Sáng kiến đối tác chính phủ mở (ogp) nội dung và khả năng vận dụng ở Việt Nam hiện nay.doc

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
TRẦN TRUNG HIẾU
SÁNG KIẾN ĐỐI TÁC CHÍNH PHỦ MỞ (OGP): NỘI DUNG
VÀ KHẢ NĂNG VẬN DỤNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH LUẬT HỌC Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa học: QH-2015-L
HÀ NỘI,

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
TRẦN TRUNG HIẾU
SÁNG KIẾN ĐỐI TÁC CHÍNH PHỦ MỞ (OGP): NỘI DUNG
VÀ KHẢ NĂNG VẬN DỤNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH LUẬT HỌC Hệ đào
tạo: Chính quy Khóa học: QH-2015-L
NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS.TS. NGUYỄN MINH TUẤN
HÀ NỘI,

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU..................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................1
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn.......................................................................2
3. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................3
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu.....................................................................3
5. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................3
6. Bố cục của khóa luận ....................................................................................4
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH PHỦ MỞ VÀ
ĐỐI TÁC CHÍNH PHỦ MỞ (OGP) .............................................................5
1.1. Khái quát chung về chính phủ mở .............................................................5
1.2. Đối tác chính phủ mở (OGP) .....................................................................7
1.2.1. Khái niệm đối tác chính phủ mở .............................................................7
1.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển của đối tác chính phủ mở....................8
1.2.3. Các điều kiện, thủ tục để tham gia vào OGP ........................................10
1.2.4. Cơ cấu, cách thức hoạt động của OGP..................................................13
1.3. Bối cảnh chính trị, xã hội, thể chế pháp lý ở Việt Nam khi tham gia vào
Đối tác Chính phủ mở ( OGP) ........................................................................16
1.3.1. Bối cảnh của Việt Nam hiện nay trong mối quan hệ với OGP.............16
1.3.2. Ý nghĩa, tầm quan trọng của việc tham gia Sáng kiến đối tác Chính phủ
mở với Việt Nam.............................................................................................19
1.3.3. Cơ hội và thách thức đặt ra cho Việt Nam khi tham gia Sáng kiến đối
tác chính phủ mở ( OGP) ................................................................................25
1.4. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về áp dụng sáng kiến đối tác
Chính phủ mở..................................................................................................28
1.4.1. Theo dõi Chi tiêu công và Chiến dịch Thông tin..................................28
1.4.2. Thúc đẩy sự tham gia của công dân trong việc thiết kế và cung cấp dịch
vụ công ............................................................................................................30

1.4.3. Kinh nghiệm đạt được sự đồng thuận cao.............................................32
1.5. Tiểu kết chương 1...................................................................................33
CHƯƠNG 2: KHẢ NĂNG VẬN DỤNG SÁNG KIẾN ĐỐI TÁC CHÍNH
PHỦ MỞ TẠI VIỆT NAM...........................................................................35
2.1. Việt Nam trong bối cảnh OGP.................................................................35
2.2.1.Minh bạch tài khóa (Fiscal Transparency).............................................35
2.2.2. Sự tham gia của người dân ( Citizen Engagement) ..............................38
2.2.3. Công khai tài sản ( Public Officials Asset Disclosure).........................44
2.2.4. Tiếp cận thông tin (Acess to information) ............................................47
2.2.5. Kiểm tra giá trị (Values check )............................................................51
2.2. Giải pháp và lộ trình hoàn thiện cho Việt Nam tham gia Sáng kiến đối tác
Chính phủ mở..................................................................................................55
2.2.1. Giải pháp, đề xuất cho khó khăn, thách thức........................................55
2.2.1.1. Hoàn thiện khung pháp lý gia tăng quyền dân sự của người dân......55
2.2.1.2. Áp dụng công nghệ Blockchain và phát triển nền tảng kỹ thuật .......59
2.2.1.3. Thực hiện chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững của
Liên Hợp Quốc ( Sustainable Development Goals – SDGs)..........................61
2.2.1.4. Xây dựng cổng thông tin minh bạch tài chính...................................65
2.2.1.5. Tuyên truyền, vận động nhằm thu hút sự tham gia của cộng đồng ...68
2.2.2. Lộ trình thực hiện kế hoạch tham gia vào OGP....................................69
2.3. Tiểu kết chương 2...................................................................................71
KẾT LUẬN ....................................................................................................72
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................74

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam đang trong tiến trình phát triển, hội nhập sâu vào nền kinh tế
toàn cầu. Bên cạnh việc mở cửa góp phần thúc đẩy đưa nền kinh tế phát triển
thì hội nhập quốc tế còn là thách thức đối với mọi nền kinh tế, thách thức này
càng khắc nghiệt hơn khi Việt Nam là một nước đang phát triển đồng thời là
nhà nước đang trong giai đoạn chuyển đổi nền kinh tế. Vì thế các chủ thể
trong xã hội Việt Nam phải không ngừng thay đổi, chuyển biến để nâng cao
khả năng, cạnh tranh, phát triển về con người, quản trị, công nghệ. Nhu cầu
thiết yếu khi một nền kinh tế phát triển mà xã hội, thể chế pháp lý không theo
kịp đang là tình huống khó khăn đối với Việt Nam hiện nay khi mà việc đổi
mới quản trị nhà nước, thể chế từ những năm 1986 vẫn đang diễn ra nhưng lại
được đánh giá là quá chậm so với tốc độ tăng trưởng ở thời điểm hiện tại.
Vấn đề đặt ra là càng ngày quyền con người, quyền công dân càng
được đề cao, năng lực của các cá nhân trong xã hội càng ngày càng lớn mạnh
trong khi Chính phủ lại không thể hiện hết được chức năng của mình. Người
dân muốn chính phủ của đất nước biết lắng nghe và hành động, phục vụ người
dân tốt hơn, thực hiện được nhiều việc hơn và bằng các cách nhanh chóng
hơn, xóa bỏ tình trạng tham nhũng và lãng phí. Người dân cảm thấy bức bối
vì không biết được điều gì đang xảy ra bên trong, dường như không có cách
nào để những người ở bên trong nghe được ý kiến của mình. Làm sao để thay
đổi văn hóa làm việc của chính phủ để họ mở cách cửa đón nhận những ý
tưởng mới và đồng minh bên ngoài chính phủ để cùng tìm ra giải pháp và tiếp
tục tạo áp lực cùng tiến bộ.
Trong điều kiện đó, Sáng kiến đối tác Chính phủ mở( OGP) xuất hiện
như là một cơ hội cho công cuộc cải cách thể chế ở Việt Nam. OGP là một
trong những sáng kiến quốc tế nổi bật nhất hiện nay trong lĩnh vực thúc đẩy
quản trị minh bạch. Các nguyên tắc nền tảng của OGP cũng chính là những
1

định hướng phát triển chiến lược của Việt Nam, bao gồm: phòng, chống tham
nhũng, tăng cường sự tham gia của người dân, áp dụng các tiêu chuẩn cao
nhất về tính liêm chính cho hệ thống quản trị nhà nước, công khai thông tin về
các hoạt động của chính phủ và tăng cường khả năng tiếp cận với các công
nghệ hiện đại để thực hiện công khai và trách nhiệm giải trình hiệu quả.
Tất cả những điều trên cho thấy OGP là một thiết chế quốc tế rất gần
gũi, cần thiết và có tính hiện thực rõ ràng với Việt Nam. Trong bối cảnh Việt
Nam đã và đang hội nhập quốc tế rất nhanh chóng, sâu rộng, cũng như quyết
tâm chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân đang rất cao, chúng
ta có thể hy vọng trong thời gian không xa, Việt Nam sẽ trở thành thành viên
của OGP. Đó chính là lý do để thôi thúc em lựa chọn đề tài “ SÁNG KIẾN
ĐỐI TÁC CHÍNH PHỦ MỞ (OGP): NỘI DUNG VÀ KHẢ NĂNG VẬN
DỤNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY “ để tìm hiểu làm rõ hơn về OGP và khả
năng tham gia của Việt Nam vào OGP như một cơ hội mang tới hướng đi mới
thúc đẩy quản trị nhà nước hiệu quả, cải cách thể chế nhà nước. Từ đó, nghiên
cứu đề xuất những giải pháp, lộ trình cho Việt Nam đủ điều kiện tham gia vào
Sáng kiến đối tác chính phủ mở trong thời gian tới.
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
Nghiên cứu được thực hiện nhằm hướng đến những ý nghĩa khoa học
và thực tiễn sau đây:
Về ý nghĩa khoa học:
- Là một nghiên cứu mới có tính mới về một trong những vấn đề đang được
quan tâm hiện nay, đi vào tổng hợp và phân tích những vấn đề lý luận về
Sáng kiến đối tác Chính phủ mở, tìm hiểu về những quy định pháp lý quốc tế
đấu tranh về nạn cướp biển.
- Nghiên cứu mang giá trị tham khảo khi muốn tìm hiểu về Sáng kiến đối tác
Chính phủ mở, tạo tài liệu tổng hợp cho những bài nghiên cứu tiếp về đề tài này.
- Nghiên cứu mang tính định hướng, tham khảo khi mạnh dạn đề xuất một số
kiến nghị về các nâng cao khả năng tham gia vào Sáng kiến đối tác Chính phủ
2

mở cho Việt Nam.
Về giá trị thực tiễn:
- Là một bản tổng hợp lý luận, số liệu về Sáng kiến đối tác Chính phủ mở,
những tiêu chuẩn để gia nhập và bối cảnh Việt Nam.
- Là một nghiên cứu mang tính tham khảo cho việc đưa ra những giải pháp
nhằm gia tăng khả năng tham gia vào Sáng kiến đối tác Chính phủ mở cho
Việt Nam.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Em nghiên cứu đề tài này với mục đích tìm hiểu quá trình hình thành và
phát triển của Sáng kiến đối tác chính phủ mở (OGP), phân tích khả năng của
sáng kiến đối tác chính phủ mở song song với việc đề cập thực trạng, thực
tiễn tình hình xã hội, chính trị, thể chế pháp lý liên quan với các tiêu chí của
OGP tại Việt Nam, từ đó rút ra được bài học kinh nghiệm để đề xuất phương
hướng, giải pháp đồng thời nghiên cứu một vài lộ trình khả thi cho việc Việt
Nam có thể tham gia vào sáng kiến quốc tế đối tác Chính phủ mở.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Khóa luận sẽ tập trung làm rõ những vấn đề về Sáng kiến đối tác chính
phủ mở. Phân tích các đặc điểm, tiêu chí tham gia vào Sáng kiến đối tác
Chính phủ mở, thông qua việc phân tích đó làm rõ khả năng cũng như trình
bày ra những vấn đề, đánh giá thực trạng về các lĩnh vực chính trị, xã hội, thể
chế pháp lý,.. để chỉ ra những hạn chế còn tồn đọng, từ đó đề xuất hướng
nhằm thay đổi, hoàn thiện để Việt Nam có hi vọng tham gia vào OGP.
Phạm vi khóa luận chủ yếu tập trung vào khả năng Việt Nam đủ tiêu
chuẩn tham gia vào OGP; các phương hướng, lộ trình trong tương lai để giúp
Việt Nam hiện thức hóa việc phù hợp với các tiêu chuẩn mà OGP yêu cầu.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện việc nghiên cứu đề tài nhằm đạt được mục đích nêu trên,
người viết có sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau:
- Phương pháp tổng hợp thông tin từ sách, báo, trang thông tin điện tử làm tài
3

