Kalou na tamata yalododonu,
ena vukei koya, ka vakabulai koya mai na ligadra na
nona meca.
19 Meda dikevi koya mada ena veivakacacani kei na
veivakararawataki, me da kila kina na nona yalomalua,
ka vakadinadinataka na nona vosota.
20 Meda sa cudruvi koya ena mate madua: ni na rokovi
ena nona vosa ga.
21 Era sa raitayaloyalotaka na veika vakaoqo, ka ra sa
vakaisini: ni sa vakamatabokotaki ira na nodra caka ca.

3. 22 Ia na veika vuni ni Kalou, era sa sega ni kila: era sa
sega talega ni nuitaka na isau ni ivalavala dodonu, se
kila na kedra isau na yalo tawa cala.
23 Ni sa bulia na tamata na Kalou me tawamate rawa, ka
buli koya me ucuya na nona tawamudu.
24 Ia ena vuvu ni tevoro sa yaco kina ki vuravura na
mate: ia ko ira sa taura na sarisarina era sa kunea.
WASE 3
1 Ia na yalodra na yalododonu sa tu ena liga ni Kalou, ka
na sega ni tarai ira na rarawa.
2 Ena matadra na tamata sega ni yalomatua era sa vaka
me ra mate: ka sa kau tani me ra rarawa kina,
3 Ia na nodra lako tani mai vei keda me ra vakarusai
vakadua: ia era sa tiko vakacegu.
4 E dina ga ni ra na totogitaki e matadra na tamata, ia sa
sinai tu ena nodra inuinui na tawamate rawa.
5 Ia ni ra sa cudruvi vakalailai, era na saumi vakalevu:
ni sa vakaraitaki ira na Kalou, ka kunei ira ni ra sa
kilikili kaya.
6 Me vaka na koula ena lovo sa vakatovolea, ka ciqoma
me vaka na isoro kama.
7 Ia ena gauna ni nodra veisiko era na serau, ka cici vaka
ka vaka me vaka na ivakatakilakila ni vu ni co.
8 Era na lewai ira na veimatanitu, ka lewai ira na tamata,
ka na veiliutaki tawamudu na nodra Turaga.
9 Ko ira sa vakararavi vua era na kila na ka dina: ia ko
ira sa yalodina ena loloma era na tiko vata kei koya: ni
sa loloma soli wale kei na loloma cecere vei ira na nona
yalododonu, ka sa qaravi ira na nona digitaki ko koya.
10 Ia ko ira sa sega ni vakalou era na totogitaki me vaka
na nodra nanuma ga, ka ra sa vakawaleni ira na ivalavala
dodonu, ka biuta na Turaga.
11 Ia ko ira sa beca na vuku ka susugi cake, sa rarawa
ko koya, ka sa tawayaga na nodra inuinui, na nodra
cakacaka tawayaga, kei na nodra cakacaka e sega ni
yaga:
12 Era sa lialia na watidra, ka ra sa ca na luvedra:
13 Era sa cudruvi na nodra kawa. O koya sa kalougata
kina na luveniyavu sa sega ni dukadukali, ka sa sega ni
kila na imocemoce ivalavala ca: ena vuataka na vuana
ena nodra veisiko mai na yalo.
14 Ka sa kalougata na ovisa, ka sa sega ni vakayacora e
ligana e dua na caka cala, se raitayaloyalotaka na veika
ca vua na Kalou: ni na soli vua na isolisoli digitaki ni
vakabauta, kei na ivotavota vakawa ena valetabu ni
Turaga me vakadonui vakalevu cake ki na nona
vakasama.
15 Ni sa lagilagi na vua ni cakacaka vinaka: ia na waka
ni vuku ena sega sara ni lutu tani.
16 Ia ko ira na luvedra na dauveibutakoci, era na sega ni
yacova na nodra vinaka sara, ka na muduki laivi na sore
ni imocemoce tawadodonu.
17 E dina ni ra sa bula balavu, ia era na sega ni kilai: ia
na nodra iotioti ni yabaki ena sega ni dokai.
18 Se, kevaka era sa mate kusarawa, sa sega na nodra
inuinui, se na vakacegu ena siga ni veivakatovolei.
19 Ni sa vakarerevaki na nodra icavacava na itabatamata
tawa yalododonu.
WASE 4
1 E vinaka cake me kakua ni dua na luvena, ka rawata
na ivalavala dodonu: ni sa tawa mate rawa na kena
ivakananumi: ni sa kilai mai vua na Kalou, kei ira na
tamata.
2 Ni sa tiko oqo, era na ivakaraitaki kina na tamata; ia ni
sa yali, era sa gadreva: sa daramaka na isala vakatui, ka
qaqa me sega ni mudu, ni sa qaqa, ka segata me rawata
na isau tawa dukadukali.
3 Ia na nodra kawa tubu cake na tamata tawa-vakalou
ena sega ni bulabula, se vakawakana vakatitobu mai na
sikalutu ni tamata ca, se vakotora e dua na yavu totolo.
4 E dina ga ni ra sa bulabula tu ena veitabana ena dua na
gauna; ia era na sega ni tu vakadua, era na kuretaki ena
cagi, ka ra na coviraki tani ena kaukauwa ni cagi.
5 Ena musuki tani na tabana sega ni uasivi, na vuadra e
sega ni yaga, ka sega ni matua me kania, io, ena sega ni
ganiti ira e dua na ka.
6 Ni ra sa ivakadinadina ni caka ca vei ira na nodra
itubutubu na gone ena nodra veilewai.
7 Ia e dina ga ni ra na tarovi na ivalavala dodonu ena
mate, ena vakacegu ga ko koya.
8 Ni sa sega ni yabaki dokai na ka sa tu ena balavu ni
gauna, se me vakarautaki ena iwiliwili ni yabaki.
9 Ia na vuku sa drau sa sika vei ira na tamata, ka sa qase
na bula sa sega ni buli.
10 Sa vakamarautaka na Kalou, ka sa lomani koya: me
vakadewataki kina na nona bula ena kedra maliwa na
tamata ivalavala ca.
11 Io sa kau tani kusarawa ko koya, de na veisautaka na
nona yalomatua na caka ca, se me temaki koya na
yalona.
12 Ni sa vakadomoilevutaka na viavialevu na veika sa
vakataotaka na yalodina; ia na lako sesewa ni vakasama
sa vakamalumalumutaka na vakasama rawarawa.
13 Ni sa vakavinakataki vakavinakataki o Koya ena dua
na gauna lekaleka, sa vakayacora e dua na gauna balavu:
14 Ni sa vakamarautaka na Turaga na yalona: o koya sa
vakusakusataka kina me kauti koya tani mai na kedra
maliwa na tamata ca.
15 Oqo era sa raica na tamata, ka ra sa sega ni kila, ka ra
sa sega talega ni biuta oqo ki na nodra vakasama, Ni sa
tiko vata kei ira na nona yalododonu na nona loloma soli
wale kei na loloma cecere, ka sa doka ko koya na nona
digitaki.
16 O koya oqo era na cudruvi ira kina na sega ni
vakalou ko ira na ivalavala dodonu era sa mate; kei ira
na itabagone ka sa voleka ni vakavinakataki ena vuqa na
yabaki kei na yabaki ni bula tawadodonu.
17 Ni ra na raica na nodra icavacava na vuku, ka ra na
sega ni kila na veika sa lewa na Kalou ena nona
ivakasala mai vua, kei na cava sa taqomaki koya kina na
Turaga.
18 Era na raici koya, ka beci koya; ia ena dredrevi ira na
Kalou me ra veivakalialiai: ia era na yaco e muri me ra
yago vakasisila, ka veivakacacani vei ira na mate me
sega ni mudu.
19 Ni na basuraka ko koya, ka biuti ira sobu vakamalua,
me ra galu kina; ka na kuretaki ira mai na kena yavu; ka

4. ra na vakarusai sara, ka ra na rarawa; ka na rusa na
nodra ivakananumi.
20 Ia ni ra sa biuta cake na itukutuku ni nodra ivalavala
ca, era na lako mai ena rere: ia na nodra caka cala ena
vakauqeti ira me ra raica na matadra.
WASE 5
1 Ena qai doudou na tamata yalododonu e matadra ko
ira era sa vakararawataki koya, ka sega ni
vakamacalataka na nona cakacaka.
2 Ni ra sa raica, era na lomaleqataka na rere rerevaki, ka
ra na kurabuitaka na ka matalia ni nona veivakabulai, ka
sa uasivia na veika kecega era sa vakasaqara.
3 Era sa veivutuni ka vutugu ena rarawa ni yalo era na
kaya e lomadra, Sai koya oqo, ka da a dau vakalialiai
koya ena so na gauna, ka sa vosa vakacacataki:
4 Keimami sa nanuma na lialia ni nona lialia ni bula, ka
sa sega ni dokai na nona icavacava:
5 Sa vakaevei na nona wili vata kei ira na luve ni Kalou,
ka sa nona ivotavota ena kedra maliwa na yalododonu!
6 O koya eda sa cala kina mai na sala ni dina, ka sa sega
ni cila mai vei keda na rarama ni ivalavala dodonu, ka sa
sega ni cila mai vei keda na matanisiga ni ivalavala
dodonu.
7 Keimami sa oca ena sala ni caka ca kei na
veivakarusai: io, keimami sa lako curuma na vanua
dravuisiga, ka sega kina na sala: ia na sala ni Turaga,
keimami sa sega ni kila.
8 Na cava na kena yaga vei keda na viavialevu? se na
cava na vinaka sa kauta mai vei keda na iyau ni noda
vauci?
