Luận văn thạc sĩ - Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay.doc

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………
BỘ NỘI VỤ
……/……
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
LÊ VĂN QUYỀN
BẢO VỆ HIẾN PHÁP
BẰNG PHÁP LUẬT TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
HÀ NỘI - NĂM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………
BỘ NỘI VỤ
……/……
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
LÊ VĂN QUYỀN
BẢO VỆ HIẾN PHÁP
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật hành chính
Mã số: 8 38 01 02
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN MINH TUẤN
HÀ NỘI - NĂM

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai
công bố trong bất cứ công trình nào khác, các thông tin trích dẫn trong luận
văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày 10 tháng 4 năm 2020
Ngƣời cam đoan
Lê Văn Quyền

LỜI CẢM ƠN
Trƣớc tiên, tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đến ngƣời hƣớng dẫn
khoa học PGS.TS. Nguyễn Minh Tuấn đã tận tình hƣớng dẫn và đóng góp
nhiều ý kiến khoa học trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính
Quốc gia, Ban QLĐT Sau đại học cùng toàn thể các thầy, cô giáo đã nhiệt
tình giảng dạy và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các cơ quan, đơn vị, cá nhân có liên quan đã
cung cấp số liệu giúp tôi hoàn thành luận văn của mình.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới các thầy giáo, cô
giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Sự động viên giúp đỡ của thầy, cô giáo,
gia đình, bạn bè và đồng nghiệp là nguồn động viên quý báu cho tôi hoàn
thành luận văn này!
Hà Nội, ngày 10 tháng 4 năm 2020
Học viên
Lê Văn Quyền

MỤC LỤC
TRANG
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VI PHẠM HIẾN PHÁP VÀ BẢO VỆ
HIẾN PHÁP BẰNG PHÁP LUẬT...................................................................8
1.1. Hiến pháp và các dạng thức vi phạm Hiến pháp ....................................8
1.2. Khái niệm, đặc điểm, nội dung của bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật 13
1.3. Những tác động từ phƣơng diện chính trị, kinh tế, pháp lý, xã hội đối
với việc bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật...................................................21
1.4. Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật của một số quốc gia trên thế giới và
bài học kinh nghiệm có thể tham khảo ở Việt Nam ....................................25
Tiểu kết chƣơng 1........................................................................................32
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG BẢO VỆ HIẾN PHÁP BẰNG PHÁP LUẬT
VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN BẢO VỆ HIẾN PHÁP BẰNG PHÁP LUẬT
TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY .........................................................................32
2.1. Thực trạng bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật trong lịch sử và trong
Hiến pháp 2013 hiện hành ...........................................................................33
2.2. Giải pháp hoàn thiện bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam
hiện nay........................................................................................................67
Tiểu kết Chƣơng 2 ..........................................................................................81
KẾT LUẬN.....................................................................................................81
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................83

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt Chữ Chữ viết đầy đủ
CQĐP
HĐND
TAND
UBND
UBTVQH
VBQPPL
VKSND
Chính quyền địa phƣơng
Hội đồng nhân dân
Tòa án nhân dân
Ủy ban nhân dân
Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội
Văn bản quy phạm pháp luật
Viện kiểm sát nhân dân

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ở bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, Hiến pháp cũng có có vị trí cực kỳ
quan trọng. Hiến pháp không chỉ là văn bản pháp lý có hiệu lực cao nhất trong
hệ thống pháp luật, là cơ sở, nền tảng của cả hệ thống pháp luật mà còn thể
hiện ý chí của các lực lƣợng chính trị trong xã hội, là phƣơng tiện quan trọng
để ghi nhận, bảo đảm, bảo vệ quyền con ngƣời, quyền công dân.
Chính vì tầm quan trọng đặc biệt của Hiến pháp nên việc tôn trọng, giữ
gìn và bảo vệ Hiến pháp cũng đặc biệt cần thiết. Để bảo vệ Hiến pháp, các
nƣớc trên thế giới đều sử dụng kết hợp nhiều phƣơng thức với sự tham gia
của nhiều chủ thể và nguồn lực, từ bảo vệ Hiến pháp bằng chính trị, bằng kinh
tế, xã hội, từ các cơ quan nhà nƣớc đến các tổ chức, cá nhân trong xã hội.
Trong số đó, bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật chiếm một vị trí không thể phủ
nhận, nhất là trong xu thế xây dựng và hoàn thiện nhà nƣớc pháp quyền ở các
nƣớc trên thế giới.
Ở Việt Nam, Hiến pháp là kết tinh trí tuệ của toàn dân tộc, là sản phẩm
đấy tranh lâu dài và bền bỉ của các thế hệ ngƣời dân Việt Nam. Do đó, trách
nhiệm tôn trọng, giữ gìn và bảo vệ Hiến pháp là của toàn dân và thiêng liêng.
Với tƣ cách là công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội điển hình, không gì có
thể thay thế pháp luật trong việc bảo vệ Hiến pháp. Pháp luật nói chung, pháp
luật Việt Nam nói riêng với những thuộc tính và chức năng của mình đã
chứng minh đây là công cụ hữu hiệu bảo vệ Hiến pháp.
Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật ở Việt Nam trong thời gian qua, bên
cạnh những kết quả đạt đƣợc bƣớc đầu, vẫn còn nhiều vấn đề cần tiếp tục
nghiên cứu, hoàn thiện cả ở phƣơng diện lý luận, thực tiễn và pháp lý. Cụ thể:
i) Hệ thống lý luận về bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật mặc dù đã đƣợc
nghiên cứu trong một số công trình song chƣa thực sự toàn diện, đầy đủ và
cập nhật; ii) về thực tiễn, hoạt động bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật trong
thời gian qua còn nhiều bất cập trên nhiều phƣơng diện; iii) về mặt pháp lý,
1

hệ thống pháp luật về bảo vệ Hiến pháp còn nhiều bất cập, hạn chế do cả
những yếu tố chủ quan và khách quan; nội dung bảo vệ Hiến pháp còn khá
trừu tƣợng, chung chung; thiết chế bảo vệ Hiến pháp chƣa rõ, thẩm quyền
không đủ mạnh; phƣơng thức bảo vệ Hiến pháp còn mang tính lồng ghép,
thiếu cụ thể, hiệu quả.
Bảo vệ Hiến pháp đƣợc Đảng đặc biệt quan tâm. Văn kiện Đại hội đại
biểu toàn quốc lần thứ X, Đảng đã xem việc “xây dựng và hoàn thiện cơ chế
kiểm tra, giám sát tính hợp hiến và hợp pháp trong các hoạt động và các quyết
định của các cơ quan công quyền” và “xây dựng cơ chế phán quyết về những vi
phạm Hiến pháp trong hoạt động lập pháp, hành pháp và tƣ pháp” nhƣ một
trong những công việc quan trọng để góp phần “tiếp tục xây dựng và hoàn thiện
Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa”. Đến Đại hội XII, Đảng ta tiếp tục đƣa
ra nhiệm vụ: Xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền phải tiến hành đồng bộ cả lập
pháp, hành pháp, tƣ pháp và đƣợc tiến hành đồng bộ với đổi mới hệ thống chính
trị theo hƣớng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; gắn với đổi mới kinh tế, văn hóa, xã
hội. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế bảo vệ Hiến pháp và pháp luật [7].
Chính vì những lý do trên, đặt trong bối cảnh ở Việt Nam: Đảng, Nhà
nƣớc và Nhân dân đang đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện nhà nƣớc pháp
quyền xã hội chủ nghĩa, việc bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật là hết sức cần
thiết và cấp thiết. Đây cũng chính vì những lý mà học viên lựa chọn đề tài:
“Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay” làm Luận văn thạc
sỹ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, mã số: 8 38 01 02.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Các công trình nghiên cứu về Hiến pháp
Sách “Hiến pháp năm 2013 - Sự kết tinh ý chí, trí tuệ toàn dân tộc” do
Báo Nhân Dân phối hợp Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật xuất bản.
Cuốn sách tập hợp đầy đủ nội dung Hiến pháp Việt Nam từ ngày thành lập
nƣớc đến nay cũng nhƣ tuyển chọn các ý kiến của các tổ chức, cá nhân đóng
góp những ý kiến tâm huyết, quý báu đại diện cho trí tuệ của toàn dân tộc.
Bằng tâm huyết và trí tuệ của mình, đồng bào, chiến sĩ cả nƣớc, đồng bào ta ở
2

nƣớc ngoài đã hƣởng ứng và tích cực tham gia đóng góp ý kiến vào Dự thảo
sửa đổi Hiến pháp; tập trung nghiên cứu, thảo luận dân chủ, cởi mở và xây
dựng; góp nhiều ý kiến cụ thể, thiết thực. Trong cuốn sách có một số bài viết
có giá trị đối với đề tài.
Sách chuyên khảo “Hiến pháp năm 2013 – Những điểm mới mang tính
đột phá” do PGS.TS. Hoàng Thế Liên (Chủ biên), Nxb Tƣ pháp đã khái lƣợc
những điểm mới mang tính đột phá của các chế định cơ bản của Hiến pháp
năm 2013.
Sách chuyên khảo “Sửa đổi Hiến pháp - Những vấn đề lý luận và thực
tiễn”, Khoa luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội
(2011) đã khái quát những vấn đề cơ bản về Hiến pháp, nhu cầu và những
định hƣớng quan trọng trong sửa đổi Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung
năm 2001).
Sách chuyên khảo “Các thiết chế hiến định độc lập kinh nghiệm quốc
tế và triển vọng ở Việt Nam”, Viện chính sách công và pháp luật, Nxb Đại
học quốc gia Hà Nội (2013). Cuốn sách gồm 6 phần với nhiều giá trị cho việc
nghiên cứu đề tài, nhất là các thiết chế có liên đến bảo vệ Hiến pháp.
Cuốn sách “ABC về Hiến pháp: 83 câu hỏi đáp” của các tác giả
Nguyễn Đăng Dung, Vũ Công Giao, Đặng Minh Tuấn, Nguyễn Minh Tuấn,
Lã Khánh Tùng, Nxb Thế giới (2013). Cuốn sách với 83 câu hỏi – đáp đã khái
quát các vấn đề cơ bản của Hiến pháp nhƣ khái quát về Hiến pháp và sửa đổi
Hiến pháp; các nội dung cơ bản của Hiến pháp. Cuốn sách là tài liệu quý cho
học viên khi nghiên cứu cơ sở lý luận về Hiến pháp và bảo vệ Hiến pháp bằng
pháp luật.
Các công trình nghiên cứu về bảo hiến
Trong số này có thể kể tới các công trình tiêu biểu nhƣ: “Xây dựng và
bảo vệ Hiến pháp - Kinh nghiệm thế giới và Việt Nam” của tập thể tác giả
Nguyễn Đăng Dung, Trƣơng Đắc Linh, Nguyễn Mạnh Hùng, Lƣu Đức
Quang, Nguyễn Văn Trí (2006); Tài liệu tham khảo “Kỷ yếu Hội thảo quốc tế
về bảo hiến, Văn phòng Quốc hội, Nxb Thời đại (2009); Sách chuyên khảo
3

