SlideShare a Scribd company logo
1 of 22
“KONSEP-KONSEP ILMU SEJARAH”
HAKEKAT DAN KONSEP DASAR
SEJARAH
A. ASAL KATA, ARTI KATA DAN ISTILAH
B. HAKEKAT/PENGERTIAN SEJARAH
C. KONSEP DASAR SEJARAH
- SEJARAH SEBAGAI PERISTIWA
- SEJARAH SEBAGAI KISAH
- SEJARAH SEBAGAI ILMU
A. ASAL KATA, ARTI KATA DAN
ISTILAH SEJARAH
◦ ASAL KATA : SYAJARATUN (BHS ARAB) ARTINYA POHON KAYU,
MENGANDUNG MAKNA PERTUMBUHAN ATAU SILSILAH.
◦ POHON MENGAMBARKAN SUATU PERCABANGAN GENEOLOGIS
DARI SUATU KELOMPOK KELUARGA TERTENTU, YANG KALAU
DIBUAT BAGANNYA MENYERUPAI BENTUK POHON YANG KE
ATAS PENUH CABANG DAN RANTING DAN KE BAWAH AKAR
YANG BESAR MAUPUN YANG KECIL.
◦ DARI KATA SYAJARATUN BERKEMBANG MENJADI SYAJARAH
(BHS MELAYU) AKHIRNYA MENJADI SEJARAH (BHS INDONESIA).
A. ASAL KATA, ARTI KATA DAN
ISTILAH SEJARAH
◦ ISTILAH YANG BERKEMBANG DI EROPA :
• HISTORY (INGGRIS), DARI ISTORIA (YUNANI) ARTINYA BELAJAR
DENGAN CARA BERTANYA-TANYA. ISTORIA BELUM MEMBATASI
PADA MANUSIA SAJA, BARU DALAM PERKEMBANGAN
BERIKUTNYA MUNCUL ISTILAH SCIENTIA YANG FOKUS PADA
GEJALA ALAM.
• GESCHIEDENIS (BELANDA) DARI KATA GESCHIEDEN ARTINYA
TERJADI.
• GESCHICHTE (GERMAN) DARI KATA GESCHEHEN ARTINYA
TERJADI.
• HISTOIRE (PERANCIS),
• STORYA (RUSIA).
B. PENGERTIAN SEJARAH
◦ SEJARAH ADALAH KESATUAN MAKNA:
1. SEJUMLAH PERUBAHAN-PERUBAHAN, KEJADIAN-
KEJADIAN,ATAU PERISTIWA MASA LAMPAU YANG
BERHUBUNGAN DENGAN MANUSIA, BENDA DAN
SEBAGAINYA YANG KESELURUHANNYA MERUPAKAN
PERISTIWA NYATA DI DALAM KEHIDUPAN MANUSIA.
2. CERITA TENTANG PERUBAHAN, KEJADIAN ATAU
PERISTIWA MASA LAMPAU.
3. ILMU YANG BERTUGAS MENYELIDIKI PERUBAHAN,
PERISTIWA NYATA DI SEKITAR KEHIDUPAN MANUSIA.
B. PENGERTIAN SEJARAH
DEFINISI SEJARAH MENCAKUP BEBERAPA KATA KUNCI :
◦ MANUSIA : HAL-HAL YANG BERHUBUNGAN DENGAN MANUSIA
SAJA.
◦ MASA LAMPAU : TERKAIT DENGAN WAKTU DAN TEMPAT.
◦ JEJAK TERSELAMATKAN (SURVIVING PAST) : BERDASARKAN
BUKTI YANG DAPAT DIKETEMUKAN.
◦ KRONOLOGIS
◦ CERITA.
PENGERTIAN SEJARAH MENURUT PARA
TOKOH
1.HERODATUS (484-425)
sejarah tidak berkembang kearah masa depan
dengan tujuan pasti, melainkan bergerak
seperti lingkaran yang tinggi rendahnya
diakibatkan oleh keadaan manusia.
History is a study that tells about the cycle of
rise and fall of a character ,society and
civilization
GAMBAR HERODATUS
(BAPAK SEJARAWAN DUNIA)
2.ARISTOTELES (350 SM)
“Sejarah adalah suatu sistem yang berasumsi bahwa
peristiwa-peristiwa disusun secara kronologis dan
seluruh peristiwa masa lalu dicatat dan
mempunyai bukti-bukti yang kuat”
“History is a system which assumes that events
are arranged chronologically and all past event are
recorded and have strong evidence”.
GAMBAR ARISTOTELES
PENGERTIAN SEJARAH MENURUT PARA TOKOH
3.Ibn khaldun (1332-1406)
dalam bukunya MUQADIMAH,jilid 1 :
Sejarah adalah catatan tentang masyarakat
umat manusia atau peradaban dunia dan
tentang perubahan-perubahan yang terjadi
pada watak manusia itu.
4.R.Moh.ALI
Dalam bukunya Pengantar Ilmu Sejarah Indonesia,ia
mengemukakan pengertian sejarah sebagai berikut :
Keseluruhan perubahan-perubahan,kejadian-kejadian
peristiwa,kenyataan-kenyataan yang benar benar telah terjadi
disekitar kita.
Cerita tentang perubahan-perubahan itu
Ilmu yang menyelidiki tentang perubahan-perubahan
yang benar-benar terjadi.
5.Sartono Kartodirjo
Sejarah dalam arti Subyektif adalah : bentuk yang disusun
oleh penulis sebagai suatu uraian atau cerita,sehingga
memuat unsur-unsur perasaan dan isi pikiran penulis atau
pengarang ( subyek).
Sejarah dalam arti Obyektif adalah : menunjuk kepada
kejadian atau peristiwa itu sendiri secara keseluruhan
yang terlepas dari unsur-unsur subyektif para penulisnya.
C. KONSEP DASAR SEJARAH
◦ ADA TIGA KOMPONEN KONSEP DASAR SEJARAH
YAITU :
1. SEJARAH SEBAGAI PERISTIWA (HISTORY AS EVENT)