9 Na veika kece oqori era sa takali yani me vaka na
iyaloyalo, kei na duru sa vakayalia;
10 Ia me vaka na waqa sa lako sivita na ua ni wai, ni sa
takali yani, sa sega ni kune na kena ivakatakilakila, se na
sala ni keli ena ua;
11 Se me vaka ni sa vuka e macawa e dua na manumanu
vuka, sa sega ni kune e dua na ivakatakilakila ni nona
sala, ia sa vakanakuitataki na cagi rarama ena lau ni
tabana ka wasea na rorogo voravora kei na yavalati ira,
ka sa sega ni kune e muri na ivakatakilakila ni vanua e
lako kina;
12 Se me vaka na gauna sa lauvana kina e dua na gasau
ena dua na ivakatakilakila, sa wasea na cagi, ka sa lako
vata tale mai, me sega ni kila rawa e dua na tamata na
vanua e lako curuma:
13 Sa vakakina vei keda, ena gauna ga eda sucu kina, sa
tekivu me yacova na ivakataotioti vei keda, ka sega na
ivakatakilakila ni ivalavala dodonu me da vakaraitaka; ia
era sa vakarusai ena noda caka ca.
14 Ni sa vaka na kuvu-ni-soso sa liwa tani ena cagi na
nodra inuinui na tamata tawa-vakalou; me vaka na wai
mamare sa vakasavi tani ena cava; me vaka na kubou sa
seyavu yani eke kei kea ena cagilaba, ka sa takali yani
me vaka na nona nanuma e dua na vulagi sa suasua
walega ena dua na siga.
15 Ia ko ira na yalododonu era na bula tawamudu; sa
tiko talega vua na Turaga na kedra isau, ka sa tiko vata
kei koya sa Cecere Sara na nodra qaravi.
16 O koya era na rawata kina e dua na matanitu lagilagi,
kei na isala totoka mai na liga ni Turaga: ni na ubi ira
ena ligana imatau, ka na taqomaki ira ko koya ena ligana.
17 Me na kauta vua na nona vuvu me baleta na iyaragi
taucoko, ka cakava na manumanu me nona iyaragi me
sauma lesu na nona meca.
18 Me na vakaisulu ena ivalavala dodonu me peleti ni
sere, kei na lewa dina ka sega ni isala vakaisala.
19 Ena taura o Koya na savasava me baleta na isasabai e
sega ni rawa ni taqomaki rawa.
20 Ena vakaukauwataka ko koya na Nona cudru
waqawaqa ena iseleiwau, ka na vala vata kei koya ko
vuravura kei koya me vorati ira na tamata tawa
yalomatua.
21 Ena qai lako ki vanua tani na imatau ni kurukuru; ia
mai na o, me vaka na dakai titi sa dreti vakavinaka, me
ra vuka yani ki na ivakatakilakila.
22 Ka na vakasavi tani na vatu ni uca cevata sa sinai tu
ena cudru me vaka na dakai titi vatu, ka na cudruvi ira
na wai ni wasawasa, ka ra na luvu vakadomobula kina
na waluvu.
23 Io, ena vorati ira e dua na cagi kaukauwa, ka na
liwavi ira tani me vaka na cava: ena vakarusa na
vuravura taucoko na caka cala, ka na
vakamalumalumutaka na nodra itikotiko vakaturaga na
qaqa na veika ca.
WASE 6
1 O koya mo dou rogoca kina, oi kemudou na tui, ka
kila; dou vulica, koi kemudou sa lewai ira na iyalayala
kei vuravura.
2 Dou vakatudaliga, koi kemudou sa lewai ira na tamata,
kei na lagilagi ena veimatanitu e vuqa.
3 Ni sa soli vei kemudou na kaukauwa mai vua na
Turaga, kei na lewa cecere mai vua sa Cecere Sara, ko
koya ena vakatovolea na nomudou cakacaka, ka
vakasaqara na nomudou ivakasala.
4 Baleta, ni dou sa italatala ni nona matanitu, dou sa
sega ni lewa dodonu, se muria na lawa, se muria na
ivakasala ni Kalou;
5 Ena lako vakadomobula mai vei kemudou ko koya ka
totolo sara: ni na yaco na lewa gata vei ira sa tiko ena
veivanua cecere.
6 Ni na vosoti ira sa ca sara na loloma cecere: ia era na
vakararawataki vakalevu na tamata qaqa.
7 Ni ko koya sa Turaga vei ira na tamata kecega ena
sega ni rerevaka na tamata kecega, ka na sega talega ni
qoroqoro ena nona cecere e dua na tamata: ni sa bulia ko
koya na tamata lalai kei na turaga, ka sa kauwaitaki ira
kecega na tamata.
8 Ia ena yaco e dua na veivakatovolei mosimosi vei ira
na qaqa.
9 O koya oqo, oi kemudou na tui, au sa vosa kina, mo
dou vulica kina na vuku, ka kakua ni lutu tani.
10 Ia ko ira sa maroroya na veika savasava era na lewai
me savasava: ia ko ira sa vulica na veika vakaoqori era
na kunea na ka me ra sauma.
11 O koya mo dou lomani au kina; dou gadreva, ka dou
na vakasalataki.

5. 12 Sa lagilagi na vuku, ka sa sega ni seyavu tani: io, sa
raici koya vakarawarawa ko ira era sa lomani koya, ka
kunei ira era sa vakasaqarai koya.
13 Sa tarovi ira era sa gadreva, ena nona vakatakilai
koya taumada vei ira.
14 Ko koya yadua sa vakasaqarai koya vakamataka
lailai ena sega na rarawa levu: ni na kunei koya ni dabe
toka ena nona katuba.
15 O koya mo dou nanuma kina ni sa uasivi sara na
vuku: ia ko koya yadua sa wanonovi koya ena sega ni
kauwaitaki.
16 Ni sa veilakoyaki voli ko koya ka vakasaqarai ira sa
kilikili kaya, sa vakadonui koya ena sala, ka sotavi ira
ena vakasama kecega.
17 Ni sa nona itekivu dina na gagadre ni
veivakadodonutaki; ia na qarauni ni veivakadodonutaki
sai koya na loloma;
18 Ia na loloma sai koya na muria na nona lawa; ia ko
koya sa muria na nona lawa sa ikoya na veivakadeitaki
ni tawavuca;
19 Ka sa volekati keda vua na Kalou na tawavuca:
20 O koya sa yaco kina ki na dua na matanitu na
gagadre ni vuku.
21 Kevaka dou sa dau taleitaka na itikotiko vakaturaga
kei na ititoko, Oi kemudou na tui ni tamata, dou
vakarokorokotaka na vuku, mo dou veiliutaki kina me
sega ni mudu.
22 Na vuku, na cava o koya, kei na nona lako cake mai,
au na tukuna vei iko, ka sega ni vunitaka vei iko na
veika vuni: ia ena vakasaqarai koya mai na itekivu ni
nona sucu nei Jisu, ka kauta mai na kilai koya ki na
rarama, ka na sega ni sotava na dina.
23 Au na sega talega ni lako ena vuvu; ni na sega ni
veitokani kei na vuku na tamata vakaoqori.
24 Ia ko ira na lewevuqa na vuku sa nodra tiko vinaka
na kai vuravura: ia na tui vuku sa nodra tokoni na tamata.
25 O koya mo dou ciqoma kina na ivakasala ena noqu
vosa, ka na yaga vei kemudou.
WASE 7
1 Koi au talega au sa tamata vakayago, me vakataki ira
kecega, kei na kawa i koya ka a buli taumada mai
vuravura,
2 Ka sa buli me lewe ni yago ena ketei tinaqu ena gauna
ni tini na vula, ni sa vakaisulu tu ena dra, mai na kawa ni
tamata, kei na marau sa lako mai ena moce.
3 Ia ni'u sa sucu mai, au sa dro ki macawa raraba, ka
bale sobu ki na qele, ka sa tautauvata na kena ituvaki, ka
sa tagi na imatai ni domo au a vosa kina, me vakataki ira
kecega na tani.
4 Au a susugi ena isulu ni vesu, ka vakakina ena
lomaocaoca.
5 Ni sa sega tale ni dua na tui sa sucu mai.
6 Ni sa duabau ga na katuba ni bula ni tamata kecega, ka
sa vaka na lako yani.
7 O koya au sa masu kina, ka sa soli vei au na kila ka:
Au sa masu vua na Kalou, ka sa lako mai vei au na yalo
ni vuku.
8 Au a vinakati koya e matadra na ititoko kei na
itikotiko vakaturaga, ka sega ni dua na ka e dokai kina
na iyau me vakatauvatani kei koya.
9 Au sa sega talega ni vakatauvatani koya e dua na vatu
talei, baleta ni koula kecega me baleti koya sa vaka na
nuku lailai, ka na okati na siliva me vaka na tete e
matana.
10 Au lomani koya e cake ena bulabula kei na totoka, ka
digitaka me'u tiko ga me isosomi ni rarama: ni rarama sa
lako mai vua ena sega sara ni boko rawa.
11 Sa lako vata mai kei koya na veika vinaka kecega,
kei na iyau e sega ni wiliki rawa e ligana.
12 Ka'u sa rekitaki ira kece sara, ni sa liu vei ira na vuku:
ka'u sa sega ni kila ni sa tinadra ko koya.
13 Au a vuli vagumatua, ka vakadewataka vakalevu vua:
Au sega ni vunitaka na nona iyau.
14 Ni sa iyau ko koya vei ira na tamata sa sega ni guce
rawa: ko ira era sa vakayagataka era sa itokani ni Kalou,
ka ra sa vakacaucautaki ena isolisoli sa yaco mai ena
vuli.
15 Sa vakatara na Kalou me'u vosa me vaka au sa lewa,
ka me'u kila na veika sa kilikili kei na veika sa soli vei
au: ni sai koya sa tuberi koya ki na vuku, ka dusimaki ira
na vuku.
16 Ni sa tiko e ligana koi keda kei na noda vosa; na
vuku kecega, kei na kila ka ni cakacaka.
