ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ, Μάθημα 9ο, Μετάφραση, Γραμματική συντακτικό

1. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | Μάθημα 9o
33
Μάθημα 9ο
– Lectio nona
«Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας στη Ρώμη»
① Μετάφραση κειμένου
Κείμενο στα λατινικά Μετάφραση στην ελληνική
Tarquinius Suberbus, Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος,
septimus atque ultimus ο έβδομος και τελευταίος
regum, από τους βασιλείς,
perdit imperium χάνει την εξουσία
hoc modo. με αυτόν τον τρόπο.
Filius eius Ο γιός του,
Sextus Tarquinius Σέξτος Ταρκύνιος,
laedit pudicitiam προσβάλλει την τιμή
Lucretiae, της Λουκρητίας,
uxoris Collatini. συζύγου του Κολλατίνου.
Maritus et pater Ο σύζυγος και ο πατέρας
et Iunius Brutus και ο Ιούνιος Βρούτος
inveniunt βρίσκουν
eam maestam. αυτήν περίλυπη (θλιμμένη).
Femina aperit Illis Η γυναίκα τους αποκαλύπτει
iniuriam cum lacrimis την αδικία με δάκρυα
et interficit se ipsam και αυτοκτονεί
cultro. με μαχαίρι.
Brutus extrahit cultrum Ο Βρούτος βγάζει το μαχαίρι
ex vulnere από την πληγή
magno dolore με μεγάλο πόνο
et parat και ετοιμάζεται
punire delictum. να τιμωρήσει το έγκλημα
(την αδικία).
Concitat populum Ξεσηκώνει τον λαό
et adimit imperium και αφαιρεί την εξουσία
Tarquinio. από τον Ταρκύνιο.
Romanus populus, Ο ρωμαϊκός λαός,
liber iam, ελεύθερος πια,
constituit deligere αποφασίζει να εκλέξει
duo consules, δύο υπάτους,
Iunium Brutum et τον Ιούνιο Βρούτο και
Tarquinium Collatinum. τον Ταρκύνιο Κολλατίνο.
② Γραμματική κειμένου
1) ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
η δεικτική αντωνυμία ille – illa – illud : αυτή η δεικτική αντωνυμία χρησιμοποιείται για να δηλώσει πρόσωπα
πράγματα ή καταστάσεις που βρίσκονται μακριά μας και ισοδυναμεί με την δεικτική αντωνυμία “εκείνος – εκείνη

2. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | Μάθημα 9o
34
– εκείνο” της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Η αντωνυμία κλίνεται σαν δευτερόκλιτο επίθετο στον πληθυντικό
αριθμό και σε μερικές πτώσεις του ενικού αριθμού.
Ενικός αριθμός – Singularis
πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
NOM. ille illa illud
GEN. illius illius illius
DAT. illi illi illi
ACC. illum illam illud
VOC. - illam -
ABL. illo illa illo
Πληθυντικός αριθμός – Pluralis
πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
NOM. illi illae illa
GEN. illorum illarum illorum
DAT. illis illis illis
ACC. illos illas illos
VOC. - - -
ABL. illis illis illis
2) ΡΗΜΑΤΑ
☞ α) οριστική ενεστώτα ενεργητικής φωνής ρημάτων 3ης
και 4ης
συζυγίας :
Η οριστική ενεστώτα των ρημάτων της 3
ης
συζυγίας, που έχουν χαρακτήρα σε σύμφωνο ή – u σχηματίζεται
από το θέμα του ενεστώτα, το συνδετικό φωνήεν και τις βασικές καταλήξεις. Το απαρέμφατο ενεστώτα
σχηματίζεται από το ενεστωτικό θέμα, το συνδετικό φωνήεν και την κατάληξη – re, δηλαδή :
Οριστική ενεστώτα ρημάτων 3ης
συζυγίας
θέμα ενεστώτα + συνδετικό φωνήεν + βασικές καταλήξεις
Απαρέμφατο ενεστώτα ρημάτων 3ης
συζυγίας
θέμα ενεστώτα + συνδετικό φωνήεν + κατάληξη – re
Η οριστική ενεστώτα των ρημάτων της 4
ης
συζυγίας, που έχουν χαρακτήρα σε – i σχηματίζεται από το θέμα
του ενεστώτα και τις βασικές καταλήξεις. Το απαρέμφατο ενεστώτα σχηματίζεται από το θέμα ενεστώτα και
την κατάληξη – re, δηλαδή :
Οριστική ενεστώτα ρημάτων 4ης
συζυγίας
θέμα ενεστώτα + βασικές καταλήξεις
Απαρέμφατο ενεστώτα ρημάτων 4ης
συζυγίας
θέμα ενεστώτα + κατάληξη – re
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Η αντωνυμία στην κλητική ενικού σχηματίζεται μόνο στο θηλυκό γένος. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις δεν
σχηματίζεται η κλητική.

3. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | Μάθημα 9o
35
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ
πρόσωπο 3η
συζυγία 4η
συζυγία
α’ ενικό leg – o audi – o
β’ ενικό leg – i – s audi – s
γ’ ενικό leg – i – t audi – t
α’ πληθ. leg – i – mus audi – mus
β’ πληθ. leg – i – tis audi – tis
γ’ πληθ. leg – u – nt audi – u – nt
Απαρέμφατα ρημάτων 3ης
& 4ης
συζυγίας
3η
συζυγία 4η
συζυγία
legere audire
☞ β) Οριστική παρατατικού ενεργητικής φωνής ρημάτων 3ης
και 4ης
συζυγίας:
Ο παρατατικός ενεργητικής φωνής των ρημάτων της 3
ης
και 4
ης
συζυγίας σχηματίζεται όπως και ο παρατατικός
των ρημάτων της 1
ης
και 2
ης
συζυγίας με την μόνη διαφορά ότι ανάμεσα στο θέμα του ενεστώτα και το
πρόσφυμα - ba - παρεμβάλλεται το φωνήεν - e - , δηλαδή :
Οριστική παρατατικού ρημάτων 3ης
και 4ης
συζυγίας
θέμα ενεστώτα + - e - + - ba - + βασικές καταλήξεις
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ
πρόσωπο 3η
συζυγία 4η
συζυγία
α’ ενικό leg – eba – m audi – eba – m
β’ ενικό leg – eba – s audi – eba – s
γ’ ενικό leg – eba – t audi – eba – t
α’ πληθ. leg – eba – mus audi – eba – mus
β’ πληθ. leg – eba – tis audi – eba – tis
γ’ πληθ. leg – eba – nt audi – eba – nt
③ Συντακτικό κειμένου
1) ΡΗΜΑΤΑ ΜΕ ΔΥΟ ΑΙΤΙΑΤΙΚΕΣ
Υπάρχουν κάποια ρήματα τα οποία συναντούμε με δύο αιτιατικές. Αυτά τα ρήματα είναι το βρίσκω (invenio),
κρίνω (iudico), ονομάζω & προσφωνώ (saluto), εκλέγω (deligo) και συντάσσονται πάντοτε με δύο αιτιατικές, από
τις οποίες η μια χρησιμεύει ως αντικείμενο και η δεύτερη ως κατηγορούμενο.
2) ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ
Ο τρόπος στη λατινική γλώσσα εκφράζεται με έναν από τους παρακάτω τρόπους :
I. Με απλά επιρρήματα.
II. Με απλή αφαιρετική.
III. Χωρίς πρόθεση, όταν συνοδεύεται από ένα ομοιόπτωτο ή ετερόπτωτο προσδιορισμό.
IV. Εμπρόθετη.

4. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | Μάθημα 9o
36
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
 puditicitiam : το ουσιαστικό κανονικά δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό γιατί δηλώνει μια αφηρημένη έννοια.
 uxor : το τριτόκλιτο αυτό ουσιαστικό εδώ είναι θηλυκού γένους, γιατί δηλώνει το φυσικό γένος του προσώπου.
 pater : το τριτόκλιτο ουσιαστικό στον ενικό αριθμό σημαίνει “ο πατέρας” ενώ στον πληθυντικό αριθμό “οι συγκλητικοί”.
 culter : συγκοπτόμενο δευτερόκλιτο ουσιαστικό αρσενικού γένους, του ουσιαστικού culter – cultri.
 Romanus : το δευτερόκλιτο επίθετο επειδή προέρχεται από εθνικό όνομα αλλά και επειδή είναι παράγωγο ουσιαστικού
δεν σχηματίζει παραθετικά.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
 septimus – ultimus : παραθέσεις στο Tarquinius Superbus.
 regum : γενική διαιρετική.
 cultro : αφαιρετική του οργάνου.
 se : αντικείμενο στο interficit, που δηλώνει άμεση αντανάκλαση ή αυτοπάθεια.
 liber : επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο populus.
©Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc.
thanosstavropoulos@yahoo.gr