liệu nghiên cứu cho đề tài.
- Phương pháp tổng hợp, liệt kê, phân tích các tình huống, số liệu nhằm đưa
ra đánh giá về cơ sở cho việc tham gia OGP của Việt.
- Phương pháp phân tích nhằm đưa ra những giải pháp, lộ trình hướng hoàn
thiện cho Việt Nam có cơ sở tham gia OGP.
6. Bố cục của khóa luận
Ngoài lời nói đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, khóa
luận bao gồm 02 chương được bố cục như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về chính phủ mở và đối tác chính phủ mở
(OGP)
Chương 2: Khả năng vận dụng Sáng kiến đối tác Chính phủ mở tại Việt Nam
Đề tài “ SÁNG KIẾN ĐỐI TÁC CHÍNH PHỦ MỞ (OGP): NỘI
DUNG VÀ KHẢ NĂNG VẬN DỤNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY “ là một
vấn đề mới mẻ, nó đòi hỏi người nghiên cứu đề tài cần tìm hiểu và có kiến
thức về lý luận, thực tiễn đối với bối cảnh Việt Nam hiện nay nhằm đưa ra
được đánh giá chính xác về thực trạng, ưu điểm cũng như khó khăn của Việt
Nam với mong muốn gia nhập OGP. Ngoài ra, nó còn đòi hỏi người viết phải
nắm bắt được vấn đề cốt lõi, những tồn tại, vướng mắc còn tồn động để đưa ra
được phương hướng, đề xuất cũng như lộ trình khả thi cho những đề xuất đó
để hoàn thiện các tiêu chí phù hợp với OGP. Là sinh viên và đang làm quen
với một đề tài nghiên cứu khoa học mà vốn kiến thức hiểu biết còn giới hạn
cũng như thời gian tìm hiểu, nghiên cứu còn hạn chế. Vì vậy, trong quá trình
nghiên cứu đề tài không thể tránh khỏi những thiếu sót, khiếm khuyết. Người
viết mong nhận được sự đóng góp ý kiến, đánh giá, phê bình của quý thầy cô,
khoa, nhà trường để hoàn thiện khóa luận tốt nghiệp.
4

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH
PHỦ MỞ VÀ ĐỐI TÁC CHÍNH PHỦ MỞ (OGP)
1.1. Khái quát chung về chính phủ mở
Quốc gia đầu tiên nêu về tính mở của chính phủ là Thụy Điển ( Luật tự
do báo chí 1766) và Phần Lan ( Luật mở các Tài liệu Nhà nước năm 1951)
trước nhiều năm so với Luật tự do thông tin của nước Mỹ năm 1966. Các Luật
này có tác dụng như là nền tảng để các quốc gia Châu Âu thông qua các luật
tương tự vào những năm 1970 ( Pháp và Hà Lan vào năm 1978, Úc, Canada
và New Zealand vào năm 1982, Hungary vào năm 1992, Ireland và Thailand
vào năm 1997, Hàn QUốc năm 1998, Vương quốc Anh năm 2000, Nhật và
Mexico năm 2002, Ấn Độ và Đức năm 2005)
Ngày 21/01/2009, Chính quyền của cựu Tổng thống Barack Obama đã
ban hành bản ghi nhớ điều hành đầu tiên mang tên “ Minh bạch và Chính phủ
mở” trong đó ông đưa ra 3 nguyên tắc chỉ dẫn để tiến hành các hoạt động của
chính phủ:
1. Chính phủ nên minh bạch
2. Chính phủ nên có sự tham gia
3. Chính phủ nên cộng tác
Ngày 08/12/2009, Văn phòng Quản lý và Ngân sách ( Office of
Management and Budget – OMB) đã công bố “ Chỉ thị Chính phủ mở” (
Open Government Directive) đã chỉ thị cho các cơ quan liên bang Mỹ hành
động dựa trên 3 nguyên tắc trên.
Từ đó, các định nghĩa Chính phủ mở vẫn đang được mở rộng, tiến hóa dù đều
dựa trên 3 nguyên tắc cơ bản với những cách lý giải, biến thể khác nhau.
Ở Liên minh châu Âu, họ tiếp cận Chính phủ mở ở hai điểm là Chính
phủ mở và hiện đại hóa khu vực nhà nước nhờ sự hỗ trợ của Công nghệ thông
tin. Họ cho rằng đây là cách tốt nhất cho hành chính công khi phải đối mặt
với những thách thức đang nổi lên đặc biệt như sức ép ngân sách sau những 5

cuộc khủng hoảng kin htế và sự thiếu lòng tin của người dân vào hành chính
nhà nước.
Tháng 12/2017, OECD trong tài liệu của mình “ Khuyến cáo của Hội
đồng về Chính phủ mở” ( Recommendation of the Council on Open
Gorvenment) đã đưa ra định nghĩa về Chính phủ mở:
“Chính phủ mở là văn hóa điều hành để thúc đẩy các nguyên tắc minh
bạch, liêm chính, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của nhiều bên để hỗ
trợ cho dân chủ và tăng trưởng bao hàm toàn diện.”
Định nghĩa cho thấy được nguyên tắc liêm chính và trách nhiệm giải
trình được nhấn mạnh và mục tiêu của nó là để ủng hộ dân chủ và tăng trưởng
toàn diện.
Rõ ràng Chính phủ mở không phải là khái niệm mới mà nó đã được đề
cập tới từ Thời kỳ khai sáng ở Châu Âu. Tuy nhiên, nếu trước đây chính phủ
mở mang nội hàm truyền thống chỉ là đề cập tới khía cạnh công khai trong
hoạt động của bộ máy chính phủ thì giờ đây thuật ngữ này đã mở rộng ra hơn
nhiều ngoài việc “ tiếp cận thông tin” đó là còn sự chia sẻ thông tin, tính cởi
mở, sự tham gia của các chủ thể khác trong quá trình xây dựng và phát triển
chính sách xã hội.
Tựu chung lại, có thể thấy rằng, đặc điểm chính của Chính phủ mở bao
gồm:
- Tính minh bạch: Công chúng biết là hiểu được các hoạt động của Chính
phủ. Đặc điểm này đồng nghĩa với việc các thông tin liên quan đến hoạt động
và các quyết định của chính phủ ban hành cần được cung cấp cho công chúng
một cách công khai, đầy đủ, thuận lợi, đúng thời gian và miễn phí.
- Sự tham gia của người dân: Chính phủ khuyến khích và có thể có các cơ chế
cụ thể nhằm thu hút sự tham gia của người dân vào quá trình hoạt động, quyết
định chính sách của mình để họ có thể đóng góp tiếng nói giúp củng cố xây
dựng chính quyền vững mạnh, đáp ứng được các nhu cầu của người dân.
Những phản ánh của người dân sẽ đem lại tác động tích cực đến một số hoạt
6

động của chính phủ thông qua việc tạo điều kiện để người dân tham gia vào
quá trình xây dựng và thực thi các chính sách, chương trình như y tế, giáo
dục, pháp luật,.. là những lĩnh vực mà luôn có sự liên quan mật thiết, ảnh
hưởng trực tiếp tới người dân.
- Trách nhiệm giải trình: Chính phủ có trách nhiệm cung cấp kết quả thực
hiện các hoạt động của mình cho công chúng và công chúng cũng có quyền
yêu cầu chính phủ giải trình cho mình. Sẽ có những cơ chế để cơ quan công
quyền thực hiện điều này để tiếp thu các phản ánh, ý kiến hoặc những yêu cầu
khác của người dân, đồng thời dám nhận trách nhiệm về việc thực thi các hoạt
động chính sách hay quyết định của chính quyền.
- Công nghệ thông tin: Chính phủ coi trọng việc cung cấp thông tin cho người
dân thông qua việc tiếp cận có sự hỗ trợ của các phương tiện công nghệ thông
tin tiến tiến, hiện đại.
1.2. Đối tác chính phủ mở (OGP)
1.2.1. Khái niệm đối tác chính phủ mở
OGP ( Open Gorvenment Partnership) là một sáng kiến quốc tế nổi bật
nhất trong thời gian gần đây nhằm tăng cường tính minh bạch của chính phủ,
thay đổi văn hóa hoạt động của chính phủ. Chính phủ giờ đây không còn là
cánh cửa đóng, những thông tin, hoạt động không phải chỉ là riêng của chính
phủ nữa trong khi ở bên ngoài, người dân cảm thấy bức bối vì không biết
được điều gì đang xảy ra bên trong bốn bức tường kia. Dường như không có
cách nào để những người ở bên trong nghe được ý kiến của công chúng mà
Chính phủ hoàn toàn mở cửa để người dân hiểu biết hơn về hoạt động của
chính phủ. Chỉ khi như vậy có sự tiếp xúc đối thoại giữa bên trong và ngoài
của “ bức tường” thì những mâu thuẫn, xung đột trong xã hội mới có thể được
giải quyết.
OGP không phải là tổ chức quốc tế hay điều ước quốc tế đa phương mà
nó giống như một mạng lưới cho phép các thành viên trong đó có cách thức
tiếp cận mới trong việc cải cách bộ máy nhà nước theo mô hình Chính phủ
7

mở đó chính là quan hệ đối tác ngang bằng giữa chính phủ và tổ chức xã hội,
có cơ chế báo cáo, tự báo cáo độc lập. Hơn hết, là cơ hội để làm việc với
nhiều nhóm đa dạng, không chỉ là các nước có thành tích tốt nhất, có thể trao
đổi học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau để cùng xây dựng những kế hoạch hành
động quốc gia vì mục tiêu phát triển.
OGP hoạt động dựa trên các nguyên tắc cơ bản đó là:
- Sự hợp tác gắn kết giữa chính phủ và xã hội dân sự: nó đòi sự kết hợp cùng
làm việc giữa chính phủ và tổ chức xã hội trong suốt quá trình OGP, đó là
xuyên suốt quá trình từ công việc xây dựng kế hoạch hành động đến triển
khai, đo lường, đánh giá kết quả làm việc đó. Chính phủ và tổ chức xã hội có
tiếng nói ngang nhau trong quá trình hoạt động đó.
- Gia tăng tính sẵn có của thông tin các hoạt động của chính phủ : Giúp người
dân tiếp cận được thông tin trước hết là việc tăng cường cung cấp thông tin
tới công chúng về hoạt động của chính phủ. Tiếp theo đó là tăng cường khả
năng tiếp cận với các công nghệ hiện đại nhằm nâng cao được tính công khai
và trách nhiệm giải trình của bộ máy nhà nước.
- Thúc đẩy, hỗ trợ sự tham gia của người dân vào hoạt động quản lý nhà
nước: Sự tham gia của người dân thể hiện ở 3 cấp độ, trước hết người dân
được tham vấn hơn đó là gắn kết trong các hoạt động quản lý và đến cấp cuối
cùng người dân được trao quyền để thực hiện một số nhiệm vụ của chính phủ.
- Thực thi các tiêu chuẩn cao nhất về tính liêm chính trong hoạt động chuyên
môn của các cơ quan chính phủ
Mục đích của OGP là hỗ trợ các chính phủ đảm bảo các cam kết cụ thể
nhằm thúc đẩy các chính phủ đưa ra những cam kết cụ thể nhằm thúc đẩy
minh bạch, trao quyền cho công dân, đấu tranh phòng chống tham nhũng và
phát huy công nghệ thông tin hiện đại nhằm cải thiện hoạt động của nhà nước.
1.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển của đối tác chính phủ mở
Để hiện thực hóa các mục tiêu đã đặt ra, OGP đã tạo ra một mạng lưới,
diễn đàn quốc tế và quốc gia nhằm tăng cường trao đổi, đối thoại, chia sẻ ý
tưởng cũng như kinh nghiệm giữa chính phủ, tổ chức xã hội.
8