“Về pháp quyền và chủ nghĩa hợp hiến”, Nxb Lao động - xã hội (2012); Sách
chuyên khảo “Mô hình tổ chức và hoạt động của Hội đồng Hiến pháp ở một số
nước trên thế giới”, Ban Biên tập dự thảo sửa đổi Hiến pháp (1992), Nxb Chính
trị quốc gia (2013); “Xây dựng các cơ chế nhà nước bảo vệ Hiến pháp ở nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, Luận văn thác sĩ Luật học, chuyên
ngành: Lý luận và Lịch Sử nhà nƣớc và pháp luật của tác giả Trịnh Phƣơng
Thảo, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội; “Bảo hiến trong nhà nước pháp
quyền”, Luận án Tiến sĩ Luật học của tác giả Nguyễn Mậu Tuân (2011), Khoa
Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội; tác giả Tào Thị Quyên (2012) với công trình
“Cơ chế bảo vệ Hiến pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam”, Luận án tiến sĩ luật học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh; tác
giả Bùi Thanh Cƣơng với công trình “Cơ chế bảo vệ Hiến pháp ở Việt Nam”,
Luận văn thạc sĩ Luật học Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014; tác giả
Bùi Hải Đƣờng với công trình “Sự lựa chọn mô hình bảo hiến ở Việt Nam”,
Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015;…
Các công trình trên đã khái quát đƣợc sự cần thiết khách quan của bảo
hiến ở Việt Nam và thế giới; phân tích một số vấn đề lý luận về bảo hiến;
đánh giá thực trạng một số mặt về thể chế, thiết chế, phƣơng thức bảo hiến ở
Việt Nam cũng nhƣ đề xuất xây dựng mô hình, hoàn thiện thể chế và các giải
pháp khác đảm bảo tuân thủ Hiến pháp. Mặc dù một số tài liệu đã đƣợc ban
hành trƣớc Hiến pháp năm 2013, song nhìn chung có giá trị tham khảo lớn
cho học viên khi nghiên cứu đề tài.
Các công trình nghiên cứu về bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật ở
Việt Nam
Luận văn thạc sĩ “Cơ chế bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật ở Việt Nam
hiện nay” của tác giả Tạ Quốc Long, Học viện Hành chính Quốc gia, 2015.
Trong luận văn này, tác giả đã tìm hiểu thực trạng pháp luật về cơ chế bảo vệ
Hiến pháp theo tinh thần của bản Hiến pháp năm 2013, trên cơ sở những giá
trị kế thừa, tham khảo từ lịch sử bảo hiến ở Việt Nam và trên thế giới, đề xuất
giải pháp hoàn thiện bảo hiến bằng pháp luật ở Việt Nam trong điều kiện xây
4

dựng nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Trọng tâm của luận văn tập
trung vào cơ chế bảo vệ Hiến pháp, nhấn mạnh đến yếu tố cấu thành cơ chế
pháp lý bảo vệ Hiến pháp. Luận văn là tài liệu tham khảo có giá trị cho việc
nghiên cứu của học viên.
Các bài viết: “Các mô hình cơ quan bảo hiến trên thế giới và lựa chọn
mô hình phù hợp với Việt Nam” của PGS.TS. Thái Vĩnh Thắng, đăng trên
http://www.lapphap.vn/ (2013) đã khái quát 4 nhóm mô hình bảo hiến trên thế
giới, phân tích những nét đặc trƣng của mỗi mô hình và có những gợi mở cho
mô hình bảo hiến ở Việt Nam.
Nhƣ vậy, qua khảo sát cho thấy có nhiều công trình ở các cấp độ khác
nhau nghiên cứu về Hiến pháp, bảo hiến cũng nhƣ hoàn thiện hệ thống pháp
luật với nhiều đề xuất, giải pháp có giá trị. Tuy nhiên chƣa thấy chƣa có công
trình nào nghiên cứu trực tiếp, có hệ thống, cập nhật về bảo vệ Hiến pháp
bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay, trong khi đây vấn đề có tính hệ trọng,
có nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn cần đƣợc làm sáng tỏ. Vì vậy, đề tài
này đƣợc thực hiện có dựa trên việc tham khảo, tiếp thu có chọn lọc những
kết quả nghiên cứu của các công trình trƣớc đó và vẫn đảm bảo tính mới,
không trùng lặp.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Mục đích nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận về bảo vệ Hiến pháp bằng
pháp luật; thực trạng và đƣa ra các quan điểm, giải pháp hoàn thiện bảo vệ
Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ thêm cơ sở lý luận bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật: khái
niệm, đặc điểm, nội dung bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật; các yếu tố ảnh
hƣởng đến bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật và kinh nghiệm bảo vệ Hiến
pháp bằng pháp luật của một số quốc gia trên thế giới.
- Đánh giá thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về bảo vệ Hiến
pháp bằng pháp luật tại Việt Nam, những kết quả, hạn chế và nguyên nhân.
5

- Trên cơ sở thực trạng, nguyên nhân ở trên, luận văn đề ra các quan
điểm và giải pháp hoàn thiện bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam
hiện nay.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận
văn Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu về bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam
hiện nay.
Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi thời gian: chủ yếu tập trung trong giai đoạn từ năm 2014
(năm Hiến pháp 2013 có hiệu lực) đến nay.
- Phạm vi không gian: trên cả nƣớc (có tham khảo một số kinh nghiệm
ở nƣớc ngoài).
- Phạm vi nội dung: bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam có
nội dung rất rộng lớn, nhiều vấn đề, trong phạm vi một luận văn thạc sĩ, tác
giả tập trung nghiên cứu bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật của một số chủ thể
nhƣ Quốc hội, Chính phủ, TAND và CQĐP với thẩm quyền, nội dung,
phƣơng thức gắn với với từng chủ thể.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên
cứu Phương pháp luận
Đề tài đƣợc nghiên cứu dựa trên phƣơng pháp luận duy vật biện chứng
và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; chủ
trƣơng, đƣờng lối, quan điểm của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà
nƣớc về nhà nƣớc, pháp luật nói chung, về bảo vệ Hiến pháp, xây dựng nhà
nƣớc pháp quyền nói riêng.
Phương pháp nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục tiêu trên, tác giả sử dụng các phƣơng pháp nghiên
cứu cụ thể trong khi thực hiện đề tài là: phƣơng pháp phân tích, tổng hợp,
phƣơng pháp lịch sử, phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp thống kê và các
phƣơng pháp khác.
6

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Ý nghĩa lý luận
Luận văn góp phần làm rõ thêm những vấn đề lý luận về bảo vệ Hiến
pháp bằng pháp luật, bổ sung những nhận định về thực trạng và đề xuất, chi
tiết một số giải pháp hoàn thiện bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt
Nam hiện nay.
Ý nghĩa thực tiễn
Những kết quả nghiên cứu của luận văn có thể là tài liệu tham khảo
cho hoạt động nghiên cứu, học tập về Hiến pháp, bảo vệ Hiến pháp và hoàn
thiện hệ thống pháp luật của các tổ chức, cá nhân có quan tâm.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn có
kết cấu nội dung gồm 2 chƣơng, cụ thể nhƣ sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về vi phạm Hiến pháp và bảo vệ Hiến pháp
bằng pháp luật.
Chương 2: Thực trạng bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật và giải pháp
hoàn thiện bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay.
7

CHƢƠNG 1.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VI PHẠM HIẾN PHÁP
VÀ BẢO VỆ HIẾN PHÁP BẰNG PHÁP LUẬT
1.1. Hiến pháp và các dạng thức vi phạm Hiến pháp
1.1.1. Hiến pháp
Hiện nay có rất nhiều nghiên cứu của các học giả, nhà khoa học nên
cũng có nhiều quan điểm và định nghĩa về Hiến pháp. Dù vậy, cũng cần phải
hiểu một cách chung nhất, Hiến pháp là đạo luật cơ bản của một quốc gia,
dùng để xác định thể chế chính trị, cách thức tổ chức, hoạt động của bộ máy
nhà nƣớc và bảo vệ các quyền con ngƣời, quyền công dân. Hiến pháp là một
hệ thống quy định những nguyên tắc chính trị căn bản và thiết lập kiến trúc,
thủ tục, quyền hạn và trách nhiệm của một chính quyền. Nhiều Hiến pháp
cũng bảo đảm các quyền nhất định của nhân dân. Xét về mặt nội dung, Hiến
pháp là đạo luật cơ bản quy định các quy tắc pháp lý quan trọng nhất của quốc
gia, ấn định hình thể quốc gia, ấn định các cơ quan điều khiển quốc gia cùng
những thẩm quyền của các cơ quan ấy. Hiến pháp là văn bản phản ánh tổ chức
chính trị của quốc gia.
Hiến pháp là hình thức VBQPPL do Quốc hội ban hành, có giá trị pháp
lý cao nhất trong hệ thống pháp luật Việt Nam, quy định các vấn đề cơ bản
nhất của nhà nƣớc nhƣ: hình thức và bản chất của nhà nƣớc, chế độ chính trị,
chế độ kinh tế, văn hóa, xã hội; quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân; tổ
chức và hoạt động của các cơ quan nhà nƣớc,… Trong ngôn ngữ hiện đại,
Hiến pháp là từ đƣợc sử dụng rộng rãi ở tất cả các nƣớc với nghĩa luật cơ bản
của một nhà nƣớc [40, tr.330].
Trong hệ thống pháp luật của quốc gia, Hiến pháp là đạo luật có hiệu
lực pháp lý cao nhất. Hiến pháp…phải trở thành không chỉ là một đạo luật,
mà phải hơn là một đạo luật. Hiến pháp không phải là một đạo luật thông
thƣờng nhƣ những đạo luật khác, mà là một đạo luật cơ bản của nhà nƣớc
[35, tr.66]
8

Mọi văn bản pháp luật khác phải phù hợp, không đƣợc trái với Hiến
pháp. Vị trí tối cao của Hiến pháp là do nó phản ánh sâu sắc nhất của chủ
quyền nhân dân và về nguyên tắc phải do nhân dân thông qua (qua hội nghị
lập hiến, quốc hội lập hiến hoặc trƣng cầu ý dân). Điều này khác với các đạo
luật bình thƣờng chỉ do quốc hội (nghị viện) gồm những ngƣời đại diện do
dân bầu và ủy quyền xây dựng.
Từ những phân tích trên, có thể hiểu một cách khái quát, Hiến pháp là
đạo luật cơ bản của một quốc gia, dùng để xác định thể chế chính trị, cách
thức tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nƣớc và bảo vệ các quyền con
ngƣời, quyền công dân [6, tr.13].
1.1.2. Tầm quan trọng của Hiến pháp
1.1.2.1. Đối với các quốc gia
Trong xã hội hiện đại, Hiến pháp đều đƣợc coi là đạo luật gốc của quốc
gia, là nền tảng để xây dựng hệ thống pháp luật. Mọi đạo luật thông thƣờng
đều nhằm để cụ thể hoá các chế định, quy phạm của Hiến pháp, và vì vậy,
không đƣợc trái với Hiến pháp. Khi Hiến pháp đƣợc thay thế hoặc sửa đổi,
các đạo luật có những quy định trái hoặc còn thiếu so với nội dung của Hiến
pháp đều phải đƣợc thay thế hoặc sửa đổi theo. Điều này tạo ra tính thống
nhất của hệ thống pháp luật quốc gia [6, tr.22].
Bên cạnh đó, Hiến pháp của quốc gia nào cũng đóng vai trò nhƣ là một
đạo luật gốc, cơ bản và khái quát nhất, về tổ chức quyền lực nhà nƣớc. Chúng
đều có những chế định (tập hợp các quy định, quy phạm) xác lập cơ cấu, các
quy tắc tổ chức, vận hành và mối quan hệ giữa các cấu phần cơ bản của bộ
máy nhà nƣớc, bao gồm cơ quan lập pháp (quốc hội/nghị viện), cơ quan hành
pháp (chính phủ) và cơ quan tƣ pháp (tòa án). Dựa trên các chế định này của
Hiến pháp, các đạo luật về tổ chức nhà nƣớc sẽ đƣợc xây dựng để chi tiết hoá
những vấn đề còn chƣa cụ thể. Các đạo luật này chỉ có thể cụ thể hóa mà
không đƣợc có những quy định trái với Hiến pháp [6, tr.26].
1.1.2.2. Đối với người dân
Một bản Hiến pháp tốt rất quan trọng với mọi ngƣời dân, xét trên nhiều
phƣơng diện. Trƣớc hết, một bản Hiến pháp tốt giúp tạo lập một nền dân chủ
9