17 Ni sa solia vei au ko koya me'u kila na veika sa tu
oqo, me'u kila kina na buli ni vuravura, kei na kena
cakacakataki na veika:
18 Na itekivu, na icavacava, kei na loma ni veigauna: na
veisau ni vukici ni matanisiga, kei na veisau ni draki:
19 Na veiyasana ena veiyabaki, kei na itutu ni kalokalo:
20 Na kedra ituvaki na ka bula, kei na lovo ni
manumanu kila: na ivalavala kaukauwa ni cagi, kei na
nodra inaki na tamata: na duidui ni kau kei na ivalavala
dodonu ni wakana:
21 Ia na veika kece sa ka vuni se vakatakilai, au sa kila.
22 Ni sa vakavulici au na vuku, o koya sa
daucakacakataka na ka kecega: ni sa tu vua na yalo sa
yalomatua, sa duabau ga, sa yavala, ka
vakamalumalumutaki, bula, matata, sega ni
vakadukadukalitaki, matata, sega ni rawa ni
vakararawataki, ka lomana na ka sa vinaka totolo, ka na
sega ni rawa ni vakalaiva me caka vinaka, ka vakarau
me caka vinaka,
23 Na yalovinaka vua na tamata, tudei, vakadeitaka,
galala mai na veiqaravi, ka tu vei ira na kaukauwa
kecega, raica raraba na veika kecega, ka lako curuma na
kila ka kecega, savasava, ka bibi duadua, na yalo.
24 Ni sa yavala vakalevu cake na vuku mai na kena
ivesu kecega: sa lako siviti koya ka lako curuma na ka
kecega ena vuku ni nona savasava.
25 Ni sai koya na icegu ni kaukauwa ni Kalou, ka sa dua
na veivakayarayarataki savasava sa drodro mai na
lagilagi i Koya sa Cecere Sara: o koya sa sega kina ni
lutu vua e dua na ka dukadukali.
26 Ni sai koya na ramase ni rarama tawavakaiyalayala,
na iloilo sega ni savasava ni kaukauwa ni Kalou, kei na
ivakatakarakara ni nona vinaka.

6. 27 Ia ni sa duabau ga, sa rawa vua me kitaka na ka
kecega: ia ni sa tiko ga vakataki koya, sa vakavouya na
ka kecega: ia ena veitabayabaki kecega sa curu ki na
yalo tabu, sa vakavuna me ra itokani ni Kalou, kei ira na
parofita.
28 Ni sa sega ni lomana e dua na Kalou, ko koya ga sa
tiko ena yalomatua.
29 Ni sa rairai totoka cake ko koya mai na matanisiga,
ka uasivia na ivakarau ni kalokalo kecega: ni sa
vakatauvatani kei na rarama, sa kunei e matana.
30 Ni sa oti oqo ena bogi mai: ia na ca ena sega ni rawai
ena vuku.
WASE 8
1 Sa yacova na vuku mai na dua na iyalayala ki na dua
tale na iyalayala kaukauwa: ka sa vakavinakataka na ka
kecega.
2 Au lomani koya, ka vakasaqarai koya mai na noqu
gauna ni gone, au gadreva me'u buli koya me watiqu,
kau dau taleitaka na nona totoka.
3 Ni sa veivosaki tiko kei na Kalou, sa vakalevulevui
koya kina na nona vakaturaga: io, sa lomani koya na
Turaga ni veika kecega.
4 Ni sa kila ka vuni ko koya na kila na Kalou, ka sa
lomana na nona cakacaka.
5 Kevaka sa dua na iyau me na gadrevi ena bula oqo; a
cava sa vutuniyau cake mai na vuku, sa cakacakataka na
ka kecega?
6 Ia kevaka sa cakacaka vakavuku; o cei vei ira kecega
sa daucakacaka qaseqase cake mai vua?
7 Ia kevaka sa lomana na ivalavala dodonu na tamata sa
ivalavala dodonu: ni sa vakavuvulitaka na ivalavala
dodonu kei na yalomatua, na lewa dodonu kei na
yaloqaqa: sai koya oqo na veika oqo, ni sa sega tale ni
yaga vua na tamata na ka ena nodra bula.
8 Kevaka e dua na tamata sa gadreva vakalevu na veika
sa sotava, sa kila na veika makawa, ka sa dina sara na ka
ena qai yaco mai: sa kila ko koya na veitikina lalai ni
vosa, ka rawa ni vakamacalataka na iyatuvosa butobuto:
sa raica rawa na ivakatakilakila kei na veika
veivakurabuitaki, kei na veika e yaco ena draki kei na
gauna.
9 O koya au sa nakita kina me'u kauti koya mai vei au
me tiko vata kei au, ni'u kila ni na daunivakasala ni
veika vinaka, ka vakacegu ena veikauwaitaki kei na
rarawa.
10 Ena vukuna au na vakasamataka kina na kedra
maliwa na lewevuqa, ka dokai ira na italatala qase, e
dina ga ni'u se gone.
11 Au na kunei ena dua na yalo dokadoka totolo ena
lewa, ka'u na qoroqoro e matadra na tamata rogo.
12 Ni'u sa taura matua na yamequ, era na vakararavi ki
na noqu gauna ni vakacagicagi, ia ni'u sa vosa, era na
vakatudaliga vinaka vei au: kevaka au sa vosa vakalevu,
era na tabaka na gusudra.
13 Me kena ikuri, au na rawata na tawamate rawa, ka
biuta tu mai dakuqu e dua na ivakananumi
tawavakaiyalayala vei ira era na muri au mai.
14 Au na lesi ira na tamata me ra tuvanaki ira, ka ra na
vakarorogo vei au na veimatanitu.
15 Era na rere na dauvakacaca rerevaki, ni ra sa rogoci
au ga; Au na kunei ni'u sa vinaka ena kedra maliwa na
lewevuqa, ka yaloqaqa ena ivalu.
16 Ni'u sa curu ki na noqu vale, au na vakacegui au vata
kei koya: ni sa sega ni rarawa na nona vosa; ka sa sega
na rarawa me tiko vata kei koya, ia na marau ga kei na
reki.
17 Ia ni'u sa vakasamataka vakai au na veika oqo, ka
vakasamataka vakatitobu e lomaqu, na sala me'u tovata
kina kei na vuku sa tawa mate rawa;
18 Ka sa ka marautaki vakalevu me tiko vua na nona
veitokani; ia ena cakacaka ni ligana sa tu kina na iyau
tawayalani; ia ena kena vakayacori na koniferedi vata
kei koya, ena yalomatua; kei na veivosaki kei koya, e
dua na itukutuku vinaka; Au a vakasaqara na sala me'u
kauti koya kina vei au.
19 Ni'u a gone vuku, ka sa yalo vinaka.
20 Io, ni'u sa vinaka, au sa lako mai ki na dua na yago sa
sega ni vakadukadukalitaki.
21 Ia, ni'u sa kila ni'u na sega ni rawata rawa e dua na ka,
vakavo ga ke sa solia vei au na Kalou; ka sa inaki ni
vuku talega me da kila se o cei na nona isolisoli; Au a
masu vua na Turaga, ka masu vua, ka kaya ena yaloqu
taucoko,
WASE 9
1 Oi kemuni na nodra Kalou na noqu qase, ka Turaga ni
loloma cecere, ko ni sa bulia na ka kecega ena nomuni
vosa,
2 Ka lesia na tamata ena nomu vuku, me lewai ira na
veika bula ko sa bulia,
3 Ka vakarota na vuravura me vaka na dodonu kei na
ivalavala dodonu, ka vakayacora na lewa ena
yalododonu:
4 Solia vei au na vuku, ka tiko ena nomu itikotiko
vakaturaga; ka kakua ni cakitaki au mai vei ira na
luvemu:
5 Ni'u sa tamata malumalumu ka lekaleka na noqu
tamata kei na luve ni nomuni vada, ka sa rui lekaleka, ka
sa rui gone me kilai kina na lewa kei na lawa.
6 E dina ga ni sa sega ni vinaka sara e dua na tamata vei
ira na luve ni tamata, ia kevaka sa sega ni tiko vata kei
koya na nomu vuku, ena sega ni okati me dua na ka.
7 Ko ni sa digitaki au me'u nodra tui na nomuni tamata,
ka nodra turaga ni lewa na luvemuni tagane kei na
yalewa:
8 Ko ni sa vakaroti au me'u tara e dua na vale tabu ena
nomuni ulunivanua tabu, kei na dua na icabocabo ni
soro ena koro ko ni sa tiko kina, e dua na
ivakatakarakara ni vale tabu, ko ni a vakarautaka mai na
ivakatekivu.
9 A sa tiko vata kei iko na vuku: o koya sa kila na nomu
cakacaka, ka a tiko ena gauna ko a bulia kina na
vuravura, ka kila na ka sa vinaka e matamu, ka dodonu
ena nomu ivakaro.
10 Mo ni talai koya tani mai na nomuni lomalagi tabu,
kei na itikotiko vakaturaga ni nomuni lagilagi, me rawa

7. ni cakacaka vata kei au ena noqu tiko, me'u kila kina na
ka sa vinaka vei kemuni.
11 Ni sa kila ka kila na ka kecega, ka na tuberi au ko
koya ena noqu ivalavala, ka maroroi au ena nona
kaukauwa.
12 Ena vakadonuya vakakina na noqu cakacaka, ka'u na
qai lewai ira na nomu tamata ena yalododonu, ka kilikili
me'u dabe ena idabedabe nei tamaqu.
13 A cava na tamata sa kila rawa na ivakasala ni Kalou?
se o cei e rawa ni nanuma na loma ni Turaga?
14 Ni sa rarawa na nodra nanuma na tamata, ka sa sega
ni vakadeitaki na noda gacagaca.
15 Ni sa vakabulabulataka na yalo na yago sa ca rawa,
ka sa vakacolati sobu na vale qele ena vakasama sa
vakamacalataka e vuqa na ka.
16 Ka da sa sega beka ni kila na dodonu ni veika sa tu e
vuravura, ia eda sa kunea ena cakacaka na veika sa tu e
matada: ia na veika sa tu mai lomalagi sa vakasaqara?
17 Ia ko cei sa kila na nomu ivakasala, ka vakavo ga
kevaka ko sa solia na vuku, ka tala mai cake na Yalo
Tabu?
18 Ni sa veisautaki vakakina na nodra ivalavala na bula
e vuravura, ka ra sa vakavulici na tamata ena veika sa
vinaka vei iko, ka ra sa vakabulai ena vuku.
WASE 10
1 A maroroya na imatai ni tama ni vuravura buli, ka a
buli duadua ga, ka kauti koya tani mai na nona lutu,
2 Ka sa solia vua na kaukauwa me lewa na ka kecega.
3 Ia ni ra sa lako tani mai vua na tamata tawa
yalododonu ena nona cudru, sa mate talega ena cudru ka
labati tacina kina.