Từ tháng 9 năm 2011, sáng kiến chính thức trở thành hiện thực sau khi
8 nhà lãnh đạo quốc gia gồm Anh, Mỹ, Brazil, Indonesia, Mexico, Na uy,
Philipines và Nam Phi và 9 nhà lãnh đạo của các tổ chức xã hội lớn của các
quốc gia này thông qua bản Tuyên bố chung về chính phủ mở. Như một xu
hướng của thời đại, sức lan tỏa của sáng kiến ngày càng mạnh mẽ, Chỉ sáu
tháng sau khi bắt đầu, OGP đã phát triển từ tám kế hoạch hành động và 46
quốc gia tham gia lên 50 kế hoạch hành động và 54 quốc gia tham gia Cuộc
họp tại Brasilia đã tập hợp các quốc gia và tổ chức thống nhất niềm tin vào
sức mạnh của sự minh bạch, với sự tham gia của các nhà vận động chống
kiểm duyệt ở Yemen đến các nhà cải cách sử dụng dữ liệu về các trường tiểu
học để cải thiện giáo dục ở Ấn Độ.
Trong năm 2013, các mục tiêu theo chủ đề của OGP tập trung vào
Hành động của Công dân và Chính phủ đáp ứng. Trong thời đại siêu kết nối,
sự cởi mở và minh bạch, cũng như sự tham gia và hợp tác của công dân, ngày
càng được xem là thành phần thiết yếu của quản trị tốt.
Với việc thông qua và thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát
triển bền vững của các nhà lãnh đạo thế giới tại Hội nghị thượng đỉnh Liên
hợp quốc lịch sử, bao gồm các mục tiêu phát triển bền vững (SDG) 16 cho
"thúc đẩy xã hội hòa bình và hòa nhập", năm 2015 đã đánh dấu một mốc quan
trọng cho tương lai phát triển kết quả và chính phủ mở. Đầu năm 2016, OGP
đã đưa ra một chương trình thí điểm mới được thiết kế để thu hút các chính
phủ địa phương chủ động hơn trong sáng kiến này. Cuối tháng 12 năm 2016,
Chính phủ Pháp, hợp tác với Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), đã tổ chức Hội
nghị thượng đỉnh toàn cầu OGP lần thứ tư tại thủ đô Paris của quốc gia, quy
tụ 3000 đại diện từ 70 quốc gia. Tính đến nay chỉ hơn 8 năm, OGP đã tạo nên
một mạng lưới toàn cầu với sự tham gia của hơn 79 quốc gia là thành viên và
hơn 20 chính quyền cấp địa phương trên toàn thế giới cùng với đó đã thực
hiện được hơn 3.100 cam kết. Nhiều quốc gia ở Châu Á đã nhận thấy tầm
quan trọng của OGP và thể hiện được sự quan tâm đặc biệt của mình như Hàn
9

Quốc, Sri Lanka, Myanmar, Thái Lan, Papua New Guinea.
Điểm sáng của sáng kiến này chính là OGP không phải nơi mà một quốc
gia giàu áp đặt, định hướng cho các quốc gia khác mà nó là một cơ hội cho các
Chính phủ, các quốc gia có thể thực hiện, tổ chức diễn đạt theo phương thức “
win – win” cùng có lợi, không phải các quốc gia phồn thịnh về kinh tế nói với
các nước kém phát triển hơn rằng họ cần phải làm gì để cải tổ. Ngược lại, tùy
điều kiện hoàn cảnh và mục đích riêng, mỗi quốc gia tham gia và sử dụng OGP
như một công cụ để đạt được mục đích riêng của mình.; Nó có sự đồng thuận cao
giữa các nước đang phát triển và các nước phát triển bởi vì ở OGP không có
hướng tới cạnh tranh lợi ích, đấu tranh kinh tế, chính trị mà mục tiêu nó bằng
cách thức đặt ra những cam kết cụ thể cho từng quốc gia, tổ chức để họ hướng
tới; Nó là sự chia sẻ tầm nhìn giữa chính quyền và các tổ chức xã hội, hay nói
một cách rộng hơn là giữa chính quyền với người dân.
1.2.3. Các điều kiện, thủ tục để tham gia vào OGP
OGP là một cơ chế ngoại giao quốc tế mang tính mở, có nghĩa là việc
tham gia OGP hoàn toàn là tự nguyện nếu có sự quan tâm với điều kiện đó là
cam kết phát huy các nguyên tắc của Chính phủ mở bằng cách thông qua thực
hiện Tuyên bố về Chính phủ mở ( Open Government Declaration) và đạt được
tối thiểu 75% của tổng số 16 điểm theo 4 tiêu chí hợp lệ tối thiểu ( minimun
eligibility criteria) mà OGP đề ra, bao gồm:
- Minh bạch ngân sách ( Fiscal Transparency): Tiêu chuẩn này đòi hỏi
quốc gia phải công khai tài liệu chủ yếu là dự toán ngân sách của chính phủ (
Executive’s Budget Proposal) và Báo cáo kiểm toán của nhà nước ( Audit
Report). Đối với mỗi tài liệu công bố sẽ được tính 2 điểm với mục đích tăng
cường trách nhiệm giải trình của nhà nước trong việc quản lý ngân sách.
- Tiếp cận thông tin ( Access to Information) : Tiêu chuẩn này đòi hỏi
quốc gia phải ghi nhận quyền tự do/ quyền tiếp cận thông tin trong pháp luật.
Mục đích là để đảm bảo quyền công chúng được thông tin và được tiếp cận
với những tài liệu do nhà nước nắm giữ. Theo cách tính của OGP, nếu quốc
10

gia có đạo luật riêng về vấn đề này thì sẽ được tính cả 4 điểm; trong trường
hợp chưa có luật này nưng có một điều khoản trong hiến pháp quy địn quyền
tiếp cận thông tin được tính 3 điểm.
- Công khai tài sản ( Public Offcials Asset Disclosure): Tiêu chuẩn này
đòi hỏi quốc gia phải có quy định pháp luật về công khai tài sản và thu nhập
của quan chức nhà nước, đặc biệt là các quan chức dân cử và quan chức cao
cấp. Mục đích để giám sát, phát hiện hành vi tham nhũng của các quan chức
nhà nước. Nếu quốc gia có văn bản pháp luật yêu cầu công khai tài sản và thu
nhập của quân chức nhà nước sẽ nhận được cả 4 điểm; nếu pháp luật chỉ yêu
cầu kê khai nhưng chưa công khai rộng rãi thì chỉ được 2 điểm và 0 điểm nếu
không có pháp luật liên quan tới công khai tài sản.
- Sự tham gia của người dân ( Citizen Engagement): Tiêu chuẩn này đòi
hỏi quốc gia phải có cơ chế pháp lý bảo đảm người dân được tham gia vào hoạt
động xây dựng chính sách và quản lý nhà nước. Mục đích là tăng cường tín dân
chủ trong quản lý nhà nước dựa trên bộ chỉ số về dân chủ của EIU ( EIU
Democracy Index), theo đó quốc gia nào đạt mức từ 7,5/10 điểm về tự do dân sự
sẽ được 4 điểm; quốc gia nào đạt mức từ 5,2/10 được 3 điểm; quốc gia nào đạt
mức 2,5/10 được 2 điểm, còn quốc gia nào được dưới mức 2,5 được 0 điểm.
Ngoài 4 tiêu chuẩn cơ bản, OGP còn đề ra một tiêu chí phụ là kiểm tra
giá trị ( Values check Assessment) do Ban chỉ đạo OGP phê duyệt vào tháng
9 năm 2017. Kể từ thời điểm đó, bất kì một quốc gia nào có mong muốn tham
gia vào OGP thì cần phải đạt tối thiểu 75% số điểm từ 4 tiêu chuẩn cốt lõi
trước đó và đồng thời phải vượt qua được bài kiểm tra giá trị trước khi được
phê duyệt tham gia OGP. Đây được coi là nỗ lực nhằm bảo đảm những quốc
gia tham gia vào OGP sẽ tuân thủ về vấn đề quản trị dân chủ và những vấn đề
được đặt ra ở Tuyên bố Chính phủ mở.
11

Kiểm tra giá trị ( Values check assessment ):
Thứ nhất, tiêu chí này sẽ đánh giá các điều kiện cho việc hình thành và
đăng ký của các tổ chức xã hội dân sự ( Civil Society Organizations) trên các
cấp độ tương ứng với số điểm:
4. Không ràng buộc ( Unconstrained): Cho dù Chính phủ có cấp phép
cho các tổ chức xã hội hoạt động hay không thì Chính phủ cũng không được
cản trở sự hình thành và hoạt động của họ trừ khi các tổ chức này tham gia
vào các hoạt động nhằm lật đổ chính quyền.
3. Kiểm soát tối thiểu ( Minimal control): Cho dù Chính phủ có cấp
phép cho các tổ chức xã hội hay không thì vẫn có thể tồn tại các điều khoản
Hiến định cho phép Chính phủ cấm các tổ chức hoặc phong trào mà đã từng
có hành động chống dân chủ trong quá khứ.
2.Kiểm soát tương đối ( Moderate control): Việc kiểm soát thể hiện cho
dù Chính phủ cấm việc tự do của các tổ chức xã hội dù là một phần hay toàn
bộ nhưng vẫn có những tổ chức bị cấm đóng vai trò tích cực trong lĩnh vực
chính trị thì Chính phủ không hay không thể đàn áp họ bởi sự yếu kém của
mình hay liên quan đến kinh nghiệm hoạt động chính trị.
1.Kiểm soát đáng kể ( Sustaintial control ): Việc kiểm soát này thể hiện
ở Chính phủ cho phép các tổ chức xã hội hoạt động nhưng sử dụng các biện
pháp chính trị nhằm giới hạn các tổ chức mà có xu hướng đối kháng lại chính
phủ. Chính phủ tích cực đàn áp những người, tổ chức mà cố gắng thoát ra
khỏi những tiêu chí do chính phủ đặt ra và sẽ cấm đoán họ tham gia vào bất
kỳ hoạt động chính trị nào.
0. Kiểm soát độc quyền ( Monopolistic control): Việc kiểm soát này thể
hiện Chính phủ sẽ độc quyền rõ ràng với các tổ chức xã hội. Chỉ có đơn lẻ các
tổ chức được tham gia vào các hoạt động chính trị nếu như họ thuộc về các
đảng phái hay chính trị gia, tài trợ cho các diễn đàn về vấn đề công cộng, tổ
chức các cuộc biểu tình, tham gia đình công, bình luận công khai về quan
chức hay chính sách công mà Chính phủ sẽ đàn áp mạnh mẽ những tổ chức
như vậy.
12