2. SEJARAH SEBAGAI CERITERA/KISAH (HISTORY AS NARATIVE)
3. SEJARAH SEBAGAI ILMU (HISTORY AS SCIENCE)
SEJARAH SEBAGAI PERISTIWA
◦ SEJARAH ADALAH PERISTIWA, KEJADIAN, KENYATAAN DAN
AKTUALISASI MASA LAMPAU YANG MENYANGKUT KEHIDUPAN
MANUSIA.
◦ SEBAGAI RERUM GESTAE YANG BERARTI PERISTIWA YANG BENAR-
BENAR TERJADI/AKTUALITAS.
◦ JEJAK YANG DITINGGALKAN DAPAT BERUPA BENDA-BENDA,
INGATAN MANUSIA, ATAUPUN TULISAN.
◦ KEJADIAN ADALAH KEJADIAN, HANYA SEKALI TERJADI, SETELAH
BERLANGSUNG TIDAK DAPAT DIANGGAP TIDAK PERNAH TERJADI.
SEJARAH SEBAGAI CERITERA
◦ SEJARAH SEBAGAI CERITERA ATAU KISAH BERUPA
NARASI YANG DISUSUN BERDASAR MEMORI, KESAN
DAN TAFSIRAN TERHADAP KEJADIAN ATAU
PERISTIWA YANG TELAH TERJADI DI MASA LAMPAU
(RERUM GESTARUM).
◦ TERGANTUNG PADA SIAPA YANG
MENCERITAKANNYA.
◦ DASARNYA ADALAH JEJAK-JEJAK YANG
DITINGGALKAN DARI SEJARAH SEBAGAI PERISTIWA.
SEJARAH SEBAGAI ILMU
◦ CIRI UMUM DAN PROSEDUR KERJA SCIENCE/ILMU :
1. ADANYA KESADARAN SEBELUMNYA UNTUK MENCAPAI
KEBENARAN.
2. UNTUK MENCAPAI KEBENARAN PERLU JALAN
TERTENTU/METODE.
3. KEGIATAN ILMIAH DISUSUN SECARA SISTEMATIS.
4. KEGIATAN DAN HASILNYA PUNYA OBYEKTIFITAS YANG TINGGI.
5. HASILNYA ADALAH SEKELOMPOK KEBENARAN UMUM.
6. DIMUNGKINKAN DILAKSANAKANNYA PREDIKSI.
SEMBILAN SENDI SEJARAH
SEBAGAI ILMU
1. ILMU PENGETAHUAN
2. HASIL PENYELIDIKAN
3. BAHAN PENYELIDIKAN
4. CERITERA
5. KEJADIAN
6. MASYARAKAT MANUSIA
7. WAKTU YANG LAMPAU
8. TANGGAL ATAU TARIKH
9. PENAFSIRAN/INTERPRETASI
Konsep Kronologis
Kronologi dalam sejarah berarti urutan
waktu dari sejumlah peristiwa atau
kejadian. Oleh karena itu, peristiwa
sejarah harus disusun berdasarkan urutan
waktu kejadiannya.
Perhatikan bagan
berikut!
Pembentukan
BPUPKI
Kunjungan tokoh-
tokoh bangsa
Indonesia ke Dalat,
Vietnam
Peristiwa
Rengasdengklok
Indonesia
merdeka
Konsep
Diakronik
Setiap peristiwa berkembang berdasarkan
waktu. Suatu peristiwa tidak hadir sebagai
peristiwa tunggal dan pasti memiliki
hubungan dengan peristiwa sebelumnya.
Konsep diakronik memandang peristiwa
sejarah mengalami perkembangan dan
bergerak sepanjang masa. Diakronik
mengutamakan memanjangnya dimensi
waktu dengan sedikit keluasan ruang.
Konsep Diakronik
Konsep Sinkronik
Menurut Kuntowijoyo, sejarah akan menjadi
sinkronik jika bersentuhan dengan ilmu sosial
seperti antropologi, sosiologi, ekonomi, dan
politik.
Saat sejarah ditulis dengan pendekatan ilmu
sosial, sejarah tidak hanya memanjang dalam
waktu tetapi juga meluas dalam ruang.
Konsep sinkronik menyebabkan karya sejarah
semakin kaya.
Konsep Kausalitas (Sebab Akibat)
Setiap peristiwa memiliki latar belakang yang menjadi pemicunya. Sejarawan
Suhartono dalam buku Teori dan Metodologi Sejarah menyatakan bahwa dalam
peristiwa sejarah terdapat sebab umum (general cause) dan sebab khusus (direct
cause). Sebab khusus ini sering disebut sebagai pemicu (trigger).
Konsep kausalitas menurut Suhartono
Multikausal atau
kemajemukan sebab
Menunjukkan sebab tidak
hanya tunggal, tetapi terdiri
atas banyak sebab.
Menyeleksi banyak sebab menurut
hierarki tertinggi berupa sebab
utama (ultimate cause) atau prima
kausa dari sekian banyak sebab.
Seleksi kausal
Konsep Periodisasi
Perodisasi merupakan pembabakan waktu yang diterapkan
dalam kajian sejarah. Contoh periodisasi dapat Anda amati
dalam tabel berikut.
Tahun (Masehi) Periode
1200 Lahirnya zaman modern
1630-1800 Perjuangan merebut hegemoni
1800-1910 Pembentukan negara jajahan
1900-1942 Munculnya konsepsi Indonesia
1942-1950 Runtuhnya negara jajahan
1950-2008 Indonesia merdeka
Periodisasi Sejarah Indonesia menurut M.C. Ricklefs
”Janganlah melihat ke masa depan dengan mata buta.
Masa yang lampau sangat berguna sebagai kaca benggala
daripada masa yang akan datang.”
(Soekarno)
Terima Kasih