4 Ni sa vakavuna me luvu na vuravura ena waluvu, sa
maroroya tale na vuku, ka dusimaka na nodra sala na
ivalavala dodonu ena dua na tiki ni kau lailai na kena
yaga.
5 Me kena ikuri, ni ra sa vakasesei na veimatanitu ena
nodra inaki ca, sa kunei ira na ivalavala dodonu, ka
maroroi koya ka sega ni beitaki koya vua na Kalou, ka
kaukauwataki koya me saqata na nona yalololoma vua
na luvena.
6 Ni ra sa mate na tamata tawa-vakalou, sa sereki ira na
tamata yalododonu, ka a dro tani mai na bukawaqa ka
lutu sobu ki na lima na koro.
7 Na nona caka ca me yacova mai nikua sa
ivakadinadina na vanua lala sa kubou, kei na kau sa
vuataka na vua ka sega ni matua: ia na duru masima sa
ivakananumi ni yalo tawavakabauta.
8 Me baleta na sega ni vuku, era sa sega walega ni
vakayacora na mavoa oqo, ni ra sa sega ni kila na veika
vinaka; ia sa biuti ira tu mai ki vuravura me
ivakananumi ni nodra lialia: me ra kakua kina ni
vunitaki ena veika era sa vakacudrui ira kina.
9 Ia na vuku sa sereki mai na mosi ko ira era sa qaravi
koya.
10 Ni ra sa dro tani mai na cudru nei tacina ko ira na
ivalavala dodonu sa tuberi koya ena sala dodonu,
vakaraitaka vua na matanitu ni Kalou, ka solia vua na
kila ka me baleta na veika tabu, vakavutuniyautaki koya
ena nona ilakolako, ka vakalevutaka na vua ni nona
cakacaka.
11 Ena nodra kocokoco o ira era a vakasaurarataki koya
sa tu e yasana, ka vakavutuniyautaki koya.
12 A taqomaki koya mai vei ira na nona meca, ka
taqomaki koya mai vei ira era sa wawa tu, ia ena dua na
veisaqasaqa levu sa solia vua na qaqa; me kila kina ni sa
kaukauwa cake na vinaka mai vei ira kecega.
13 Ni ra sa volitaki na yalododonu, sa sega ni biuti koya,
ia sa vakabulai koya ga mai na ivalavala ca: sa lako sobu
vata kei koya ki na qara,
14 Ka sa sega ni biuti koya me vakabobulataki koya, me
yacova ni sa kauta mai vua na ititoko ni matanitu, kei na
kaukauwa vei ira era sa vakasaurarataki koya: ia ko ira
era sa beitaki koya, sa vakaraitaka vei ira ni ra sa dau
lasu, ka solia vua na lagilagi tawamudu.
15 A sereki ira na tamata yalododonu kei ira na kawa
tawa cala mai na matanitu ka a vakasaurarataki ira.
16 Sa curu ki na yalo ni tamata ni Turaga, ka ra sa saqati
ira na tui rerevaki ena veika veivakurabuitaki kei na
ivakatakilakila;
17 Sa solia vei ira na ivalavala dodonu na isau ni nodra
cakacaka, ka tuberi ira ena sala e veivakurabuitaki, ka sa
rarama vei ira ena siga, kei na rarama ni kalokalo ena
bogi;
18 Kauti ira kosova na Wasa Damudamu, ka kauti ira
kosova na wai levu:
19 Ia sa luvu ira na nodra meca, ka vakasavi ira cake
mai na boto ni wasaliwa titobu.
20 O koya era sa vakacacana kina na tamata tawa-
vakalou ko ira na ivalavala dodonu, ka vakacaucautaka
na yacamuni tabu, Oi kemuni na Turaga, ka
vakacerecerei ena duavata ni ligamuni, ka ra a vala ena
vukudra.
21 Ni sa dolava na gusudra na galu na vuku, ka bulia na
yamedra era sa sega ni vosa rawa.
WASE 11
1 A vakalougatataka na nodra cakacaka ena ligana na
parofita tabu.
2 Era a lako curuma na lekutu ka sega ni tawani, ka
birika na valelaca ena veivanua ka sega kina na sala.
3 Era sa vorati ira na nodra meca, ka ra sa saumi lesu vei
ira na nodra meca.
4 Ni ra sa viagunu, era sa kacivi iko, ka sa soli vei ira na
wai mai na vatu qereqere, ka sa bokoci tani mai na vatu
kaukauwa na nodra viagunu.
5 Ni sa yaga vei ira na nodra meca ena veika era sa
totogitaki kina na nodra meca.
6 Ni sa sega ni drodro tu ga na uciwai sa drodro mai ena
dra ca,
7 Me vakaraitaki kina na ivakaro oqori, ka ra a
vakamatei kina na gone dramidrami, ko ni a solia kina
vei ira na wai levu ena dua na sala era a sega ni nuitaka:
8 Ni ko sa tukuna ena viagunu ko ya ko a totogitaki ira
kina na nodra meca.
9 Ni ra sa vakatovolei e dina ga ni ra cudruvi, ia ena
loloma cecere, era sa kila na nodra lewai na tamata
tawa-vakalou ena cudru kei na vakararawataki, ka ra

8. viagunu ena dua tale na ivakarau mai vei ira na
yalododonu.
10 Oqo ko sa vunau ka vakatovolea, me vaka e dua na
tama: ia na kena ikarua, me vaka e dua na tui kaukauwa,
ko a cudruva ka totogitaki.
11 Se ra yali se tiko, era a rarawa vakatautauvata.
12 Ni sa yaco vei ira e dua na rarawa vakarua, ka vutugu
ni ra nanuma na veika sa oti.
13 Ni ra sa rogoca ena nodra itotogi me na yaga vei ira
na kena ikarua, era sa vakila e so na ka me baleta na
Turaga.
14 O koya era a rokova ena veivakalialiai, ni sa vakasevi
tu vakabalavu mai na nodra biu tani na gone dramidrami,
ko koya ena kena itinitini, ni ra sa raica na ka sa yaco,
era sa qoroya.
15 Ia ena vuku ni nodra caka ca ena ivadi lialia ni nodra
caka ca, era sa qaravi ira kina na gata sa sega na kena
vakasama, kei na manumanu ca, ko ni sa tala yani vei ira
e dua na iwiliwili ni manumanu tawayaga me ra sauma
lesu;
16 Me ra kila kina, ni sa ivalavala ca talega kina na
tamata, ena totogitaki talega kina.
17 Ni ligamuni Kaukauwa, ka a sega ni bulia na
vuravura me sega na kena ibulibuli, ka sega ni vinakata
me tala yani vei ira e dua na iwiliwili ni pera se laione
voravora,
18 Se na manumanu kila tawakilai, era sa cudru
vakalevu, era sa buli vou, era sa ceguva mai na yaluma
katakata, se na iboi dukadukali ni kubou sa veiseyaki, se
ra sa vakaraitaka na serau rerevaki mai matadra:
19 O koya ena sega walega ni vakau ira mai kina na leqa,
ia na rai rerevaki talega me vakarusai ira.
20 Io, kevaka sa sega na kena kaukauwa oqo era sa bale
sobu sobu ena dua ga na kacabote, ni ra sa vakacacani
ena veisausaumi, ka veiseyaki yani ena icegu ni nomu
kaukauwa: ia ko sa vakarota na ka kecega me kena
ivakarau kei na kena iwiliwili kei na bibi.
21 Ni ko na rawa ni vakaraitaka na nomu kaukauwa levu
ena veigauna kecega ko sa lewa; ia ko cei ena vorata na
kaukauwa ni ligamu?
22 Ni sa vaka na sila lailai ni kena ivakatautauvata ko
vuravura taucoko e matamu, io, me vaka na titiri ni tegu
ni mataka sa lutu sobu ki vuravura.
23 Ia ko sa lomani ira kecega; ni ko sa rawa ni kitaka na
ka kecega, ka vakadikeva na nodra ivalavala ca na
tamata, ni sa dodonu me ra veisautaka.
24 Ni ko sa lomana na veika kecega sa tu oqo, ka
vakasisilataka e dua na ka ko sa bulia: ni ko na sega sara
ni cakava e dua na ka, kevaka ko a cata.
25 Ka a rawa vakaevei e dua na ka me vosota, kevaka
me a sega ni nomuni lewa? se ko ni sa maroroi, kevaka
ko ni sega ni kacivi?
26 Ia ko ni sa vakabulai ira kecega: ni ra sa nomuni, Oi
kemuni na Turaga, ko ni sa dau lomana na yalo.
WASE 12
1 Ni sa tiko ena ka kecega na Yalomuni sa sega ni vuca
rawa.
2 O koya mo cudruvi ira vakamalua ka vakalailai ko ira
sa vakacudrui ira, ka vakasalataki ira ena nomuni
vakananumi ira ena vanua era sa vakacudrui ira kina, me
ra biuta kina na nodra caka ca me ra vakabauti kemuni,
na Turaga.
3 Ni sa nomuni lewa mo ni vakarusai ira ruarua na lewe
ni nomuni vanua tabu mai na ligadra na neimami qase,
4 Ko koya ko sa cata ni ko sa kitaka na cakacaka
vakasisila ni vakatevoro, kei na isoro ca;
5 Kei ira talega na daulaba sega ni loloma vei ira na
gone, kei ira sa kania na lewe ni tamata, kei na kana
magiti ni dra,
6 Ni ra sa lako tani mai na kedra maliwa na nodra
kaimua ni matakau, kei ira na itubutubu, ka ra a
vakamatei ira na yalodra ena ligadra era sa dravudravua
ena veivuke:
7 Me rawa ni ciqoma na vanua ko sa nanuma vakalevu
cake mai vei ira na tamata kecega, e dua na nodra
itikotiko bula kilikili na luve ni Kalou.
8 Ia ko ira mada ga ko ni sa vakabulai ira me vaka na
tamata, ka talai ira yani na tadra, me ra liu ki na nomuni
mataivalu, me ra vakarusai ira vakamalua ka vakalailai.
