1. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
De Ros Beiaard route
1. Plaats - adres
Stadhuis - Grote Markt Dendermonde 9200
Sint-Alexius Begijnhof 11-24-25 Dendermonde 9200
Vleeshuismuseum – Grote Markt 32 Dendermonde 9200
De Vlasmarkt Dendermonde 9200
De Hollandse Kazerne - Kazernestraat 17, Dendermonde 9200
2. Geolocatie / geolokalisatie
Geef de correcte coördinaten! Exact te bepalen via GoogleMaps (instructiefilmpje te bekijken via Canvas).
51°01'51.8"N 4°05'54.0"E (Stadhuis)
51°01'53.1"N 4°05'52.6"E (Vleeshuismuseum)
51°01'36.9"N 4°05'49.7"E (Sint-Alexius Begijnhof)
51°01'57.5"N 4°05'54.9"E (De Hollandse Kazerne)
51°01'45.1"N 4°05'56.4"E (Vlasmarkt)
3. Korte omschrijving
De leerlingen gaan de geschiedenis van de stad Dendermonde ontdekken via de verschillende musea en
activteiten in de stad. De leerlingen gaan verdeeld worden in groepjes en gaan in groep opzoek naar de
verschillende locaties a.d.h.v. een kaart van de directe omgeving (met een volwassen begeleider bij elk
groepje). De leerlingen zullen een bezoek brengen aan het stadhuis, het Sint-Alexius Begijnhof, De Hollandse
Kazerne en het Vleeshuismuseum. Onderweg naar de locaties moeten ze ook foto’s nemen van de stad.
4. Doelgroep
3de
graad.
5. Tijdsduur
160 minuten - 30 minuten verplaatsing (heen en terug)
De activiteit duurt 120 minuten
6. Eindtermen
Mens en maatschappij
2. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
3.1.De leerlingen kunnen de tijd die ze nodig hebben voor een voor hen bekende bezigheid realistisch
schatten.
3.8.De leerlingen kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor
kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop der
tijden evolueert.
3.9.°De leerlingen tonen belangstelling voor het verleden, heden en de toekomst, hier en elders.
4.13De leerlingen kunnen een atlas raadplegen en kunnen enkele soorten kaarten hanteren gebruik makend
van de legende, windrichting en schaal.
Wetenschap en techniek
2.5.De leerlingen kunnen illustreren dat technische systemen evolueren en verbeteren.
Sociale vaardigheden
1.2.De leerlingen kunnen in omgang met anderen respect en waardering opbrengen.
7. Leerinhoud
Sint-Alexiusbegijnhof
• De bewoners van het Sint-Alexiusbegijnhof werden begijntjes genoemd.
• De begijntjes hielden zich bezig met het maken van brood en openhouden van een herberg.
• De begijntjes waren allemaal nonnen die bij elkaar leefde in het Sint-Alexiusbegijnhof.
• De begijntjes waren Christelijk gelovigen.
• In de huizen van de begijntjes vind je de voorlopers van de keuken die we vandaag kennen.
• Sjoelbakken was één van de oude caféspelen.
Het Vleeshuismuseum
• De scheepskop werd gevonden in Appels en komt uit de 4e-6e eeuw.
• Een knaptand, is het dier dat je angst aanjaagt op katuit.
• Het Vleeshuismuseum werd vroeger gebruikt als hal voor lokale beenhouwers, die enkel hier hun
vleeswaren aan particulieren verkochten.
• In de Sint-Onolfspolder was er een mammoet gevonden die 28.000 jaar geleden leefde.
Hollandse Kazerne
• De sage van het Ros Beiaard.
• De sage van het Ros beiaard is niet echt gebeurd.
• Het verhaal van vroeger heeft nog veel betekenis vandaag voor de Dendermondenaren.
• Het lied van het Ros Beiaard.
Stadhuis Dendermonde
• Het stadhuis van Dendermonde werd belaagd door bommen in de 1ste wereldoorlog en dit kan je nog
steeds zien.
• De Belleman is de voorloper van de papierkrant. Deze verkondigde het nieuws met zijn luide stem.
• Het stadhuis zit vol met oude schilderijen, voorwerpen… uit de geschiedenis van Dendermonde.
Sociale vaardigheden
• Rollen kunnen helpen bij het efficient samenwerken in groepen.
• Om samen te werken moet heeft iedereen een taak, zodat iedereen zijn steentje bijdraagt. (zie
rolkaarten)
Kaarten
• Om snel naar een andere plek te gaan moet je de kortst mogelijke weg nemen.