Thứ hai, tiêu chí này sẽ đánh giá về độ mở cho việc hoạt động của các
tổ chức xã hội ở một quốc gia. Nếu các tổ chức xã hội tại quốc gia đó được tự
do tổ chức, liên kết, thể hiện bản thân, phê bình, đình cộng thì đạt tối đa 4
điểm. Nếu Chính phủ tại quốc gia có sử dụng các biện pháp trừng phạt vật
chất ( phạt tiền, sa thải, từ chối các dịch vụ xã hội) để ngăn chặn các tổ chức
xã hội có hành động đối ngịch hoặc thể hiện bản thân hoặc sử dụng các thủ
tục đăng ký, thành lập phức tạp làm chậm trễ quá trình hình thành và ngăn cản
họ tham gia thì đạt được 3 điểm. Ngoài những biện pháp trừng phạt vật chất,
chính phủ nếu tham gia vào hành vi quấy rối nhỏ về phương diện pháp lý như
giam giữ, tống giam ngắn hạn để can thiệp tổ chức xã hội hành động hay hạn
chế việc các tổ chức xã hội liên kết với nhau thì sẽ chỉ đạt được 2 điểm. Sẽ
được 1 điểm nếu như thêm vào đó, Chính phủ thể hiện ra rằng Chính phủ
cũng bắt giữ, xét xử và bỏ tù các nhà lãnh đạo và những người tham gia vào
các tổ chức xã hội đối nghịch với mình nhưng có hành vi hợp pháp, các biện
pháp trừng phạt bao gồm giải tán tụ họp công cộng hay de dọa gia đình, phá
hủy tài sản có giá trị. Và sẽ không đạt được điểm nào nếu Chính phủ quốc gia
đó không chỉ ngăn chặn hoạt động của các nhóm mà có xu hướng thanh lý họ
theo cách bạo lực.
Quốc qia được coi là thành viên của OGP khi đã thỏa mãn được các
điều kiện hợp lý đồng thời gửi ý nguyện thư xin gia nhập và tiến hành xây
dựng kế hoạch hành động quốc gia ( National Action Plan) của nước mình.
Việc được công nhận là thành viên sẽ được thể hiện ở việc được nêu tên trên
trang web chính thức của OGP.
1.2.4. Cơ cấu, cách thức hoạt động của OGP
1.2.4.1. Cơ cấu của OGP
Cấu trúc OGP ở cấp độ toàn cầu bao gồm:
- Ban chỉ đạo ( Ủy ban thường trực quốc tế ) gồm đại diện của 11 chính phủ
và 11 tổ chức xã hội lớn. Các thành viên trong Ban chỉ đạo được lựa chọn
theo cách thức bầu ra trong các kỳ hội nghị OGP.
13

- Bộ phận hỗ trợ OGP ( OGP support unit) đóng vai trò là văn phòng thường
trực của OGP. Ngoài việc cung cấp dịch vụ hành chính, bộ phận hỗ trợ có
chức năng liên lạc, phối hợp và tổ chức các bên liên quan để thực hiện các
quyết sách nhằm thúc đẩy các mục tiêu của OGP bao gồm:
a.Đóng vai trò là bên thứ ba trung lập giữa các chính phủ và tổ chức xã hội
dân sự;
b.Hỗ trợ chính phủ và các tổ chức xã hội dân sự ở các quốc gia thành viên;
c.Hỗ trợ kết nối với các dối tác quốc tế, các nhóm đồng đẳng, các nhóm công
tác OGP;
d.Thúc đẩy hoạt động trao đổi học hỏi lẫn nhau.
- Cơ chế báo cáo độc lập đánh giá các chính phủ về kết quả xây dựng và thực
hiện các kế hoạch hành động OGP và sự hỗ trợ của các nhà nghiên cứu quốc
gia
- Các đối tác của OGP: Các đối tác theo chuyên đề từ các tổ chức xã hội dân
sự/ chuyên gia trao đổi và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau
1.2.4.2. Cơ chế hoạt động của OGP
OGP yêu cầu các quốc gia thành viên tham gia hai hình thức báo cáo và
đánh giá để bảo đảm việc thực thi các cam kết về Chính phủ mở. Thứ nhất là
Báo cáo tự đánh giá hàng năm ( Annual Self – Assessment Report) trong đó
chỉ ra thực trạng và những tiến bộ trong việc thực thi các cam kết của chính
phủ mở. Thứ hai là quy trình đánh giá theo cơ chế báo cáo độc lập (
Independent Reporting Mechanism – IRM), để đánh giá tình trạng xây dựng
và thực thi các kế hoạch hành động, những tiến bộ trong việc thực hiện
nguyên tắc Chính phủ mở ở mỗi quốc gia. Ngoài ra, các quốc gia thàn viên
OGP cũng có nghĩa vụ đóng góp vào sự tiến triển của Chính phủ mở ở các
quốc gia thành viên khác thông qua hoạt động chia sẻ kinh nghiệm, kỹ năng,
trợ giúp kỹ thuật, công nghệ cũng như các nguồn lực cần thiết khác.
Một chu trình hoạt động OGP sẽ diễn ra trong vòng 2 năm theo các
bước :
14

- Cùng với việc nộp ý nguyện thư lên OGP thì quốc gia đó sẽ phát triển kế
hoạch hành động quốc gia cùng với các tổ chức xã hội dân sự. Các kế hoạch
hành động quốc gia tập trung ưu tiên về chính phủ mở với những cải cách đầy
tham vọng thường là sẽ liên quan đến giá trị về minh bạch, trách nhiệm giải
trình, sự tham gia của người dân và những kế hoạch đó phải chứa đựng những
cam kết cụ thể, có thời hạn rõ ràng cũng như là có thể theo dõi, đánh giá
được.
- Bước tiếp theo trong chu trình này, đó là các quốc gia sẽ triển khai các hành
động nhằm thực hiện các cam kết hướng tới đạt được mục tiêu của Kế hoạch
hành động quốc gia. Trong chu trình 2 năm, chính phủ sẽ phải thực hiện việc
báo cáo tự đánh giá hàng năm với sự hỗ trợ của các tổ chức xã hội dân sự.
Báo cáo năm thứ nhất (First year Self – assessment) thường sẽ tập trung vào
tiến độ phát triển của kế hoạch hành động quốc gia, quá trình thực hiện tham
vấn, mức độ tham vọng thực hiện cam kết. Báo cáo năm thứ hai ( đánh giá
cuối kỳ) sẽ tập trung vào kết quả cuối cùng đạt được của việc triển khai kế
hoạch hành động quốc gia và bài học kinh nghiệm. Các báo cáo này sẽ là yếu
tố quan trọng cho bước tiếp theo là thực hiện cơ chế báo cáo độc lập. Cơ chế
báo cáo độc lập ( IRM) là một phương tiện mà tất cả các bên liên quan trong
OGP có thể theo dõi tiến trình thực hiện kế hoạch ở các nước thực hiện báo
cáo. Báo cáo tiến độ ( Assess progress) sẽ đánh giá các chính phủ về việc phát
triển và thực hiện các kế hoạch hành động OGP, tiến độ thực hiện các nguyên
tắc của chính phủ mở và đưa ra các khuyến nghị để cải thiện. Và đến cuối kì
sẽ tiếp tục thực hiện báo cáo năm hai, báo cáo IRM cuối kỳ song song với
việc chuẩn bị phát triển kế hoạch hành động tiếp theo.
15

Hình 1: Chu trình OGP
1.3. Bối cảnh chính trị, xã hội, thể chế pháp lý ở Việt Nam khi tham gia
vào Đối tác Chính phủ mở ( OGP)
1.3.1. Bối cảnh của Việt Nam hiện nay trong mối quan hệ với OGP
Việt Nam chưa tham gia vào OGP, lần đánh giá gần nhất tại thời điểm
tháng 11 năm 2017, chúng ta đạt 8/12 số điểm tối thiểu cần thiết.
Tiêu chí Điểm tối đa Việt Nam
Minh bạch tài khóa 4 0
Tiếp cận thông tin 4 4
Công khai tài sản 4 2
Sự tham gia của người dân 4 2
Tổng điểm 16 8
Việt Nam đang trong bối cảnh thể hiện sự quyết tâm cao và nỗ lực
mạnh mẽ trong cải cách thể chế để xây dựng nền quản trị nhà nước và phòng,
chống tham nhũng, hướng tới minh bạch và xây dựng chính phủ liêm khiết,
hành động, kiến tạo và phát triển.
Về chính trị, Việt nam trong quá trình hoàn thiện và xây dựng nhà nước
16

pháp quyền xã hội chủ nghĩa và phát huy dân chủ xã hội chủ đã và đang hoàn
thiện cơ sở chính trị - pháp lý để tăng cường và mở rộng dân chủ trong nhà
nước; thể chế và thiết chế nhà nước tiếp tục được cải thiện. Trong đó như việc
ban hành pháp lệnh thực hiện quy chế dân chủ ở cấp xã phường năm 2007
cùng với các cẩm nang về thực hiện dân chủ ở cơ sở; Luật trưng cầu dân ý
năm 2015; Luật tiếp cận thông tin năm 2016..
Thực tế trong những năm qua, Chính phủ Việt nam đã xây dựng các
kênh để tạo sự đối thoại với người dân và doanh nghiệp, đảm bảo công khai,
minh bạch. Vừa qua, Việt Nam đã cắt giảm, loại bỏ trên 5.000 thủ tục hành
chín và cắt giảm nhiều thủ tục có thể coi là giấy phép con, là rào cản cho tăng
trưởng. Mới đây nhất nhằm hướng tới mục tiêu cải cách năm 2020, bộ máy
hành chính đã thực hiện việc nhất thể hóa, tinh chỉnh gộp nhiều cơ quan ban
ngành nhằm giảm bớt độ cồng kềnh, lãng phí nguồn nhân lực, chi phí. Chính
phủ Việt Nam luôn sẵn sàng để công khai, minh bạch những gì có thể công
khai theo quy định của pháp luật Việt Nam và phù hợp với thông lệ quốc tế.
Về xã hội, đời sống người dân ngày một đảm bảo và nâng lên cả về đời
sống vật chất và tin thần; ý thức chín trị và ý thức pháp luật của người dân
ngày một cải thiện tích cực; truyền thống ngày một phát triển mạn mẽ và phát
huy tốt vai trò của mình trong xã hội; tinh thần dân tộc đang lên cao trong
công cuộc phòng chống tham nhũng thể hiện rõ ở sự quan tâm sát sao của
cộng đồng, báo chí về những bê bối tham nhũng trong thời gian vừa qua.
Trước những yêu cầu phát triển đất nước và hiện đại hóa nền hành
chính, Việt Nam đã từng bước xây dựng chính phủ điện tử. Với sự chỉ đạo
quyết liệt, xây dựng chính phủ điện tử ở Việt Nam đã đạt được những kết quả
quan trọng, ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của cơ quan hành
chính được triển khai. Nổi bật như hệ thống xác thực hồ sơ điện tư của công
dân, cán bộ, công chức trong việc thực hiện các giao dịch hành chính. Mặc dù
có những chuyển biến nhất định trong thời gian qua, nhưng về chất lượng ứng
dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của co quan hành chính còn hạn
17