9 E sega ni ko a sega ni rawa ni kauti ira mai na tamata
tawa-vakalou ena ligadra na yalododonu ena ivalu, se
me vakarusai ira ena dua ga na gauna vata kei ira na
manumanu kila dau veivakalolomataki, se ena dua na
vosa voravora:
10 Ia ni ko ni sa vakayacora vakamalua vei ira na
nomuni lewa, ko ni sa solia vei ira na vanua ni veivutuni,
ka sega ni lecaika ni ra sa itabatamata daucaka ca, ka sa
tubu kina na nodra caka ca, ka na sega ni veisau rawa na
nodra duavata.
11 Ni sa kawa cudruvi mai na ivakatekivu; ka sega
talega ni rere e dua na tamata me vosoti ira ena vuku ni
veika era sa ivalavala ca kina.
12 Ia ko cei me kaya, A cava ko sa kitaka? se ko cei ena
vorata na nomu lewa? se ko cei me beitaki iko ena
vukudra na veimatanitu era sa rusa, ko cei ko a buli ira?
se ko cei ena lako mai me vorati iko, me sauma lesu na
nodra cakacaka na tamata tawadodonu?
13 Ni sa sega tale ni dua na Kalou, ko iko ga ko sa dau
kauwaitaki ira kecega, ko koya mo vakaraitaka kina ni
sa sega ni tawadodonu na nomu lewa.
14 Ena sega talega ni rawa vua na tui se
dauveivakaduiduitaki me vorati iko ena vukuna ko sa
totogitaki koya kina.
15 Ia me vaka ni ko sa yalododonu, ko sa vakarota
vakadodonu na veika kecega: ni ko nanuma ni sega ni
duavata kei na nomu kaukauwa mo cudruvi koya sa sega
ni ganita me totogitaki.
16 Ni sa itekitekivu ni ivalavala dodonu na nomu
kaukauwa, ia baleta ni sai kemuni na Turaga ni ka
kecega, sa vakavuna mo ni lomani ira kecega.
17 Ni gauna era na sega ni vakabauta kina na tamata ni
ko sa kaukauwa taucoko, ko sa kurabuitaka na nomu
kaukauwa, kei ira era sa kila ko ni sa vakatakila kina na
nodra doudou.
18 Ia ko ni sa lewa vakavinaka na nomuni kaukauwa,
mo ni lewai keimami vakatautauvata, ka vakaroti

9. keimami ena veivakadonui levu: ni ko ni sa gadreva mo
ni vakayagataka na kaukauwa ni ko ni sa vinakata.
19 Ia ena cakacaka vakaoqo ko sa vakavulici ira kina na
nomu tamata me yalololoma na tamata yalododonu, ka
ko ni sa vakavuna me ra inuinui vinaka na luvemuni ka
ko ni sa solia vei ira na veivutuni me baleta na ivalavala
ca.
20 Ia kevaka ko a totogitaki ira na nodra meca na
luvemu, ka cudruvi me mate, ena veivosaki vakaoqo, ka
solia vei ira na gauna kei na vanua, me ra sereki kina
mai na nodra yaloca:
21 A cava na levu ni nomu a lewai ira na luvemu tagane,
ko sa bubuluitaka vei ira na qase, ka cakava na
veiyalayalati ni yalayala vinaka?
22 O koya, ia, ko ni sa cudruvi keimami, mo ni
vakanakuitataki ira vakaudolu tale na neimami meca, me
vaka na inaki, ni keimami sa vakatulewa, sa dodonu me
keimami vakasamataka vakavinaka na nomuni vinaka, ia
ni keimami sa lewai vakai keimami, sa dodonu me
keimami vakasaqara na loloma cecere.
23 O koya, ni ra sa bula vakasisila ka sega ni dodonu na
tamata, ko ni sa vakararawataki ira ena nodra itovo
vakasisila.
24 Ni ra sa lako sese vakayawa sara ena sala ni cala, ka
tauri ira me ra kalou, ka ra a beci ena kedra maliwa na
manumanu ni nodra meca, ni ra sa vakaisini, me vaka ni
ra sa luve ni kila ka.
25 O koya oqo vei ira, ko ira na gone era sa sega ni
vakasamataka rawa, ko ni sa vakauta kina e dua na lewa
me ra vakalialiai ira.
26 Ia ko ira era sa sega ni via veisautaki ena
veivakadodonutaki oqori, ka na vakila kina na lewa sa
kilikili kaya na Kalou.
27 Ia, raica, na veika era sa yaloca, ni ra sa totogitaki, o
ya, vei ira era nanuma ni ra sa kalou; ia ni ra sa
totogitaki e lomadra, ni ra sa raica, era sa
vakadinadinataka ni sa Kalou dina ko koya, ka ra a sega
ni cakitaka e liu me ra kila: o koya sa yaco kina vei ira
na cudruvi levu.
WASE 13
1 Sa tawayaga vakaidina na tamata kecega, ka ra sa
lecaika vua na Kalou, ka ra sa sega ni kila rawa na veika
vinaka sa laurai ni ra sa kilai koya sai koya: ka ra sega
talega ni kila na cakacaka era sa kila kina na turaga ni
cakacaka;
2 Ia sa nanuma na bukawaqa, se na cagi, se na cagi
totolo, se na iwirini ni kalokalo, se na wai voravora, se
na rarama mai lomalagi, me ra kalou ka lewa na
vuravura.
3 Ena kena totoka kevaka era sa marautaka era sa kauti
ira me ra kalou; me ra kila na kena vinaka cake na
Turaga ni veika oqo: ni sa buli ira na imatai ni
dauvolaivola ni totoka.
4 Ia kevaka era sa kurabuitaka na nodra kaukauwa kei na
ivalavala dodonu, me ra kila mai vei ira, sa kaukauwa
cake sara ko koya sa buli ira.
5 Ni sa laurai vakakina ena cecere kei na totoka ni veika
bula ko koya sa bulia.
6 Ia ena vuku ni ka oqo era sa lailai sobu kina na beitaki:
ni ra sa cala ni ra sa vakasaqara na Kalou, ka gadreva me
ra kunei koya.
7 Ni ra sa dau veivosaki ena nona cakacaka era sa
vakasaqarai koya vagumatua, ka vakabauta na matadra:
ni sa totoka na veika sa laurai.
8 Ia me ra kakua talega ni vosoti.
9 Kevaka me ra kila e levu sara na ka, sa rawa me ra
sasagataka na vuravura; era sa sega vakacava ni kunea
na Turaga?
10 Ia era sa rarawa, ka sa nodra inuinui ena veika mate,
ka ra vakatoka me ra kalou, sai koya na cakacaka ni liga
ni tamata, koula kei na siliva, me ra vakaraitaka kina na
cakacaka ni liga, kei na kedra ivakatakarakara na
manumanu kila, se na vatu e sega ni yaga ki na dua na
ka, na cakacaka ni liga makawa.
11 Oqo sa tamusuka na kau e dua na matai, ni sa raica
sobu oti e dua na vunikau sa kilikili me baleta na inaki,
ka kauta tani vakavolivolita vakavolivolita na kuli ni
vale, ka sa bulia vakavinaka sara, ka cakava e dua na
kena iyaya me ganita na veiqaravi ni bula ni tamata;
12 Ia ni sa vakayagataka oti na nona cakacaka me
vakaisulutaka na nona kakana, sa vakasinaiti koya;
13 Ka sa taura na nodra bese na tamata sa sega ni yaga,
ni sa dua na tiki ni kau vakatani, ka sinai ena isema, sa
ceuta vagumatua, ni sa sega tale ni dua na ka me kitaka,
ka bulia ena kila ni nona kila ka, ka bulia me ucuya na
tamata;
14 Se sa cakava me vaka e dua na manumanu kila ca, ka
vakadavora ena manumanu vuka, ka boroya ka roka
damudamu, ka ubia na vanua kecega sa tu kina;
15 Ia ni sa cakava oti e dua na rumu rawarawa, mo biuta
ena lalaga, ka cakava vakatotolo ena kaukamea:
16 Ni sa vakarautaka na veika oqo me kakua kina ni lutu,
ni kila ni sa sega ni rawa me vukei koya ga; ni sa
ivakatakarakara, ka sa gadreva na veivuke:
17 Sa qai masulaka na nona iyau, me baleti watina kei
ira na luvena, ka sega ni madua me vosataka na ka sa
sega ni bula.
18 Ni sa masuta na ka sa malumalumu: ni sa masuta na
ka sa mate na bula; me veivuke ena yalomalumalumu sa
rarawataka na ka sa sega lailai na kena ibalebale me
veivuke: ia ena ilakolako vinaka sa kerea kina na ka sa
sega ni yavala rawa ki liu:
19 Ia me rawa ka rawata, ka me rawa-ka kina na ligana,
sa kerea na kaukauwa me kitaka vua, o koya e sega ni
rawa ni kitaka e dua na ka.
WASE 14
1 Vakadua tale, e dua sa vakarautaki koya me soko, ka
sa vakarau lako sivita na ua kaukauwa, sa kaciva e dua
na tiki ni kau me ca cake mai na waqa sa vakasucumi
koya.
2 Ni sa vakasamataka vakaidina na gagadre ni rawa ka,
ka sa tara na tamata cakacaka ena nona kila ka.
3 Ia na nomuni lewa, Tamaqu, mo ni lewa: ni ko ni sa
cakava e wasawasa e dua na sala, ka sala taqomaki ena
ua;

10. 4 Mo tukuna ni ko na rawa ni vakabulai mai na veika
rerevaki kecega: io, e dina ga ni sa lako ki wasawasa e
dua na tamata ka sega ni vakakina.
5 Ia ko ni sa sega ni vinakata me vucesa na cakacaka ni
nomuni vuku, o koya era sa solia kina na tamata na
nodra bula ki na dua na tiki ni kau lailai, ka ra na kosova
na wasawasa voravora ena dua na waqa malumalumu.
6 Ni ena gauna makawa talega, ni ra sa mate na tuwawa
dokadoka, sa dro ena dua na iyaya malumalumu na
inuinui ni vuravura ka liutaka na ligamu, ka biuta tu mai
ki na veitabayabaki kecega e dua na kawa ni itabatamata.