• Via een kaart kan je je gemakkelijk verplaatsen en weet je welke weg je uitmoet.
3. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
8. Lesdoelen
Sint-Alexiusbegijnhof
1. De leerlingen kunnen de elementen in de begijnjtes hun huizen opsommen (Zie leerinhoud).
2. De leerlingen leggen uit hoe het leven de begijntjes eruit zag en hoe deze verschilt met vandaag.
3. De leerlingen leggen uit wat je allemaal vroeger kon doen in het café van de begijntjes.
Het Vleeshuismuseum
4. De leerlingen noemen enkele voorwerpen op die gevonden werden in Dendermonde en waar een
belangrijke waarde aan gehecht is.
5. De leerlingen leggen de functie van het vleeshuismuseum uit vroeger en vandaag.
Hollandse Kazerne
6. De leerlingen kunnnen het verhaal van het Ros Beiaard vertellen.
7. De leerlingen zingen mee met het lied van het Ros Beiaard.
8. De leerlingen vertellen hoe het verhaal van het Ros Beiaard invloed heeft op vandaag.
Stadhuis Dendermonde
9. De leerlingen verklaren wat er met het stadhuis is gebeurd in de 1ste wereldoorlog.
10. De leerlingen verklaren wat een Belleman is en met wat je dat kan vergelijken.
11. De leerlingen noemen enkele voorwerpen op die te zien waren in het stadhuis.
Sociale vaardigheden
12. De leerlingen kunnen de rol die ze gekregen hebben correct uitvoeren.
Kaarten
13. De leerlingen stippelen zelf een route uit tussen 2 op voorhand bepaalde plaatsen aan de hand van een
kaart van het centrum van Dendermonde.
14. De leerlingen schatten de tijd die ze nodig hebben om zich te verplaatsen zelfstandig in aan de hand van
een kaart, een schaal en een horloge.
9. Materiaal
Materiaal voor de leerkracht
• Gsm waar de leerlingen je mee kunnen bereiken.
• Werkblaadjes.
• Tekst + afbeeldingen: Ons Ros voor dummies.
Materiaal voor de leerlingen
• Klemborden (4x).
• Potloden (4x).
• 1 rugzak per groep.
• Horloge.
• Kaart Dendermonde centrum (4x).
• 1 opgeladen gsm per groepje.
• Fluohesjes (20x).
• Rolkaartjes.
• Pennenzak.
• 1 iPad per groep.
Materiaal voor de locaties
• Sjoelbak.
• Een kleed van begijntjes.
• De werkbladen (16x).
4. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
10.Organisatie
Voor de uitstap
De leerlingen worden reeds verdeeld in 4 groepen van 5 leerlingen. Elke leerling krijgt ook een rol met taken
die hij/zij moet uitvoeren tijdens de uitstap. De afspraken worden medegedeeld aan de leerlingen.
Tijdens de uitstap
We vertrekken om 12:50 op de school en gaan richting de Vlasmarkt. Eens op de Vlasmarkt worden met de
leerlingen alle afspraken nog eens overlopen en beantwoorden eventuele vragen. We herhalen duidelijk dat
de begeleider (ouder van leerlingen, 4 nodig) die mee is niet mag helpen en er alleen is om een oogje in het
zeil te houden. Er zijn 4 locaties in de stad waar de leerlingen naartoe moeten gaan. Elk groepje gaat naar een
andere locatie. Ze gaan naar die locatie door een kaart te gebruiken. Elk gropepje krijgt een halfuur om naar
deze locatie te gaan en de vragen te beantwoorden. Na een halfuur moet je bijna of onderweg zijn naar de
volgende locatie. Hier moeten de tijdsbewakers dus goed rekening mee houden. De volgende locatie kunnen
ze verkrijgen bij de medewerkers van de musea of van mij. Op de locaties leren ze onze stad kennen met haar
rijke geschiedenis. We benadrukken dat ze heel voorzichtig moeten zijn in het verkeer en dat ze me altijd
kunnen bereiekn met de gsm die ze meehebben met de leerkracht zijn nummer erin. Ze vertrekken om 13:10
en iedereen keert terug om 15:10.
Na de uitstap
Hierna wordt er nog een klasgesprek gehouden over de excursie en worden de antwoorden overlopen.