More Related Content

Similar to SEJARAH KONSEP

Bagaimana sejarah dalam pandangan para tokoh
Bagaimana sejarah dalam pandangan para tokohBagaimana sejarah dalam pandangan para tokoh
Bagaimana sejarah dalam pandangan para tokohLiananda Indri Putri
 
MATERI KELAS 10.pptx
MATERI KELAS 10.pptxMATERI KELAS 10.pptx
MATERI KELAS 10.pptxdevvypertiwi
 
Bab 1 hakikat ilmu sejarah
Bab 1 hakikat ilmu sejarahBab 1 hakikat ilmu sejarah
Bab 1 hakikat ilmu sejarahMutiara N
 
sejarah-indonesia-kelas-x-kd-1.pptx
sejarah-indonesia-kelas-x-kd-1.pptxsejarah-indonesia-kelas-x-kd-1.pptx
sejarah-indonesia-kelas-x-kd-1.pptxAtinaLaililisroiyyah
 
392820677-bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah-ppt.ppt
392820677-bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah-ppt.ppt392820677-bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah-ppt.ppt
392820677-bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah-ppt.pptCholifatulJannahFebr
 
JUMAT dian sej indo x mipa ips
JUMAT dian sej indo x mipa ipsJUMAT dian sej indo x mipa ips
JUMAT dian sej indo x mipa ipsRiyanAdita
 
Pengertian_dan_periodesasi_SPI.pptx
Pengertian_dan_periodesasi_SPI.pptxPengertian_dan_periodesasi_SPI.pptx
Pengertian_dan_periodesasi_SPI.pptxistiqomah88
 
Sejarah dan filsafat, filsafat pendidikan
Sejarah dan filsafat, filsafat pendidikanSejarah dan filsafat, filsafat pendidikan
Sejarah dan filsafat, filsafat pendidikanistana walet
 
Pengantar ilmu sejarah
Pengantar ilmu sejarahPengantar ilmu sejarah
Pengantar ilmu sejarahIsniah Madjal
 
Hakekat dan Ruang Lingkup Sejarah Kelas X
Hakekat dan Ruang Lingkup Sejarah Kelas XHakekat dan Ruang Lingkup Sejarah Kelas X
Hakekat dan Ruang Lingkup Sejarah Kelas XHidayah Lestari
 
1. mk s.p.i bab 1 pengertian sejarah peradaban islam
1. mk s.p.i  bab 1 pengertian sejarah peradaban islam1. mk s.p.i  bab 1 pengertian sejarah peradaban islam
1. mk s.p.i bab 1 pengertian sejarah peradaban islamArifFanani2
 
Materi 1 - Konsep Dasar Sejarah & Penelitian Sejarah.ppt
Materi 1 - Konsep Dasar Sejarah & Penelitian Sejarah.pptMateri 1 - Konsep Dasar Sejarah & Penelitian Sejarah.ppt
Materi 1 - Konsep Dasar Sejarah & Penelitian Sejarah.pptDinaNurArafat
 
PENGERTIAN DAN RUANG LINGKUP SEJARAH.docx
PENGERTIAN DAN RUANG LINGKUP SEJARAH.docxPENGERTIAN DAN RUANG LINGKUP SEJARAH.docx
PENGERTIAN DAN RUANG LINGKUP SEJARAH.docxagustrianto10
 
bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah dan desk
bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah dan deskbab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah dan desk
bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah dan deskdimas024
 
Periode, Kronologis dan Manfaat Belajar Sejarah
Periode, Kronologis dan Manfaat Belajar SejarahPeriode, Kronologis dan Manfaat Belajar Sejarah
Periode, Kronologis dan Manfaat Belajar SejarahChristina Dwi Rahayu
 
ILMU SEJARAH (PENGANTAR ILMU SOSIAL)
ILMU SEJARAH (PENGANTAR ILMU SOSIAL)ILMU SEJARAH (PENGANTAR ILMU SOSIAL)
ILMU SEJARAH (PENGANTAR ILMU SOSIAL)Asri Yunita
 
Konsep Dasar Sejarah dan Kehidupan Masyarakat Praaksara.pptx
Konsep Dasar Sejarah dan Kehidupan Masyarakat Praaksara.pptxKonsep Dasar Sejarah dan Kehidupan Masyarakat Praaksara.pptx
Konsep Dasar Sejarah dan Kehidupan Masyarakat Praaksara.pptxArmanMahbub2
 
dasa-dasar ilmu sejarah-Universitas Negeri Yogyakarta.ppt
dasa-dasar ilmu sejarah-Universitas Negeri Yogyakarta.pptdasa-dasar ilmu sejarah-Universitas Negeri Yogyakarta.ppt
dasa-dasar ilmu sejarah-Universitas Negeri Yogyakarta.pptajisementara2022
 

Similar to SEJARAH KONSEP (20)

Ppt sejarah bab 1 sma x wajib
Ppt sejarah bab 1 sma x wajibPpt sejarah bab 1 sma x wajib
Ppt sejarah bab 1 sma x wajib
 
Bagaimana sejarah dalam pandangan para tokoh
Bagaimana sejarah dalam pandangan para tokohBagaimana sejarah dalam pandangan para tokoh
Bagaimana sejarah dalam pandangan para tokoh
 
MATERI KELAS 10.pptx
MATERI KELAS 10.pptxMATERI KELAS 10.pptx
MATERI KELAS 10.pptx
 