7 Ni sa kalougata na kau sa lako mai kina na ivalavala
dodonu.
8 Ia na ka sa caka ena liga sa cudruvi, ka vakakina, me
vaka ko koya sa bulia: ko koya, baleta ni a bulia; ka sa
vakatokai me Kalou, baleta ni sa ca rawa, ka sa
vakatokai me Kalou.
9 Ni sa tautauvata na nodra cata na Kalou ko ira sa sega
ni vakalou kei na nona ivalavala tawa-vakalou.
10 Ni na totogitaki vata kei koya sa buli.
11 O koya ena sikovi kina na nodra matakau na kai
Matanitu Tani: baleta ni ra sa yaco me ka vakasisila ena
ibulibuli ni Kalou, ka tarabe ki na yalo ni tamata, ka dai
ki na yavadra na tamata sega ni yalomatua.
12 Ni sa itekivu ni veidauci vakayalo na buli ni matakau,
ka sa bulia vei ira na ca ni bula.
13 Ni ra a sega talega ni vakakina mai na ivakatekivu,
ka ra na sega talega ni tawamudu.
14 Ni ra sa curu ki vuravura ena lagilagi wale ni tamata,
o koya era na yaco kina vakatotolo me yacova na
ivakataotioti.
15 Ni sa rarawa tiko e dua na tama, ni sa bulia oti e dua
na ivakatakarakara ni luvena, sa dokai koya oqo me
vaka e dua na kalou, ka a tamata mate ena gauna ko ya,
ka soli vei ira era tiko ena ruku ni nona veisoqoni kei na
isoro.
16 Ia ni toso na gauna sa maroroi tu e dua na itovo sega
ni vakalou ka kaukauwa me lawa, ka ra qaravi na
matakau ceuti ena ivakaro ni tui.
17 Ko koya sa sega ni rawa ni rokova na tamata e
matadra, baleta ni ra sa tiko vakayawa, era sa kauta tani
mai vakayawa na ilawaki ni nona visage, ka bulia e dua
na ivakatakarakara ni dua na tui era sa rokova, me
yacova ni sa yaco na ka oqo me ra cavqeti koya kina sa
sega ni tiko, me vaka ga e tiko e kea.
18 Sa veivuke talega na nona gugumatua na dautatalo
me ra vakanamata kina na tamata lecaika ki na
vakabauta cecere cake.
19 Ni sa tu vakarau o koya me vakamarautaka e dua e
vakaitutu, ka vakasaurarataka na nona kila taucoko me
tautauvata kei na ivakarau vinaka duadua.
20 Ia ko ira na lewevuqa, ni ra sa vakarokorokotaki ena
loloma soli wale ni cakacaka, era sa kauti koya oqo me
kalou, ka a dokai vakalailai e liu.
21 Ka sa gauna oqo me vakaisini vuravura kina: ni sa
solia na tamata na veika ca se na veivakasaurarataki, ki
na vatu kei na ivotavota ena yaca sega ni veitaravi rawa.
22 Me kena ikuri sa sega ni rauta oqo vei ira, ka ra sa
cala kina ena nodra kila na Kalou; ia era a bula ena ivalu
levu ni lecaika, era sa vakatoka na mate ca levu oqo me
ra sautu.
23 Ni ra sa vakamatei ira tiko na luvedra ena isoro, se ra
vakayagataka na soqo vuni, se cakava na dauvakatakila
ni soqo ni cakacaka tani;
24 Erau sa sega tale ni vakadukadukalitaki na bula se na
vakamau: ia e dua e vakamatea e dua tale na ivakarau
savasava, se rarawataki koya ena veibutakoci.
25 Me rawa kina ni ra veiliutaki na tamata kecega ka
sega ni vakavo ga na dra, laba, butako, kei na
vakasewasewani, cakacaka vakailawaki, sega ni
yalodina, na yavavala, na ca,
26 Nodra dau lomaleqa na tamata vinaka, guilecava na
vuki vinaka, vakadukadukalitaki ni yalo, veisau ni
mataqali, vakaleqa na vakamau, veibutakoci, kei na
tawamacala.
27 Ni sa ivakatekivu, na inaki, kei na ivakataotioti, ni
veika ca kecega na qaravi ni matakau.
28 Ni ra sa lialia ni ra sa marau, se parofisaitaka na lasu,
se bula tawadodonu, se ra na vakaisulu vakamamada.
29 Me vaka ni sa nodra vakararavi ki na matakau, ka sa
sega kina na bula; e dina ni ra bubului vakailasu, ia era
raica me ra kakua ni mavoa.
30 Ia ena vuku ni ka ruarua oqo erau na totogitaki
vakadodonu kina: baleta ruarua ni rau sa sega ni nanuma
na Kalou, ka muria na matakau, ka rau sa bubului
vakailasu talega ena veivakaisini, ka vosavakacacataka
na ka savasava.
31 Ni sa sega ni nodra kaukauwa era sa bubuluitaka kina:
ia na nodra veisausaumi dodonu na tamata ivalavala ca,
sa totogitaki ira tikoga na tamata tawa-vakalou.
WASE 15
1 Ia koi kemuni na Kalou, ko ni sa dauloloma ka dina,
mo ni vosota vakadede, ka vakavinakataka na ka kecega
ena loloma cecere,
2 Ni kevaka keimami sa ivalavala ca, keimami sa
nomuni, ka kila na nomuni kaukauwa: ia keimami na
sega ni ivalavala ca, ni keimami kila ni keimami sa wili
me nomuni.
3 Ni sa ivalavala dodonu vinaka sara na kilai kemuni: io,
me da kila ni sa vu ni tawamate rawa na nomuni
kaukauwa.
4 Ni sa sega talega ni vakaisini keda na tamata na caka
ca, se na ivakatakarakara sa laurai ena duidui roka, na
cakacaka sega ni vuavuai vinaka na daudroini;
5 Na matana sa temaki ira na lialia me ra dodomo kina,
ka ra sa gadreva kina na kena ivakatakarakara mate, sa
sega na icegu.
6 Ko ira ruarua era bulia, ko ira era sa gadreva, kei ira
era sa qaravi ira, era sa dau lomana na veika ca, ka sa
kilikili me ra nuitaka na veika vakaoqori.
7 Ni sa bulia na dautuli kuro na vuravura malumu, sa
bulia na iyaya kecega ena cakacaka levu ni noda
veiqaravi: io, ena tete vata ga ko ya sa bulia ko koya na
iyaya me vakayagataki savasava kina, ka vakakina ko ira
kecega sa veiqaravi ki na kena veibasai: ia na cava na
kena vakayagataki, na dautuli kuro sai koya na
turaganilewa.

11. 8 Ka sa vakayagataka vakasisila na nona cakacaka, sa
bulia kina e dua na kalou wale ni tete vata ga ko ya, io
ko koya sa buli vakalailai e liu mai na qele, ka qai lesu
tale ki na ka vata oqori, ni sa vakaroti na nona bula sa
mai solia vua.
9 E dina ga ni sa qarauna, e sega ni nona cakacaka
vakalevu, se me lekaleka na nona bula: ia sa segata me
ra vakataqara na dau koula kei na matai siliva, ka sa
segata me kitaka me vakataki ira na daucakacaka ena
parasa, ka wilika me nona lagilagi me cakava na veika
lasu.
10 Sa dravusa na yalona, sa ca cake na nona inuinui mai
na vuravura, ka sa lailai na kena yaga na nona bula mai
na tete:
11 Me vaka ni sa sega ni kilai Koya sa Bulia, kei koya
sa vakauqeti koya e dua na yalo bulabula, ka ceguva na
yalo bula.
12 Ia era wilika na neimami bula me dua na gauna ni
vakacalaka, kei na neimami gauna eke e dua na makete
me da rawata kina: ni, era kaya, e dodonu me da rawata
na sala kecega, e dina ga ni sa vu mai na ca.
13 Ni sa bulia na tamata oqo, na veika vakavuravura na
iyaya lalai kei na matakau ceuceu, sa kilai koya me
vakacudrui ira mai vei ira kecega.
14 Ia ko ira kecega na nodra meca na nomuni tamata, ko
ira era sa vakamalumalumutaki ira, era sa lialia sara, ka
ra sa rarawa vakalevu cake mai vei ira na gone lalai.
15 Ni ra sa wilika me kalou na nodra matakau kecega na
tawa lotu: ka sa sega ni vakayagataka na mata me raica,
se na ucuna me tauri kina na icegu, se na daliga me
rogoca, se na iqaqalo ni liga me qaravi; ia na yavadra,
era sa berabera ni lako.
16 Ni sa buli ira na tamata, ka sa bulia na yalona ko
koya: ia sa sega na tamata sa bulia rawa e dua na kalou
me vakataki koya.
17 Ni sa tamata vakayago, sa cakava e dua na ka mate
ena liga ca: ni sa vinaka cake ko koya ka ca na ka sa
qarava: ia sa bula vakadua, ia sa sega vakadua.
18 Io, era sa qarava talega na manumanu tawa kila era sa
cati vakalevu duadua: ni ra sa vakatauvatani, eso era sa
ca sara mai vei ira tale eso.
19 Era sa sega talega ni rairai totoka, ka sa levu sara na
ka me ra gadreva me baleti ira na manumanu: ia era sa
sega ni vakacaucautaka na Kalou kei na nona
veivakalougatataki.
WASE 16
1 O koya era sa totogitaki kina ena bula kilikili mai vei
ira vakaoqo, ka ra vakararawataki mai vei ira na
manumanu yavaiva e vuqa.
2 Ia na itotogi oqo, ni ko sa vakayacora vakavinaka vei
ira na nomu tamata, ko sa vakarautaka me ra kania na
lewe ni manumanu matalia, io na taqaya me
vakayavalata na nodra gagadre:
3 Me yacova ni ra sa gadreva na kakana, me rawa ni ra
vakauta kina na manumanu tawa kila ena kedra maliwa
na ka sa dodonu me ra gadreva; ia ko ira oqo, era sa
kania na dravudravua ena dua na gauna lekaleka, era na
rawa ni vakaivotavota ena dua na ivakarau matalia.