chế. Thực tế, theo báo cáo thế giới về chỉ số phát triển chính phủ điện tử, từ
năm 2010 đến 2018 chỉ số phát triển Chính phủ điện tử của Việt Nam dao
động từ 0.44.54(2010) - 0.5931(2018) ( năm 2012: 0.5217; năm 2014: 0.4705;
năm 2016: 0.5143) không chệnh quá nhiều so với mức trung bình của thế giới
(0.5491) và ở khu vực (0.5779).
Bên cạnh đó, Việt nam đang phải đối mặt với những rào cản nhất định
về mặt thể chế pháp lý. Nhiều đạo luật được ban hành trong những năm qua
nhưng chất lượng và khả năng thực thi chúng còn yếu, “ tuổi thọ” của những
văn bản pháp luật ở nước ta quá ngắn, thời gian phải sửa đổi, bổ sung từ thời
điểm ban hành quá ngắn như thế luật còn chưa được áp dụng ổn định đã phải
thay thế. Đối với tình hình này, theo chỉ số chất lượng xây dựng Luật pháp
của Việt Nam của World Bank, điểm số của Việt Nam chưa từng vượt được
ngưỡng trung bình về mức độ tin cậy và đang có xu hướng xuống kể từ năm
2007”.
Xếp hạng Chỉ số Công khai ngân sách (OBI) Việt Nam năm 2017 chỉ
đạt 15/100 và thuộc vào nhóm Ít công khai nhất (0-20/100 điểm). Số điểm này
giảm nhẹ so với kết quả năm 2015, và tiếp tục xu hướng giảm sau giai đoạn
(2006-2012) liên tiếp tăng điểm. Về sự tham gia của công chúng trong quy
trình ngân sách liên quan đến các cơ quan hành pháp, Việt Nam chỉ đạt 7/100
điểm, giảm mạnh so với năm 2015 (42/100 điểm). Phía IBP cho rằng, Việt
Nam thiếu cơ chế và ít cơ hội để người dân tham gia vào quá trình xây dựng,
thực hiện, kiểm toán việc thực hiện ngân sách. Nguyên nhân được giải thích là
Việt Nam chỉ có hai kỳ họp Quốc hội vào tháng 5 và tháng 10. Kỳ họp tháng
5 mới xem xét báo cáo kết quả thực hiện ngân sách 4 tháng đầu năm. Báo cáo
ngân sách giữa kỳ được Quốc hội thảo luận vào tháng 10 nhưng thời điểm này
đã chậm so với tiêu chuẩn quốc tế. Điều này khiến Việt Nam luôn thiếu báo
cáo ngân sách giữa kỳ trong nhiều kỳ khảo sát.
18

Hình 2.Chỉ số công khai ngân sách theo OBI của Việt Nam năm 2017
1.3.2. Ý nghĩa, tầm quan trọng của việc tham gia Sáng kiến đối tác Chính
phủ mở với Việt Nam
OGP đưa ra một tầm nhìn rõ ràng “ Ngày càng có nhiều chính phủ tăng
cường công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình; đồng thời đáp ứng tốt
hơn các yêu cầu của người dân. Mục tiêu cuối cùng của những nỗ lực trên là
nhằm nâng cao chất lượng quản trị cũng như chất lượng các dịch vụ cung cấp
cho người dân. Để đạt được điều này, cần có những thay đổi trong các quy
chuẩn về chính sach và tập quán văn hóa xã hội nhằm đảm bảo giữa chính
quyền và người dân có được cơ chế đối thoại và hợp tác một cách thực sự”.
Tất cả các nước thành viên OGP đều sử dụng OGP như một công cụ
tăng cường hiệu quả quản trị nhà nước, củng cố niềm tin của người dân vào
bộ máy nhà nước và nâng cao hình ảnh, vị thế quốc tế của quốc gia trên
trường quốc tế. Việc tham gia vào OGP giống như đưa ra một thông điệp cho
người dân trong nước và cộng đồng quốc tế rằng họ tình nguyện cam kết tăng
cường tính công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình với mục đích đem lại
19

sự phồn vinh, phát triển cho đất nước. Hơn nữa, tham gia vào OGP còn mở ra
một cơ hội mới cho việc cải cách quản trị nhà nước theo xu thế chung của thế
giới lấy người dân là trung tâm khác với những mô hình nhà nước trước đây
như nhà nước kế hoạch hóa tập trung, nhà nước kiến tạo phát triển ( Hàn
Quốc, Nhật Bản ) đã lỗi thời không còn phù hợp, khó có thể tạo ra sự phát
triển xã hội trong bối cảnh thế kỷ 21. OGP là biểu hiện cho mô hình quản trị
nhà nước mới mà trong đó lấy người dân là trung tâm. Trong mô hình này,
các nhà nước vẫn giữ vị trí quan trọng nhưng cách thức quản trị, sử dụng
quyền lực không còn mang tính chất chuyên chế, mệnh lệnh, hành chính một
chiều như trước mà thay vào đó các chủ thể khác như người dân, tổ chức xã
hội có thể tham gia, hợp tác với nhà nước trong việc xây dựng, triển khai,
thực thi các chính sách công. Bằng cách đó, quản trị nhà nước mới mang tính
dân chủ cao và tạo ra được sự đồng thuận xã hội lớn.
Đối với Việt Nam, OGP mang đến con đường mới mang tính bước
ngoặt, bởi công cuộc đổi mới ở Việt Nam bắt đầu từ lâu mà phải đến gần đây
với sáng kiến này sẽ tạo ra bước ngoặt cải cách mới. Giúp Việt Nam hòa nhập
quốc tế sâu hơn nữa, nâng cao uy tín, tranh thủ nguồn lực, sự trợ giúp của
quốc tế cho Việt Nam trong việc cải cách quản trị nhà nước và nâng cao hiệu
quả chống tham nhũng. Cụ thể:
Thứ nhất, OGP giúp gia tăng niềm tin của người dân với sự lãnh
đạo của Đảng và Nhà nước.
Niềm tin của người dân với nhà nước được nhìn nhận từ hai khía cạnh:
Hiệu quả bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ quốc gia trước sự xâm phạm của thế lực
bên ngoài; Hiệu quả quản trị đất nước, phòng chống tham nhũng. Bởi hai lĩnh
vực này được người dân chú ý, quan tâm mạnh mẽ nhất. Từ khi thực hiện cải
cách đất nước năm 1986, Đảng và nhà nước Việt Nam đã từng bước thực hiện
cải cách thể chế, tăng cường quản trị nhà nước, bộ máy hành chính tuy nhiên
hiệu quả còn thấp, chưa rõ rệt tình trạgn tham nhũng vẫn còn phổ biến và xu
hướng ngày càng trở nên tinh vi. Thực trạng này sẽ làm suy giảm niềm tin của
người dân vào Nhà nước.
20

Trong bối cảnh như vậy, tham gia vào OGP sẽ là công cụ nhằm thúc
đẩy quản trị tốt và phòng chống tham nhũng, từ đó sẽ gia tăng niềm tin của
người dân vào Nhà nước, Đảng Cộng sản.
Thứ hai, OGP giúp đẩy mạnh quá trình cải cách thể chế quản lý
nhà nước ở Việt Nam
Cải cách thể chế được hiểu là việc sửa đổi, bổ sung các cơ chế, quy tắc
nhằm nâng cao hiệu quả quản lý của nhà nước, trong đó bao gồm việc cải
thiện mối quan hệ giữa nhà nước, người dân và doanh nghiệp.
Cải cách thể chế là khâu quan trọng, mang tính đột phá cho sự phát
triển của Việt Nam bởi nhiều nguyên nhân trong đó bao gồm thực tế là “ thể
chế hiện hành còn những điểm dung dưỡng tham nhũng”. Nguyên tắc “ công
khai”,” minh bạch” trong quản trị không được tuân thủ. Quan hệ “ xin – cho”
vẫn tồn tại, chạy chức, chạy tội … còn tiếp diễn. Tham nhũng đã trở nên tinh
vi, khó phanh phui”.
Văn kiện Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ 12 cũng nhắc tới “
Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn nhiều vướng mắc,
chưa tạo được đột phá thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội”, “ Quản lý nhà
nước chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của kinh tế thị trường và hội nhập
quốc tế. Cải cách hành chính và năng lực tạo dựng thể chế để đảm bảo cho
doanh nghiệp, người dân tự do kinh doanh và cạnh tranh bình đẳng trong kinh
tế thị trường còn nhiều hạn chế”.
Việc tham gia OGP sẽ tạo ra bước ngoặt trong cải cách thể chế quản trị
nhà nước ở Việt Nam. Với việc thực thi các nguyên tắc cơ bản của nó, OGP
sẽ góp phần trực tiếp giải quyết những điểm yếu nhất trong thể chế quản trị
của nhà nước ở Việt Nam hiện nay, thường thấy như thiếu cơ chế kiểm soát
quyền lực hữu hiệu ở bộ máy chính quyền hay sự tham gia rất hạn chế của
người dân vào quá trình xây dựng, thực thi chính sách.
Thứ ba, OGP giúp nâng cao hình ảnh và uy tín của Việt Nam trước
cộng đồng quốc tế và khối doanh nghiệp
21

Tham nhũng là hệ quả tất yếu của một nền quản trị kém và nó dẫn tới
việc làm ảnh hưởng tiêu cực tới hình ảnh và uy tín của Việt Nam với cộng
đồng quốc tế, giới doanh nghiệp trong và ngoài nước. Trực quan nhất là vụ
việc hối lộ quan chức Việt Nam của PCI ( Pacific Consultants International )
năm 2008 đã khiến cho Nhật Bản phải tạm dừng các dự án ODA dự kiến
trong nửa đầu năm tài khoá 2008 của Nhật Bản dành cho Việt Nam, đồng thời
Nhật Bản cũng chưa thể công bố viện trợ mới cho tới khi Ủy ban hỗn hợp
phòng chống tham nhũng giữa hai nước xem xét lại việc thực hiện vốn ODA
của Nhật tại Việt Nam.
Đối với khối doanh nghiệp, tham nhũng sẽ cản trở những nhà đầu tư
nước ngoài và tạo bất công giữa các doanh nghiệp trong nước trong việc tiếp
cận các dự án đầu tư công. Qua khảo sát chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh
năm 2014, tỷ lệ doanh nghiệp FDI trả chi phí không chính thức (còn gọi là chi
phí bôi trơn) để giải quyết các việc là 58,2%. Hầu như tất cả các hoạt động
đều cần phí bôi trơn mới giải quyết được việc, khoảng 17,2% doanh nghiệp
FDI phải trả chi phí không chính thức để có được giấy phép đầu tư. 31,4%
doanh nghiệp đã phải trả hoa hồng khi cạnh tranh giành các hợp đồng của cơ
quan nhà nước, thu tục xuất nhập khẩu 66,2%. Ngân hàng thế giới, Bộ phát
triển quốc tế vương quốc Anh (DFID) và Thanh tra Chính phủ đã công bố báo
cáo Tham nhũng: “Hầu hết các doanh nghiệp đều tin rằng tham nhũng bôi
trơn là thực tiễn thông thường và đã trở thành luật chơi ở Việt Nam. Doanh
nghiệp bị cuốn vào vòng xoắn ốc đi xuống – họ hối lộ vì sợ rằng nhiều doanh
nghiệp cũng đang làm điều đó để có được dịch vụ như mong muốn, và đồng
thời cũng bởi vì các cán bộ nhà nước cũng đang chờ đợi điều đó”.
Trong bối cảnh như vậy, việc cải thiện hình ảnh và uy tín của nhà nước
với các doanh nghiệp và đối tác nước ngoài là một yêu cầu cấp thiết hiện nay.
Tham gia vào OGP sẽ giúp giải quyết các yêu cầu cấp thiết về hiệu quả quản
trị công và phòng chống tham nhũng, từ đó nâng cao uy tín của Nhà nước với
người dân và khối doanh nghiệp.
22

