SlideShare a Scribd company logo
1 of 13
Download to read offline
Tembang
Macapat
Robby Ahadi Arifullah
XI MIPA 3 / 31
SMAN 1 Pasuruan
Daftar Isi
Ancas lan Jenise Tembang
Macapat............(halaman: 3-4)
Filosofi Tembang Macapat ..........
(halaman: 5-8)
Kaedah Basa Tembang Macapat lan
Tuladhane..........(Halaman 10-13)
Guru Gatra,Wilangan, lan Lagu.
............ (Halaman: 9)
2
Ancase Tembang
Macapat
Ing jaman biyen tembang
macapat nduweni ancas wewacan
utowo mantra kanggo muji Gusti
ing tradisi Hindu Jawa. Nanging,
ing jamane para walisongo
tembang macapat nduweni ancas
kanggo piwulang urip lan sarana
dakwah islam sing nduweni
filosofi kang luhur.
3
Maskumambang
Mijil
Sinom
Kinanthi
Asmarandana
Gambuh
Dhandanggula
Durma
Pangkur
Megatruh
Pucung
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Jenise Tembang Macapat
4
Filosofi Tembang
Macapat
Maskumambang
1.
Maskumambang nduwene
makna kemambange nyowo
mudun menyang alam ndunyo
liwat rahim ibu. Mulo Yen arep
Cabang bayi dadi wong kang
becik kudu slametan arupo
neloni, mitoni, lan
sapinunggalane.
2. Mijil
Mijil nduwene makna lahire cabang
bayi menyang alam ndunyo lan
ditempleake sadulur papat (4 nafsu).
Lahire cabang bayi gawe seneng lan
bahagia kaluwarga, nanging gawe
sedih bayi amerga yen wes lahir pun
disiapaken kalean Gusti Allah
cobaan hidup sing dipungkasi
nganggo sadulur papat.
5
3. Sinom
Sinom nduweni makna cabang
bayi tumbuh tambah gede kang
dumadi cah enom (bocah cilik)
sing nganti berkembang. Ing fase
sinom niki wong towo kudu
ndampingi perkembangane anake,
supaya anak mboten dumadi ora
becik (ala) lan mbetetel (nakal).
4. Kinanthi
Kinanthi nduweni makna fase
kang dadi awal dalan cah enom
maguru lan ngumpulake ilmu.
Fase cah enom dituntun lan
dibimbing Kallan guru supaya
Kinanthi becik lan Kinanthi
ngerti agama lan gusti Allah.
5. Asmaradana
Asmaradana nduweni makna fase
manungso ngerasaake tresno lan
gave kisah asmara awake dhewe.
Rasa tresno kang dumadi riwuh
amarga ngorbanaken ego. Ing fase
iki manungso kudu nyekel kuat
ajaran agama supaya ora
kebablasan amarga rasa tresno
ingkang gede.
6
6. Gambuh
Gambuh nduweni makna
amarga tresno kang dumadi,
mulo manungso ngiket janji lan
gawe komitmen kanggo
mbangun rumah tangga liwat
akad nikah. Ngegambuh
Kanggo nyiptaake rumah
tangga kang guyub rukun
mawaddah Ian sakinah, wa
rahmah.
7. Dhandhanggula
Dhandhanggula nduweni makna
fase manungso ndoleki
kasejahteraan keluarga liwat
perjuangan ngadepi manis lan
pahite urip bareng-bareng. Fase
kang nuntut manungso nduweni
parbedaan kalean pasangan,
mulo ing fase iki suami lan istri
kudu Saling ngerteni lan saling
ngelengkapi.
8. Durma
Durma nduweni makna fase
manungso dituntut ngertine
darma opo sing was dilakoni.
Fase Iki ngambaraken
Instropeksi diri saka manungso
bab darma sing ora kelakon,
fase niki nyerminaken jiwa
becik sing kudu dimunculkan
manungsa supaya adoh saka
sifat kang ala.
7
1,9 Miliar
Total Pasar yang Tersedia (TAM)
9. Pangkur
Pangkur nduweni makna fase
kekuatan raga lan batin manungso