4 Ni sa kilikili me ra vakayacora na veivakasaurarataki
ena yaco mai na dravudravua, ka ra na sega ni rawa ni
levea: ia vei ira oqo ena vakaraitaki ga kina na nodra
vakararawataki na nodra meca.
5 Ni ra sa yaco vei ira oqo na nodra kaukauwa rerevaki
na manumanu yavaiva, ka ra sa mate ena nodra bati gaga
na gata vakatani, sa sega ni tudei me sega ni mudu na
nomu cudru:
6 Ia era sa lomaleqa vakalailai, me rawa ni ra vunauci, ni
sa tu vei ira na ivakatakilakila ni veivakabulai, me ra
vakananuma kina na ivakaro ni nomuni lawa.
7 Ia ko koya sa vuki ki na vanua ko ya sa sega ni
vakabulai ena ka sa raica, ia ena vukumu ga, na
iVakabula ni tamata kecega.
8 Ia ena ka oqo ko sa vakatusa kina na nomuni meca, ni
sai kemuni ga sa sereki mai na ca kecega:
9 Vei ira na bitu ni vodre ka vuka era sa vakamatei, ka
sa sega talega ni kune e dua na iwali ni nodra bula: ni ra
sa kilikili me ra totogitaki mai vei ira vakaoqo.
10 Ia ko ira na luvemu tagane era sa sega ni
vakamalumalumutaka na nodra bati na drekoni gaga: ni
ra sa sega ni rawata na nomuni loloma cecere, ka
vakabulai ira.
11 Ni ra sa lauvana, me ra nanuma na nomuni vosa; ka
ra sa vakabulai kusarawa, me kakua kina ni guilecavi
vakatitobu, me ra nanuma tikoga na nomuni vinaka.
12 Ni sa sega ni co, se boi vinaka, ka sa vakalesui ira
tale ki na bula: ia na nomuni vosa, Oi kemuni na Turaga,
sa vakabula na ka kecega.
13 Ni sa tu vei iko na kaukauwa ni bula kei na mate: ko
sa tuberi iko ki na matamata ki eli, ka kauti cake tale mai.
14 Sa vakamatei koya vakaidina na tamata ena nona
yaloca: ia na yalo, ni sa takali yani, ena sega ni lesu tale;
ka na sega talega ni lako cake mai na yalo.
15 Ia e sega ni rawa me dro tani mai na ligamu.
16 Ni ko ira na sega ni vakalou, era sa cakitaka me ra
kilai iko, era sa vakanakuitataki ena kaukauwa ni ligamu:
ena uca matalia, uca cevata, kei na uca cevata, kevaka
era a vakacacani, ka ra sega ni drotaka rawa, ka ra sa
vakamai ena bukawaqa.
17 Ni, ka sa ka ni kurabui vakalevu duadua, sa
kaukauwa cake na bukawaqa e wai, o koya sa
vakamamasutaka na ka kecega: ni sa vala ko vuravura
ena vukudra na yalododonu.
18 Ni sa mai vakamai na yameyame ni buka, me kakua
kina ni vakamai ira na manumanu era a talai mai me ra
vorati ira na sega ni vakalou; ia era na raica ka kila ni ra
sa vakacacani ena lewa ni Kalou.
19 Ia ena dua tale na gauna sa kama ena loma ni wai ka
sivia na kaukauwa ni bukawaqa, me vakarusa kina na
vua ni vanua tawadodonu.
20 Ia ko ni sa vakani ira na nomuni tamata ena kakana ni
agilosi, ka talai ira mai lomalagi me ra vakarautaki mai
na madrai mai lomalagi ka sega ni vakarautaki na nodra
cakacaka, ka rawa ni vakamamautaki ira na tamata
yadua, ka vakadonuya na veika kecega era tovolea.
21 Ni sa tukuna na nomu bula na nomu kamikamica vei
ira na luvemu, kei na nomu qaravi ira na kana, ka
vakamalumalumutaki koya ki na nodra gagadre na
tamata yadua.

12. 22 Ia a vosota na bukawaqa na uca cevata kei na
waicevata, ka sega ni waicala, me ra kila kina ni
bukawaqa sa katakata mai na uca cevata, ka serau mai
na uca, a vakarusa na nodra vua na meca.
23 Ia sa guilecava tale oqo na nona kaukauwa, me ra
vakani kina na ivalavala dodonu.
24 Ia ko ira na tamata sa qaravi iko, ko koya sa bulia na
nona kaukauwa me vorati ira na tawa yalododonu ena
vuku ni nodra itotogi, ka vakamalumalumutaka na nona
kaukauwa me yaga vei ira era sa vakararavi vei iko.
25 O koya sa vukici kina ki na ivakarau kecega, ka
talairawarawa ki na nomuni loloma soli wale, ka sa
vakabulabulataka na ka kecega, me vaka na nodra
gagadre ko ira era sa gadreva:
26 Mo ni kila kina na luvemuni, oi kemuni na Turaga,
ko ni sa lomana, ni sa sega ni vuataka na tamata na vua
ni manumanu: ia sai koya na nomuni vosa, ka maroroi
ira era sa vakararavi vei kemuni.
27 Ni sa waicala sara na ka sa sega ni vakarusai ena
bukawaqa, ni sa katakata mai ena dua na matanisiga
lailai:
28 Me kilai kina, me da tarova na matanisiga me da
vakavinavinaka vei iko, ka masu vei iko ena ivurevure
ni siga.
29 Ni na waicala yani na nodra inuinui na sega ni
vakavinavinaka me vaka na uca cevata ni batabata, ka na
dro tani me vaka na wai sega ni yaga.
WASE 17
1 Ni sa levu na nomuni lewa, ka sa sega ni
vakamacalataki rawa: o koya era sa cala kina na yalo
sega ni vakatitiqa.
2 Ni ra sa nanuma na tamata tawadodonu me ra
vakasaurarataka na matanitu tabu; ni ra sa sogo ena
nodra veivale, ko ira na kaivesu ni butobuto, ka ra sa
yavalati ena ivau ni bogi balavu, ka ra sa vakatalai tani
mai kea mai na vanua ni veivuke tawamudu.
3 Ni ra sa davo vuni tu ena nodra ivalavala ca vuni, era
sa veiseyaki tu ena ruku ni ilati butobuto ni guilecavi, ka
sa kurabui vakalevu, ka ra sa lomaleqataka na veika tani.
4 Ni sa sega talega ni rawa me tarovi ira mai na rere na
tutu era a taura tu: ia na rorogo ni wai sa lutu sobu sa
rogo wavoliti ira, ka sa rairai vei ira na raivotu rarawa
ena irairai bibi.
5 E sega ni dua na kaukauwa ni bukawaqa me
vakararamataki ira: ena sega talega ni rawa me waqaca
na yameyame ramase ni kalokalo me vakamamadataka
na bogi rerevaki ko ya.
6 Ia sa rairai vei ira e dua na bukawaqa sa waqa vakataki
koya, ka rerevaki sara: ni ra sa rere vakalevu, era sa
nanuma ni sa ca sara na veika era a raica mai na veika
era a raica ni ra a sega ni raica.
7 Ia na nodra vakasama vakasakiti na cakamana, era sa
vakamalumalumutaki, ka sa vunauci ena madua na
nodra yalomalumalumu ena vuku.
8 Ni ko ira, era sa yalataka me ra vakasava tani na rere
kei na leqa mai na yalo tauvimate, era sa tauvimate ena
rere, ka kilikili me ra dredrevi.
9 E dina ga ni a sega ni rerevaki ira e dua na ka rerevaki;
ia ni ra sa rerevaki ira na manumanu kila era lako siviti
ira, kei na nodra vakasava na gata,
10 Era mate ena vuku ni rere, ka cakitaka ni ra a raica na
cagi, ka sega ni rawa ni levei.
11 Ni caka ca, ka cudruvi mai na nona ivakadinadina, sa
ka vakavuku sara, ka sa vakauqeti ena lewaeloma, sa
dau vakaraitaka tikoga na veika rarawa.
12 Ni sa sega tale ni dua na rere ia na kena soli yani na
veivuke sa cabora na vuna.
13 Ia na veika e namaki mai lomada, ni sa lailai, sa
wilika vakalevu cake na lecaika mai na inaki sa kauta
mai na rarawa.
14 Ia era sa moce vata ga ena bogi ko ya, ka sa sega ni
rawai rawa, ka sa yaco vei ira mai na boto ni eli,
15 Era sa vakalolomataki vakatikina ena ivakarau
vakadomobula, ka ra sa malumalumu vakatikina, ka sa
malumalumu mai na yalodra: ni sa yaco mai vei ira e
dua na rere vakasauri, ka sega ni vakasaqarai.
16 Ia ko koya yadua sa bale sobu sa maroroi vakaoti, ka
sega na nona ivesu kaukamea,
17 Se sa dauveiqaravi, se ivakatawa, se daucakacaka ena
were, a toboki koya, ka vosota na veika e gadrevi oqori,
ka sega ni rawa ni levei: ni ra sa vesu kece ena dua ga na
sinucodo butobuto.
18 Se sa cagi tagi, se rorogo ni manumanu vuka ena
kedra maliwa na tabana sa tete, se na lutu vakasakiti ni
wai sa drodro vakaukauwa,
19 Se dua na rorogo rerevaki ni vatu sa biu sobu, se na
cici ka sega ni laurai rawa ni ra levea na manumanu kila,
se domo tagi ni manumanu kila kila, se dua na voqa mai
na veiulunivanua lala; na veika oqo sa vakavuna me ra
rere kina.
20 Ni sa cila tu ko vuravura taucoko ena rarama makare,
ka sa sega e dua sa tarovi ena nodra cakacaka:
21 Sa tete walega vei ira e dua na bogi bibi, na
ivakatakarakara ni butobuto ko ya ka na qai ciqomi ira e
muri: ia era a vakaloloma cake sara vei ira mai na
butobuto.
WASE 18
1 Ia sa levu sara na nodra rarama na nomuni yalododonu,
ka ra rogoca na domodra, ka ra sega ni raica na kedra
ibulibuli, baleta ni ra a sega talega ni sotava talega na
veika vata oqori, era sa okati ira me ra marau.