Bab 1 hakikat ilmu sejarah
Bab 1 hakikat ilmu sejarahBab 1 hakikat ilmu sejarah
Bab 1 hakikat ilmu sejarah
 
sejarah-indonesia-kelas-x-kd-1.pptx
sejarah-indonesia-kelas-x-kd-1.pptxsejarah-indonesia-kelas-x-kd-1.pptx
sejarah-indonesia-kelas-x-kd-1.pptx
 
392820677-bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah-ppt.ppt
392820677-bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah-ppt.ppt392820677-bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah-ppt.ppt
392820677-bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah-ppt.ppt
 
JUMAT dian sej indo x mipa ips
JUMAT dian sej indo x mipa ipsJUMAT dian sej indo x mipa ips
JUMAT dian sej indo x mipa ips
 
Pengertian_dan_periodesasi_SPI.pptx
Pengertian_dan_periodesasi_SPI.pptxPengertian_dan_periodesasi_SPI.pptx
Pengertian_dan_periodesasi_SPI.pptx
 
Sejarah dan filsafat, filsafat pendidikan
Sejarah dan filsafat, filsafat pendidikanSejarah dan filsafat, filsafat pendidikan
Sejarah dan filsafat, filsafat pendidikan
 
Pengantar ilmu sejarah
Pengantar ilmu sejarahPengantar ilmu sejarah
Pengantar ilmu sejarah
 
Hakekat dan Ruang Lingkup Sejarah Kelas X
Hakekat dan Ruang Lingkup Sejarah Kelas XHakekat dan Ruang Lingkup Sejarah Kelas X
Hakekat dan Ruang Lingkup Sejarah Kelas X
 
1. mk s.p.i bab 1 pengertian sejarah peradaban islam
1. mk s.p.i  bab 1 pengertian sejarah peradaban islam1. mk s.p.i  bab 1 pengertian sejarah peradaban islam
1. mk s.p.i bab 1 pengertian sejarah peradaban islam
 
Guna sejarah 2 xcdsz
Guna sejarah 2 xcdszGuna sejarah 2 xcdsz
Guna sejarah 2 xcdsz
 
Materi 1 - Konsep Dasar Sejarah & Penelitian Sejarah.ppt
Materi 1 - Konsep Dasar Sejarah & Penelitian Sejarah.pptMateri 1 - Konsep Dasar Sejarah & Penelitian Sejarah.ppt
Materi 1 - Konsep Dasar Sejarah & Penelitian Sejarah.ppt
 
PENGERTIAN DAN RUANG LINGKUP SEJARAH.docx
PENGERTIAN DAN RUANG LINGKUP SEJARAH.docxPENGERTIAN DAN RUANG LINGKUP SEJARAH.docx
PENGERTIAN DAN RUANG LINGKUP SEJARAH.docx
 
bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah dan desk
bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah dan deskbab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah dan desk
bab-i-konsep-dasar-ilmu-sejarah dan desk
 
Periode, Kronologis dan Manfaat Belajar Sejarah
Periode, Kronologis dan Manfaat Belajar SejarahPeriode, Kronologis dan Manfaat Belajar Sejarah
Periode, Kronologis dan Manfaat Belajar Sejarah
 
ILMU SEJARAH (PENGANTAR ILMU SOSIAL)
ILMU SEJARAH (PENGANTAR ILMU SOSIAL)ILMU SEJARAH (PENGANTAR ILMU SOSIAL)
ILMU SEJARAH (PENGANTAR ILMU SOSIAL)
 
Konsep Dasar Sejarah dan Kehidupan Masyarakat Praaksara.pptx
Konsep Dasar Sejarah dan Kehidupan Masyarakat Praaksara.pptxKonsep Dasar Sejarah dan Kehidupan Masyarakat Praaksara.pptx
Konsep Dasar Sejarah dan Kehidupan Masyarakat Praaksara.pptx
 
dasa-dasar ilmu sejarah-Universitas Negeri Yogyakarta.ppt
dasa-dasar ilmu sejarah-Universitas Negeri Yogyakarta.pptdasa-dasar ilmu sejarah-Universitas Negeri Yogyakarta.ppt
dasa-dasar ilmu sejarah-Universitas Negeri Yogyakarta.ppt
 

More from MuhammadIdris276103

Ketahanan Nasional - Kewarganegaraan.pptx
Ketahanan Nasional - Kewarganegaraan.pptxKetahanan Nasional - Kewarganegaraan.pptx
Ketahanan Nasional - Kewarganegaraan.pptxMuhammadIdris276103
 
KONSEP DASAR DALAM ILMU SEJARAH.ppt
KONSEP DASAR DALAM ILMU SEJARAH.pptKONSEP DASAR DALAM ILMU SEJARAH.ppt
KONSEP DASAR DALAM ILMU SEJARAH.pptMuhammadIdris276103
 
3.2. V4. Modul PGP - Pemimpin dalam Pengelolaan Sumber Daya 15122020 layout (...
3.2. V4. Modul PGP - Pemimpin dalam Pengelolaan Sumber Daya 15122020 layout (...3.2. V4. Modul PGP - Pemimpin dalam Pengelolaan Sumber Daya 15122020 layout (...
3.2. V4. Modul PGP - Pemimpin dalam Pengelolaan Sumber Daya 15122020 layout (...MuhammadIdris276103
 
cara melakukan asesmen diagnostik.pptx
cara melakukan asesmen diagnostik.pptxcara melakukan asesmen diagnostik.pptx
cara melakukan asesmen diagnostik.pptxMuhammadIdris276103
 
gapi-raissacharlessharinrilisty-xiips3-190723122649.pdf
gapi-raissacharlessharinrilisty-xiips3-190723122649.pdfgapi-raissacharlessharinrilisty-xiips3-190723122649.pdf
gapi-raissacharlessharinrilisty-xiips3-190723122649.pdfMuhammadIdris276103
 