Tips voor de leerkracht
• Voor een vlot vertrek overloop je best op voorhand het verloop met de leerlingen. Hierbij wordt er best
afgesproken om 12:45 aan de klas. Hierna worden de fluohesjes aangedaan en neemt de materiaalman
de rugzak met het nodige materiaal: iPad, pennenzak, klembordje, kaart.... Deze rugzak wordt beter voor
de middagpauze gemaakt zodat er niet te veel tijd verloren gaat.
• Op voorhand verdelen in heterogene groepen. Ook elk lid van de groep krijgt een rol toegewezen.
• Kondig de afspraken ook op voorhand aan en herhaal deze later op de Vlasmarkt (centrale post) aan de
leerlingen.
• Wanneer we onderweg zijn en op het centrale punt zijn zeg dan welke punten onderweg gevaarlijk
kunnen zijn en waar ze dus extra voorzichtig moeten zijn.
• Voor de leerlingen vertrekken nog eens benadrukken dat ze 30 minuten hebben bij elke locatie + hun
verplaatsing. Benadruk ook dat de leerling zeker om 15:10 terug op de Vlasmarkt moeten zijn.
• Geef ook je telefoonnummer aan de personen van de musea en de begeleiders. Zodat ze je zeker kunnen
contacteren.
16. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
13.Bronnen
1. Burssens, G. (n.d.). Geschiedenis van Dendermonde (centrum). Geraadpleegd op april 15, 2020, via
http://geschdenderm.blogspot.com/2011/03/geschiedenis-van-dendermonde-centrum.html
2. Het Ros Beiaard. (2015, august 5). Geraadpleegd op april 14, 2020, via
https://www.volksverhalen.be/Dendermonde_HetRosBeiaard+
3. Historiek. (n.d.). Geraadpleegd op April 15, 2020, via https://www.rosbeiaard.be/lcp-thema-rosbeiaard
4. Kazerne. (z.d.). Geraadpleegd op april 15, 2020, via https://www.dendermonde.be/product/865/kazerne#
5. Michielsen, L. (2020, Februari 18). DENDERMONDE – GEWELFDE KAZERNE. Geraadpleegd op april 15,
2020, via https://belgiummilitary.wordpress.com/lijst-van-militair-vastgoed-met-specifiek-militair-
gebruik-na-1830-alfabetisch-per-gemeente/dendermonde-termonde/dendermonde-gewelfde-kazerne/
6. Sarens, N. (z.d.). Ons Ros voor dummies. Geraadpleegd op maart 22, 2020, via
https://www.rosbeiaard.be/product/2385/ons-ros-voor-dummies
7. Sint-Alexiusbegijnhof met Begijnhofmuseum en Museum voor Volkskunde. (z.d.). Geraadpleegd op maart
21, 2020, via https://www.toerismedendermonde.be/product/546/sint-alexiusbegijnhof-met-
begijnhofmuseum-en-museum-voor-volkskunde
8. Stadhuis: Belfort en prachtig vernieuwde Lakenhalle. (z.d.). Geraadpleegd op maart 21, 2020, via
https://www.toerismedendermonde.be/product/689/stadhuis-belfort-en-prachtig-vernieuwde-
lakenhalle
9. Vleeshuismuseum. (z.d.). Geraadpleegd op maart 22, 2020, via
https://www.toerismedendermonde.be/product/679/vleeshuismuseum
10. Werken met rollen. (n.d.). Geraadpleegd op april 14, 2020, via
http://cooperatieflerenolo.weebly.com/werken-met-rollen.html
11. Wikipedia-bijdragers. (2020c, April 16). Ros Beiaard (Dendermonde). Geraadpleegd op april 16, 2020, via
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ros_Beiaard_(Dendermonde)
14.Achtergrondinformatie voor de leerkracht
Achtergrond info locaties:
Sint-Alexiusbegijnhof
• Het Sint-Alexiusbegijnhof werd gesticht in 1288. Het is een typisch pleinbegijnhof met een
trapeziumvormig binnenplein en telt nu 61 huisjes en een kerk. In de hoogdagen, eind 17e eeuw,
verbleven er meer dan 200 begijnen!
• Met het overlijden van grootjuffrouw Ernestine De Bruyne verdween in 1975 het laatste begijntje uit het
Dendermondse stadsbeeld. Om de herinnering aan de begijnen niet te laten verloren gaan, werd
overgegaan tot de oprichting van een begijnhofmuseum, momenteel gespreid over de huisjes 11 en 25.
• In 1998 werd het Sint-Alexiusbegijnhof door UNESCO geklasseerd als Werelderfgoed.
• Het begijnhof is toegankelijk van 7 tot 21 u.