Thứ tư, OGP giúp Nhà nước Việt Nam tận dụng sự ủng hộ và trợ giúp
của cộng đồng quốc tế và người dân để nâng cao hiệu quả quản trị nhà nước.
Một trong những điểm mạnh của OGP đó là việc các quốc gia thành
viên có nghĩa vụ đóng góp vào sự tiến triển của Chính phủ mở ở các quốc gia
thành viên khác thông qua việc chia sẻ kinh nghiệm, trợ giúp kỹ thuật, công
nghệ cũng như nguồn lực.
Như vậy, tham gia vào OGP sẽ trao cho các quốc gia đang phát triển cơ
hội trao đổi, học hỏi kinh nghiệm và tiếp nhận được những sự trợ giúp vật
chất, kỹ thuật để nâng cao hiệu quả quản trị đất nước. Đối với người dân, một
trong những nguyên tắc của OGP là tăng cường sự tham gia của người dân
vào quan trị nhà nước. Trong khuôn khổ OGP, sự ủng hộ, giúp đỡ của người
dân với nhà nước thể hiện rõ nhất trong việc kiểm soát sự lạm quyền của các
cơ quan và công chức nhà nước, thông qua việc phát hiện, tố cáo những hành
vi tham nhũng. Không chỉ vậy, OGP còn thúc đẩy tiến trình mà trong đó
người dân cũng được tham gia một cách thực chất và hiệu quả vào quá trìn ra
quyết định và hoạch địn chính sách của cơ quan nhà nước cũng hư việc giám
sát thực hiện các quyết định, chính sách đó. “ Việt Nam rất có triển vọng phát
triển nền quản trị nhà nước hiện đại thông qua việc thực hiện quy trình tham
gia của mọi công dân. Một khi người dân thấy được quyền lợi thích đáng của
mình trong việc tham gia xây dựng, thực thi và giám sát thực thi chính sách,
họ sẽ sẵn sàng và chủ động tham gia vào toàn bộ quy trình chính sách và cùng
hướng tới mục tiêu chung của đất nước. Người dân sẽ chủ động học hỏi, tìm
kiếm tri thức để đóng góp thông tin đầu vào cso ý nghĩa nhằm cải thiện và đổi
mới chính sách. Từ góc độ của người dân, một khi tham gia tích cực hơn vào
các quy trình chính sách, tính chính danh à phù hợp của chính sách sẽ được
đảm bảo và việc tuân thủ pháp luật sẽ được cải thiện.”
Thứ năm, OGP giúp nhà nước Việt Nam thực thi hiệu quả các điều ước
quốc tế và văn bản pháp luật quốc gia về phòng chống tham nhũng
Tính đến nay Việt Nam đã tham gia vào rất nhiều Hiệp định thương
23

mại tự do ( Free Trade Agreements – FTA), trong số đó có Hiệp định hình
thành cộng đồng kinh tế ASEAN ( AEC), Hiệp định thương mại với các nước
như Hàn Quốc, Liên minh Châu Âu. Đặc biệt gần đây là Hiệp định Đối tác
Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CTTPP). Những hiệp định
này mở ra cho Việt Nam cơ hội mới để hội nhập và phát triển nhưng đồng
thời cũng gây sức ép về vấn đề đổi mới thể chế, quản trị nhà nước để phù hợp
với các yêu cầu như WTO hay CTTPP đều đặt ra những yêu cầu rất cụ thể
theo hướng dân chủ, công khai, minh bạch.
OGP gắn liền với chiến lược quốc gia về phòng chống tham nhũng đến
năm 2020 của Việt Nam, mục tiêu của chiến lược là ngăn chặn, từng bước đẩy
lùi tham nhũng, loại bỏ dần những cơ hội, điều kiện phát sinh tham nhũng,
góp thần xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu
quả, đội ngũ cán bộ, công chức liêm chính; lành mạn hóa các quan hệ xã hội
thông qua việc thực hiện đồng bộ các giải pháp phòng ngừa, phát hiện và xử
lý tham nhũng; củng cố lòng tin của nhân dân và cộng đồng quốc tế, thúc đẩy
kinh tế - xã hội phát triển. Tham gia vào OGP đồng nghĩa với việc đồng ý
thực hiện các cam kết ở Công ước Liên Hợp Quốc về Chống tham nhũng (
UNCAC) mà chúng ta đã thông qua năm 2009, trong đó có một số quy địn
hmang tính cốt lõi về thực hiện công khai minh bạch cả cải cách hành chính (
Điều 10 UNCAC) hay các quy định về sự tham gia của người dân và xã hội
trong phòng, chống tham nhũng ( Điều 13 UNCAC).
Thứ sáu, việc tham gia OGP sẽ thúc đẩy sự họp tác mang tính xây dựng
giữa Nhà nước và các tổ chức xã hội trong việc cải thiện chất lượng quản trị
nhà nước
Việc ngày càng nhiều các tổ chức xã hội tham gia vào quản trị nhàn
ước là một xu thế tất yếu ở trên thế giới và Việt Nam cũng vậy. Ở Việt Nam,
ngay từ khi bắt đầu đổi mới năm 1986, sự tham gia mới chỉ bắt đầu ở các tổ
chức chính trị - xã hội như Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, thì nay xu hướng đó
càng phải được mở rộng lên mức tối đa để các tổ chức, hiệp hội, tổ chức phi
24

chính phủ đều có những đóng góp của mình trong việc nâng cao chất lượng
chính sách công . OGP với nguyên tắc là Nhà nước cùng với tổ chức xã hội
hợp tắc xây dựng và thực hiện kế hoạch hành động quốc gia, sẽ nâng cao vai
trò và sự hợp tác giữa các tổ chức xã hội và các ở quan nhà nước trong quản
lý nhà nước ở Việt Nam. Theo đó, OGP sẽ góp phần giải quyết hạn chế là tín
hình thức trong sự bảo đảm sự tham gia của người dân và các tổ chức xã hội
vào quan trị nhà nước ở Việt Nam hiện nay.
Thứ bảy, Tham gia OGP sẽ giúp Việt Nam định vị tốt hơn trong cuộc
cạnh tranh trong ASEAN và toàn cầu để thu hút FDI chất lượng cao
Việt Nam vẫn được coi là khu vực có giá nhân công rẻ và chi phí bảo
vệ môi trường thấp thu hút được các nhà đầu tư nước ngoài. Nhưng điều này
chỉ có giá trị mang tính tạm thời bởi theo thời gian việc thắt chặt các tiêu
chuẩn về bảo vệ môi trường phù hợp với các chỉ tiêu của quốc tế và sự gia
tăng về thu nhập của người dân thì sức hút này sẽ không còn tồn tại được nữa.
Vì vậy, thu hút đầu tư chất lượng cao với hàm lượng tri thức và giá trị gia
tăng lớn là phương án được đề ra nhằm thay thế. Tuy nhiên, việc đầu tư vào
nghiên cứu phát triển đòi hỏi một môi trường minh bạch với những thiết chế
mạnh để thực thi những quy định pháp luật, tính hiệu quả của chính phủ, kiểm
soát tham nhũng là những yếu tố quan trọng sau tính tiềm năng của thị trường
trong việc quyết định lựa chọn của các nhà đầu tư. Tham gia vào OGP sẽ đẩy
mạnh quá trình cải cách thể chế minh bạch, cải thiện môi trường đầu tư, tăng
tính hấp dân của khu vực với những nhà đầu tư chất lượng cao.
1.3.3. Cơ hội và thách thức đặt ra cho Việt Nam khi tham gia Sáng kiến đối
tác chính phủ mở ( OGP)
Chính phủ mở đã có sẵn gốc rễ ở Việt Nam, từ những gì đã phân tích,
OGP là một thiết chế quốc tế rất gần gũi với điều kiện, hoàn cảnh của Việt
Nam hiện nay. Về bản chất, OGP không hề xa lạ và không có xung đột về bất
kỳ khía cạnh nào với đường lối, chính sách, pháp luật hiện hành về quản trị
quốc gia của Đảng Cộng sản và Nhà nước Việt Nam. Trong thực tế, tuy chưa
được đề cập chính thức, song hầu hết các yếu tố của mô hình Chính phủ mở
25

từ lâu đã và đang được Nhà nước Việt Nam triển khai, ví dụ như thông qua
việc xây dựng Chính phủ điện tử, cải cách hành chính, xây dựng Luật tiếp cận
thông tin, Luật phòng, chống tham nhũng, tham gia UNCAC…Bên cạnh đó,
với sự trợ giúp của các tổ chức quốc tế, trong mấy thập kỷ qua, Việt Nam đã
triển khai một loạt sáng kiến, chương trình hành động nhằm nâng cao hiệu
quả quản trị nhà nước và phát triển bền vững, tiêu biểu trong số đó là các
chương trình mục tiêu quốc gia nhằm thực hiện các Mục tiêu Phát triển Thiên
niên kỷ (MDG), sáng kiến Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp
tỉnh ở Việt Nam (PAPI), Chiến lược Phát triển thống kê của Việt Nam.
Mở cửa và hội nhập hiện nay là xu thế chính của thế giới cũng như Việt
Nam. Đây là cơ hội hoàn toàn mới để giúp Việt Nam đẩy mạnh việc cải cách
mà vẫn còn đang có những bước tiến chậm chạp, đặc biệt là ở Việt Nam,
Chính phủ có quyết tâm cải cách quản trị và chống tham nhũng mà muốn làm
được điều này cần phải có minh bạch giải trình. Đây là điều kiện để đưa OGP
vào chiến dịch hành động này.
Việt Nam khi có cơ hội tham gia vào OGP sẽ là nước đi sau, là nước
mà sẽ có thể học hỏi được các kinh nghiệm trong việc thực hiện các cam kết
OGP về Chính phủ mở từ các quốc gia thành viên khác. Điều này sẽ giảm bớt
quá trình đạt được mục tiêu chung bởi vì khi có kinh nghiệm thì chúng ta sẽ
bớt phạm phải những sai lầm không đáng có, tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng
là nước đi sau không phải là theo đuổi người khác, học tập một cách dập
khuôn theo mà phải biết kết hợp với tình hình, bối cảnh chung của đất nước là
đề ra những kế hoạch hành động quốc gia phù hợp.
Ở Việt Nam, người dân có cơ hội góp ý luật – chính sách. Thực tế hiện
nay, trước khi ban hành, công bố luật, chính sách thì ở các cổng thông tin của
chính phủ sẽ đăng dự thảo luật, chính sách để người dân có thể xem, tham
vấn, đưa ra những đề xuất, góp ý của bản thân. Đây rõ ràng là một cơ sở tốt
cho việc hợp thức hóa tiến trình để người dân tham gia vào xây dựng, hoạch
định chính sách của OGP.
OGP với phương châm là sự hợp tác giữa nhà nước và tổ chức xã hội
26