More from MuhammadIdris276103 (11)

Ketahanan Nasional - Kewarganegaraan.pptx
Ketahanan Nasional - Kewarganegaraan.pptxKetahanan Nasional - Kewarganegaraan.pptx
Ketahanan Nasional - Kewarganegaraan.pptx
 
DASAR-DASAR ILMU SEJARAH.ppt
DASAR-DASAR ILMU SEJARAH.pptDASAR-DASAR ILMU SEJARAH.ppt
DASAR-DASAR ILMU SEJARAH.ppt
 
PENGERTIAN ANTROPOLOGI.pptx
PENGERTIAN ANTROPOLOGI.pptxPENGERTIAN ANTROPOLOGI.pptx
PENGERTIAN ANTROPOLOGI.pptx
 
KONSEP DASAR DALAM ILMU SEJARAH.ppt
KONSEP DASAR DALAM ILMU SEJARAH.pptKONSEP DASAR DALAM ILMU SEJARAH.ppt
KONSEP DASAR DALAM ILMU SEJARAH.ppt
 
3.2. V4. Modul PGP - Pemimpin dalam Pengelolaan Sumber Daya 15122020 layout (...
3.2. V4. Modul PGP - Pemimpin dalam Pengelolaan Sumber Daya 15122020 layout (...3.2. V4. Modul PGP - Pemimpin dalam Pengelolaan Sumber Daya 15122020 layout (...
3.2. V4. Modul PGP - Pemimpin dalam Pengelolaan Sumber Daya 15122020 layout (...
 
teknik menentukan KKTP.pdf
teknik menentukan KKTP.pdfteknik menentukan KKTP.pdf
teknik menentukan KKTP.pdf
 
PPT ASESMEN DIAGNOSTIK.pptx
PPT ASESMEN DIAGNOSTIK.pptxPPT ASESMEN DIAGNOSTIK.pptx
PPT ASESMEN DIAGNOSTIK.pptx
 
cara melakukan asesmen diagnostik.pptx
cara melakukan asesmen diagnostik.pptxcara melakukan asesmen diagnostik.pptx
cara melakukan asesmen diagnostik.pptx
 
gapi-raissacharlessharinrilisty-xiips3-190723122649.pdf
gapi-raissacharlessharinrilisty-xiips3-190723122649.pdfgapi-raissacharlessharinrilisty-xiips3-190723122649.pdf
gapi-raissacharlessharinrilisty-xiips3-190723122649.pdf
 
PPT MATERI GAPI - Copy.pptx
PPT MATERI GAPI - Copy.pptxPPT MATERI GAPI - Copy.pptx
PPT MATERI GAPI - Copy.pptx
 
SUMPAH PEMUDA
SUMPAH PEMUDA SUMPAH PEMUDA
SUMPAH PEMUDA
 

Recently uploaded

Latihan Soal bahasa Indonesia untuk anak sekolah sekelas SMP atau pun sederajat
Latihan Soal bahasa Indonesia untuk anak sekolah sekelas SMP atau pun sederajatLatihan Soal bahasa Indonesia untuk anak sekolah sekelas SMP atau pun sederajat
Latihan Soal bahasa Indonesia untuk anak sekolah sekelas SMP atau pun sederajatArfiGraphy
 
Aksi nyata disiplin positif Hj. Hasnani (1).pdf
Aksi nyata disiplin positif Hj. Hasnani (1).pdfAksi nyata disiplin positif Hj. Hasnani (1).pdf
Aksi nyata disiplin positif Hj. Hasnani (1).pdfDimanWr1
 
contoh penulisan nomor skl pada surat kelulusan .pptx
contoh penulisan nomor skl pada surat kelulusan  .pptxcontoh penulisan nomor skl pada surat kelulusan  .pptx
contoh penulisan nomor skl pada surat kelulusan .pptxHR MUSLIM
 
Refleksi Mandiri Modul 1.3 - KANVAS BAGJA.pptx.pptx
Refleksi Mandiri Modul 1.3 - KANVAS BAGJA.pptx.pptxRefleksi Mandiri Modul 1.3 - KANVAS BAGJA.pptx.pptx
Refleksi Mandiri Modul 1.3 - KANVAS BAGJA.pptx.pptxIrfanAudah1
 
Materi Strategi Perubahan dibuat oleh kelompok 5
Materi Strategi Perubahan dibuat oleh kelompok 5Materi Strategi Perubahan dibuat oleh kelompok 5
Materi Strategi Perubahan dibuat oleh kelompok 5KIKI TRISNA MUKTI
 
Tugas 1 ABK di SD prodi pendidikan guru sekolah dasar.docx
Tugas 1 ABK di SD prodi pendidikan guru sekolah dasar.docxTugas 1 ABK di SD prodi pendidikan guru sekolah dasar.docx
Tugas 1 ABK di SD prodi pendidikan guru sekolah dasar.docxmawan5982
 
MODUL 1 Pembelajaran Kelas Rangkap-compressed.pdf
MODUL 1 Pembelajaran Kelas Rangkap-compressed.pdfMODUL 1 Pembelajaran Kelas Rangkap-compressed.pdf
MODUL 1 Pembelajaran Kelas Rangkap-compressed.pdfNurulHikmah50658
 
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptxBab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptxssuser35630b
 
AKSI NYATA NARKOBA ATAU OBAT TERLARANG..
AKSI NYATA NARKOBA ATAU OBAT TERLARANG..AKSI NYATA NARKOBA ATAU OBAT TERLARANG..
AKSI NYATA NARKOBA ATAU OBAT TERLARANG..ikayogakinasih12
 