thực sự, trong đó mọi ngƣời dân có thể tự do bày tỏ tƣ tƣởng, ý kiến và quan
điểm về các vấn đề của đất nƣớc và bản thân mình mà không sợ hãi bị đàn áp
hay trừng phạt. Đây là tiền đề để khai mở và phát huy trí tuệ, năng lực của
mọi cá nhân trong xã hội, cũng nhƣ để phòng, chống lạm quyền và tham
nhũng. Bất cứ Hiến pháp nào trên thế giới đều có thể đƣợc đặt dƣới một câu
hỏi: Hiến pháp này đƣợc làm ra để thể hiện cái tinh thần gì vậy? Dân chúng
chỉ cần biết cái tinh thần ấy một cách tỏ tƣờng và chân thật là đã có thể phát
biểu ngay đó là Hiến pháp của mình hay của ai.
Thomas Payne – lý thuyết gia nổi bật của cách mạng Mỹ đã khẳng
định: Hiến pháp là một văn bản không phải của chính quyền mà là của dân
chúng tạo ra một chính quyền, và một chính quyền không có Hiến pháp là
một chính quyền không có luật [41].
Một bản Hiến pháp tốt cũng đồng nghĩa với việc ghi nhận đầy đủ các
quyền con ngƣời, quyền công dân phù hợp với các chuẩn mực chung của
cộng đồng quốc tế, cũng nhƣ các cơ chế cho phép mọi ngƣời dân có thể sử
dụng để bảo vệ các quyền của mình khi bị vi phạm. Hiến pháp tốt là công cụ
pháp lý đầu tiên và quan trọng nhất để bảo vệ dân quyền và nhân quyền. Cuối
cùng, một bản Hiến pháp tốt, với tất cả những ƣu điểm nêu trên, sẽ tạo ra sự
ổn định và phát triển của đất nƣớc, qua đó giúp ngƣời dân thoát khỏi sự đói
nghèo [6, tr.21].
1.1.3. Các dạng thức vi phạm Hiến pháp
Trƣớc khi là đạo luật cơ bản, Hiến pháp phải là một đạo luật. Với tƣ
cách là đạo luật, Hiến pháp phải đƣợc tổ chức thực thi, mà đã là thực thi thì
bên cạnh những hành vi thực hiện đúng, cũng có những hành vi thực thi sai,
không khác nào việc thực thi các đạo luật bình thƣờng khác.
Với tƣ cách là đạo luật cơ bản, tức là đặc biệt, có hiệu lực pháp lý tối
cao nên việc thi hành và việc vi phạm cũng đặc biệt: trƣớc hết, chủ thể thi
hành Hiến pháp là đặc biệt so với chủ thể thi hành các đạo luật bình thƣờng
khác. Điểm khác căn bản của Hiến pháp với các đạo luật khác ở việc tuân thủ
Hiến pháp bảo đảm ổn định chính trị, phát triển kinh tế, bảo đảm quyền con
10

ngƣời, quyền công dân, tạo cơ sở cho việc thực hiện các đạo luật khác. Cơ
quan nhà nƣớc càng có nhiều quyền lực, càng phải có trách nhiệm, nghĩa vụ
phải tuân thủ Hiến pháp.
Bên cạnh việc tuân thủ là nguy cơ vi phạm Hiến pháp từ các chủ thể
trong xã hội, trƣớc hết là các cơ quan nhà nƣớc. Đó là Nghị viện/Quốc hội,
cơ quan thực hiện quyền lập pháp; Chính phủ, cơ quan thực hiện quyền hành
pháp; là tòa án, thông qua việc không xét xử hoặc ra những bản án trái Hiến
pháp; là các đảng phái thông trong một quốc gia. Khác với đạo luật thƣờng
khác, việc tuân thủ Hiến pháp không những qua các quy định, mà còn cả tinh
thần của Hiến pháp.
Tiếp đến là mức độ nguy hại của các hành vi vi phạm Hiến pháp, chúng
gây hậu quả rất lớn, đến nhiều ngƣời và thậm chí nguy hại cho nhiều thế hệ,
cản trở sự phát triển của quốc gia, các hành vi vi phạm này rất đa dạng,
nhƣng càng các cơ quan có quyền lực lớn càng có nhiều nguy cơ và nhiều
loại vi phạm liên quan đến các chính sách, pháp luật, bầu cử.
Và cuối cùng, những hành vi vi phạm này rất khó phát hiện và rất khó
xử lý. Cho đến nay, mặc dù đã có gần 200 nƣớc có Hiến pháp, nhƣng chỉ mới
có dƣới 10% số nhà nƣớc có tòa án chuyên xử việc vi phạm Hiến pháp của
các cơ quan và quan chức nhà nƣớc vi phạm.
Cũng nhƣ việc thi hành các đạo luật bình thƣờng khác, thực tiễn cho
thấy có hai loại hành vi vi phạm Hiến pháp chủ yếu:
Thứ nhất, hành vi hành động vi hiến (hay còn gọi là vi phạm chủ động)
là hành vi của chủ thể thực hiện hành động trái với các quy định Hiến pháp,
hoặc không phù hợp với Hiến pháp. Đó có thể là hành vi của cơ quan ban
hành văn bản pháp luật không phù hợp hoặc trái với Hiến pháp; hành vi của
một cơ quan, tổ chức, cá nhân vi phạm thẩm quyền (lạm quyền) mà Hiến pháp
trao cho; hoặc hành vi của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào nhân danh
nhà nƣớc ngăn cản hoặc hạn chế việc thực hiện quyền và tự do hợp pháp của
cá nhân ngƣời dân theo quy định của Hiến pháp.
11

Ở Việt Nam, thời gian qua đã có những văn bản hoặc đề xuất có biểu
hiện vi hiến nhƣ quy định các điều kiện hạn chế kinh doanh, quy định về hộ
khẩu vi phạm quyền tự do lựa chọn chỗ ở, quy định hạn chế phƣơng tiện giao
thông vi phạm quyền sở hữu.
Thứ hai, hành vi không hành động vi hiến (hay còn gọi là vi phạm bị
động) là hành vi không thực hiện thẩm quyền và nghĩa vụ đã đƣợc Hiến pháp
quy định. Cơ quan, tổ chức, cá nhân đƣợc Hiến pháp giao thẩm quyền, nếu
không thực hiện hoặc thực hiện không kịp thời những thẩm quyền và nghĩa vụ
đó thì sẽ bị coi là vi phạm Hiến pháp không hành động (unconstitutional
omission) [42].
Trong các trƣờng hợp mà cơ quan, cá nhân có thẩm quyền chậm trễ hoặc
không thực hiện thẩm quyền ban hành văn bản quy định cụ thể về các quyền và
tự do hiến định của ngƣời dân thì không bị coi là vi phạm Hiến pháp ở một số
nƣớc. Trong mối quan hệ giữa nhà nƣớc và ngƣời dân, một khi nhà nƣớc ghi
nhận và khẳng định quyền và tự do của ngƣời dân trong Hiến pháp đồng nghĩa
với việc nhà nƣớc xác định nghĩa vụ, trách nhiệm của mình phải bảo đảm thực
hiện. Do vậy, sự thiếu hụt hay chậm trễ ban hành các VBQPPL quy định quyền
và tự do hiến định của ngƣời dân cũng phải đƣợc coi là hành
vi vi phạm Hiến pháp và phải bị xem xét tính hợp hiến của hành vi không
hành động của cơ quan, cá nhân đƣợc trao thẩm quyền.
Ở Việt Nam, theo Khoản 2, Điều 7 Hiến pháp năm 2013 thì: Đại biểu
Quốc hội, đại biểu HĐND bị cử tri hoặc Quốc hội, HĐND bãi nhiệm khi
không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của Nhân dân. Nếu chỉ dựa vào quy
định trên, cử tri không thể thực hiện đƣợc quyền bãi nhiệm của mình. Để hiện
thực hóa quy định này nhất thiết phải có một hoặc một số văn bản có tính chất
quy phạm hƣớng dẫn, cụ thể hóa cả về nội dung và quy trình, tuy nhiên, đến
nay chúng ta vẫn chƣa có trên thực tế. Đây có thể coi là một dạng vi hiến
không hành động.
Trên thế giới, trong đó có Hoa Kỳ, luôn có những tranh luận về tính
hợp hiến của các quyết định, nhất là các quyết định của Tổng thống hoặc
12

Nghị viện. Năm 2018 Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bị cáo buộc vi phạm
Hiến pháp khi quyết định tấn công Syria mà không có sự thông qua của Quốc
hội theo Điều 2 của Hiến pháp Mỹ. Tuy nhiên cũng phải thừa nhận rằng, thẩm
quyền của Tổng thống trong Hiến pháp Mỹ có biên độ rất rộng, nhiều khi
không thực sự rõ ràng cùng với chế độ đa đảng lập nên các cáo buộc có thể
dẫn đến những kết luận khác nhau.
Cũng giống nhƣ các đạo luật thƣờng khác, một khi đã có hiện tƣợng vi
phạm thì phải có sự xét xử của tòa án. Nhƣng khác với đạo luật bình thƣờng
khác, việc xét xử các hành vi vi phạm Hiến pháp không đƣợc các nhà nƣớc
thừa nhận ngay từ đầu. Ngay cả nƣớc Mỹ, với bản Hiến pháp thành văn đầu
tiên thành khuôn mẫu của thế giới cũng rất đắn đo cho việc xét xử các hành vi
vi hiến của các cơ quan quyền lực quốc gia. Trong phán quyết nổi tiếng trong
vụ án Mabury kháng Madison của Chánh án Marshall làm rạng danh tên tuổi
của ông có lập luận: Hiến pháp hoặc là đạo luật tối cao, không thể thay thế
bằng những phƣơng thức bình thƣờng hoặc nó ở hệ cấp bình thƣờng nhƣ các
đạo luật khác của ngành lập pháp và nó có thể bị ngành lập pháp thay đổi nếu
muốn. Nếu lựa chọn thứ nhất là đúng, thì luật mâu thuẫn với Hiến pháp không
thể là luật. Nếu lựa chọn thứ hai là đúng thì Hiến pháp thành văn là một nỗ
lực ngu xuẩn của con ngƣời trong việc giới hạn quyền lực nhà nƣớc trong
bản chất vô giới hạn của nó [42].
1.2. Khái niệm, đặc điểm, nội dung của bảo vệ Hiến pháp bằng
pháp luật
1.2.1. Khái niệm bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật
Vì có các hành vi vi phạm Hiến pháp nên cần thiết phải đặt ra vấn đề
bảo vệ Hiến pháp. Bảo vệ Hiến pháp là tổng hợp các hoạt động đƣợc tiến
hành bởi các cơ quan, cá nhân mà Hiến pháp quy định nhiệm vụ và quyền hạn
nhằm bảo đảm sự tôn trọng và thi hành Hiến pháp, ngăn ngừa và xử lý mọi
hành vi vi phạm Hiến pháp. Nội dung cụ thể gồm: Giám sát tính hợp hiến của
các văn bản quy phạm pháp luật và điều ƣớc quốc tế mà quốc gia ký kết hoặc
gia nhập; giải thích Hiến pháp; giải quyết khiếu kiện vi hiến (trong đó có cả
13