nhằm xây dựng các kế hoạch hành động quốc gia. Khi tham gia vào OGP thì
cần phải có đối tác mà ở Việt Nam đã có sẵn các tổ chức xã hội là đối tượng
phù hợp. Các tổ chức xã hội hiện nay vẫn luôn không ngừng cải thiện về mặt
năng lực cũng như kỹ năng, điều thiết yếu bây giờ là cần một không gian để
cho họ có thể phát huy hết những năng lực, thế mạnh của bản thân mình.
Cùng với những cơ hội, triển vọng như vậy, Việt Nam cũng sẽ phải
đương đầu với những thách thức, khó khăn như OGP quan trọng ở tính “ mở”
mà Việt Nam dù ít hay nhiều vẫn bị ảnh hưởng nặng nề bởi văn hóa Á Đông
đặc biệt là từ Trung Quốc nên có tính “ đóng”, khép kín mà để chuyển đổi cả
một xã hội, văn hóa từ khép kín sang mở thì cần phải mất rất nhiều thời gian
và công sức.
Việt Nam hội nhập, tham gia vào các sân chơi lớn mang đến lợi ích to
lớn đồng thời chúng ta cũng sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều áp lực quốc tế như về
vấn đề nhân quyền hãy phải tuân thủ các yêu cầu khi tham gia vào các hiệp
định thương mại, công ước quốc tế. Điển hình như câu chuyện doanh nghiệp
nước ngoài mong muốn tham gia vào Việt Nam nhưng không phải buộc mình
theo cơ chế “ xin – cho” mà họ mong muốn sự minh bạch và lo lắng về vấn đề
tham nhũng tại Việt Nam.
Một thách thức lớn đối với việc tham gia OGP là lợi ích nhóm, nhóm
những người đang được hưởng lợi từ văn hoá bí mật trong bộ máy nhà nước
(chủ yếu trong bộ máy nhà nước, đặc biệt là trong hệ thống cơ quan hành
pháp). Họ có thể lo ngại rằng OGP sẽ không chỉ tước bỏ những đặc quyền,
đặc lợi mà họ có được từ bưng bít thông tin, mà còn đặt ra cho họ những
nghĩa vụ và khả năng bị lên án, thậm chí bị rơi vào vòng tố tụng, vì những
hành vi lạm quyền, tham nhũng của họ sẽ dễ dàng bị phát hiện trong bối cảnh
các tiêu chí về công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình của OGP được
thực thi đầy đủ. Theo tư duy của nhóm này, tất cả các tiêu chí của OGP đều
tiềm ẩn những rủi ro.
Bên cạnh đó, người dân và doanh nghiệp thường chỉ quan tâm và gây
27

sức ép khi quyền lợi của họ bị ảnh hưởng. Nói cách khác, những sức ép và đòi
hỏi về sự minh bạch từ người dân và doanh nghiệp hiện mới chỉ mang tính
chất “vụ việc”, gắn với lợi ích của từng nhóm xã hội và doanh nghiệp, thiếu
tính hệ thống và sự liên kết.
OGP là sáng kiến mới, nổi bật nhưng cũng chính vì thế nó chưa nhận
được sự quan tâm cần thiết từ chính phủ, người dân. Việt Nam có nhóm thúc
đẩy OGP, hầu như các thành viên tham gia làm việc hoàn toàn là tự nguyện,
kinh phí rất ít, chủ yếu tập trung vào thông tin về OGP. Ngoài ra văn hóa
tham gia của người Việt có điểm xấu là không tham gia, không có niềm tin về
việc thực hiện các chính sách công luôn chỉ nói, bàn luận còn việc mong
muốn để tham gia hoạch định thì lại không có và hơn nữa là khi tham gia
nhưng lại thiếu năng lực, không có tầm nhìn rộng. Về các tổ chức xã hội,
Chính phủ mặc dù không có sự đàn áp, thực hiện các hành động mang tính
trừng phạt vật chất nhưng vẫn coi nhau là đối kháng hơn là đối tác để phát
triển.
1.4. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về áp dụng sáng kiến đối
tác Chính phủ mở
1.4.1. Theo dõi Chi tiêu công và Chiến dịch Thông tin
Ngân sách và chi tiêu công là phương tiện để chuyển hóa chính sách
công thành những dịch vụ hữu hình dành cho công dân. Do đó, những quyết
định của chính phủ về phân bổ và chi tiêu các nguồn lực tài chính sẽ có tác
động trực tiếp tới phúc lợi của công dân.
Việc công bố thông tin về ngân sách công và những nguồn lực được
phân bổ cho các ngành dịch vụ công nhằm mục đích thông báo cho công dân
về nguồn thu và ngân sách của chính phủ cũng như cách thức chính phủ quản
lý và sử dụng ngân sách. Việc công bố những thông tin này giúp công dân và
các tổ chức xã hội dân sự nắm được quy mô nguồn lực tài chính khả dụng của
chính phủ và phối hợp cùng chính phủ để giải quyết các vấn đề ưu tiên về tài
chính công.
28

Công khai thông tin cũng cho phép luồng tài nguyên công dùng cho
việc cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ công được truy nguyên từ gốc đến đích.
Điều này có thể giúp phát hiện những nút thắt, yếu kém và/hoặc tham nhũng
trong quá trình chuyển giao hàng hóa và tài nguyên công, và thúc đẩy sự phân
bổ nguồn lực hợp lý, công bằng và có trách nhiệm. Như vậy, công khai thông
tin ngân sách là một công cụ quan trọng giúp chính phủ và các tổ chức xã hội
dân sự chống tham nhũng và làm việc theo hướng đảm bảo quản lý tài chính
công minh bạch, hiệu quả và có trách nhiệm.
Năm 1996, nghi ngờ chính quyền địa phương biển thủ ngân sách dành
cho trường học, chính phủ Uganda đã thực hiện cuộc Điều tra Theo dõi Chi
tiêu Công (PETS) đầu tiên. Điều tra cho thấy chỉ 26% khoản trợ cấp tính trên
đầu người dành cho các trường tiểu học được trao đúng đối tượng, nhiều
trường không nhận được khoản trợ cấp nào và thậm chí còn không biết rằng
đó là quyền lợi của họ. Vì vậy, chính phủ đã tiến hành một chiến dịch công bố
thông tin, bao gồm công bố dữ liệu về các chương trình trợ cấp tính trên đầu
người trên báo chí quốc gia và địa phương, đồng thời yêu cầu các trụ sở chính
quyền địa phương và trường học phải đăng thông báo công khai khi nhận
được ngân sách từ chính quyền trung ương. Cuộc điều tra PETS tiếp theo cho
thấy một sự tiến bộ đáng kể, với hơn 80% nguồn ngân sách từ chính quyền
địa phương được trao đúng đối tượng thụ hưởng tại các trường học.
Sau những kết quả này, phương pháp PETS đã thu hút được sự hoan
nghênh trên toàn thế giới như là một cơ chế chống tham nhũng hiệu quả cao.
Tuy nhiên, việc triển khai PETS sau đó ở các quốc gia khác đã không lặp lại
thành tựu của Uganda. Hơn nữa, các nhà nghiên cứu bắt đầu đặt câu hỏi về
kinh nghiệm của PETS ở chính Uganda và đề xuất những giải thích thay thế.
Ví dụ, Hubbard đã chỉ ra rằng một số lượng lớn các cải cách hệ thống đã được
thực hiện ở Uganda giữa PETS đầu tiên và cuối cùng. Những cải cách này bao
gồm các biện pháp cải thiện đáng kể tính minh bạch của phân bổ quỹ công
cho các trường tiểu học và tăng cường kiểm soát của chính phủ và nhà
29

tài trợ đối với các chi tiêu này (Hubbard 2007, Sundet 2008). Do đó, việc
giảm đáng kể các rò rỉ được ghi nhận bởi PETS vào năm 2002 có thể là dấu
hiệu cho sự thành công của cải cách quản lý tài chính công và không chỉ hiệu
quả của chính sách phổ biến thông tin.
1.4.2. Thúc đẩy sự tham gia của công dân trong việc thiết kế và cung cấp
dịch vụ công
Công dân và các tổ chức xã hội dân sự địa phương (bao gồm cả những
nhóm kinh doanh và tín ngưỡng) là đối tượng chịu ảnh hưởng nhiều nhất và
cũng hiểu biết nhiều nhất về thực trạng, rào cản và cơ hội liên quan đến cung
cấp dịch vụ công, nhưng họ lại được tham vấn ít nhất hoặc ít có cơ hội tham
gia giải quyết những thách thức dai dẳng về cung cấp dịch vụ.
Một cách tiếp cận để tận dụng những kiến thức và kinh nghiệm này là
khuyến khích công dân tham gia đồng kiến tạo dịch vụ công. Đây là một
phương thức hợp tác trong đó công dân/người sử dụng dịch vụ phối hợp với
các chuyên gia để thiết kế và cung cấp dịch vụ công theo cách mới. Với cách
tiếp cận này, người sử dụng dịch vụ không phải chỉ tiếp nhận dịch vụ một
cách bị động mà còn là một nguồn lực tiềm tàng: họ là những cá nhân có kỹ
năng và có thể chia sẻ trách nhiệm giải quyết các thách thức về cung cấp dịch
vụ. Người dân cũng có thể đảm nhận một số vai trò mà trước kia thuộc về các
chuyên gia và/hoặc phối hợp với họ.
Ở Vương quốc Anh, Chính phủ tạo ra chương trình Bệnh nhân Chuyên
gia (Expert Patient), đây là chương trình đào tạo dành cho bệnh nhân có bệnh
mãn tính để họ kiểm soát tốt hơn việc chăm sóc sức khỏe của chính mình
bằng cách hiểu và tự theo dõi tình trạng bệnh. Được đào tạo
làm Bệnh nhân Chuyên gia, họ trở thành nguồn thông tin và hỗ trợ cho những
người có tình trạng sức khỏe tương tự. Sáng kiến này không chỉ giúp xây
dựng những mạng lưới hỗ trợ bên trong cộng đồng, mà còn giúp giảm bớt
gánh nặng cho các dịch vụ y tế chuyên nghiệp mà không tác động tiêu cực lên
sức khỏe bệnh nhân.
30

Ở Colombia, bộ luật 850 của năm 2003 cho phép các Ủy ban Giám sát
của Công dân được giám sát toàn bộ quá trình ủy nhiệm cung cấp dịch vụ
công, từ việc phân bổ nguồn lực cho tới giám sát việc thực hiện hợp đồng,
đảm bảo chất lượng kỹ thuật của hàng hóa và dịch vụ được cung cấp.
Bộ luật này quy định rằng công dân có quyền thành lập các “veedurias
ciudadanas” nghĩa là các Ủy ban Giám sát của Công dân – một cơ chế tạm
thời để các tổ chức xã hội dân sự kiểm soát các hoạt động trong khu vực công.
Veedurias cho phép công dân và/hoặc các tổ chức xã hội dân sự giám sát hệ
thống quản trị công và hoạt động của các cơ quan hành chính, tư pháp, bầu cử
và chính trị, các đơn vị công và tư, hoặc các tổ chức phi chính phủ chịu trách
nhiệm thực hiện các chương trình, hợp đồng công và cung cấp dịch vụ.
Một trong những mục tiêu của “veedurias ciudadanas” là củng cố cơ
chế kiểm soát tham nhũng trong mua sắm và quản trị công. Bộ luật 489 của
năm 1998 quy định rằng các cơ quan quản lý công có nghĩa vụ hỗ trợ công
dân khi họ thành lập veedurias. Luật này cũng quy định rằng các cơ quan có
thẩm quyền và bộ máy tư pháp cần hỗ trợ veedurias bằng cách điều tra và giải
quyết các kiến nghị của họ.
Ở Hà Lan, Mức độ hài lòng của công dân với việc thực hiện các thủ tục
chính thức, hợp pháp và thường được thực hiện bằng văn bản để xử lý khiếu
nại hoặc phản đối là rất thấp. Do chỉ có khoảng 20% tổng số thủ tục xem xét
và khiếu nại hành chính đối với các quyết định của chính phủ được ban hành,
mức độ cải thiện tình tình hình bị hạn chế. Vì thề Chính phủ Hà Lan đề ra
chương trình Fair Tracks là một cách tiếp cận mới để đưa ra quyết định và xử
lý xung đột do Bộ Nội vụ điều hành. Chương trình này tập trung vào việc làm
thế nào người dân có thể trở nên tin tưởng chính phủ của họ và chấp nhận các
quyết định, bằng cách sử dụng cách tiếp cận công bằng về quy trình thủ tục.
Chương trình đã được thử nghiệm với hơn 20 cơ quan chính phủ liên quan
đến 16 lĩnh vực hành chính.
- Tương tác không chính thức: Không giống như các cách thức truyền
31

