3. SeratWedhatamagambuh
Pangerten Tembang Gambuh
Gambuh iku tambuh, embuh, gambuh, jumbuh,
lan tembung kang awanda mbuh. Tegese Lanteh.
Anggitane Natapraja. Kacarita mula bukane tembang
iki lelagon gandarwa (raseksa) ing jaman Mataram.
Digunakake kanggo menehi ngelmu kang bakuh
(tegas/galak).
5. Watak Tembang Gambuh
Watake tembang Gambuh iku supeketing
kakulawargan/akrab, sumadulur. Ngandharake tantangan
kang kereng. Cocok kanggo ngandharake bab-bab asipat
paseduluran, pitutur, piwulang, kekarepan.
Makna Tembang Gambuh
Tembang Gambuh iku ngambarake watak pawongan
kang ngancik diwasa utawa pribadi kang sansaya diwasa,
mula isa njumbuhake kabutuhan lair lan batin, kulawarga lan
masarakat, pribadi karo Gusti
6. SeratWedhatamaGambuh
1
Kelak saya bertutur,
Empat macam sembah supaya dilestarikan;
Pertama; raga, cipta, jiwa, rasa, Anakku !
Di situlah akan bertemu dengan
pertanda anugrahTuhan.
Samengko ingsun tutur
Sembah catur supaya lumuntur
Dhihin raga, cipta, jiwa, rasa, kaki
Ing kono lamun tinemu
Tandha nugrahaning Manon
7. Serat Wedhatama Gambuh
Gancaran
Setitekna apa kang takandharake
Welingku nindakna patang prakara
supaya entuk kanugrahan Gusti
Kapisan : kudu bisa nindakake prentah-
prentah ing agama kanthi kasat mata,
kapindho: bisa ngendhaleni hawa
nepsu, kaping telu: ngresiki batin kanthi
waspada lan eling, kaping papat: ora
mangu-mangu maneh marang
kekuwasaane Gusti Kang Akarya Jagad
Nang kono arep ketemu marang
Wujud kanugrahan Gusti
Pitutur Kang Kamot :
Wong kudu bisa nindakake
Gancaran Teks Gambuh Wedhatama Pada 1 lan Pitutur Kang Kamot
1
8. SeratWedhatamaGambuh 2
Sembah raga punika
Pakartine wong amagang laku
Susucine asarana saking warih
Kang wus lumrah limang wektu
Wantu wataking weweton
Sembah raga adalah
Perbuatan orang yang lagi magang “olah batin”
Menyucikan diri dengan sarana air,
Yang sudah lumrah misalnya lima waktu
Sebagai rasa menghormat waktu
9. Serat Wedhatama Gambuh
Gancaran
ngajeni diri (awak) iku
Lakon e wong kang lagi ngolah
batin
Yaiku kanthi wudhu kanggo
ngresiki awak kanthi sarana
banyu
Lajeng nglaksanaaken
ngibadah 5 wektu (sholat)
Kabeh kuwi wujud saka ngajeni
wektu urip e awak e dewe
Pitutur Kang Kamot :
Awake dewe kudu
nglaksanaake dawuh e gusti
Allah yaiku sholat 5 wektu ,
wujud syukur e awak e dewe
marang wektu kang wis di
paringake.
Gancaran Teks Gambuh Wedhatama Pada 2 lan Pitutur Kang Kamot
2
11. Serat Wedhatama Gambuh
Gancaran
Zaman mbien durung
pernah ana ajaran sing ngapusi
ngodo-odo lan ngreka-ngreka,
ananging lagi zaman saiki akeh
uwong sing ngreka-ngreka ajaran
kuwi, mamerkake ajarane kuwi
bener nanging sejatine amalan
kuwi salah.
Pitutur Kang Kamot :
1) Kudu isa ngerteni endi
tumindak ala lan becik
2) Aja seneng nduweni
tumindak sek seneng
pamer
3) Kudu isa menehi hasil sing
ora digawe-gawe.
Gancaran Teks Gambuh Wedhatama Pada 3 lan Pitutur Kang Kamot
3
12. Serat Wedhatama Gambuh
Teks Gambuh Wedhatama Pada 4 lan Artine
--------Artine --------
Kadang seperti santri “Dul”(gundul)
Bila tak salah, seperti santri wilayah selatan
Sepanjang Pacitan tepi pantai
Ribuan orang yang percaya.