Tugas 1 pembaruan dlm pembelajaran jawaban tugas tuton 1.docx
Tugas 1 pembaruan dlm pembelajaran jawaban tugas tuton 1.docxTugas 1 pembaruan dlm pembelajaran jawaban tugas tuton 1.docx
Tugas 1 pembaruan dlm pembelajaran jawaban tugas tuton 1.docxmawan5982
 
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdf
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdfModul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdf
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdfSitiJulaeha820399
 
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptx
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptxAksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptx
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptxsdn3jatiblora
 
tugas 1 tutorial online anak berkebutuhan khusus di SD
tugas 1 tutorial online anak berkebutuhan khusus di SDtugas 1 tutorial online anak berkebutuhan khusus di SD
tugas 1 tutorial online anak berkebutuhan khusus di SDmawan5982
 
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptx
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptxsoal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptx
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptxazhari524
 
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 pptppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 pptArkhaRega1
 
tugas 1 anak berkebutihan khusus pelajaran semester 6 jawaban tuton 1.docx
tugas 1 anak berkebutihan khusus pelajaran semester 6 jawaban tuton 1.docxtugas 1 anak berkebutihan khusus pelajaran semester 6 jawaban tuton 1.docx
tugas 1 anak berkebutihan khusus pelajaran semester 6 jawaban tuton 1.docxmawan5982
 
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase B
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase BModul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase B
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase BAbdiera
 
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SDPPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SDNurainiNuraini25
 
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)MustahalMustahal
 
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptxPERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptxRizkyPratiwi19
 

Recently uploaded (20)

Latihan Soal bahasa Indonesia untuk anak sekolah sekelas SMP atau pun sederajat
Latihan Soal bahasa Indonesia untuk anak sekolah sekelas SMP atau pun sederajatLatihan Soal bahasa Indonesia untuk anak sekolah sekelas SMP atau pun sederajat
Latihan Soal bahasa Indonesia untuk anak sekolah sekelas SMP atau pun sederajat
 
Aksi nyata disiplin positif Hj. Hasnani (1).pdf
Aksi nyata disiplin positif Hj. Hasnani (1).pdfAksi nyata disiplin positif Hj. Hasnani (1).pdf
Aksi nyata disiplin positif Hj. Hasnani (1).pdf
 
contoh penulisan nomor skl pada surat kelulusan .pptx
contoh penulisan nomor skl pada surat kelulusan  .pptxcontoh penulisan nomor skl pada surat kelulusan  .pptx
contoh penulisan nomor skl pada surat kelulusan .pptx
 
Refleksi Mandiri Modul 1.3 - KANVAS BAGJA.pptx.pptx
Refleksi Mandiri Modul 1.3 - KANVAS BAGJA.pptx.pptxRefleksi Mandiri Modul 1.3 - KANVAS BAGJA.pptx.pptx
Refleksi Mandiri Modul 1.3 - KANVAS BAGJA.pptx.pptx
 
Materi Strategi Perubahan dibuat oleh kelompok 5
Materi Strategi Perubahan dibuat oleh kelompok 5Materi Strategi Perubahan dibuat oleh kelompok 5
Materi Strategi Perubahan dibuat oleh kelompok 5
 
Tugas 1 ABK di SD prodi pendidikan guru sekolah dasar.docx
Tugas 1 ABK di SD prodi pendidikan guru sekolah dasar.docxTugas 1 ABK di SD prodi pendidikan guru sekolah dasar.docx
Tugas 1 ABK di SD prodi pendidikan guru sekolah dasar.docx
 
MODUL 1 Pembelajaran Kelas Rangkap-compressed.pdf
MODUL 1 Pembelajaran Kelas Rangkap-compressed.pdfMODUL 1 Pembelajaran Kelas Rangkap-compressed.pdf
MODUL 1 Pembelajaran Kelas Rangkap-compressed.pdf
 
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptxBab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
Bab 7 - Perilaku Ekonomi dan Kesejahteraan Sosial.pptx
 
AKSI NYATA NARKOBA ATAU OBAT TERLARANG..
AKSI NYATA NARKOBA ATAU OBAT TERLARANG..AKSI NYATA NARKOBA ATAU OBAT TERLARANG..
AKSI NYATA NARKOBA ATAU OBAT TERLARANG..
 
Tugas 1 pembaruan dlm pembelajaran jawaban tugas tuton 1.docx
Tugas 1 pembaruan dlm pembelajaran jawaban tugas tuton 1.docxTugas 1 pembaruan dlm pembelajaran jawaban tugas tuton 1.docx
Tugas 1 pembaruan dlm pembelajaran jawaban tugas tuton 1.docx
 
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdf
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdfModul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdf
Modul 1.2.a.8 Koneksi antar materi 1.2.pdf
 
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptx
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptxAksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptx
Aksi nyata Malaikat Kebaikan [Guru].pptx
 
tugas 1 tutorial online anak berkebutuhan khusus di SD
tugas 1 tutorial online anak berkebutuhan khusus di SDtugas 1 tutorial online anak berkebutuhan khusus di SD
tugas 1 tutorial online anak berkebutuhan khusus di SD
 
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptx
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptxsoal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptx
soal AKM Mata Pelajaran PPKN kelas .pptx
 
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 pptppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
 
tugas 1 anak berkebutihan khusus pelajaran semester 6 jawaban tuton 1.docx
tugas 1 anak berkebutihan khusus pelajaran semester 6 jawaban tuton 1.docxtugas 1 anak berkebutihan khusus pelajaran semester 6 jawaban tuton 1.docx
tugas 1 anak berkebutihan khusus pelajaran semester 6 jawaban tuton 1.docx
 
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase B
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase BModul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase B
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase B
 
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SDPPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
 
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
 
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptxPERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
 