• In 1983 opende het eerste luik van het Museum voor Volkskunde zijn deuren in de overblijvende kamers
van de woning van de grootjuffrouw (nr. 25, H. Begga).
• Verspreid over drie verdiepingen en talrijke kamers, maken we hier kennis met het leven van alledag
zoals dat zich in de 19e en begin 20e eeuw afspeelde: het huishouden, de behuizing, het werk, de
ontspanning. Kortom, het leven zelf.
• Breng op de gelijkvloerse verdieping een bezoekje aan Café Santé, een gereconstrueerde oude herberg
gevuld met herinneringen aan caféspelen en getuigenissen van de typische streekbiertjes van
Dendermonde.
• Aangezien elke begijnenwoning beschikte over een eigen moes- en kruidentuintje werd enkele jaren
geleden ook rondom het Museum voor Volkskunde een kleine boomgaard met kruidentuin aangelegd,
aansluitend op de siertuin van het Begijnhofmuseum.
17. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
Vleeshuismuseum
• In het Vleeshuismuseum op de Grote Markt komt u alles te weten over de oudste geschiedenis van
Dendermonde. Een echte mammoet, archeologische vondsten, oude documenten, een collectie hand- en
vuurwapens, elementen uit vroegere Ros Beiaardommegangen ….
• Het huidige Vleeshuis werd gebouwd tussen 1460 en 1462 op dezelfde plaats van zijn voorganger uit
1293. Op het gelijkvloers bevond zich de hal voor de lokale beenhouwers, die enkel hier hun vleeswaren
aan particulieren mochten verkopen.
• In de loop der eeuwen heeft het Vleeshuis dienst gedaan als vlees- en lakenhalle, schepenhuis, vierschaar,
gevangenis, gildekamer, toneelzaal en wachtlokaal. In 1862 verdwenen de laatste 'vleesbanken' en werd
de ruimte omgevormd tot een overdekte groentenmarkt. Op het einde van de 19e eeuw werd het
gebouw grondig gerestaureerd door Edouard Bouwens. Sinds 1899 fungeert het Vleeshuis als
oudheidkundig museum.
• Op de zolderverdieping komt men oog in oog te staan met de grootste blikvanger: het ca. 28.000 jaar
oude, bijna intacte geraamte van een mammoet! Deze 'oudste inwoner' werd tijdens zandontginningen in
de Sint-Onolfspolder gevonden in 1968.
• Een tweede uitzonderlijke archeologische vondst was de houten ‘scheepskop’ die dateert uit de 4e tot 6e
eeuw. Het origineel, in 1934 opgebaggerd uit de Schelde nabij Appels, bevindt zich nu in het British
Museum in Londen. Deze vondst is nog steeds erg omstreden. Gaat het om een scheepskop of een
meubelonderdeel? Is het van Saksische of van Merovingische oorsprong? De experten zijn het er nog
steeds niet over eens!
• Ook vondsten uit de metaaltijden en de Romeinse periode komen aan bod. De toevallige ontdekking van
een Merovingisch grafveld op de Zwijvekekouter vult deze zaal aan met een uitgebreide collectie
grafgiften: prachtig riembeslag, glazen kralen en mantelspelden.
• Op de eerste verdieping werpen we ons in de middeleeuwse stadsontwikkeling, het dagelijks leven en de
economie. Het militaire verleden van Dendermonde en haar belangrijke functie als regionaal
marktcentrum worden geschetst.
• Op de gelijkvloerse verdieping worden enkele relicten bewaard die verband houden met het lokale
gildeleven en de ommegangen. Sta oog in oog met de 18e-eeuwse kemel of het paard zonder staart!
Bewonder een kruisboog of een zilveren ereteken.
Hollandse Kazerne
• Langs de Noordlaan ligt het imposante historische kazernegebouw, waar onder meer het Ros Beiaard
staat.
• De Vesting Dendermonde, door de Nederlanders gebouwd, is gelegen op de rechteroever van de Schelde
op de samenvloeiïng met de Dender en vormt zo een flank-bedreiging voor een vijand die tegen de Rupel-
Dijle-Demer-lijn zou opereren.
• In het laatste kwart van de 19de eeuw werd de kazerne geleidelijk uitgebreid tot de huidige bebouwing,
die grotendeels aangelegd werd boven de intussen overwelfde randgrachten en ten noordwesten van de
hoofdingang.
• Na de declassering van Dendermonde als vestingwerk in 1906, bleef de kazerne in gebruik voor het
plaatselijke garnizoen tot 1968.