Asal-asalan dalam berucap
Thithik kaya santri Dul
Gajeg kaya santri brai kidul
Saurute Pacitan pinggir pasisir
Ewon wong kang padha nggugu
Anggere padha nyalemong
4
13. Serat Wedhatama Gambuh
Gancaran
Sethitik kaya santri dul,
yen ora salah kaya santri kidul ing
pesisir pantai Pacitan. Kang
dipercaya ewonan tiyang ananing
naming waton ngendika.
Pitutur Kang Kamot :
1) Menawi dipercaya / sampun
dadi kapercayaane tiyang
kathah kudu saged njaga
omongane ora mung waton
omong.
Gancaran Teks Gambuh Wedhatama Pada 4 lan Pitutur Kang Kamot
4
14. SeratWedhatamaGambuh
5
Keburu ingin tahu,
cahayaTuhan dikira dapat ditemukan,
Menanti-nanti besar keinginan (mendapatkan anugrah)
namun gelap mata
Orang tidak paham yang demikian itu
Nalarnya sudah salah kaprah
Kasusu arsa weruh
Cahyaning Hyang kinira yen karuh
Ngarep arep urub arsa den kurebi
Tan wruh kang mangkono iku
Akale kaliru enggon
15. Serat Wedhatama Gambuh
Gancaran
Manungsa iku ora sabar
Yo uwes mesthi ora bisa entuk
pitanda saking Gusti
Manungsa kuwi mau nduwe karep
impen kang gedhe
Ananging ora ngerti carane kang
bener kangge gayuh kuwi mau
Carane, uwes keliru tumindake
Pitutur Kang Kamot :
Dadi manungsa sing becik
Gancaran Teks Gambuh Wedhatama Pada 5 lan Pitutur Kang Kamot
5
16. SeratWedhatamaGambuh 6
Yen ta jaman rumuhun
Tata titi tumrah tumaruntun
Bangsa srengat tan winor lan laku batin
Dadi nora gawe bingung
Kang padha nembah Hyang Manon
Bila zaman dahulu,
Tertib teratur runtut harmonis
sariat tidak dicampur aduk dengan olah batin,
jadi tidak membuat bingung
bagi yang menyembahTuhan
17. Serat Wedhatama Gambuh
Gancaran
Yen zaman mbiyen iku
teseh tertib, runtut, harmonis .
Sariat mboten dicampur baur
kaleh hawa nepsu, dados mboten
ndadekaken bingung kagem
tiyang kang ngabekti marang
Gusti.
Pitutur Kang Kamot :
1) Menawi manungsa iku pengen urip
kanthi tentrem kedah saged nuruti
aturan / sariat ingkang wonten lan
saged ngedohi hawa nepsu
2) Manungsa sing ngabekti marang
Gusti mesthi saged mbedakake
sariat ingkang bener lan ingkang
kurang pas, dheweke ora kegawa
arus zaman iki sing kathah tiyang
sing tumindak saksenenge amarga
nuruti nepsune sing menurut
Gancaran Teks Gambuh Wedhatama Pada 6 lan Pitutur Kang Kamot
6
18. Serat Wedhatama Gambuh
--------Artine --------
Sesungguhnya sariat itu
Dapat disebut olah
Pertama tetap, kedua rajin
Hasilnya, anakku
Menyegarkan badan agar lebih baik
Lire sarengat iku
Kena uga ingaran laku
Dhingin ajeg kapindone ataberi
Pakolehe putraningsun
Nyenyeger badan mrih kaot
7
19. Serat Wedhatama Gambuh
Gancaran
Nyatane syariat iku
Uga bisa sinebut(kapengaruh)
olah (prilaku)
Kang nduweni asipat ajeg lan
tekun
Anakku, asile syariat punika
bisa
Nyegerake awak supaya luwih
Pitutur Kang Kamot :
Syariat kuwi bisa
kapengaruh karo olah utawa
prilaku. Mula kita kudu bisa njaga
prilaku kang sregep, apik,tekun
kanthi ajeg. Supaya syariat mau
bisa ndadekake awak luwih apik
utawa bisa menehi manfaat nggo
awake dhewe.
Gancaran Teks Gambuh Wedhatama Pada 7 lan Pitutur Kang Kamot
7