SEJARAH KONSEP

  • 2. HAKEKAT DAN KONSEP DASAR SEJARAH A. ASAL KATA, ARTI KATA DAN ISTILAH B. HAKEKAT/PENGERTIAN SEJARAH C. KONSEP DASAR SEJARAH - SEJARAH SEBAGAI PERISTIWA - SEJARAH SEBAGAI KISAH - SEJARAH SEBAGAI ILMU
  • 3. A. ASAL KATA, ARTI KATA DAN ISTILAH SEJARAH ◦ ASAL KATA : SYAJARATUN (BHS ARAB) ARTINYA POHON KAYU, MENGANDUNG MAKNA PERTUMBUHAN ATAU SILSILAH. ◦ POHON MENGAMBARKAN SUATU PERCABANGAN GENEOLOGIS DARI SUATU KELOMPOK KELUARGA TERTENTU, YANG KALAU DIBUAT BAGANNYA MENYERUPAI BENTUK POHON YANG KE ATAS PENUH CABANG DAN RANTING DAN KE BAWAH AKAR YANG BESAR MAUPUN YANG KECIL. ◦ DARI KATA SYAJARATUN BERKEMBANG MENJADI SYAJARAH (BHS MELAYU) AKHIRNYA MENJADI SEJARAH (BHS INDONESIA).
  • 4. A. ASAL KATA, ARTI KATA DAN ISTILAH SEJARAH ◦ ISTILAH YANG BERKEMBANG DI EROPA : • HISTORY (INGGRIS), DARI ISTORIA (YUNANI) ARTINYA BELAJAR DENGAN CARA BERTANYA-TANYA. ISTORIA BELUM MEMBATASI PADA MANUSIA SAJA, BARU DALAM PERKEMBANGAN BERIKUTNYA MUNCUL ISTILAH SCIENTIA YANG FOKUS PADA GEJALA ALAM. • GESCHIEDENIS (BELANDA) DARI KATA GESCHIEDEN ARTINYA TERJADI. • GESCHICHTE (GERMAN) DARI KATA GESCHEHEN ARTINYA TERJADI. • HISTOIRE (PERANCIS), • STORYA (RUSIA).
  • 5. B. PENGERTIAN SEJARAH ◦ SEJARAH ADALAH KESATUAN MAKNA: 1. SEJUMLAH PERUBAHAN-PERUBAHAN, KEJADIAN- KEJADIAN,ATAU PERISTIWA MASA LAMPAU YANG BERHUBUNGAN DENGAN MANUSIA, BENDA DAN SEBAGAINYA YANG KESELURUHANNYA MERUPAKAN PERISTIWA NYATA DI DALAM KEHIDUPAN MANUSIA. 2. CERITA TENTANG PERUBAHAN, KEJADIAN ATAU PERISTIWA MASA LAMPAU. 3. ILMU YANG BERTUGAS MENYELIDIKI PERUBAHAN, PERISTIWA NYATA DI SEKITAR KEHIDUPAN MANUSIA.
  • 6. B. PENGERTIAN SEJARAH DEFINISI SEJARAH MENCAKUP BEBERAPA KATA KUNCI : ◦ MANUSIA : HAL-HAL YANG BERHUBUNGAN DENGAN MANUSIA SAJA. ◦ MASA LAMPAU : TERKAIT DENGAN WAKTU DAN TEMPAT. ◦ JEJAK TERSELAMATKAN (SURVIVING PAST) : BERDASARKAN BUKTI YANG DAPAT DIKETEMUKAN. ◦ KRONOLOGIS ◦ CERITA.
  • 7. PENGERTIAN SEJARAH MENURUT PARA TOKOH 1.HERODATUS (484-425) sejarah tidak berkembang kearah masa depan dengan tujuan pasti, melainkan bergerak seperti lingkaran yang tinggi rendahnya diakibatkan oleh keadaan manusia. History is a study that tells about the cycle of rise and fall of a character ,society and civilization GAMBAR HERODATUS (BAPAK SEJARAWAN DUNIA)
  • 8. 2.ARISTOTELES (350 SM) “Sejarah adalah suatu sistem yang berasumsi bahwa peristiwa-peristiwa disusun secara kronologis dan seluruh peristiwa masa lalu dicatat dan mempunyai bukti-bukti yang kuat” “History is a system which assumes that events are arranged chronologically and all past event are recorded and have strong evidence”. GAMBAR ARISTOTELES
  • 9. PENGERTIAN SEJARAH MENURUT PARA TOKOH 3.Ibn khaldun (1332-1406) dalam bukunya MUQADIMAH,jilid 1 : Sejarah adalah catatan tentang masyarakat umat manusia atau peradaban dunia dan tentang perubahan-perubahan yang terjadi pada watak manusia itu.
  • 10. 4.R.Moh.ALI Dalam bukunya Pengantar Ilmu Sejarah Indonesia,ia mengemukakan pengertian sejarah sebagai berikut : Keseluruhan perubahan-perubahan,kejadian-kejadian peristiwa,kenyataan-kenyataan yang benar benar telah terjadi disekitar kita. Cerita tentang perubahan-perubahan itu Ilmu yang menyelidiki tentang perubahan-perubahan yang benar-benar terjadi.
  • 11. 5.Sartono Kartodirjo Sejarah dalam arti Subyektif adalah : bentuk yang disusun oleh penulis sebagai suatu uraian atau cerita,sehingga memuat unsur-unsur perasaan dan isi pikiran penulis atau pengarang ( subyek). Sejarah dalam arti Obyektif adalah : menunjuk kepada kejadian atau peristiwa itu sendiri secara keseluruhan yang terlepas dari unsur-unsur subyektif para penulisnya.
  • 12. C. KONSEP DASAR SEJARAH ◦ ADA TIGA KOMPONEN KONSEP DASAR SEJARAH YAITU : 1. SEJARAH SEBAGAI PERISTIWA (HISTORY AS EVENT) 2. SEJARAH SEBAGAI CERITERA/KISAH (HISTORY AS NARATIVE) 3. SEJARAH SEBAGAI ILMU (HISTORY AS SCIENCE)