khiếu kiện liên quan đến hành vi vi phạm quyền và tự do hiến định của công
dân) và xem xét tính hợp hiến của các cuộc bầu cử và trƣng cầu ý dân [44].
Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật rất quan trọng. Về bản chất, pháp luật
là hệ thống những quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do nhà nƣớc ban
hành hoặc thừa nhận và đảm bảo thực hiện, thể hiện ý chí của các lực lƣợng
trong xã hội và là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội phát triển phù hợp
với lợi ích của giai cấp mình. Pháp luật là công cụ bảo vệ các quan hệ xã hội
mà nó điều chỉnh. Khi có các hành vi vi phạm pháp luật xảy ra, xâm phạm
đến các quan hệ xã hội đƣợc pháp luật điều chỉnh thì các cơ quan nhà nƣớc
có thẩm quyền sẽ áp dụng các biện pháp cƣỡng chế đƣợc quy định trong bộ
phận chế tài của các quy phạm pháp luật đối với các chủ thể có hành vi vi
phạm pháp luật, trong đó có vi phạm Hiến pháp.
Khái niệm bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật có nhiều tƣơng đồng với
cơ chế bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật. Có thể hiểu, cơ chế bảo vệ Hiến
pháp bằng pháp luật là tổng thể các quy phạm pháp luật xác định hệ thống các
chủ thể (cơ quan nhà nƣớc, cá nhân) đƣợc Hiến pháp quy định (trực tiếp hoặc
gián tiếp) nhiệm vụ và quyền hạn tiến hành các hoạt động bảo vệ Hiến pháp,
cùng với phƣơng thức vận hành, các điều kiện đảm bảo hoạt động cho hệ
thống đó để tiến hành hoạt động bảo vệ Hiến pháp, nhằm bảo đảm sự tôn
trọng, giữ gìn Hiến pháp, ngăn ngừa và chống lại mọi hành vi vi phạm Hiến
pháp [13, tr.34]. Trong khi cơ chế bảo vệ Hiến pháp tập trung vào 3 nội dung
chính là thể chế, thiết chế và phƣơng thức, điều kiện vận hành thì bảo vệ Hiến
pháp bằng pháp luật tập trung vào hệ thống thể chế (tất nhiên sẽ cũng sẽ đề
cập đến thiết chế, hình thức, thủ tục bảo vệ Hiến pháp nhƣng tập trung dƣới
góc độ các quy định của pháp luật).
Tuy nhiên, cũng cần hiểu, bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật không chỉ
có những quy phạm vật chất mà cần phải có cả những quy phạm để thủ tục để
đƣa các quy phạm vật chất vào thực tiễn đời sống.
Có thể hiểu, bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật là tổng hợp các hoạt động
đƣợc tiến hành bởi các cơ quan, cá nhân mà Hiến pháp quy định nhiệm
14

vụ và quyền hạn nhằm bảo đảm sự tôn trọng và thi hành Hiến pháp, ngăn
ngừa và xử lý mọi hành vi vi phạm Hiến pháp.
1.2.2. Đặc điểm của bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật
Một là, bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật là một nguyên lý, sự lựa chọn
tối ƣu trong nhà nƣớc pháp quyền của xã hội hiện đại. Nhà nƣớc pháp quyền
là một tất yếu, một xu hƣớng chung của cả nhân loại. Nhà nƣớc pháp quyền
đòi hỏi các chủ thể trong xã hội, không phân biệt là cơ quan nhà nƣớc hay
doanh nghiệp, công dân phải tuân thủ pháp luật, trƣớc hết là tôn trọng, tuân
thủ Hiến pháp. Muốn vậy, công cụ để nhà nƣớc, nhân dân thực hiện việc bảo
vệ Hiến pháp – thành quả đấu tranh của mỗi quốc gia, dân tộc và cả loài
ngƣời, không có gì có thể tốt hơn pháp luật. Pháp luật – với những đặc trƣng
vốn có của mình, có khả năng bảo vệ Hiến pháp hữu hiệu nhất, hiệu quả nhất
và dân chủ nhất.
Hai là, bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật bị chi phối bởi nhiều yếu tố:
chính trị, hình thức nhà nƣớc, trình độ phát triển kinh tế, xã hội và quốc tế.
Trong đó yếu tố chính trị và hình thức nhà nƣớc ở mỗi quốc gia, mỗi giai
đoạn phát triển sẽ chi phối đên pháp luật về bảo vệ Hiến pháp. Xu hƣớng
chung, xã hội càng hiện đại, văn minh thì quyền con ngƣời, quyền công dân
càng đƣợc tôn trọng, Hiến pháp càng đƣợc quan tâm bảo vệ nhƣng cũng vì
thế mà các hành vi vi hiến cũng tinh vi hơn, khó phát hiện và xử lý hơn.
Ba là, về bản chất, bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật vừa là bảo vệ tính tối
thƣợng của Hiến pháp, vừa là bảo vệ chính bản thân hệ thống pháp luật. Trong
xã hội, nếu Hiến pháp không đƣợc tôn trọng, Hiến pháp bị xâm phạm thì các văn
bản luật, văn bản dƣới luật cũng khó đƣợc tuân thủ một cách nghiêm túc. Mặt
khác, bảo vệ Hiến pháp cũng là bảo vệ chế độ chính trị, nhà nƣớc và quốc gia –
dân tộc, bởi lẽ Hiến pháp là gốc rễ của mỗi quốc gia, mỗi chế độ, việc bảo vệ gốc
rễ này là cơ sở để phát triển mọi mặt của đời sống xã hội.
Bốn là, bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật đòi hỏi pháp luật phải hoàn
thiện, đồng bộ, chủ thể áp dụng pháp luật phải có năng lực, đạo đức công vụ
(và cả đạo đức chính trị và trách nhiệm với nhân dân). Đây vừa là yêu cầu của
15

mỗi nhà nƣớc và là yêu cầu của xã hội. Trong xã hội Việt Nam hiện nay, vấn
đề đạo đức chính trị, đạo đức công vụ và tinh thần phục vụ nhân dân của bộ
máy nhà nƣớc, đội ngũ cán bộ, công chức đóng một vai trò hết sức quan
trọng trong việc xây dựng hệ thống chính sách, pháp luật và thực hiện pháp
luật. Đó cũng là yếu tố quan trọng góp phần bảo vệ Hiến pháp.
1.2.3. Nội dung cơ bản bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật
Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật là một nội dung phức tạp, có thể xem
xét ở nhiều góc độ khác nhau: từ chủ thể, nội dung, phƣơng thức, ngành luật,…
Mỗi cách tiếp cận sẽ có đặc điểm riêng, nội dung khác nhau. Pháp luật là công
cụ, nhƣng pháp luật phải do các chủ thể sử dụng để bảo đảm Hiến pháp đƣợc
tôn trọng, tuân thủ với những phƣơng thức phù hợp với vị trí, chức năng, thẩm
quyền của từng chủ thể. Do đó, có thể xem xét nội dung pháp luật về bảo vệ
Hiến pháp trên 3 phƣơng diện: chủ thể, nội dung và phƣơng thức.
Thứ nhất, pháp luật về những chủ thể có trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp. Để
bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật thì hệ thống pháp luật (bao gồm cả Hiến
pháp) trƣớc tiên phải trả lời câu hỏi: chủ thể nào có trách nhiệm bảo vệ
Hiến pháp. Hay nói cách khác, pháp luật sẽ điều chỉnh về chủ thể bảo vệ Hiến
pháp nhƣ thế nào?.
Bảo vệ Hiến pháp là hoạt động đặc biệt đƣợc thể hiện ở mục đích, tính
chất, nội dung. Do vậy, đòi hỏi hoạt động đó phải đƣợc tiến hành bởi chủ thể
đặc biệt [25]. Nội dung bảo vệ Hiến pháp quyết định và chi phối phạm vi
chức năng, nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức có chức năng bảo vệ Hiến pháp.
Ở mỗi quốc gia, mỗi giai đoạn lịch sử, chức năng bảo vệ Hiến pháp
đƣợc ghi nhận trong hệ thống pháp luật sự khác nhau và có sự thay đổi theo
hƣớng ngày càng hoàn thiện. Bên cạnh đó, còn tùy thuộc vào cách tiếp cận
của từng quan điểm về trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp mà xác định chủ thể,
trách nhiệm và phạm vi bảo vệ Hiến pháp có sự khác nhau.
Trong xã hội hiện đại, dù tiếp cận nhƣ thế nào đi chăng nữa thì Hiến
pháp là biểu hiện của thành quả đấu tranh lâu dài, bền bỉ của nhân dân. Hiến
pháp thể hiện quyền làm chủ của nhân dân, là “khế ƣớc xã hội” của toàn dân,
16

do đó trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp là nhân dân và những cơ quan nhà nƣớc
– những ngƣời đƣợc nhân dân trao quyền.
Tuy vậy, nhân dân bảo vệ Hiến pháp nhƣng chức năng, thẩm quyền,
nguồn lực lại có những hạn chế. Mặt khác, vi phạm Hiến pháp hoặc trách
nhiệm tổ chức thi hành Hiến pháp (cũng đƣợc xem là một dạng bảo vệ Hiến
pháp) thì trƣớc hết thuộc về các cơ quan nhà nƣớc, đặc biệt là cơ quan nhà
nƣớc ở trung ƣơng. Do đó, có thể khẳng định, pháp luật về chủ thể có trách
nhiệm bảo vệ Hiến pháp phải quy phạm đƣợc cơ quan nào có chức trách,
nhiệm vụ bảo vệ Hiến pháp; bảo vệ những gì? bảo vệ thông qua hình thức,
biện pháp, thủ tục nào và hậu quả pháp lý của việc không làm tròn chức trách,
nhiệm vụ của cơ quan đó?.
Có nhiều cách tiếp cận khác nhau, nhƣng có thể xem xét pháp luật về
trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp của các cơ quan lập pháp, hành pháp, tƣ pháp
và cơ quan ở chính quyền địa phƣơng.
i) Cơ quan lập pháp với chức năng lập pháp, quyết định những vấn đề
quan trọng và giám sát (hoặc giám sát tối cao) có trách nhiệm bảo vệ Hiến
pháp. Chẳng hạn, Quốc hội (Nghị viện) giám sát Chính phủ trong việc tuân
theo Hiến pháp, tránh tha hóa quyền lực, lạm quyền.
ii) Cơ quan hành pháp với chức năng lập quy và quản lý, điều hành
quốc gia phải đảm bảo đúng các nguyên tắc, quy phạm và tinh thần của Hiến
pháp. Chẳng hạn, pháp luật các nƣớc (trong đó có Việt Nam) quy định Chính
phủ ban hành các văn bản dƣới luật phải phù hợp với Hiến pháp, luật.
Chính phủ là cơ quan thực hiện quyền hành pháp, cơ quan hành chính nhà
nƣớc cao nhất của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Chính phủ có
nhiệm vụ quản lý, điều hành thƣờng xuyên các hoạt động thuộc mọi lĩnh vực đời
sống xã hội, nên “chiếm” lợi thế là chủ thể trực tiếp nắm bắt đƣợc trƣớc và sâu
sát nhất những yêu cầu bức thiết do cuộc sống đặt ra. Thêm vào đó, là việc giữ
trong tay mọi nguồn lực khoa học và vật chất dồi dào của đất nƣớc, cùng số
lƣợng công chức, chuyên gia đông đảo có trình độ chuyên môn cao, kinh nghiệm
thực tiễn phong phú nên hơn ai hết, Chính phủ là ngƣời hiểu
17