mulai mungkur, fase manungso
wes ora dadi cah enom mane. Ing
fase Iki menungso kudu nyingkur
saka penggawean sing ala lan
nyendek menyang gusti Allah
serta ngakeake penggawean kang
becik Ian manfaat kangen liyane.
10. Megatruh
Megatruh nduweni makna fase
manungsa megat ruh saka raga
kanggo nemoni sang pencipto.
Fase kang gawe uwong liyan
ngenang Ian nangis amarga jasa
sing wes awak dhewe lakoni.
Fase kang dumadi ajang temu
kangen manungso kalean Gusti
Allah.
11. Pocung
Pocung nduweni makna yen
ruh wes mboten ono ing raga,
raga pun dibungkus kaen kafan
putih, bar di pocung lan
dikubur. Ing Fase niki
manungso sampun tutuk ing
alam kubur lan nganthi dipun
tangled kalean malaikat
Mungkar lan Nakir.
8
Guru Gatra, Guru Lagu,
Guru Wilangan
Guru gatra yaiku cacahing gatra ing saben
sapadha (jumlah baris dalam satu bait).
Guru lagu yaiku tibaning swara ing saben
pungkasane Gatra.
Guru wilangan yaiku cacahing wanda (suku
kata) ing saben sagatra.
Guru Gatra
Guru Lagu
Guru Wilangan
9
Kaedah Basa
Tembang Macapat
1. Tembung Kawi
Tembung kawi yaiku
tetembungan kang cak-
cakane winates ana ing
basa endah,umpamane
kanggo ing kesenian
wayang,kethoprak,lan
acara liyane kang
gegayutan karo adat
kejawen kuno.
2. Tembung Garba
Tembung garba yaiku
tetembungan sing
digabung saka 2 kata
utowo lebih kanggo
nyekak 2 kata kasebut
dadi siji.
3. Dasanama
Dasanama yaiku
tembung pirang-pirang
kang duwe teges siji
utawa padha.
4. Sandi Asma
lan Sandi Karsa
- Sandi asma yaiku asma kang
sinandi utawa jeneng kang sinamun
(sinamar) ing sajroning tembang.
- Sandi Karsa yaiku tujuan, ancas,
utawa karep kang sinamun utawa
sinamar ana ing tembang.
10
Tuladhane Kaedah
Basa Tembang
Macapat
1. Tembung Kawi
- Mandhala -> Bumi
- Harsana -> Seneng
- Arsa -> Nekmat
- Darma -> Kelakoan becik
- Dusta -> Ngapusi
2. Tembung Garba
- Nateng -> Nata ing
- Aneng -> Ana ing
- Jalwestri -> Jalu estri
- Ratwagung -> Ratu agung
3. Dasanama
- Durta -> Ala (elek)
- Adyo -> Becik (apik)
- Candra -> Wulan
- Gunthur -> Beldheg
11
*Rogo kang nateng Mandhala*
(Raga Yang ditata di bumi)
*Becik lan ala mung citrane anggana*
(Baik dan buruk hanya citra diri)
*Yen adya bakal harsana*
(Jika baik akan bahagia)
*Amung durta tandha siap Kasudra*
(Tapi bila buruk tanda siap sengsara)
*Tustha, Punika lelakon darma*
(Senang ketika melakukan kebaikan)
*Bukti abdi, Marang Gusti Maharja*
(Bukti taat Pada Tuhan Sang Penguasa)
*Arsa yen kelakon dusta*
(Nikmat saat berbuat buruk)
*Tandha apti murkane gusti*
(Tanda akan murkanya tuhan)
*ana uripmu ora ketulung*
(Hancurnya hidupmu tidak tertolong).
Tuladha
Sandi Asma
Sandi Asma : Robby Ahadi Arif
12
*Pelan nanging pasti*
(Perlahan tapi pasti )
*Ndidik awak supaya abdi*
(Mendidik diri untuk mengabdi )
*Diancasi kangge maguru*
(Ditujukan untuk berguru)
*Kanthi jalar ilmu menyang ati*
(Sampai menjalar kedalam hati)
*Nggoh iling menyang Gusti Maharaja*
(Untuk mengingat Tuhan sang penguasa)
*Supoyo mulyo lan becik urip e*
(Agar mulia dan baik hidupnya )
Tuladha
Sandi Karsa
Sandi Karsa : Pendidikan Ilmu
13