thống, chính thức, và chủ yếu được thực hiện bằng văn bản khi đưa ra các
quyết định hành chính và xử lý khiếu nại hoặc phản đối, trong chương trình
Fair Tracks, viên chức chính phủ có những cuộc trò chuyện thân mật và mang
tính cá nhân với công dân sắp nhận quyết định tiêu cực hoặc đã nộp đơn khiếu
nại hoặc phản đối.
- Cởi mở và trung thực: Viên chức chính phủ thường tiếp cận bằng điện
thoại, tốt nhất là trong vòng 2-10 ngày sau khi nhận được phản đối hoặc khi
quyết định tiêu cực sắp được đưa ra. Cuộc trò chuyện cởi mở cho phép thảo
luận về các sự kiện, cảm xúc và sở thích có liên quan, và đưa ra các lựa chọn
khác nhau về cách thức giải quyết vấn đề của công dân một cách tốt nhất.
Kết quả là hơn 90% công dân đã đánh giá sự tương tác với công chức là
công bằng và trung thực. Mức độ cảm nhận công bằng về hình thức cao hơn
đồng nghĩa với mức độ tin tưởng cao hơn đối với chính phủ, sự đồng thuận
lớn hơn với các quyết định hành chính không có lợi cho công dân và quy trình
giải quyết vấn đề nhanh hơn. Nghiên cứu cho thấy rằng mặc dù các kết quả
(về các quyết định hành chính) đóng vai trò quan trọng, công bằng về hình
thức đóng vai trò quan trọng gấp đôi trong việc làm gia tăng mức độ hài lòng
của công dân.
1.4.3. Kinh nghiệm đạt được sự đồng thuận cao
Ở Chile có sự thay đổi về chính phủ trong quá trình soạn thảo Kế hoạch
thứ hai năm 2014. Ủy ban Bảo vệ Công dân và Minh bạch (CDC), tổ chức
lãnh đạo OGP tại quốc gia, đã tổ chức các cuộc hội thảo tham vấn với các tổ
chức công dân và cộng đồng ở bốn khu vực, với sự hỗ trợ của Hội đồng Văn
phòng Kiểm soát chung về minh bạch và các chính quyền khu vực. Các hội
thảo này đã đưa ra 200 đề xuất và sau đó đã được giảm xuống còn 86 đề xuất
sau khi tham vấn với nhóm công tác OGP. Cân nhắc thay đổi của chính phủ,
Kế hoạch dự thảo đã được xem xét và bao gồm một số sáng kiến hiện đang
được thực hiện. Chính phủ mới đã giảm đáng kể số lượng cam kết, yêu cầu
một vòng tham vấn mới với nhóm công tác, nhóm này được mở rộng và
32

chuyển đổi thành ủy ban kỹ thuật thường trực. Quyết định về danh sách cam
kết cuối cùng được thực hiện trên cơ sở đồng thuận. Việc áp dụng các tiêu chí
bổ sung đưa số lượng cam kết lên 12. Sự minh bạch và cách tiếp cận dựa trên
thảo luận để điều chỉnh tốt hơn nội dung của Kế hoạch cho chương trình nghị
sự của chính phủ mới đã làm cho tất cả các bên liên quan đều hài lòng hơn.
Đối thoại giữa chính phủ và các bên liên quan khác nhau đại diện trong
Diễn đàn không phải lúc nào cũng đạt được sự đồng thuận. Điều này có thể dễ
dàng trở thành một vòng luẩn quẩn nếu các vấn đề cứ được nhắc đi nhắc lại
mà không đi đến quyết định hoặc kết luận thỏa đáng, làm mất đi động lực của
những người tham gia. Một bài học kinh nghiệm có giá trị từ Croatia là cần
tiếp tục đối thoại khi chưa đạt được đồng thuận. Nếu một tình huống nảy sinh
khi các bên không thể đi đến thỏa thuận, vấn đề này sẽ được đặt sang một bên
để thảo luận tại một cuộc họp khác. Cả phía chính phủ và XHDS sẽ cung cấp
các tài liệu chính sách liên quan đến vấn đề để làm rõ các quan điểm.
Những tài liệu này là cơ sở cho thảo luận tiếp theo nhằm đảm bảo các
bên đều xem xét cẩn thận tất cả các dữ liệu được cung cấp và luận điểm trình
bày. Phương pháp này đã giúp cho Hội đồng OGP trở thành một cơ chế thành
công và đã xây dựng được mối quan hệ hợp tác chặt chẽ hơn giữa chính phủ
và XHDS. Theo lời của một người tham gia từ tổ chức XHDS, kết quả của tất
cả những điều này là “một bên là các cán bộ nhà nước nhiệt tình và chủ động,
một bên là đại diện các tổ chức XHDS có chuyên môn và hiểu biết, cả hai đã
cùng nhìn về một hướng.”
1.5. Tiểu kết chương 1
Qua những trình bày ở trên, thấy được OGP mặc dù chỉ xuất hiện gần
đây ( 2011) nhưng lại là Sáng kiến tiềm năng, nổi bật nhất bởi từ chính ý
nghĩa hoạt động của nó. Chương đầu tiên đã đưa ra những vấn đề lý luận cơ
bản nhất gồm khái niệm, nguyên tắc hoạt động, các tiêu chuẩn, cơ cấu tổ chức
của OGP. Chỉ ra được ý nghĩa và tầm quan trọng của OGP đối với các quốc
gia trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, đồng thời cũng liên hệ tới
33

bối cảnh của Việt Nam từ đó chỉ ra được những triển vọng và thách thức đặt
ra cho Việt Nam khi muốn tham gia mạng lưới quốc tế này. Ngoài ra Chương
1 còn đề cập tới kinh nghiệm của một số nước đã là thành viên của OGP trong
việc thực hiện một số cam kết nhằm cải thiện quản trị nhà nước, tăng cường
sự tham gia của người dân hướng tới công khai, minh bạch.
Để từ đó là cơ sở cho phục vụ việc đánh giá khả năng vận dụng OGP ở
Việt Nam trong từng tiêu chuẩn mà OGP đặt ra để tiến tới tìm kiếm những
giải pháp khả thi cho Việt Nam trong thời gian tới.
34

CHƯƠNG 2: KHẢ NĂNG VẬN DỤNG SÁNG KIẾN
ĐỐI TÁC CHÍNH PHỦ MỞ TẠI VIỆT NAM
2.1. Việt Nam trong bối cảnh OGP
2.2.1.Minh bạch tài khóa (Fiscal Transparency)
Công khai minh bạch tài khóa là một trong những yếu tố quan trọng góp
phần nâng cao hiệu quả các chính sách tài khóa cũng như việc huy động, quản lý
và sử dụng ngân sách nhà nước. Thông qua công khai minh bạch tài khóa sẽ
không chỉ nâng cao trách nhiệm của Chính phủ trước các lựa chọn chính sách tài
khóa, trong quản lý và điều hành ngân sách, mà còn tạo điều kiện cho công tác
giám sát của Quốc hội, hội đồng nhân dân các cấp, các cơ quan chính phủ, các tổ
chức xã hội, và người dân. Qua đó, thấy được những rủi ro tiềm ẩn đối với triển
vọng tài khóa để có các đề xuất chính sách ứng phó, các phương án quản lý tài
chính ngân sách phù hợp và hiệu quả. Công khai minh bạch tài khóa còn đòi hỏi
phải nâng cao trách nhiệm giải trình, giảm thiểu tình trạng phân bổ và sử dụng
ngân sách lãng phí, chống tham nhũng…
OGP yêu cầu tiêu chuẩn minh bạch tài khóa tại hai khía cạnh, đó là
quốc gia phải công khai hai tài liệu liên quan là Dự toán ngân sách của Chính
phủ ( Executive’s Budge Proposal) và Báo cáo kiểm toán của nhà nước (
Audit Report) với mục đích tăng cường trách nhiệm giải trình của nhà nước
trong hoạt động quản lý ngân sách. Thật không may, Việt Nam không đạt
được điểm nào ở tiêu chuẩn này.
Báo cáo về chỉ số công khai ngân sách ( OBI) Việt Nam năm 2017 chỉ
đạt 15/100 điểm về mức độ minh bạch, thuộc vào nhóm ít công khai nhất.
Theo Tổ chức Đối tác Ngân sách Quốc tế (IBP), có 5 nguyên nhân chính:
Thứ nhất, chưa công bố cho công chúng Dự thảo dự toán ngân sách
trình Quốc hội đúng thời gian của OBI.
Thứ hai, chưa công bố cho công chúng Báo cáo kiểm toán đúng thời
gian yêu cầu của OBI.
35

Thứ ba, thông tin trong báo cáo thực hiện ngân sách tháng/quý chưa
đảm bảo đủ như các tiêu chí về nội dung của báo cáo thực hiện ngân sách.
Thứ tư, không công bố Báo cáo ngân sách dành cho công dân đúng thời
gian yêu cầu trên cổng thông tin (đồng thời với thời hạn công bố Dự toán
ngân sách 2017).
Thứ năm, chưa công bố Báo cáo thực hiện ngân sách giữa năm tài
chính đúng hạn. Nội dung đưa ra sau đó không được IBP coi là công khai vì
chưa đúng thông lệ quốc tế về báo cáo giữa kỳ.
Luật Ngân sách nhà nước được Quốc hội thông qua năm 2015 chính
thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2017, trong đó bổ sung quy định yêu cầu Chính
phủ và Ủy ban nhân dân các cấp công khai bản dự thảo dự toán ngân sách
trước trước khi Quốc hội và Hội đồng nhân dân phê duyệt. Đây là tài liệu rất
chủ chốt trong 8 tài liệu ngân sách cần phải công bố, theo quy định tại Điều
15, Luật Ngân sách nhà nước 2015.
Hình 3. Chỉ số đánh giá 8 loại tài liệu công bố OBI 2017 của Việt Nam
Nếu thực hiện được đúng theo tinh thần của Luật Ngân sách nhà nước
2015, nhất là quy định trên sẽ là bước tiến rất lớn của Việt Nam để tiệm cận
ngày càng gần hơn với những tiêu chuẩn, tiêu chí quốc tế của các tổ chức tài
36

Sáng kiến đối tác chính phủ mở (ogp) nội dung và khả năng vận dụng ở Việt Nam hiện nay.doc

Sáng kiến đối tác chính phủ mở (ogp) nội dung và khả năng vận dụng ở Việt Nam hiện nay.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Sáng kiến đối tác chính phủ mở (ogp) nội dung và khả năng vận dụng ở Việt Nam hiện nay.doc

Similar to Sáng kiến đối tác chính phủ mở (ogp) nội dung và khả năng vận dụng ở Việt Nam hiện nay.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Sáng kiến đối tác chính phủ mở (ogp) nội dung và khả năng vận dụng ở Việt Nam hiện nay.doc