rõ xã hội cần gì? và cũng là ngƣời có điều kiện thuận lợi để biến “sự hiểu rõ”
đó thành dự án chính sách cụ thể. Bởi thế, việc chủ động phát hiện nhu cầu xã
hội và đƣa ra giải pháp đúng đắn để kịp thời làm tròn “sứ mệnh” hành pháp
của mình tự nó đã là “bản năng” của Chính phủ. Từ đó, tất yếu dẫn đến quyền
khởi xƣớng, hoạch định và quyết định thực hiện chính sách quốc gia của
Chính phủ, trƣờng hợp vƣợt thẩm quyền thì trình Quốc hội quyết định dƣới
dạng dự án luật.
Nhƣ vậy, bằng quyền hoạch định chính sách, quyền trình dự án luật
trƣớc Quốc hội, Chính phủ đã chuyển hóa một cách tự nhiên hoạt động hành
pháp của mình thành hoạt động “phối hợp” quan trọng theo đúng tinh thần
Hiến pháp, mở đầu cho quá trình lập pháp của Quốc hội. Vì thế, tiếp nối quá
trình này bằng quyền xem xét, thông qua dự án luật, tức làm luật, Quốc hội
trƣớc nhất, cần chú trọng làm tốt vai trò thẩm tra và chủ yếu là hƣớng vào
việc đánh giá, nhận định về sự phù hợp của chính sách trong dự án luật với
nguyện vọng của Nhân dân [14].
iii) Cơ quan tƣ pháp với chức năng xét xử, bảo vệ pháp luật sẽ xem xét
tính hợp hiến, hợp pháp của các hành vi (nhất là các quyết định, hành vi của cơ
quan, ngƣời có thẩm quyền) theo thủ tục tố tụng. Tùy theo mô hình tổ chức bộ
máy các nƣớc trên thế giới mà thẩm quyền bảo hiến của các tòa án là khác
nhau, nhƣng nhiều nƣớc đã giao cho tòa án thẩm quyền phán quyết các dự
luật, quyết định, hành vi vi hiến. Một số nƣớc lại giao quyền tuyên bố một dự
luật vi hiến thuộc một cơ quan thuộc nghị viện hoặc một thiết chế độc lập.
Một số nƣớc không cho phép tòa án đƣợc phán quyết đối với các văn bản có
tính quy phạm (trong đó có Việt Nam).
iv) Các cơ quan của chính quyền địa phƣơng nhìn chung có chức năng
tổ chức thi hành Hiến pháp, pháp luật và các văn bản của cơ quan nhà nƣớc
cấp trên, tổ chức quản lý xã hội theo quy định của pháp luật. Nhiệm vụ bảo vệ
Hiến pháp đƣợc bảo đảm khi thực hiện các chức năng, nhiệm vụ cụ thể. Ví dụ
nhƣ trong hoạt động quản lý xã hội, phải bảo đảm quyền con ngƣời, quyền
18

công dân đƣợc ghi nhận trong Hiến pháp và pháp luật. Ở Việt Nam, hai thiết
chế của chính quyền địa phƣơng là HĐND và UBND.
Thứ hai, pháp luật quy định những nội dung cần bảo vệ Hiến pháp, hay
nói cách khác, bảo vệ Hiến pháp sẽ trả lời câu hỏi: bảo vệ cái gì?. Tùy theo thể
chế chính trị - pháp lý mỗi quốc gia, thời kỳ mà những phƣơng diện này đƣợc
quy định khác nhau. Bảo vệ Hiến pháp là bảo vệ chủ quyền nhân dân, bảo vệ chế
độ chính trị, nền tảng pháp lý của nhà nƣớc; bảo vệ những giá trị trƣờng tồn và
cao quý nhất trong xã hội. Bảo vệ Hiến pháp có thể tiếp cận trên nhiều phƣơng
diện, nhƣng trƣớc hết là: i) bảo vệ sự tuân thủ nguyên tắc, quy phạm đƣợc thể
hiện trong Hiến pháp; ii) bảo vệ tinh thần cốt lõi của Hiến pháp.
i) Pháp luật phải bảo vệ sự tuân thủ nguyên tắc, quy phạm đƣợc thể
hiện trong Hiến pháp. Không thể có nhà nƣớc pháp quyền mà không có một
bản Hiến pháp tốt về phƣơng diện bảo vệ, bảo đảm quyền con ngƣời, quyền
công dân, đƣợc tôn trọng và tuân thủ, trƣớc hết là đối với các cơ quan và cá
nhân công quyền. Một trong những điều kiện cơ bản đảm bảo cho Hiến pháp
đƣợc tôn trọng, tuân thủ, đƣợc áp dụng trong cuộc sống hàng ngày chính là
hiệu lực của Hiến pháp: hiệu lực pháp lý cao nhất và hiệu lực áp dụng trực
tiếp. Cả hai cấp độ hiệu lực này của Hiến pháp cần phải đƣợc xác định trong
Hiến pháp [43].
Hiến pháp điều chỉnh các quan hệ xã hội căn bản nhất, quan trọng nhất
nên các quy phạm Hiến pháp vừa có tính chất cụ thể, tƣờng minh và phải
đƣợc viện dẫn trong thực tiễn áp dụng pháp luật cũng nhƣ sự tuân thủ của các
cơ quan lập pháp, hành pháp, tƣ pháp cũng nhƣ toàn xã hội.
ii) Pháp luật phải bảo vệ tinh thần của Hiến pháp. Vì tính chất của một
đạo luật gốc nên Hiến pháp của các nƣớc nhìn chung đều ngắn gọn, súc tích,
cô đọng, vì vậy sẽ có nhiều nội dung không đƣợc quy phạm trực tiếp trong
Hiến pháp, điều này đặt ra cho các cơ quan, tổ chức cá nhân khi tổ chức triển
khai Hiến pháp, tổ chức thi hành pháp luật và quản lý xã hội bằng pháp luật phải
nắm đƣợc những giá trị, tƣ tƣởng, quan điểm định hƣớng của Hiến pháp để đƣa
Hiến pháp vào đời sống. Do tính chất đa dạng của đời sống xã hội từ
19

nhiều góc nhìn khác nhau nên pháp luật về bảo vệ Hiến pháp cũng đa dạng
không kém. Chúng ta phải bảo vệ tinh thần của Hiến pháp trong hoạt động
xây dựng pháp luật, thi hành pháp luật, bảo vệ pháp luật; bảo vệ tinh thần
pháp luật của các cơ quan nhà nƣớc, của xã hội và nhân dân; bảo vệ tinh thần
của Hiến pháp trong lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa – xã hội, đối ngoại…
Điều này đặt ra đòi hỏi trƣớc hết cho bộ máy xây dựng, hoàn thiện pháp luật
phải hiểu sâu sắc, bản chất, toàn diện những nội dung của Hiến pháp, từ đó
nắm bắt đƣợc “sợi chỉ đỏ xuyên suốt” của Hiến pháp để cho ra đời những văn
bản “tƣơng thích” với Hiến pháp và phù hợp với đời sống. Tiếp đến, trách
nhiệm đặt ra đối với những tổ chức, cá nhân trong thực hiện pháp luật bảo
đảm đúng tinh thần Hiến pháp, đúng quy định của luật, văn bản dƣới luật.
Thứ ba, pháp luật về những phƣơng thức bảo vệ Hiến pháp
Để bảo vệ Hiến pháp phải có cơ chế tổ chức thực hiện, tức là hình thức,
phƣơng pháp, thủ tục để bảo vệ Hiến pháp. Nếu không có cơ chế này, những
quy phạm về bảo vệ Hiến pháp không thể đi vào thực tiễn. Để đạt đƣợc mục
đích đó, việc bảo vệ Hiến pháp không chỉ bao gồm hoạt động mang tính pháp
lý đơn thuần mà còn cả hoạt động mang tính chính trị. Tuy nhiên, những hành
động chính trị thƣờng phải đƣợc các nhà nƣớc thể chế hóa thành các quy
định pháp luật. Do đó, bản chất pháp luật về phƣơng thức bảo vệ Hiến pháp
vừa thể hiện tính nhân dân, tính quyền lực nhà nƣớc và cả quan điểm, định
hƣớng của lực lƣợng chính trị lãnh đạo (đảng lãnh đạo) trong xã hội.
Nội dung, chủ thể bảo vệ Hiến pháp, nhƣ đã phân phân tích ở trên đa
dạng, không đồng nhất giữa các nƣớc, các giai đoạn lịch sử, do đó, hình thức,
phƣơng pháp, thủ tục bảo vệ Hiến pháp cũng không có một khuôn mẫu
chung. Tuy vậy, xét từ góc độ tổ chức quyền lực nhà nƣớc, pháp luật về bảo
vệ Hiến pháp cũng có những điểm tƣơng đồng, nhất là cơ chế phân công,
phối hợp và kiểm soát quyền lực nhà nƣớc. Pháp luật hiện đại nói chung có
một số phƣơng diện bảo vệ Hiến pháp cơ bản [26]:
i) Quy định pháp luật về giám sát tính hợp hiến của các VBQPPL và
điều ƣớc quốc tế mà quốc gia ký kết hoặc gia nhập. Trên cơ sở hoạt động này,
20

cơ quan có thẩm quyền bảo vệ Hiến pháp sẽ loại trừ, vô hiệu hóa các
VBQPPL không phù hợp, trái với Hiến pháp hoặc đề nghị cơ quan nhất định
phải ban hành VBQPPL theo đúng thẩm quyền hiến định.
ii) Quy định pháp luật về giải thích Hiến pháp. Hiến pháp chứa đựng
những nguyên tắc và khung pháp lý rất rộng, trừu tƣợng, ổn định trong thời
gian dài, cần phải đƣợc giải thích chính thức của các cơ quan nhà nƣớc có
thẩm quyền: thông qua giải thích chính thức, nội dung và ý nghĩa của các quy
định của Hiến pháp đƣợc hiểu một cách thống nhất, phù hợp với điều kiện
chính trị, kinh tế, xã hội cụ thể. Theo đó, Hiến pháp phát huy đƣợc vai trò của
mình là nhân tố đảm bảo cho sự ổn định và phát triển của một chế độ chính trị
- xã hội, là nền tảng pháp lý của một nhà nƣớc dân chủ, quyền lực nhà nƣớc
thuộc về nhân dân [10, tr.5].
iii) Quy định pháp luật về giải quyết khiếu kiện vi hiến (trong đó có cả
khiếu kiện liên quan đến hành vi vi phạm quyền và tự do hiến định của công
dân). Pháp luật một số nƣớc quy định, quyền khởi kiện trƣớc cơ quan nhà
nƣớc có thẩm quyền đối với những hành vi vi hiến. Cơ quan bảo vệ Hiến
pháp ra phán quyết về tính hợp hiến hay không hợp hiến của hành vi bị khiếu
kiện, buộc cơ quan hoặc cá nhân có liên quan phải thực hiện hoặc không thực
hiện một hành vi nào đó nhằm khôi phục lại trật tự hiến định, bảo đảm và bảo
vệ quyền và tự do hiến định của công dân.
iv) Quy định pháp luật xem xét tính hợp hiến của các cuộc bầu cử và
trƣng cầu ý dân. Bầu cử và bỏ phiếu trƣng cầu ý dân là hai hình thức dân chủ
hiến định, vì vậy, hoạt động bảo vệ Hiến pháp cũng bao hàm việc giám sát
tính hợp hiến của các cuộc bầu cử và trƣng cầu ý dân.
1.3. Những tác động từ phƣơng diện chính trị, kinh tế, pháp lý, xã
hội đối với việc bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật
1.3.1. Yếu tố chính trị
Yếu tố chính trị là tiền đề, cơ sở nền tảng quan trọng đối với việc bảo
vệ Hiến pháp bằng pháp luật. Hệ thống chính trị (các đảng phái, nhà nƣớc, tổ
chức chính trị - xã hội) cùng với quan điểm, đƣờng lối, định hƣớng sẽ tác
21