More Related Content

Similar to Materi Tembang Macapat.pdf

Similar to Materi Tembang Macapat.pdf (20)

AFRIZALMMI 03 XI MIPA 2 .pdf
AFRIZALMMI 03 XI MIPA 2 .pdfAFRIZALMMI 03 XI MIPA 2 .pdf
AFRIZALMMI 03 XI MIPA 2 .pdf
 
Tembang Macapat Materi kelas XI
Tembang Macapat Materi kelas XITembang Macapat Materi kelas XI
Tembang Macapat Materi kelas XI
 
Tembang Macapat
Tembang MacapatTembang Macapat
Tembang Macapat
 
Tembang Macapat
Tembang Macapat Tembang Macapat
Tembang Macapat
 
M.RAFI MAULANA XI MIPA 5(14)
M.RAFI MAULANA XI MIPA 5(14)M.RAFI MAULANA XI MIPA 5(14)
M.RAFI MAULANA XI MIPA 5(14)
 
Tembang macapat Khoirul khafi
Tembang macapat Khoirul khafiTembang macapat Khoirul khafi
Tembang macapat Khoirul khafi
 
Tembang Macapat
Tembang Macapat Tembang Macapat
Tembang Macapat
 
Tembang Macapat_Beni Cahya Suro-07.pdf
Tembang Macapat_Beni Cahya Suro-07.pdfTembang Macapat_Beni Cahya Suro-07.pdf
Tembang Macapat_Beni Cahya Suro-07.pdf
 
32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf
32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf
32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf
 
Tembang Macapat
Tembang  MacapatTembang  Macapat
Tembang Macapat
 
Tembang Macapat_35-Zakiy Bagus Setiawan/XI IPS 1.pdf
Tembang Macapat_35-Zakiy Bagus Setiawan/XI IPS 1.pdfTembang Macapat_35-Zakiy Bagus Setiawan/XI IPS 1.pdf
Tembang Macapat_35-Zakiy Bagus Setiawan/XI IPS 1.pdf
 
04_Ameylin G.T_XI MIPA 5_Tembang Macapat.pdf
04_Ameylin G.T_XI MIPA 5_Tembang Macapat.pdf04_Ameylin G.T_XI MIPA 5_Tembang Macapat.pdf
04_Ameylin G.T_XI MIPA 5_Tembang Macapat.pdf
 
Tembang Macapat Dening Wanda
Tembang Macapat Dening Wanda Tembang Macapat Dening Wanda
Tembang Macapat Dening Wanda
 
Tembung macapat
Tembung macapatTembung macapat
Tembung macapat
 
TEMBANG MACAPAT
TEMBANG MACAPAT TEMBANG MACAPAT
TEMBANG MACAPAT
 
Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila
Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila
Tembang Macapat- Najla Anggilya Salsabila
 
Tembung Macapat
Tembung Macapat Tembung Macapat
Tembung Macapat
 
Tembang Macapat
Tembang MacapatTembang Macapat
Tembang Macapat
 
26//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 5
26//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 526//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 5
26//Tasya Fortuna Aurora//XI MIPA 5
 
Tembang Macapat
Tembang Macapat Tembang Macapat
Tembang Macapat
 

Recently uploaded

PPT PERUBAHAN LINGKUNGAN MATA PELAJARAN BIOLOGI KELAS X.pptx
PPT PERUBAHAN LINGKUNGAN MATA PELAJARAN BIOLOGI KELAS X.pptxPPT PERUBAHAN LINGKUNGAN MATA PELAJARAN BIOLOGI KELAS X.pptx
PPT PERUBAHAN LINGKUNGAN MATA PELAJARAN BIOLOGI KELAS X.pptx
dpp11tya
 
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptxBab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
ssuser35630b
 
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.pptppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
AgusRahmat39
 

Recently uploaded (20)

PPT PERUBAHAN LINGKUNGAN MATA PELAJARAN BIOLOGI KELAS X.pptx
PPT PERUBAHAN LINGKUNGAN MATA PELAJARAN BIOLOGI KELAS X.pptxPPT PERUBAHAN LINGKUNGAN MATA PELAJARAN BIOLOGI KELAS X.pptx
PPT PERUBAHAN LINGKUNGAN MATA PELAJARAN BIOLOGI KELAS X.pptx
 
Contoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdf
Contoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdfContoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdf
Contoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdf
 
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptxBab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
 
2 KISI-KISI Ujian Sekolah Dasar mata pelajaranPPKn 2024.pdf
2 KISI-KISI Ujian Sekolah Dasar  mata pelajaranPPKn 2024.pdf2 KISI-KISI Ujian Sekolah Dasar  mata pelajaranPPKn 2024.pdf
2 KISI-KISI Ujian Sekolah Dasar mata pelajaranPPKn 2024.pdf
 
REFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdf
REFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdfREFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdf
REFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdf
 
PELAKSANAAN + Link-Link MATERI Training_ "Effective INVENTORY & WAREHOUSING M...
PELAKSANAAN + Link-Link MATERI Training_ "Effective INVENTORY & WAREHOUSING M...PELAKSANAAN + Link-Link MATERI Training_ "Effective INVENTORY & WAREHOUSING M...
PELAKSANAAN + Link-Link MATERI Training_ "Effective INVENTORY & WAREHOUSING M...
 
MATEMATIKA EKONOMI MATERI ANUITAS DAN NILAI ANUITAS
MATEMATIKA EKONOMI MATERI ANUITAS DAN NILAI ANUITASMATEMATIKA EKONOMI MATERI ANUITAS DAN NILAI ANUITAS
MATEMATIKA EKONOMI MATERI ANUITAS DAN NILAI ANUITAS
 
Sesi 1_PPT Ruang Kolaborasi Modul 1.3 _ ke 1_PGP Angkatan 10.pptx
Sesi 1_PPT Ruang Kolaborasi Modul 1.3 _ ke 1_PGP Angkatan 10.pptxSesi 1_PPT Ruang Kolaborasi Modul 1.3 _ ke 1_PGP Angkatan 10.pptx
Sesi 1_PPT Ruang Kolaborasi Modul 1.3 _ ke 1_PGP Angkatan 10.pptx
 
PPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah Dasar
PPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah DasarPPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah Dasar
PPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah Dasar
 
presentasi lembaga negara yang ada di indonesia
presentasi lembaga negara yang ada di indonesiapresentasi lembaga negara yang ada di indonesia
presentasi lembaga negara yang ada di indonesia
 
AKSI NYATA BERBAGI PRAKTIK BAIK MELALUI PMM
AKSI NYATA BERBAGI PRAKTIK BAIK MELALUI PMMAKSI NYATA BERBAGI PRAKTIK BAIK MELALUI PMM
AKSI NYATA BERBAGI PRAKTIK BAIK MELALUI PMM
 
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.pptppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
 
POWER POINT MODUL 1 PEBI4223 (PENDIDIKAN LINGKUNGAN HIDUP)
POWER POINT MODUL 1 PEBI4223 (PENDIDIKAN LINGKUNGAN HIDUP)POWER POINT MODUL 1 PEBI4223 (PENDIDIKAN LINGKUNGAN HIDUP)
POWER POINT MODUL 1 PEBI4223 (PENDIDIKAN LINGKUNGAN HIDUP)
 
RENCANA + Link2 Materi Pelatihan/BimTek "PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) &...
RENCANA + Link2 Materi Pelatihan/BimTek "PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) &...RENCANA + Link2 Materi Pelatihan/BimTek "PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) &...
RENCANA + Link2 Materi Pelatihan/BimTek "PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) &...
 
Hiperlipidemiaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
HiperlipidemiaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaHiperlipidemiaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Hiperlipidemiaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
 
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 pptppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
 
vIDEO kelayakan berita untuk mahasiswa.ppsx
vIDEO kelayakan berita untuk mahasiswa.ppsxvIDEO kelayakan berita untuk mahasiswa.ppsx
vIDEO kelayakan berita untuk mahasiswa.ppsx
 
Pendidikan-Bahasa-Indonesia-di-SD MODUL 3 .pptx
Pendidikan-Bahasa-Indonesia-di-SD MODUL 3 .pptxPendidikan-Bahasa-Indonesia-di-SD MODUL 3 .pptx
Pendidikan-Bahasa-Indonesia-di-SD MODUL 3 .pptx
 