2 Ia ni ra sa sega ni vakamavoataki ira ena gauna oqo, o
ira era a vakalolomataki e liu, era sa vakavinavinakataki
ira, ka kerea me ra vosoti ni ra sa meca.
3 Ia ko ni sa solia vei ira e dua na duru bukawaqa kama,
me ra idusidusi ki na ilakolako tawakilai, kei na
matanisiga e sega ni ca me vakamarautaki ira ena dokai.
4 Ni ra sa kilikili me ra vakuwai mai na rarama ka biu ki
valeniveivesu ena butobuto, ka ra a maroroi ira tu na
luvemu tagane, ka na soli mai kina ki vuravura na
rarama tawavuca ni lawa.
5 Ia ni ra sa nakita me ra vakamatei ira na gonelailai ni
yalododonu, sa biu yani e dua na gone, ka vakabulai, me
vunauci ira, ko ni sa kauti ira tani na lewevuqa na
luvedra, ka vakarusai ira kecega ena wai kaukauwa.

13. 6 Ena bogi ko ya era sa vakadinadinataki kina na noda
qase, ka ra sa kila vakaidina na bubului era sa
vakadeitaka, me ra na qai marau kina.
7 Ia me baleti ira na nomu tamata era sa ciqomi ruarua
na nodra vakabulai na yalododonu, kei na nodra
vakarusai na meca.
8 Ni ko ni a totogitaki ira kina na neimami meca, ko ni a
vakalagilagi keimami kina, ko ni a kacivi ira.
9 Ni ra sa vakacabo isoro vuni ko ira na luvedra
yalododonu na tamata vinaka, ka ra sa vakayacora e dua
na lawa tabu ena dua ga na vakadonui, me ra vaka na
yalododonu me ra vakaivotavota ena vinaka vata ga kei
na ca, era sa lagata tiko oqo na qase na sere ni
veivakacaucautaki.
10 Ia ena yasana kadua sa rogo mai kina e dua na
tauvimate me vaka na nodra tagi na meca, ka sa rogo
yani e dua na rorogo ni tagi ki vanua me baleti ira na
gone era sa rarawa.
11 Erau a totogitaki na turaga kei na tamata ena dua ga
na ivakarau; ka vaka na tui, sa vakararawataki vakakina
na tamata raraba.
12 Era sa mate kece ena dua ga na mataqali mate e sega
ni wiliki rawa; ka ra sa sega talega ni veirauti na bula me
ra buluti ira kina: ni ra sa vakarusai ena dua ga na gauna
lekaleka mai oqo na nodra kawa vakaturaga duadua.
13 Ia era sa sega ni vakabauta e dua na ka ena vuku ni
caka cala; ni ra sa vakarusai na ulumatua, era sa
vakadinadinataka ni ra sa luve ni Kalou na tamata oqo.
14 Ni sa vakanomodi tu na ka kecega, ka sa tiko ena
loma ni nona ilakolako totolo na bogi ko ya,
15 Sa rika sobu mai lomalagi na vosa ni Nomuni Kalou
Kaukauwa mai na nomuni itikotiko vakaturaga, me vaka
e dua na tamata kaukauwa ni valu ki na loma ni vanua ni
veivakarusai,
16 Ka kauta mai na nomuni ivakaro tawavakaisini me
iseleiwau gata, ka tucake ka vakasinaita na ka kecega
ena mate; ka tara na lomalagi, ia sa tucake tu e vuravura.
17 Sa qai vakasauri na nodra rarawa na raivotu ni tadra
rerevaki, ka yaco mai vei ira na rere ka ra sega ni waraka
rawa.
18 A sa viritaki eke e dua, ka dua tale e kea, veimama ni
mate, a vakaraitaka na vu ni nona mate.
19 Ni sa vakavouya na tadra era sa vakacudruya na ka
oqo, de ra na mate, ka sega ni kila na vuna era sa
vakararawataki kina.
20 Io, na tovolea ni mate sa tarai ira talega na ivalavala
dodonu, ka ra sa vakarusai na lewevuqa ena lekutu: ia sa
sega ni dede na cudru.
21 Ni sa qai vakusakusa na tamata tawa cala, ka tucake
me taqomaki ira; ka kauta mai na isasabai ni nona
cakacaka dodonu, io na masu, kei na veisorovaki ni ka
boi vinaka, ka vakamalumalumutaki koya ki na cudru,
ka sa mai cava kina na leqa, ka tukuna ni o koya na
nomuni tamata.
22 Sa qai vakamalumalumutaka na dauveivakarusai,
sega ena kaukauwa ni yago, se na kaukauwa ni iyaragi,
ia ena dua na vosa sa vakamalumalumutaki koya ka
totogitaki, ka vakatautauvatataka na bubului kei na
veiyalayalati a vakayacori vei ira na qase.
23 Ni ra sa bale sobu na mate ena dua tale na ibinibini,
ni sa tu ena kedrau maliwa, sa tu ga ena cudru, ka wasea
na sala vei ira na bula.
24 Ni sa tu ena isulu balavu ko vuravura taucoko, ka sa
tu ena va na iyatu vatu na lagilagi ni nodra ceuti na qase,
kei na nomuni Cecere ena ivau ni uluna.
25 Sa solia vei ira oqo na vanua na dauveivakarusai, ka
rerevaki ira: ni sa rauta ga era sa tovolea ga na cudru.
WASE 19
1 Ia ko ira sa sega ni vakalou, sa yaco vei ira na cudru ka
sega ni lomani me yacova na ivakataotioti: ni sa kila ko
koya ni sa bera ni yaco na ka era na kitaka;
2 Na sala era sa solia kina vei ira me ra lako tani, ka talai
ira tani vakatotolo, era na veivutuni ka cici muri ira.
3 Ni ra se tagi ka tagi tiko ena ibulubulu ni mate, era sa
vakuria e dua tale na iyaya lialia, ka cici muri ira me ra
dro, ka ra sa kerea me ra lako tani.
4 Ena vuku ni icavacava era sa kilikili kina, sa kauti ira
mai ki na ivakataotioti oqo, ka vakavuna me ra
guilecava na veika sa yaco oti, me rawa ni ra vakayacora
kina na itotogi ka sa gadreva tu me ra vakararawataki
kina:
5 Ka me ra lako sivita na nomu tamata e dua na sala
totoka: ia era na kunea e dua na mate matalia.
6 Ni sa buli vou tale na ka bula kecega ena nona
mataqali dodonu, ka qarava na ivakaro digitaki sa soli
vei ira, me ra taqomaki kina na luvemu ka sega ni
vakararawataki:
7 Me vaka ni o, e dua na o e vakaiyaloyalotaka na keba;
ka sa tu kina na wai, sa rairai mai na vanua mamaca; ka
sa lako tani mai na Wasa Damudamu e dua na sala ka
sega ni cudruvi kina; ia mai na uciwai voravora
vakarerevaki e dua na were drokadroka:
8 Ia era sa lako yani na tamata kecega ka ra a taqomaki
mai na ligamuni, ni ra sa raica na nomuni
veivakurabuitaki matalia.
9 Ni ra sa lako vakaitamera me vaka na ose, ka rika me
vaka na lami, ka vakacaucautaki kemuni, na Turaga, o
koya ka a vakabulai ira.
10 Ni ra sa nanuma tiko na veika sa vakayacori ni ra a
tiko voli ena vanua tani, na sala sa vukataka kina na qele
na vuka me isosomi ni bulumakau, kei na sala sa
vakasava cake kina na uciwai e levu na boto ka sega ni
ika.
11 Ia ni oti oya era sa raica e dua na itabatamata vou ni
manumanu vuka, ni ra liutaki ena nodra viakana, era a
kerea na lewe ni manumanu lalai.
12 Ni sa lako cake mai na wasawasa na manumanu vuka
me ra lomavakacegu kina.
13 Ka sa yaco na itotogi vei ira na tamata ivalavala ca ka
sega ni sega ni dua na ivakatakilakila e liu ena
kaukauwa ni kurukuru: ni ra sa vakararawataki
vakavinaka me vaka na nodra caka ca, ia ni ra sa
vakayagataka e dua na itovo kaukauwa ka cati ira na
vulagi.
14 Ni ra a sega ni ciqomi ira na Sotomaiti, ko ira era a
sega ni kila ena gauna era lako mai kina: ia o ira oqo era

14. a kauti ira mai na itokani ki na veivakabobulataki, ka sa
dodonu me ra vakabobulataki.
15 Ka sega walega ni vakakina, ia era na dokai mai vei
ira oqori, baleta ni ra a sega ni dau veitokani kei ira na
vulagi:
16 Ia ko ira oqo era sa vakararawataki vakalevu sara, ka
ra a ciqoma ena kana magiti, ka ra sa vakaivotavota oti
ena lawa vata ga oqo.
17 O koya era sa yaviti kina ena mataboko ko ira oqo,
me vakataki ira era a tiko ena katuba ni tamata
yalododonu: ni ra sa wavokita na butobuto levu rerevaki,
era sa vakasaqara na tamata yadua na nona katuba.
18 Ni a veisautaki vakaiira na gacagaca ena dua na
mataqali duavata, me vaka ena dua na ivola ni same
veisautaka na yaca ni ilagalaga, ia e dau rogo tu ga; ka
na rawa ni kilai vakavinaka ena mata ni veika sa
vakayacori oti.
19 Ni sa vuki na veika vakavuravura me wai, kei na
veika, ni se bera ni qalo e wai, sa lako yani ki na qele.
20 Sa tu na kaukauwa ena wai ena bukawaqa, ka
guilecava na nona ivalavala dodonu: ka sa bokoca na
nona bula na wai.
21 Ena yasana kadua, sa sega ni vakaoti na yameyame ni
buka na lewe ni veika bula ca, e dina ga ni ra sa lako
voli kina; era sega talega ni waicalataka na mataqali
lewe ni manumanu batabata vakalomalagi ka dau
vakawaicalataki tu mai na veika bula.
22 Ni ko ni a vakacerecerei ira na nomuni tamata ena ka
kecega, ka vakalagilagi ira, ka sega talega ni
vakamamadataki ira: ia ko ni a vukei ira ena veigauna
kei na veivanua kecega.