động đến bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật theo hai hƣớng: tích cực và tiêu
cực. Trƣớc hết quan điểm của đảng chính trị sẽ có vai trò định hƣớng, xác lập
quan điểm đối bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật. Ở Việt Nam, Đảng Cộng sản
Việt Nam là lực lƣợng lãnh đạo Nhà nƣớc và xã hội, một trong những
phƣơng thức lãnh đạo quan trọng là lãnh đạo việc thể chế hóa chủ trƣơng,
đƣờng lối của Đảng thành pháp luật của Nhà nƣớc. Đối với việc bảo vệ Hiến
pháp bằng pháp luật, Đảng ta nhất quán quan điểm: xây dựng Nhà nƣớc pháp
quyền phải tiến hành đồng bộ cả lập pháp, hành pháp, tƣ pháp và đƣợc tiến
hành đồng bộ với đổi mới hệ thống chính trị theo hƣớng tinh gọn, hiệu lực,
hiệu quả; gắn với đổi mới kinh tế, văn hóa, xã hội. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế
bảo vệ Hiến pháp và pháp luật [7, tr.5]. Quan điểm của Đảng đƣợc thể chế
hoá thành Hiến pháp, pháp luật, chuyển từ quan điểm chính trị của Đảng
thành pháp luật của Nhà nƣớc và đƣợc tổ chức thực thi trên thực tế.
Bên cạnh đó, yếu tố chính trị là còn là những giá trị về dân chủ, văn hoá
chính trị, nó có ảnh hƣởng trực tiếp, lâu dài đến việc bảo vệ Hiến pháp bằng
pháp luật. Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật chỉ có thể thực hiện, thực hiện có
hiệu quả nếu đặt trong môi trƣờng dân chủ, đặt trong xã hội có văn hoá chính
trị phát triển. Trong xã hội dân chủ, nhân dân và các tổ chức đại diện của nhân
dân cần đƣợc giám sát việc tuân thủ Hiến pháp từ hoạt động xây dựng pháp
luật tới tổ chức thực hiện pháp luật, từ trung ƣơng đến địa phƣơng với nhiều
phƣơng thức hiện đại, đa dạng và nhà nƣớc phải có trách nhiệm công khai,
minh bạch hóa hoạt động để nhân dân giám sát. Ngƣợc lại, trong một xã hội
phi dân dân chủ, quyền con ngƣời, quyền công dân bị bó hẹp, báo chí bị kiểm
duyệt sẽ là mảnh đất màu mỡ để các hành vi vi phạm pháp luật (trong đó có vi
phạm Hiến pháp), tham nhũng, lạm quyền phát triển.
1.3.2. Yếu tố kinh tế
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, kinh tế thuộc về cơ sở hạ
tầng và sẽ quyết định kiến trúc thƣợng tầng. Hiến pháp, pháp luật là kiến trúc
thƣợng tầng sẽ bị quyết định, chi phối bởi trình độ phát triển kinh tế, nền sản
xuất, tiềm lực kinh tế của nhà nƣớc và điều kiện sống của nhân dân. Một đất
22

nƣớc tiềm lực kinh tế, dân giàu, doanh nghiệp phát triển sẽ tạo tiền đề để xây
dựng, hoàn thiện hệ thống thể chế, nâng cao nhận thức, văn hóa của nhân dân,
góp phần phòng, chống tham nhũng – những yếu tố quan trọng góp phần giữ gìn,
bảo vệ Hiến pháp. Ngƣợc lại, một quốc gia, xã hội sống trong nền kinh tế nghèo
nàn, suy thoái, làm cho bộ máy có nguy cơ tham nhũng, nhân dân cùng cực, đói
khổ, hệ thống pháp luật và bộ máy nhà nƣớc yếu, thiếu và lạc hậu. Điều này
không chỉ dẫn đến nguy cơ bất ổn chính trị, quyền làm chủ của nhân dân dễ bị
coi nhẹ mà tính tôn nghiêm của Hiến pháp cũng có thể bị xâm phạm.
Nhƣ vậy, yếu tố kinh tế tác động trƣớc hết vào nhận thức, trình độ, quan
điểm của các lực lƣợng trong xã hội đối với bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật.
Tiếp đến, nó tác động đến việc quy định, thực hiện quy định và là một trong
những yếu tố bảo đảm quan trọng để Hiến pháp đƣợc thực thi trong thực tiễn.
1.3.3. Yếu tố pháp lý
Hiến pháp cũng là một bộ phận cấu thành của pháp luật. Bảo vệ Hiến
pháp bằng pháp luật thì chính yếu tố pháp luật (bao gồm cả Hiến pháp) ảnh
hƣởng trực tiếp đến việc bảo vệ Hiến pháp. Có thể coi đây là yếu tố bảo vệ từ
nội tại của hệ thống pháp luật. Rõ ràng, một hệ thống pháp luật hoàn thiện,
đồng bộ và hiện đại sẽ bảo vệ Hiến pháp tốt và ngƣợc lại. Điều này lý giải vì
sao ở các nƣớc phát triển, cơ chế bảo hiến đƣợc thể hiện ngay trong quy định
của Hiến pháp và đƣợc cụ thể hóa trong hệ thống pháp luật.
Yếu tố pháp lý tác động đến việc bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật rất
đa dạng, có thể khái quát thành các nội dung cơ bản sau:
Thứ nhất, các nguyên tắc pháp lý cơ bản xác định vị trí, tính chất, tầm
quan trọng của Hiến pháp trong hệ thống pháp luật. Hiến pháp phải đƣợc xác
định là nền tảng chính trị - pháp lý của quốc gia, vừa thể hiện quyền làm chủ
của nhân dân, vừa thể hiện quan điểm chính trị của đảng cầm quyền. Đặc biệt,
Hiến pháp, pháp luật phải xác định đƣợc tính tối thƣợng của Hiến pháp trong
hệ thống pháp luật – đây là tiền đề quan trọng trong tính thiêng liêng của Hiến
pháp và việc bảo đảm tôn trọng Hiến pháp trong thực tiễn.
23

Thứ hai, pháp luật về tổ chức bộ máy bảo vệ Hiến pháp. Hệ thống pháp
luật về tổ chức bộ máy bảo vệ Hiến pháp bao gồm các cơ quan quyền lực nhà
nƣớc, cơ quan hành chính nhà nƣớc và các cơ quan ở địa phƣơng. Pháp luật
sẽ xác định vị trí, chức năng; nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của bộ
máy. Nếu hệ thống pháp luật về tổ chức hoàn thiện góp phần quan trọng hoàn
thiện thể chế và thực thi thể chế bảo vệ Hiến pháp hiệu quả và ngƣợc lại.
Thứ ba, pháp luật về phƣơng thức bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật.
Hiến pháp khó có thể giữ đƣợc sự tôn nghiêm nếu nhƣ hệ thống pháp luật
không quy phạm hoàn chỉnh, đồng bộ về hình thức, phƣơng pháp, thủ tục bảo
vệ Hiến pháp. Các hình thức và thủ tục phải bảo đảm tính đa dạng, phù hợp
với từng thiết chế quyền lực và cơ bản phải có ở các nhánh lập pháp, hành
pháp và tƣ pháp.
Thứ tư, pháp luật về kiểm soát việc vi phạm Hiến pháp. Đây là các quy
định về phòng ngừa, phát hiện và xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm Hiến
pháp. Nhìn chung, mọi tổ chức, cá nhân trong xã hội đều có khả năng vi phạm
các quy phạm Hiến pháp (hoặc tinh thần của Hiến pháp), tuy nhiên đối với
những ngƣời dân thì điều này là rất khó. Chủ thể có nguy cơ vi phạm Hiến
pháp và thực tiễn đã chứng minh việc vi phạm này trên thực tiễn đó là các cơ
quan công quyền mà tiêu biểu nhất là cơ quan đứng đầu hệ thống hành pháp
(Chính phủ). Do đó, pháp luật phải dự liệu đƣợc và phải kiểm soát đƣợc nguy
cơ vi phạm Hiến pháp từ Chính phủ, nếu không, tính tôn nghiêm của Hiến
pháp có thể bị suy giảm do những hành vi vi phạm có hành động hoặc không
hành động từ phía nhiều chủ thể, trong đó có Chính phủ.
1.3.4. Yếu tố xã hội
Hiến pháp nói riêng, pháp luật nói chung đƣợc sinh ra từ xã hội, thực
thi trong xã hội và chịu sự tác động của xã hội. Các yếu tố về xã hội rất đa
dạng, song có thể kể đến các yếu tố nhƣ: văn hoá, xã hội, tƣ tƣởng… có thể
ảnh hƣởng đến bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật một cách trực tiếp, mạnh mẽ
hoặc gián tiếp, lâu dài. Chẳng hạn, trong một xã hội bảo thủ, lạc hậu, trì trệ,
24

pháp luật không đƣợc tôn trọng tất yếu sẽ dẫn đến nguy cơ vi phạm pháp luật
mang tính phổ biến (trong đó có vi phạm Hiến pháp). Yếu tố văn hóa, trong
đó có văn hóa pháp lý trong một xã hội đƣợc giữ gìn, củng cố, phát huy sẽ
không chấp nhận những hành vi vi phạm Hiến pháp và những hành vi đó sẽ bị
trả giá và ngƣợc lại. Trong xã hội nếu còn mang nặng tƣ tƣởng, quan điểm
phong kiến, tƣ tƣởng bề trên, cậy quyền thế, cơ chế xin – cho thì sẽ có khả
năng dẫn đến những vi phạm Hiến pháp, pháp luật. Yếu tố xã hội có thể bộc
lộ trực tiếp nhƣng có khi thể hiện tiềm tàng trong suy nghĩ, ý thức của con
ngƣời và ảnh hƣởng đến hành vi của họ trong quá trình tƣơng tác với xã hội.
Do đó, bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật rất cần chú ý đến các yếu tố mang
tính xã hội.
1.4. Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật của một số quốc gia trên thế
giới và bài học kinh nghiệm có thể tham khảo ở Việt Nam
1.4.1. Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật của một số quốc gia trên thế giới
1.4.1.1. Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật ở Hoa Kỳ
Pháp luật Hoa Kỳ xây dựng mô hình Toà án tối cao và Toà án các cấp
có chức năng bảo hiến (bảo vệ Hiến pháp) hay còn gọi là mô hình phi tập
trung. Mô hình bảo hiến của Hoa Kỳ có các đặc điểm cơ bản sau đây:
(i) Tất cả các Toà án đều có quyền xem xét tính hợp hiến của các đạo
luật. Ở Hoa Kỳ và những nƣớc áp dụng theo mô hình của Hoa Kỳ tất cả các
cơ quan toà án đều có quyền xem xét tính hợp hiến của một đạo luật khi trong
một vụ việc họ phải áp dụng đạo luật đó. Toà án có quyền không áp dụng đạo
luật đó khi có cơ sở chắc chắn rằng nó không phù hợp với Hiến pháp.
(ii) Quyền bảo hiến gắn với việc giải quyết một vụ việc cụ thể
(Concrete judicial review). Quyền giám sát tƣ pháp về tính hợp hiến của một
đạo luật dù đƣợc thực hiện ở Tòa án tối cao hoặc Toà án cấp thấp đều phải đƣợc
thực hiện trong điều kiện của một vụ kiện tụng cụ thể khi mà vấn đề hợp hiến
của đạo luật có liên quan và cần thiết trong việc giải quyết vụ việc đó.
(iii) Quyền bảo hiến chỉ đƣợc xem xét khi có sự liên quan trực tiếp đến
quyền và lợi ích của đƣơng sự đề nghị xem xét tính hợp hiến của đạo luật
25