Integrasi nasional dalam bingkai bhinneka tunggal ika
Integrasi nasional dalam bingkai bhinneka tunggal ikaIntegrasi nasional dalam bingkai bhinneka tunggal ika
Integrasi nasional dalam bingkai bhinneka tunggal ika
 
aksi nyata sosialisasi Profil Pelajar Pancasila.pdf
aksi nyata sosialisasi  Profil Pelajar Pancasila.pdfaksi nyata sosialisasi  Profil Pelajar Pancasila.pdf
aksi nyata sosialisasi Profil Pelajar Pancasila.pdf
 

Materi Tembang Macapat.pdf

  • 1. Tembang Macapat Robby Ahadi Arifullah XI MIPA 3 / 31 SMAN 1 Pasuruan
  • 2. Daftar Isi Ancas lan Jenise Tembang Macapat............(halaman: 3-4) Filosofi Tembang Macapat .......... (halaman: 5-8) Kaedah Basa Tembang Macapat lan Tuladhane..........(Halaman 10-13) Guru Gatra,Wilangan, lan Lagu. ............ (Halaman: 9) 2
  • 3. Ancase Tembang Macapat Ing jaman biyen tembang macapat nduweni ancas wewacan utowo mantra kanggo muji Gusti ing tradisi Hindu Jawa. Nanging, ing jamane para walisongo tembang macapat nduweni ancas kanggo piwulang urip lan sarana dakwah islam sing nduweni filosofi kang luhur. 3
  • 5. Filosofi Tembang Macapat Maskumambang 1. Maskumambang nduwene makna kemambange nyowo mudun menyang alam ndunyo liwat rahim ibu. Mulo Yen arep Cabang bayi dadi wong kang becik kudu slametan arupo neloni, mitoni, lan sapinunggalane. 2. Mijil Mijil nduwene makna lahire cabang bayi menyang alam ndunyo lan ditempleake sadulur papat (4 nafsu). Lahire cabang bayi gawe seneng lan bahagia kaluwarga, nanging gawe sedih bayi amerga yen wes lahir pun disiapaken kalean Gusti Allah cobaan hidup sing dipungkasi nganggo sadulur papat. 5
  • 6. 3. Sinom Sinom nduweni makna cabang bayi tumbuh tambah gede kang dumadi cah enom (bocah cilik) sing nganti berkembang. Ing fase sinom niki wong towo kudu ndampingi perkembangane anake, supaya anak mboten dumadi ora becik (ala) lan mbetetel (nakal). 4. Kinanthi Kinanthi nduweni makna fase kang dadi awal dalan cah enom maguru lan ngumpulake ilmu. Fase cah enom dituntun lan dibimbing Kallan guru supaya Kinanthi becik lan Kinanthi ngerti agama lan gusti Allah. 5. Asmaradana Asmaradana nduweni makna fase manungso ngerasaake tresno lan gave kisah asmara awake dhewe. Rasa tresno kang dumadi riwuh amarga ngorbanaken ego. Ing fase iki manungso kudu nyekel kuat ajaran agama supaya ora kebablasan amarga rasa tresno ingkang gede. 6
  • 7. 6. Gambuh Gambuh nduweni makna amarga tresno kang dumadi, mulo manungso ngiket janji lan gawe komitmen kanggo mbangun rumah tangga liwat akad nikah. Ngegambuh Kanggo nyiptaake rumah tangga kang guyub rukun mawaddah Ian sakinah, wa rahmah. 7. Dhandhanggula Dhandhanggula nduweni makna fase manungso ndoleki kasejahteraan keluarga liwat perjuangan ngadepi manis lan pahite urip bareng-bareng. Fase kang nuntut manungso nduweni parbedaan kalean pasangan, mulo ing fase iki suami lan istri kudu Saling ngerteni lan saling ngelengkapi. 8. Durma Durma nduweni makna fase manungso dituntut ngertine darma opo sing was dilakoni. Fase Iki ngambaraken Instropeksi diri saka manungso bab darma sing ora kelakon, fase niki nyerminaken jiwa becik sing kudu dimunculkan manungsa supaya adoh saka sifat kang ala. 7