  • 13. SEJARAH SEBAGAI PERISTIWA ◦ SEJARAH ADALAH PERISTIWA, KEJADIAN, KENYATAAN DAN AKTUALISASI MASA LAMPAU YANG MENYANGKUT KEHIDUPAN MANUSIA. ◦ SEBAGAI RERUM GESTAE YANG BERARTI PERISTIWA YANG BENAR- BENAR TERJADI/AKTUALITAS. ◦ JEJAK YANG DITINGGALKAN DAPAT BERUPA BENDA-BENDA, INGATAN MANUSIA, ATAUPUN TULISAN. ◦ KEJADIAN ADALAH KEJADIAN, HANYA SEKALI TERJADI, SETELAH BERLANGSUNG TIDAK DAPAT DIANGGAP TIDAK PERNAH TERJADI.
  • 14. SEJARAH SEBAGAI CERITERA ◦ SEJARAH SEBAGAI CERITERA ATAU KISAH BERUPA NARASI YANG DISUSUN BERDASAR MEMORI, KESAN DAN TAFSIRAN TERHADAP KEJADIAN ATAU PERISTIWA YANG TELAH TERJADI DI MASA LAMPAU (RERUM GESTARUM). ◦ TERGANTUNG PADA SIAPA YANG MENCERITAKANNYA. ◦ DASARNYA ADALAH JEJAK-JEJAK YANG DITINGGALKAN DARI SEJARAH SEBAGAI PERISTIWA.
  • 15. SEJARAH SEBAGAI ILMU ◦ CIRI UMUM DAN PROSEDUR KERJA SCIENCE/ILMU : 1. ADANYA KESADARAN SEBELUMNYA UNTUK MENCAPAI KEBENARAN. 2. UNTUK MENCAPAI KEBENARAN PERLU JALAN TERTENTU/METODE. 3. KEGIATAN ILMIAH DISUSUN SECARA SISTEMATIS. 4. KEGIATAN DAN HASILNYA PUNYA OBYEKTIFITAS YANG TINGGI. 5. HASILNYA ADALAH SEKELOMPOK KEBENARAN UMUM. 6. DIMUNGKINKAN DILAKSANAKANNYA PREDIKSI.
  • 16. SEMBILAN SENDI SEJARAH SEBAGAI ILMU 1. ILMU PENGETAHUAN 2. HASIL PENYELIDIKAN 3. BAHAN PENYELIDIKAN 4. CERITERA 5. KEJADIAN 6. MASYARAKAT MANUSIA 7. WAKTU YANG LAMPAU 8. TANGGAL ATAU TARIKH 9. PENAFSIRAN/INTERPRETASI
  • 17. Konsep Kronologis Kronologi dalam sejarah berarti urutan waktu dari sejumlah peristiwa atau kejadian. Oleh karena itu, peristiwa sejarah harus disusun berdasarkan urutan waktu kejadiannya. Perhatikan bagan berikut! Pembentukan BPUPKI Kunjungan tokoh- tokoh bangsa Indonesia ke Dalat, Vietnam Peristiwa Rengasdengklok Indonesia merdeka
  • 18. Konsep Diakronik Setiap peristiwa berkembang berdasarkan waktu. Suatu peristiwa tidak hadir sebagai peristiwa tunggal dan pasti memiliki hubungan dengan peristiwa sebelumnya. Konsep diakronik memandang peristiwa sejarah mengalami perkembangan dan bergerak sepanjang masa. Diakronik mengutamakan memanjangnya dimensi waktu dengan sedikit keluasan ruang. Konsep Diakronik
  • 19. Konsep Sinkronik Menurut Kuntowijoyo, sejarah akan menjadi sinkronik jika bersentuhan dengan ilmu sosial seperti antropologi, sosiologi, ekonomi, dan politik. Saat sejarah ditulis dengan pendekatan ilmu sosial, sejarah tidak hanya memanjang dalam waktu tetapi juga meluas dalam ruang. Konsep sinkronik menyebabkan karya sejarah semakin kaya.
  • 20. Konsep Kausalitas (Sebab Akibat) Setiap peristiwa memiliki latar belakang yang menjadi pemicunya. Sejarawan Suhartono dalam buku Teori dan Metodologi Sejarah menyatakan bahwa dalam peristiwa sejarah terdapat sebab umum (general cause) dan sebab khusus (direct cause). Sebab khusus ini sering disebut sebagai pemicu (trigger). Konsep kausalitas menurut Suhartono Multikausal atau kemajemukan sebab Menunjukkan sebab tidak hanya tunggal, tetapi terdiri atas banyak sebab. Menyeleksi banyak sebab menurut hierarki tertinggi berupa sebab utama (ultimate cause) atau prima kausa dari sekian banyak sebab. Seleksi kausal
  • 21. Konsep Periodisasi Perodisasi merupakan pembabakan waktu yang diterapkan dalam kajian sejarah. Contoh periodisasi dapat Anda amati dalam tabel berikut. Tahun (Masehi) Periode 1200 Lahirnya zaman modern 1630-1800 Perjuangan merebut hegemoni 1800-1910 Pembentukan negara jajahan 1900-1942 Munculnya konsepsi Indonesia 1942-1950 Runtuhnya negara jajahan 1950-2008 Indonesia merdeka Periodisasi Sejarah Indonesia menurut M.C. Ricklefs
  • 22. ”Janganlah melihat ke masa depan dengan mata buta. Masa yang lampau sangat berguna sebagai kaca benggala daripada masa yang akan datang.” (Soekarno) Terima Kasih