đó. Quy định này đƣợc Tòa án tối cao giải thích là nếu không có những quy
định này thì phạm vi quyền giám sát sẽ rất rộng và mang tính trừu tƣợng thì
sẽ kém hiệu quả.
(iv) Toà án chỉ tuyên bố một đạo luật là vi hiến khi sự bất hợp hiến của
đạo luật đó đƣợc chứng minh rõ ràng và không thể phủ nhận đƣợc. Trong vụ
án Fletcher v. Peck (1910) Chánh án Tòa án tối cao Hoa kỳ John Marshall đã
khẳng định rằng sự trái ngƣợc của Hiến pháp và một đạo luật chỉ đƣợc xem
xét trong điều kiện các thẩm phán thấy sự trái ngƣợc đó một cách rõ ràng và
Toà án chỉ tuyên bố một đạo luật là vi hiến khi sự tuyên bố đó là hoàn toàn
cần thiết để giải quyết vụ án. Điều này cũng có nghĩa là Toà án sẽ không xem
xét tính hợp hiến của một đạo luật nếu Toà án có cách khác làm thoả mãn yêu
cầu của đƣơng sự [29].
(v) Toà án không xem xét vấn đề hợp hiến của một đạo luật khi đạo
luật đó liên quan đến một số vấn đề chính trị nhƣ tổ chức công quyền và vấn
đề ngoại giao…. Các Toà án ở Hoa Kỳ kể cả Tòa án tối cao sẽ không xem xét
tính hợp hiến của một đạo luật, nếu đạo luật đó liên quan đến các vấn đề
chính trị nhƣ công việc đối nội, đối ngoại của Chính phủ, hình thức tổ chức
quyền lực của các tiểu bang, mối quan hệ giữa các nhánh quyền lực của Nhà
nƣớc liên bang và các tiểu bang. Tuy nhiên, Tòa án tối cao của liên bang lại
có quyền xem xét một vấn đề nào đó có phải là vấn đề chính trị hay không,
một hành vi chính trị nào đó có lạm quyền hay không.
(vi) Khi một đạo luật bị tuyên bố là vi hiến thì đạo luật đó không còn
giá trị áp dụng. Theo nguyên tắc án lệ, khi Tòa án tối cao tuyên bố một đạo
luật là vi hiến thì phán quyết này của Tòa án tối cao sẽ có giá trị áp dụng đối
với các vụ án tƣơng tự sau này của các Toà án cấp dƣới. Do đó trên thực tế,
có thể coi đạo luật đó không còn giá trị áp dụng nữa [29].
Về thẩm quyền bảo vệ Hiến pháp của Tòa án, thực chất việc giám sát
tính hợp pháp của Hiến pháp đƣợc thực hiện bởi Tòa án tối cao, do các thẩm
phán có trình độ cao tiến hành. Khi xét xử, Tòa án có quyền tuyên một luật là
vi hiến và theo nguyên tắc luật đó không thể thi hành, Nghị viện phải sửa đổi
26

hoặc xây dựng một luật mới. Đây là một quyền rất quan trọng của Tòa án mà
đến Tổng thống hay Nghị viện cũng không thể can thiệp. Bên cạnh đó, Tòa án
tối cao có quyền giải thích Hiến pháp, điều này khắc phục tình trạng chung
chung của Hiến pháp, bảo đảm Hiến pháp đƣợc thực thi trên thực tế và nếu
việc giải thích Hiến pháp gắn với một vụ việc cụ thể nào đó thì có thể trở
thành án lệ.
1.4.1.2. Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật ở Đức
Khác với mô hình Hoa Kỳ, đây là mô hình bảo hiến tập trung. Các
nƣớc lục địa châu Âu không trao cho tòa án tƣ pháp thực hiện giám sát Hiến
pháp mà thành lập một cơ quan đặc biệt để thực hiện chức năng bảo hiến, có
vị trí độc lập với quyền lập pháp, hành pháp, tƣ pháp. Cơ quan này đƣợc gọi
là Tòa án Hiến pháp hoặc Hội đồng bảo hiến, Viện Bảo hiến. Thẩm phán là
những ngƣời có chuyên môn nghiệp vụ cao, đƣợc bổ nhiệm hay bầu cử theo
một chế độ đặc biệt.
Pháp luật quy định ở Đức, Tòa án Hiến pháp có thẩm quyền nhƣ sau:
xem xét tính hợp hiến của các văn bản luật, các điều ƣớc quốc tế mà Tổng
thống hoặc Chính phủ đã hoặc sẽ tham gia ký kết, các sắc lệnh của Tổng
thống, các nghị định của Chính phủ, có thể tuyên bố một văn bản luật, văn
bản dƣới luật là vi hiến và làm vô hiệu hoá văn bản đó; xem xét tính hợp hiến
của các cuộc bầu cử Tổng thống, bầu cử nghị viện và trƣng cầu ý dân; tƣ vấn
về tổ chức bộ máy nhà nƣớc, về các vấn đề chính trị đối nội cũng nhƣ đối
ngoại; giải quyết các tranh chấp về thẩm quyền giữa các nhánh quyền lực lập
pháp, hành pháp và tƣ pháp, giữa chính quyền trung ƣơng và địa phƣơng;
giám sát Hiến pháp về quyền con ngƣời và quyền công dân.
Tòa án Hiến pháp Liên bang Đức đóng vai trò quan trọng trong nhiệm
vụ bảo vệ quyền cơ bản của công dân. Mọi ngƣời đều có quyền khiếu nại tại
Tòa án Hiến pháp Liên bang khi họ cho rằng quyền cơ bản của họ hay các
quyền tƣơng tự quyền cơ bản bị vi phạm bởi một văn bản hay quyết định của
chính quyền nhà nƣớc. Tòa án sẽ phá án bảo vệ các quyền của ngƣời dân một
cách cụ thể chống lại sự vi hiến đồng thời từ đó giáo dục các chủ thể có thể vi
27

hiến không hành xử tƣơng tự do tính cƣỡng chế và uy tín của tòa án. Việc
giải thích Hiến pháp của tòa án còn có tác dụng phát triển pháp luật khi một
đạo luật bi coi là vi hiến không còn giá trị thì nó sẽ đƣợc thay thế bằng đạo
luật hoàn thiện hơn [13, tr.47].
1.4.1.3. Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật ở Pháp
Theo pháp luật, ở mô hình này, Hội đồng Hiến pháp vừa mang tính chất
chính trị vừa mang tính chất tƣ pháp vì ngoài 9 thành viên có nhiệm kỳ 9 năm
còn có các cựu Tổng thống là thành viên đƣơng nhiên vô thời hạn. Cứ 3 năm
thì Hội đồng Hiến pháp lại bổ nhiệm mới 1/3 thành viên. Ở Pháp theo Hiến
pháp 1958, Hội đồng bảo hiến đƣợc trao thẩm quyền xem xét các đạo luật
trƣớc khi công bố. Điều 61 Hiến pháp 1958 quy định: Những đạo luật về tổ
chức, trƣớc khi ban hành, các quy tắc của hai viện, trƣớc khi ban hành đều
phải đệ trình lên Hội đồng bảo hiến xem xét các văn kiện đó có phù hợp với
Hiến pháp hay không. Để phù hợp với Hiến pháp, các đạo luật khác trƣớc khi
thi hành cũng phải đệ trình Hội đồng bảo hiến bởi Tổng thống, Thủ tƣớng hay
Chủ tịch của hai viện [29].
Hội đồng Hiến pháp của Pháp cũng có thẩm quyền xem xét tính hợp
hiến của các đạo luật đó có hiệu lực. Một số đạo luật đƣợc thông qua trƣớc
Hiến pháp 1958 nhƣng theo quy định của Hiến pháp 1958 thì những quan hệ
xã hội do các đạo luật đó điều chỉnh nay thuộc lĩnh vực điều chỉnh của hành
pháp. Trong trƣờng hợp này, Chính phủ có quyền tự do sửa đổi các đạo luật
đó bằng cách thông qua các sắc lệnh tƣơng đƣơng sau khi đã tham khảo ý
kiến của Hội đồng nhà nƣớc (Conseil d, Etat). Tuy nhiên, những đạo luật
đƣợc ban hành sau năm 1958 có những quy định không thuộc phạm vi của
lập pháp thì Chính phủ chỉ có thể sửa đổi đạo luật đã ban hành bằng một sắc
lệnh tƣơng đƣơng nếu Hội đồng bảo hiến (Conseil constitutionel) tuyên bố
đạo luật đó có tính cách lập quy (Điều 37 Hiến pháp). Thực hiện quyền bảo
hiến, Hội đồng Hiến pháp của Pháp ngày 16/7/1971 đã tuyên bố một đạo luật
đã đƣợc Nghị viện thông qua là vi hiến vì nó trái với quyền hội họp đã đƣợc
quy định trong Hiến pháp 1958.
28

Theo pháp luật ở mô hình này, chỉ đƣợc giám sát tính hợp hiến của văn
bản đƣợc phê chuẩn bởi nghị viện nhƣng chƣa đƣợc ban hành bởi tổng
thống. Ƣu điểm của mô hình là cho phép giám sát tính hợp hiến của VBQPPL
đƣợc tiến hành ngay trƣớc khi văn bản đƣợc ban hành nên hạn chế đáng kể
số văn bản vi hiến, đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Tuy
nhiên, đó cũng là nhƣợc điểm chính của mô hình ở chỗ cơ quan bảo hiến có
thể can thiệp quá sâu quy trình lập pháp của nghị viện [29].
Bên cạnh đó, Hội đồng Hiến pháp còn có thẩm quyền giải quyết tranh
chấp về bầu cử và trƣng cầu dân ý; thẩm quyền tƣ vấn; giám sát hiến pháp
đối với việc phân định thẩm quyền giữa Chính phủ và Nghị viện; kiểm tra tính
hợp hiến của của các vấn đề liên quan đến quyền con ngƣời.
Về hiệu lực của các phán quyết, quyết định của Hội đồng bảo hiến là
quyết định chung thẩm, không thể bị xem xét hay xét xử lại bởi bất cứ cơ
quan, tổ chức nào và có hiệu lực pháp lí bắt buộc đối với tất cả các bên có liên
quan. Tuy nhiên, Hội đồng bảo hiến vẫn cho khiếu nại đối với các lỗi kĩ thuật
khi soạn thảo văn bản [13, tr.42].
1.4.1.4. Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật ở Trung Quốc
Theo pháp luật Trung Quốc, Cu Ba và một số nƣớc khác thì trong cơ
cầu tổ chức bộ máy không có cơ quan bảo hiến chuyên biệt. Các nƣớc này
đều có quan điểm chung là Quốc hội (Nghị viện) là cơ quan đại diện cao nhất
của nhân dân, không những là cơ quan lập hiến, lập pháp duy nhất mà còn là
cơ quan quyền lực nhà nƣớc cao nhất. Với tƣ cách là cơ quan quyền lực nhà
nƣớc cao nhất Quốc hội phải tự quyết định tính hợp hiến của một đạo luật.
Nếu Quốc hội trao quyền này cho một cơ quan khác phán quyết thì Quốc hội
không còn là cơ quan quyền lực nhà nƣớc cao nhất nữa. Quan điểm trên đây
có hạt nhân hợp lý của nó, tuy nhiên cũng phải thừa nhận rằng nếu một cơ
quan vừa lập pháp vừa tự mình phán quyết đạo luật do mình làm ra có vi hiến
hay không thì cũng chẳng khác gì tình trạng “vừa đá bóng vừa thổi còi”. Ngay
từ thời kỳ La Mã ngƣời ta đã khẳng định rằng “Nemo jus sibi dicere potest”
nghĩa là không ai có thể tự mình phán xét mình đƣợc [29]. Với tƣ cách là cơ
29