  • 8. 1,9 Miliar Total Pasar yang Tersedia (TAM) 9. Pangkur Pangkur nduweni makna fase kekuatan raga lan batin manungso mulai mungkur, fase manungso wes ora dadi cah enom mane. Ing fase Iki menungso kudu nyingkur saka penggawean sing ala lan nyendek menyang gusti Allah serta ngakeake penggawean kang becik Ian manfaat kangen liyane. 10. Megatruh Megatruh nduweni makna fase manungsa megat ruh saka raga kanggo nemoni sang pencipto. Fase kang gawe uwong liyan ngenang Ian nangis amarga jasa sing wes awak dhewe lakoni. Fase kang dumadi ajang temu kangen manungso kalean Gusti Allah. 11. Pocung Pocung nduweni makna yen ruh wes mboten ono ing raga, raga pun dibungkus kaen kafan putih, bar di pocung lan dikubur. Ing Fase niki manungso sampun tutuk ing alam kubur lan nganthi dipun tangled kalean malaikat Mungkar lan Nakir. 8
  • 9. Guru Gatra, Guru Lagu, Guru Wilangan Guru gatra yaiku cacahing gatra ing saben sapadha (jumlah baris dalam satu bait). Guru lagu yaiku tibaning swara ing saben pungkasane Gatra. Guru wilangan yaiku cacahing wanda (suku kata) ing saben sagatra. Guru Gatra Guru Lagu Guru Wilangan 9
  • 10. Kaedah Basa Tembang Macapat 1. Tembung Kawi Tembung kawi yaiku tetembungan kang cak- cakane winates ana ing basa endah,umpamane kanggo ing kesenian wayang,kethoprak,lan acara liyane kang gegayutan karo adat kejawen kuno. 2. Tembung Garba Tembung garba yaiku tetembungan sing digabung saka 2 kata utowo lebih kanggo nyekak 2 kata kasebut dadi siji. 3. Dasanama Dasanama yaiku tembung pirang-pirang kang duwe teges siji utawa padha. 4. Sandi Asma lan Sandi Karsa - Sandi asma yaiku asma kang sinandi utawa jeneng kang sinamun (sinamar) ing sajroning tembang. - Sandi Karsa yaiku tujuan, ancas, utawa karep kang sinamun utawa sinamar ana ing tembang. 10
  • 11. Tuladhane Kaedah Basa Tembang Macapat 1. Tembung Kawi - Mandhala -> Bumi - Harsana -> Seneng - Arsa -> Nekmat - Darma -> Kelakoan becik - Dusta -> Ngapusi 2. Tembung Garba - Nateng -> Nata ing - Aneng -> Ana ing - Jalwestri -> Jalu estri - Ratwagung -> Ratu agung 3. Dasanama - Durta -> Ala (elek) - Adyo -> Becik (apik) - Candra -> Wulan - Gunthur -> Beldheg 11
  • 12. *Rogo kang nateng Mandhala* (Raga Yang ditata di bumi) *Becik lan ala mung citrane anggana* (Baik dan buruk hanya citra diri) *Yen adya bakal harsana* (Jika baik akan bahagia) *Amung durta tandha siap Kasudra* (Tapi bila buruk tanda siap sengsara) *Tustha, Punika lelakon darma* (Senang ketika melakukan kebaikan) *Bukti abdi, Marang Gusti Maharja* (Bukti taat Pada Tuhan Sang Penguasa) *Arsa yen kelakon dusta* (Nikmat saat berbuat buruk) *Tandha apti murkane gusti* (Tanda akan murkanya tuhan) *ana uripmu ora ketulung* (Hancurnya hidupmu tidak tertolong). Tuladha Sandi Asma Sandi Asma : Robby Ahadi Arif 12
  • 13. *Pelan nanging pasti* (Perlahan tapi pasti ) *Ndidik awak supaya abdi* (Mendidik diri untuk mengabdi ) *Diancasi kangge maguru* (Ditujukan untuk berguru) *Kanthi jalar ilmu menyang ati* (Sampai menjalar kedalam hati) *Nggoh iling menyang Gusti Maharaja* (Untuk mengingat Tuhan sang penguasa) *Supoyo mulyo lan becik urip e* (Agar mulia dan baik hidupnya ) Tuladha Sandi Karsa Sandi Karsa : Pendidikan Ilmu 13