• Begin van de jaren 1970 werd het kazernegebouw in gebruik genomen door de Technische Dienst van de
stad en door verschillende diensten van justitie, waartoe ook enkele verbouwingen plaats vonden. De
gebouwen zijn geklasseerd als beschermd monument bij MB van 24.06.1994.
Stadhuis Dendermonde
18. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
• De voormalige Lakenhalle is een juweeltje van Vlaamse middeleeuwse bouwkunst dat in het gracieuze
kader van de Grote Markt werd opgetrokken. Vooral tijdens de zomermaanden ziet het Stadhuis er
prachtig uit, getooid met de elf heraldische vlaggen en versierd met kleurrijke bloemen.
• In het Stadhuis kan de bezoeker kennismaken met het prachtige interieur en de talrijke schilderijen van
de Dendermondse schilderschool.
• Het Belfort, dat in 1999 door UNESCO beschermd werd als Werelderfgoed, herbergt sedert de 16e eeuw
een beiaard.
• Het Belfort herbergt sedert de 16e eeuw een beiaard. Aanvankelijk (1378) werden de aan een uurwerk
gekoppelde uurklok en weversklok vooral gebruikt voor het regelen van de werkdag. De in 1526
geleverde horloge was daarvoor zelfs voorzien van een beeld dat het uur sloeg en van een spel van zes
klokken. Het klokkenspel werd in 1548 uitgebreid tot 15 klokken en tussen 1732 en 1825 tot 40 klokken.
Dit alles ging verloren in 1914.
• Op de eerste verdieping bevinden zich een aantal historische zalen met een prachtige kunstcollectie. De
eerste stappen naar een 'Museum voor Schoone Kunsten' werden gezet in 1875, toen het stadsbestuur
enkele schilderijen aankocht van Charles Hermans, Jan Verhas, Adrien Heymans, Jacques Rosseels, Joseph
Théodore Coosemans en Franz Vinck. Nadien werd deze collectie op geregelde tijdstippen uitgebreid. Met
uitzondering van enkele portretten en historiestukken van de hand van Frans en Jan Verhas, Piet Vander
Ouderaa, Pieter Frans De Beule en Henry De Noble, behoren de meeste schilderijen tot de
'Dendermondse School', een kunstrichting waarvan de schilders hoofdzakelijk de landschapsschilderkunst
beoefenden.
Ros Beiaard ommegang
• De Ros Beiaardommegang vindt zijn oorsprong in de religieuze processies die in de Middeleeuwen door
de straten van Dendermonde trokken. Sinds de 15e eeuw werden aan deze processies steeds meer
wereldse elementen toegevoegd, waaronder reuzenfiguren. Dankzij de verspreiding van een populaire
sage, vonden ook het Ros Beiaard en de Vier Heemskinderen hun weg naar Dendermonde. Het
heldhaftige Ros groeide sindsdien uit tot de hoofdrolspeler van zijn eigen ommegang. Deze is sinds 2005
door Unesco erkend als Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid.
• De Ros Beiaardommegang gaat nu elke 10 jaar door en is iets waar alle Dendermondenaren naar
uitkijken. De oorspronkelijk datum voor dit volksfeest was 24 mei 2020 maar door het uitbreken van
Covid-19 werd de ommegang uitgesteld naar 30 mei 2021.
Handig om te weten
Vleeshuismuseum
Adres: Grote markt 32
Openingsuren: Dinsdag – Vrijdag: 9u30 tot 12u00 – 13u tot 18u
Zaterdag en zondag: 13u tot 18u
Gratis toegang
Sint-Alexiusbegijnhof
Adres: Sint-Alexiusbegijnhof 11-24-25
Openingsuren: dinsdag – vrijdag: 9u30 tot 12u00 – 13u tot 18u
zaterdag en zondag: 13u tot 18u
Gratis toegang
19. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
Stadhuis Dendermonde
Adres: Grote Markt
Openingsuren: dinsdag – vrijdag: 9u30 – 16u30
zaterdag en zondag: 12u – 16u30
Gratis toegang
Telefoon: 052/ 21 39 56
Gegevens burgemeester
Naam: Piet Buyse
Telefoon: 052/ 25 10 78
15.(optioneel) Extra mogelijkheden tot naverwerking
Er wordt een naverwerking gedaan door een klasgesprek te houden. Hierbij worden er ervaringen en
antwoorden gedeeld. Hiervoor heeft de leerkracht 10-15 minuten.