quan quyền lực nhà nƣớc cao nhất, Quốc hội phải tự quyết định tính hợp hiến
của một đạo luật. Nếu quốc hội trao quyền này cho một cơ quan khác phán
quyết thì quốc hội không còn là cơ quan quyền lực nhà nƣớc cao nhất nữa.
Quan điểm trên đây có hạt nhân hợp lý của nó. Tuy nhiên, cũng phải
thừa nhận rằng nếu một cơ quan vừa lập pháp vừa tự mình phán quyết đạo
luật do mình làm ra có vi hiến hay không thì cũng rất khó.
1.4.2. Bài học kinh nghiệm có thể tham khảo đối với Việt Nam
Việc lựa chọn xây dựng mô hình bảo hiến nói riêng, pháp luật về bảo
vệ Hiến pháp nói chung bị chi phối bởi nhiều yếu tố, trong đó có lý thuyết chi
phối tổ chức quyền lực nhà nƣớc, hệ thống pháp luật; chế độ chính trị, cấu
trúc nhà nƣớc… Do đó việc nghiên cứu, tiếp thu bài học kinh nghiệm cho
Việt Nam cần chú trọng đến tính phổ biến, đặc thù và phù hợp với điều kiện
Việt Nam.
Thứ nhất, mỗi nƣớc tùy thuộc vào thể chế chính trị, cách thức tổ chức
bộ máy nhà nƣớc và kiểm soát quyền lực nhà nƣớc mà quy định pháp luật về
bảo vệ Hiến pháp khác nhau. Pháp luật về bảo vệ Hiến pháp trên thế giới khá
đa dạng, song có thể nhận thấy, đa số các quốc gia trên thế giới trao thẩm
quyền bảo vệ Hiến pháp cho tòa án nói chung (hoặc tòa án chuyên trách bảo
vệ Hiến pháp) hoặc thành lập cơ quan bảo vệ Hiến pháp chuyên trách, chỉ có
một số ít quốc gia quy định cơ quan lập pháp đồng thời là cơ quan bảo hiến
nhƣ Việt Nam. Việc pháp luật quy định cơ quan lập pháp đồng thời là cơ
quan bảo vệ Hiến pháp có thể sẽ dẫn đến 2 hạn chế: i) cơ quan này không thể
kiểm soát đƣợc cơ quan lập pháp, hiện tƣợng “vừa đá bóng vừa thổi còi có
thể xảy ra”; ii) không chuyên trách vào nhiệm vụ bảo vệ Hiến pháp nên hiệu
quả không cao.
Thứ hai, việc thành lập cơ quan chuyên trách bảo vệ Hiến pháp là cần
thiết, nhƣng việc đảm bảo các điều kiện cho cơ quan này hoạt động hoạt động
có hiệu quả lại càng cần thiết và quan trọng hơn. Bởi vì nếu một thiết chế
thành lập ra mà hoạt động không có hiệu quả thì sẽ lãng phí ngân quỹ nhà
nƣớc và tiền thuế của nhân dân đóng góp cho Nhà nƣớc sẽ không sử dụng
30

đúng mục đích đặt ra. Điều kiện chủ yếu để cơ quan bảo hiến hoạt động có
hiệu quả đó là tính chất độc lập của nó [29].
Thứ ba, qua khảo cứu khái quát pháp luật về bảo vệ Hiến pháp của một
số quốc gia trên thế giới cho thấy, phƣơng thức bảo vệ Hiến pháp khá đa
dạng, nhƣng phổ biến nhất là thông qua hoạt động giám sát và phán quyết của
tòa án. Ở Việt Nam, hoạt động giám sát việc tuân theo Hiến pháp đã đƣợc
quy định, song việc xem xét một quyết định, hành vi (hành động hoặc không
hành động) có vi phạm Hiến pháp hay không bởi tòa án chƣa đƣợc ghi nhận.
Do đó, có thể tham khảo kinh nghiệm nƣớc ngoài về xây dựng cơ chế bảo vệ
Hiến pháp thông qua hoạt động tài phán bởi tòa án.
Nhƣ vậy, theo quy định của pháp luật hiện hành, ở Việt nam đã hình
thành một cơ chế bảo hiến với thiết chế và nội dung giám sát Hiến pháp
tƣơng đối cụ thể. Tuy nhiên chúng ta chƣa có một cơ chế nào để giám sát
chính hoạt động của Quốc hội và giám sát tính hợp hiến của các đạo luật, nghị
quyết do Quốc hội ban hành. Nhiều thiết chế quan trọng trong giám sát và bảo
vệ Hiến pháp nhƣ thẩm quyền huỷ bỏ, đình chỉ văn bản trái Hiến pháp trong
thực tiễn hầu nhƣ không đƣợc áp dụng . Qua nghiên cứu cơ chế bảo vệ Hiến
pháp ở các nƣớc trên thế giới, chúng ta tiếp thu đƣợc những kinh nghiệm làm
cơ sở đề xuất những giải pháp hữu hiệu phục vụ việc tiếp tục hoàn thiện cơ
chế giám sát và bảo vệ Hiến pháp ở Việt Nam.
Vấn đề là cần tham khảo áp dụng cách tổ chức cơ chế bảo hiến nào, vận
dụng những định chế nào phải tính rất kỹ, phải nghiên cứu rất sâu chứ không
vận dụng máy móc bởi ở mỗi nƣớc một kiểu, có hình thức bảo hiến khác
nhau. Chúng ta tham khảo kinh nghiệm xây dựng và vận hành cơ chế bảo vệ
Hiến pháp của các nƣớc trên thế giới vì các nƣớc này đã đi trƣớc nhƣng
đồng thời phải xuất phát từ thực tiễn Việt Nam [12].
31

Tiểu kết chƣơng 1
Về bản chất, bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật là tổng thể các quy phạm
pháp luật do nhà nƣớc ban hành hoặc thừa nhận, quy định những nội dung
bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật; quy định những chủ thể có trách nhiệm bảo
vệ Hiến pháp cũng nhƣ phƣơng thức bảo vệ Hiến pháp và các vấn đề khác có
liên quan nhằm bảo đảm Hiến pháp đƣợc tôn trọng, giữ gìn và các hành vi vi
phạm Hiến pháp phải bị xử lý theo quy định của pháp luật. Bảo vệ Hiến pháp
bằng pháp luật vừa là tất yếu, vừa mang tính khách quan.
Nội dung pháp luật bảo vệ Hiến pháp rất đa dạng, trong đó trƣớc hết
phải trả lời đƣợc các câu hỏi: pháp luật về bảo vệ Hiến pháp là bảo vệ cái gì?
chủ thể nào có trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp? phƣơng thức bảo vệ Hiến pháp
nhƣ thế nào?... Bên cạnh đó, việc bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật cần đặt
trong tổng thể các điều kiện về chính trị, kinh tế, pháp lý, xã hội của mỗi quốc
gia, mỗi giai đoạn và việc tham khảo kinh nghiệm bảo vệ Hiến pháp bằng
pháp luật một số quốc gia trên thế giới để rút ra những giá trị có thể tham
khảo ở Việt Nam là việc làm cần thiết nhằm giữ gìn đƣợc sự tôn nghiêm, tối
thƣợng của Hiến pháp.
32

CHƢƠNG 2.
THỰC TRẠNG BẢO VỆ HIẾN PHÁP BẰNG PHÁP LUẬT
VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN BẢO VỆ HIẾN PHÁP
2.1. Thực trạng bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật trong lịch sử và
trong Hiến pháp 2013 hiện hành
2.1.1. Khái quát về bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật ở Việt Nam từ
năm 1945 đến nay
2.1.1.1. Giai đoạn 1945 – 1959
Trƣớc năm 1945, đã có nhiều ngƣời Việt Nam lên tiếng về việc quốc gia
cần có Hiến pháp, tuy nhiên, điều kiện lịch sử và tƣơng quan giữa các lực lƣợng
chính trị khi đó không cho phép ra đời một bản Hiến pháp. Chỉ sau khi Cách
mạng tháng Tám năm 1945 thành công, chế độ phong kiến bị lật đổ và nền cộng
hòa đƣợc thiết lập, nhân dân Việt Nam mới thực sự có điều kiện để ban hành
một bản Hiến pháp. Bảo vệ Hiến pháp (bảo hiến) từng bƣớc đƣợc thừa nhận là
một nguyên tắc cơ bản của bất kỳ nhà nƣớc pháp quyền nào. Yêu cầu này đƣợc
đặt ra ngay từ khi con ngƣời phát minh ra Hiến pháp. Nhƣng chỉ từ sau năm
1945, cơ chế bảo hiến mới đƣợc tập trung làm rõ về mặt lý luận và thực thi
mạnh mẽ ở một số quốc gia, đặc biệt là ở Cộng hòa Liên bang Đức.
Ở Việt Nam, Hiến pháp năm 1946 là bản Hiến văn ghi nhận thành quả
cách mạng Tháng Tám năm 1945 của toàn thể nhân dân Việt Nam, dƣới sự
lãnh đạo của Đảng và đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhân dân là ngƣời
sáng tạo nên lịch sử cách mạng của mình nên nhân dân là nguồn gốc của
quyền lực chính từ cái cội nguồn sâu xa ấy, mà Hiến pháp ghi nhận: Tất cả
quyền bính trong nƣớc là của toàn thể nhân dân Việt Nam, không phân biệt
giống nòi, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo [27, tr. 1].
Trong giai đoạn 1945 - 1959, bảo vệ Hiến pháp, ngoài một số quy định
mang tính khái quát tại Hiến pháp còn đƣợc quy định trong các sắc lệnh nhƣ:
Sắc lệnh số 64/SL ngày 23/11/1945 về thành lập Ban thanh tra đặc; Sắc lệnh
33

số 09/ SL ngày 29/11/1947 về tiếp nhận, giải quyết đơn tố giác của nhân dân;
các sắc lệnh về tổ chức Thanh tra có chức năng thanh tra, giám sát việc tuân
theo Hiến pháp giám nhƣ: Sắc lệnh 138B/SL ngày 18/12/1949, Sắc lệnh
261/SL ngày 28/3/1956...; các luật nhƣ: Luật cải cách ruộng đất năm 1953,
Luật về chế độ báo chí năm 1957, Luật quy định quyền tự do hội họp năm
1957, Luật tổ chức chính quyền địa phƣơng năm 1958... cũng có những quy
định về bảo vệ Hiến pháp.
2.1.1.2. Giai đoạn 1960 – 1979
Hiến pháp 1959 chƣa quy định cụ thể về cơ chế bảo hiến nhƣng cũng
nhƣ Hiến pháp 1946 nó chứa đựng một số điều khoản mang tính chất bảo
hiến và tính tối cao của Hiến pháp cũng đƣợc thể hiện. Theo Hiến pháp năm
1959, Quốc hội đƣợc trao quyền bảo vệ Hiến pháp, Quốc hội là cơ quan duy
nhất có quyền lập pháp mà cụ thể là làm Hiến pháp và sửa đổi Hiến pháp;
giám sát việc thi hành Hiến pháp. Trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp của
UBTVQH thể hiện ở các phƣơng diện: i) giải thích pháp luật; ii) ra pháp luật;
iii) giám sát công tác của Hội đồng Chính phủ, của Toà án nhân dân tối cao và
của VKSND tối cao; iv) sửa đổi hoặc bãi bỏ những nghị định, nghị quyết, chỉ
thị của Hội đồng Chính phủ trái với Hiến pháp, pháp luật, pháp lệnh; sửa đổi
hoặc bãi bỏ những nghị quyết không thích đáng của HĐND tỉnh, khu tự trị,
thành phố trực thuộc trung ƣơng, và giải tán các HĐND nói trên trong trƣờng
hợp các HĐND đó làm thiệt hại đến quyền lợi của nhân dân một cách nghiêm
trọng (Điều 53).
2.1.1.3. Giai đoạn 1980 – 1991
Theo Hiến pháp 1980 cơ chế bảo hiến là sự phân tán đan xen vào chức
năng nhiệm vụ của nhiều cơ quan nên sự tập trung làm nhiệm vụ bảo hiến
không đạt kết quả nhƣ mong muốn. Tính quan liêu, thành tích chủ nghĩa lan
tràn đã phủ mờ những yếu kém thậm chí là sự vi hiến của nhiều cơ quan, tổ
chức và ngƣời có trách nhiệm [13, tr.57].
Quốc hội tiếp tục là thiết chế lập hiến và bảo hiến quan trọng nhất.
Điều 83, Hiến pháp năm 1980, Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn:
34

Luận văn thạc sĩ - Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay.doc

Luận văn thạc sĩ - Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Luận văn thạc sĩ - Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay.doc

Similar to Luận văn thạc sĩ - Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (19)

Luận văn thạc sĩ - Bảo vệ Hiến pháp bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay.doc